Βουλγαρική Εξαρχία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Προσθ. |
|||
Γραμμή 1:
[[File:NHMB-Seal-of-Bulgarian-Exarchate-1872.jpg|thumb|right|
Η '''Βουλγαρική Εξαρχία''', [[Βουλγαρικά|βουλγ.]] (Българска екзархия Bâlgarska ekzarkhia) συστήθηκε ως αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία με σουλτανικό [[φιρμάνι]], κατά παράβαση των χριστιανικών διατάξεων και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στις [[28 Φεβρουαρίου]](π.ημερ.)/12 Μαρτίου [[1870]], έχοντας έδρα την [[Κωνσταντινούπολη]].<br>
Το φιρμάνι αυτό αναγνώριζε ουσιαστικά την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στην περιοχή της μετέπειτα Βουλγαρίας μετά τη βαθμιαία αφύπνιση του βουλγαρικού εθνικισμού που είχε αρχίσει να εμφανίζεται περί το 1840 και την εκδίωξη αργότερα των Ελλήνων κληρικών από την περιοχή μετά την επάνδρωσή της με Βούλγαρους ιεράρχες.
Γραμμή 16:
Ο Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ προκειμένου να διατηρεί καλές σχέσεις με τη Ρωσία δέχθηκε αρχικά το "ρωσικό" αίτημα των Βουλγάρων πλην όμως το κράτησε υπό εξέταση. Το αίτημα περιελάμβανε αρχικά πλήρη ανεξαρτησία της υπό ίδρυση βουλγαρικής εξαρχίας, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με διοικητική περιφέρεια που περιελάμβανε περίπου τριάντα επισκοπικές περιφέρειες σε σχεδόν ισάριθμους καζάδες (= επαρχίες), τεσσάρων βιλαετίων (= νομών), από της Ρωμυλίας μέχρι του Μοναστηρίου. Σε μια τόση μεγάλη έκταση ήταν εξαιρετικά αμφίβολο αν πράγματι κυριαρχούσαν οι Βούλγαροι, αφού τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις και κωμοπόλεις οι Έλληνες αποτελούσαν την πλειονότητα των κατοίκων.
Τη διευθέτηση του ζητήματος ανέλαβε κατ' εντολή του Σουλτάνου ο [[Μέγας Βεζίρης]] [[Μεχμέτ Εμίν Ααλή Πασάς]] ο οποίος προσπάθησε αρκετές φορές να φέρει τις αντιμαχόμενες πλευρές σε συνεννόηση με αρκετές προτάσεις, πλην όμως το Πατριαρχείο παρέμενε άκαμπτο στις υπέρμετρες αξιώσεις εδαφικών ορίων της αδιάλλακτης μερίδας των Βουλγάρων<ref>Το γεγονός αυτό καταρρίπτει τις απόψεις της Εκδοτικής τομ. ΙΓ', αφενός ότι "ο μέγας βεζίρης Άαλή πασάς...ανέλαβε να εξουδετερώσει κάθε πιθανότητα απευθείας ελληνοβουλγαρικής συμφιλιώσεως" και αφετέρου ότι "Παράλληλα, όμως, εξυπηρετούσε τα σχέδια της οθωμανικής κυβερνήσεως, αφού διατηρούσε ανοικτή μια μόνιμη εστία προστριβών ανάμεσα στις δύο χριστιανικές εθνότητες και απέκλειε τυχόν μελλοντική σύμπραξη τους κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.", κρινόμενα επιεικώς αφελή, λαμβάνοντας υπόψη αφενός ότι