Ιρανική Επανάσταση: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Με τον όρο '''Ιρανική επανάσταση''' ή '''Ισλαμική επανάσταση''' ([[περσική γλώσσα|περσ.]]: انقلاب اسلامی), αναφέρονται τα γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση της ιρανικής μοναρχίας και της δυναστείας [[Παχλαβί]] (1925-79), καταλήγοντας στην εγκαθίδρυση [[ισλαμική δημοκρατία|ισλαμικής δημοκρατίας]] στο [[Ιράν]] με ιδρυτή τον [[αγιατολάχ]] [[Αγιατολάχ Χομεϊνί|Ρουχολάχ Χομεϊνί]].

 

Αρχικά από το Ιράκ, όπου βρισκόταν εξόριστος, και αργότερα από τη Γαλλία, ο Χομεϊνί συντόνιζε από την πλευρά του την αντιπολίτευση, απαιτώντας την παραίτηση του σάχη. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1978 επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος στην Τεχεράνη και σε άλλες πόλεις. Tην ίδια ημέρα ο στρατός στράφηκε με πυρά εναντίον διαδηλωτών στην πλατεία Τζαλέχ, γεγονός που καταγράφεται ιστορικά και ως η σφαγή της «Μαύρης Παρασκευής»<ref>Arjomand (1988), σελ. 114</ref>. Αν και ο επίσημος απολογισμός αναφέρεται σε συνολικά 87 νεκρούς, ανεξάρτητοι παρατηρητές επιβεβαιώνουν το θάνατο εκατοντάδων<ref>"Black Friday", ''Historical Dictionary of Iran'', β' εκδ. 2007</ref><ref>Το Ίδρυμα Μαρτύρων - που αποζημιώνει τις οικογένειες των θυμάτων - υπολογίζει τον αριθμό των νεκρών σε 84 (βλ. E. Baqi, "Figures for the Dead in the Revolution", ''Emruz'', 30 Ιουλίου 2003, όπως παρατίθεται στο Abrahamian, E. ''History of Modern Iran'', σελ. 160–1)</ref>. Τα γεγονότα της Μαύρης Παρασκευής σηματοδότησαν ένα σημείο χωρίς επιστροφή στην ιστορία της ιρανικής επανάστασης, με την πιθανότητα οποιουδήποτε συμβιβασμού να εξανεμίζεται. Τις επόμενες εβδομάδες πραγματοποιήθηκαν μαζικές απεργίες με συμμετοχή σχεδόν όλων των κλάδων κάνοντας σαφές πως η κυβέρνηση ήταν αδύνατο να παραμείνει στην εξουσία. Στις 2 Δεκεμβρίου 1978, κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα κατά το ισλαμικό ημερολόγιο (Μουχαράμ), περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι κατέκλυσαν την πλατεία Αζαντί της Τεχεράνης ζητώντας την ανατροπή του σάχη και την επιστροφή του Χομεϊνί<ref>Abrahamian (1982), σελ. 521–2</ref>. Στα τέλη του 1978, ο σάχης διόρισε πρωθυπουργό τον [[Σαπούρ Μπαχτιάρ]], που προερχόταν από την αντιπολίτευση. Ο τελευταίος, που αποδέχτηκε την πρόταση του σάχη από έλλειψη εμπιστοσύνης στις προθέσεις και τα σχέδια του Χομεϊνί<ref>Gonzalez, Nathan (2007). ''Engaging Iran: The Rise of a Middle East Powerhouse and America's Strategic Choice''. Greenwood Publishing Group</ref> δεν κατάφερε να επιτύχει κάποιο συμβιβασμό με τον Χομεϊνί ούτε με τους πρώην συνεργάτες του και μέλη του Εθνικού Μετώπου. Τον Ιανουάριο του 1979, ο σάχης και μέλη της οικογένειάς του εγκατέλειψαν τη χώρα ενώ ο Χομεϊνί επέστρεψε από την εξορία στο Ιράν δύο εβδομάδες αργότερα, την 1η Φεβρουαρίου. Κατά την άφιξή του, εκατομμύρια πολίτες που συγκεντρώθηκαν στο αεροδρόμιο τού επιφύλαξαν θερμή υποδοχή.