πρώτοι οι Βούλγαροι απευθύνθηκαν στην Υψηλή Πύλη, όπου όποιο κι αν ήταν το αποτέλεσμα θα έπρεπε να επικυρωθεί με βεράτιο, αφετέρου αν συνέβαινε κάτι τέτοιο το φιρμάνι θα έπρεπε να καλύπτει πλήρως όλα τα βουλγαρικά αιτήματα και όχι περιορισμένα, που σημαίνει ότι τόσο ο Σουλτάνος όσο και ο Μ. Βεζίρης αντιλαμβάνονταν πλήρως που οδηγούσαν οι βουλγαρικές εδαφικές διεκδικήσεις και μάλιστα κοντά στα ρωσοτουρκικά σύνορα. Η δε Κρητική Επανάσταση για τον Σουλτάνο ήταν μια τοπική επανάσταση και όχι όλου του ελληνισμού όπως την παρουσιάζει η εκδοτική δημιουργώντας σύγχυση στον αναγνώστη.</ref>.<br>
Τελικά το εν λόγω [[φιρμάνι]], περί της ίδρυσης Βουλγαρικής Εξαρχίας εκδόθηκε και τέθηκε σε ισχύ (την επομένη της υπογραφής του) στις [[28 Φεβρουαρίου]] του 1870, κατά το ισχύον τότε παλαιό ημερολόγιο, με πάρα πολλούς όμως περιοριστικούς όρους σε σχέση με το αίτημα. Σύμφωνα μ' αυτό η υπό σύσταση Εξαρχία παρέμενε υπό τον έλεγχο και υπαγωγή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έχοντας έδρα στην Κωνσταντινούπολη, με πρόβλεψη δημιουργίας δεκατριών αρχιερατικών περιφερειών, αντί των περίπου τριάκοντα αιτουμένων, που δεν περιελάμβαναν όμως μεγάλες πόλεις εκτός της Σόφιας, ενώ τρεις επαρχίες (της [[Φιλιππούπολη]]ς, της [[Βάρνα]]ς και της [[Αγχίαλος|Αγχιάλου]]) διαμοιράζονταν μεταξύ Πατριαρχείου και Εξαρχίας κατόπιν κοινής συμφωνίας.
[[File:Sultan’s Ferman for the establishment of a Bulgarian Exarchate 1.jpg|thumb|left|160px|Το φιρμάνι ίδρυσης της Βουλγαρικής Εξαρχίας]]
Άλλα βασικά σημεία του διατάγματος αυτού ήταν ο καθορισμός συνόδου επισκόπων με επικεφαλής τον Έξαρχο που θα λειτουργούσε με εσωτερικό κανονισμό που θα ενέκρινε η Υψηλή Πύλη, ο εκάστοτε εκλεγόμενος Έξαρχος θα διοριζόταν μετά από οθωμανικό
Το βασικότερο όμως και πλέον επίμαχο σημείο του εν λόγω διατάγματος ήταν ο τελευταίος όρος που επέτρεπε την επέκταση της Εξαρχίας και σε άλλες επαρχίες για δημιουργία επισκοπικών περιφερειών εφόσον "''το όλον, ή τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ορθοδόξων κατοίκων, θέλουν να υπόκεινται εις την βουλγαρικήν εξαρχίαν''"<ref>[[Ανδρέας Νανάκης]],ό.π. 1993</ref>.{{cref|α}}<br>
Αυτός ο όρος ήταν τελικά η αιτία ν΄ ακολουθήσουν στη συνέχεια βουλγαρικές θηριωδίες σε βάρος ομόθρησκων λαών Ελλήνων και Σέρβων ειδικότερα σε χωριά της Μακεδονίας στην προσπάθειά τους ν' αποσπάσουν δηλώσεις των δύο τρίτων των κατοίκων ότι είναι "''Εξαρχικοί''", αλλοιώνοντας με τον τρόπο αυτό το φρόνημα των κατοίκων, φθάνοντας έτσι στον Μακεδονικό Αγώνα και όχι μόνο.
Γραμμή 24 ⟶ 25 :
Έτσι, η Εξαρχία απέκτησε πρώτες επισκοπές σε όλη τη σημερινή [[Βουλγαρία]] μεταξύ των οποίων στις εκκλησιαστικές επαρχίες Ρουστουκίου, Σιλιστρίας, Σούμλας, Τυρνόβου, [[Σόφια]]ς, Βράτσας, Λοφτσού, Βιδινίου, Νύσσας, Νυσσάβας, Κιουστεντηλίου, Σαμοκοβίου, Βελεσσών, Βάρνας (έκτος της πόλεως), Σλίβεν, (εκτός της Μεσσημβρίας), Σωζοπόλεως και Φιλιππουπόλεως (έκτος πόλεως και της Στενημάχου)<ref>Εκδοτική Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.ΙΓ΄</ref> καθώς και στην περιοχή των [[Σκόπια|Σκοπίων]] και της [[Αχρίδα]]ς, των οποίων οι κάτοικοι επέλεξαν με ψηφοφορία την προσχώρησή τους σε αυτήν.
== Αντίδραση του Οικ. Πατριαρχείου ==
Την εποχή εκείνη Οικουμενικός Πατριάρχης ήταν ο [[Γρηγόριος ΣΤ΄]] (κατά κόσμον Γεώργιος Φουρτουνιάδης). Το δε αίτημα των Βουλγάρων για δημιουργία Εξαρχίας δεν ήταν κάτι το αιφνίδιο ή άγνωστο μέχρι τότε στο Πατριαρχείο. Τούτο είχε αναφανεί από εποχής πατριάρχου [[Μελέτιος Γ΄|Μελετίου Γ']], δηλαδή από το 1840 και αργότερα επί πρώτης πατριαρχίας του Άμθιμου Στ΄, αλλά και επί πατριάρχου [[Πατριάρχης Ιωακείμ Β΄|Ιωακείμ Β΄]] όπου είχαν γίνει πολλές προσπάθειες με συμβιβαστικές προτάσεις, που όμως όλες είχαν αποτύχει. Ειδικότερα ο Γρηγόριος ΣΤ΄ είχε εκπονήσει σχέδιο, πραγματικά καινοτόμο, που προέβλεπε την αναγνώριση αυτόνομης εκκλησίας «εν Βουλγαρία», δηλαδή στην περιοχή μεταξύ Αίμου και Δουνάβεως. Συγκεκριμένα η Εκκλησία αυτή θα αποτελούσε χωριστό «θέμα» του οικουμενικού πατριαρχείου, τη δε διοίκησή της θα ασκούσε Βούλγαρος έξαρχος με βουλγαρική επαρχιακή σύνοδο. Οι αποφάσεις της συνόδου, καθώς και ή εκλογή των αρχιερέων, θα επικυρώνονταν από τον οικουμενικό πατριάρχη, ενώ Βούλγαροι αρχιερείς θα είχαν το δικαίωμα να μετέχουν στην εκλογή του. Παρά ταύτα το σχέδιο αυτό ανατράπηκε από την αδιάλλακτη παράταξη των εθνικιστών Βουλγάρων<br>
Ίσως σ' αυτό να είχε επηρεάσει όχι τόσο το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος που αναγνωρίσθηκε το 1850, μετά την απόσχιση που προκάλεσε ο Βασιλεύς Όθων το 1833, όσο κυρίως από το γεγονός ότι την ίδια εποχή περιέτρεχαν στις βουλγαρικές κωμοπόλεις και χωριά Βούλγαροι ιερείς που είχαν στρατολογηθεί από Ρώσους να διασπείρουν την ιδέα ότι χωρίς ανεξάρτητη θρησκευτική Αρχή με συγκεκριμένη εκκλησιαστική περιφέρεια δεν μπορεί να προσδιοριστεί η εδαφική έκταση για μέλλουσα εθνική ανεξαρτησία.