 

Κατά τις τελευταίες ημέρες της επανάστασης, ο Χομεϊνί οργάνωσε ένα Επαναστατικό Συμβούλιο και μια Κεντρική Επιτροπή με σκοπό τον καθορισμό μιας μεταβατικής κυβέρνησης. Στις 4 Φεβρουαρίου διόρισε πρωθυπουργό τον [[Μεχντί Μπαζαργκάν]] και ενώ η κυβέρνηση του Μπαχτιάρ ήταν κατά το σύνταγμα ακόμα στην εξουσία. Η προσωρινή κυβέρνηση του Μπαζαργκάν πήρε τον έλεγχο της διοίκησης, της αστυνομίας και του στρατού, παρέμενε ωστόσο υπό τις προσταγές του Επαναστατικού Συμβουλίου<ref>Arjomand (1988), σελ.135</ref> το οποίο σύντομα εξελίχθηκε στο κυρίαρχο πολιτικό κέντρο της μετεπαναστατικής περιόδου<ref name="council">"Revolutionary Council", ''Historical Dictionary of Iran'', β' εκδ. 2007</ref>. Το αποτελούσαν 15 μέλη της επιλογής του Χομεϊνί, μεταξύ αυτών και ο Μπαζαργκάν, η πλειοψηφία των οποίων ανήκε στο χώρο των [[Φονταμενταλισμός|φονταμενταλιστών]] κληρικών και ασπαζόταν την ισλαμική ιδεολογία του Χομεϊνί<ref name="council"/>.

Επιτροπές θρησκευτικού χαρακτήρα άρχισαν να πραγματοποιούν περιπολίες με σκοπό την επιβολή του ισλαμικού κώδικα συμπεριφοράς και εμφάνισης, ενώ παρόμοια δράση είχε καθόλη τη διάρκεια του 1979 και μια ανεπίσημη θρησκευτική πολιτοφυλακή - τα μέλη της οποίας είναι γνωστά ως Φρουροί της Επανάστασης - επιδεικνύοντας συχνά βία που ξεπερνούσε εκείνη κατά τη διακυβέρνηση του σάχη<ref name="britannicaRevolution">"Iranian Revolution of 1978–79." ''Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online''. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 19 Apr. 2012. <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/909256/Iranian-Revolution-of-1978-79></ref>. Οι Φρουροί της Επανάστασης στόχευαν στον εκφοβισμό και την καταστολή όσων πολιτικών δυνάμεων δεν ήταν κάτω από τον έλεγχο του Επαναστατικού Συμβουλίου και του Ισλαμικού Δημοκρατικού Κόμματος που αποτελούσαν θρησκευτικές οργανώσεις πιστές στον Χομεϊνί<ref name="britannicaRevolution"/>.

 

==Επακόλουθα==

Την 1η Απριλίου του 1979 διεξάχθηκε εθνικό δημοψήφισμα στο οποίο οι πολίτες καλούνταν να ψηφίσουν υπέρ ή κατά της μοναρχίας με ταυτόχρονη εγκαθίδρυση ισλαμικού κράτους, το σύνταγμα του οποίου θα καθοριζόταν μελλοντικά. Είχε προηγηθεί σύγκρουση του Μπαζαργκάν με τον Χομεϊνί, καθώς ο πρώτος επιθυμούσε να υπάρχει μια τρίτη επιλογή υπέρ μιας λαϊκής ισλαμικής δημοκρατίας την οποία όμως απέρριψε ο Χομεϊνί<ref>Abrahamian (2008), σελ. 163</ref>. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν συντριπτικά υπέρ της ίδρυσης ισλαμικού κράτους και της κατάργησης της μοναρχίας, με ποσοστό 99%. Το επόμενο διάστημα, ένα συμβούλιο εμπειρογνωμόνων, αποτελούμενο κυρίως από μέλη στενά συνδεδεμένα με τον Χομεϊνί, ανέλαβε τη διαμόρφωση ενός νέου συντάγματος. Το τελικό κείμενο ενσωμάτωνε τη [[σιίτες|Σιιτική]] αρχή του «βελαγιάτ-ι φακίχ», δηλαδή της εξουσίας από τον κλήρο, που βρίσκει εφαρμογή στον θεσμό του [[Υπέρτατος Ηγέτης|Υπέρτατου Ηγέτη]], στον οποίο δίνεται απόλυτη εξουσία επί όλων των μορφών της εξουσίας.