Έτσι το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση άμεσης αντίδρασης έχοντας ουσιαστικά αντιμέτωπες τόσο τη Ρωσική Αυτοκρατορία, που υπέθαλπε την κίνηση της Εξαρχίας προς ίδιο συμφέρον όσο και την Οθωμανική Αυτοκρατορία που επιζητούσε μέσω αυτής τη μείωση της ισχύος του Πατριαρχείου γενικότερα. Πιθανολογείται η αντίδραση τότε να ήταν ιδιαίτερα χαλαρή περιοριζόμενη σε υποβολή κάποιου σκεπτικισμού ανησυχίας και φόβου για τυχόν έκτροπα μεταξύ των ορθοδόξων χριστιανών<ref>Την εποχή εκείνη η βουλγαρική παροικία της Κωνσταντινούπολης αριθμούσε περί τους 40.000 Βουλγάρους</ref> όπως αυτό ερμηνεύεται από την καθησυχαστική και ταυτόχρονα απειλητική παράγραφο του διατάγματος περί κολασμού οποιασδήποτε ενέργειας που θα
[[Αρχείο:BulgarianReligiousAssembly1872.jpg|thumb|310px|Συνέλευση της Βουλγαρικής Εξαρχίας το 1871]]
Γραμμή 54 ⟶ 55 :
Κάτω από αυτό το γενικό θεολογικό πλαίσιο οι Πατέρες, λαμβάνοντας υπόψη ότι προϋπόθεση για ύπαρξη ανεξάρτητης Εκκλησίας είναι η ύπαρξη προηγουμένως ανεξάρτητης πολιτικής διοίκησης, σύμφωνα με τον κανόνα 36 της Πενθέκτης του 691, όπου δεν μπορεί να υπάρχει εκκλησιαστικός αρχηγός μέσα στην περιφέρεια άλλου, χαρακτήρισαν αφενός τον φυλετισμό ως πολέμιο της ενότητας της Εκκλησίας, περιέχον «''καινήν δόξαν διάδοσης κακού''» και «''νεωτερική λύμη''», την δε Βουλγαρική Εξαρχία «'''''φυλετική παρασυναγωγή'''''» που συνήλθε με αθέτηση ιερών κανόνων και τους δε συμμετέχοντες σ' αυτήν, ή αποδέχοντες αυτήν φυλετιστές: ξένους, «'''''αλλοτρίους'''''», προς το Σώμα της Εκκλησίας, «''απαυθαδιάσαντες''», και τοιουτοτρόπως «'''σχισματικούς'''».
Σημειώνεται ότι η εν λόγω Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως του 1872, λόγω άρνησης συμμετοχής της Εκκλησίας της Ρωσίας δεν κατέστη "πανορθόδοξη" αλλά "Αγία και Μεγάλη Σύνοδος", συνήλθε δε στον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου των Πατριαρχείων, σε τρεις συνεδρίες, η πρώτη στις 29 Αυγούστου, η δεύτερη στις 12 Σεπτεμβρίου και η τρίτη στις 16 Σεπτεμβρίου όπου και έγινε η επικύρωση του Όρου της Συνόδου. Μεταξύ δε των προσερχομένων ήταν και ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Κύριλλος, που όμως παρασυρόμενος από τον ραδιούργο πρέσβη Ιγνάτιεφ, ανεχώρησε έκτακτα προφασιζόμενος ότι το πατριαρχείο Ιεροσολύμων θα επισκεπτόταν ο Ρώσος Μέγας Δούκας Νικόλαος, χωρίς ν΄ αφήσει, ή να ορίσει κάποιον αντιπρόσωπο για να υπογράψει
== Ελληνική αντίδραση ==
== Εξελίξεις ==
[[File:Bulgarian-Exarchate-1870-1913.jpg|thumb|right|240px|Χάρτης επέκτασης της βουλγαρικής εξαρχίας έως τις νότιες ζώνες του τότε βιλαετίου του [[Μοναστήρι (ΠΓΔΜ)|Μοναστηριού]] μέχρι τη [[Συνθήκη Βουκουρεστίου (1913)|Συνθήκη του Βουκουρεστίου ]] ([[1913]])]]
Γραμμή 67 ⟶ 69 :
* Ο εθνοφυλετισμός και μάλιστα ο θρησκευτικός, όπως διαμορφώθηκε στην αρχή του 19ου αιώνα στην ουσία απετέλεσε χριστιανική ορθόδοξη αίρεση αρμόδια για την καταπολέμηση της οποίας, σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες, ήταν η σύγκληση πατριαρχικής Συνόδου, όπως και ορθά συνέβη. Η δε απόφαση της Συνόδου Κωνσταντινούπολης 1872, χαρακτηριζόμενη ιστορική, αποτελεί την πρώτη διεθνή καταδίκη του φυλετισμού όταν αυτός λαμβάνει ιδιαίτερη διάσταση διάκρισης μέσα σε μια κοινωνία.
* Στα πρώτα ελληνικά συντάγματα κατά την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] και μετά, δείγμα εθνοφυλετισμού αποτέλεσε και το ανόητο δόγμα "''πας μη χριστιανός όχι Έλληνας''", που αν και αναφερόταν σε αλλόθρησκους και όχι ομόθρησκους ή ομόδοξους, διατηρήθηκε από τον [[Ιωάννης Καποδίστριας|Ι. Καποδίστρια]] και καλλιεργήθηκε μέχρι τη δεκαετία του 1920 επί [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ε. Βενιζέλου]], οδηγώντας ολόκληρους πληθυσμούς στη προσφυγιά.
* Όταν η Ελλάδα ανακηρύχθηκε επίσημα κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, βασίλειο, όφειλε αμέσως το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως να εκδώσει σχετικό τόμο αναγνώρισης της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Αυτοκέφαλου αυτής, παραχωρώντας τις περιλαμβανόμενες σ΄ αυτό μητροπόλεις, αυτό όμως δεν το έπραξε. Έτσι τη λύση την έδωσε δυναμικά ο ίδιος ο Όθωνας αν και μη ορθόδοξος χριστιανός. Αντίθετα η Βουλγαρική Εξαρχία ορίστηκε πριν ακόμα δημιουργηθεί ή αναγνωρισθεί επίσημο βουλγαρικό κράτος. Συνεπώς δεν ταυτίζονται τα δύο γεγονότα, ώστε να κρίνονται το ίδιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Εκκλησία ορίζεται από το όνομα του κυρίαρχου τόπου ή κράτους και όχι εκ του ονόματος του έθνους ή των φυλών που
* Περιπτώσεις εθνοφυλετισμού παρουσιάσθηκαν και αργότερα όπως το 1898, όταν με παρέμβαση της Ρωσίας αναγκάσθηκε σε παραίτηση ο ελληνικής καταγωγής Πατριάρχης Αντιοχείας Σπυρίδων και στο θρόνο ν' ανέλθει το επόμενο έτος ο από Λαοδικίας Μελέτιος, (αραβικής καταγωγής), περίπτωση αραβοφυλετισμού, η το 1967 με την αυτοανακήρυξη της Εκκλησίας της Μακεδονίας στη περιοχή των Σκοπίων, παρά την αντίδραση του Πατριαρχείου της Σερβίας.
==Σημειώσεισεις==
Γραμμή 75 ⟶ 77 :
{{cnote|β|Η μετάστασις των [[Σλαβομακεδόνες#Σλαβόφωνοι|σλαυοφώνων]] της περιφερείας Μελενοίκου εις το σχίσμα και η εισαγωγή της σλαυωνικής γλώσσης εις τας εκκλησίας δεν συνετελέσθη άμα τη ιδρύσει τη Βουλγαρικής Εξαρχίας. Ως προκύπτει εκ των αρχείων της Κοινότητος Μελενοίκου κατά το 1895 υπήρχον 25 ορθόδοξα χωρία (Πατριαρχικά) στο Δεμίρ-Ισσάρ ([[Σιδηρόκαστρο Σερρών|Σιδηρόκαστρο]]) εν τω [[καζά]] [[Μελένικο|Μελενοίκου]].<ref> Κωνσταντίνος Τσώπρος, Αναμνήσεις (Μελένοικο-Θεσσαλονίκη), σ. 40 Institute for Balkan Studies (ΙΜΧΑ), 1992 [[GR ISSN: 0073-862X]] </ref>
}}
==Χρονολόγιο==
==Παραπομπές==
{{παραπομπές}}
| |||