ΤοΚατά την παράδοςη το όνομα της Μονής οφείλεται στη θαυματουργή εικόνα της «Παναγίας Προυσιώτισσας». Η εικόνα αυτή κατάγεται από την Προύσα της Μικράς Ασίας.Εικάζεταικαι εικάζεται ότι είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.Κατάτην παράδοση, ηΗ Μονή ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα (κατ' άλλους τον 12ο αιώνα, με χρονολόγηση των παλαιότερων ανεπίγαφων τοιχογραφιών του καθολικού). Την εποχή εκείνη,Αυτοκράτοραςαυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο [[Θεόφιλος (αυτοκράτορας)|Θεόφιλος]] ([[829]]-[[842]]), ο οποίος ήταν εικονομάχος. Η εικόνα της Παναγίας βρισκόταν σε ναό της Προύσας, αλλά υπό τον φόβο ότι θα καταστραφεί βάσει διατάγματος του Αυτοκράτορααυτοκράτορα, φυγαδεύτηκε στη [[Στερεά Ελλάδα]]. Η παράδοση συνδέει το καταφύγιο της εικόνας, τη σημερινή τοποθεσία της Μονής, με θαύματα που συνέβησαν κατά τη μεταφορά της εικόνας εκεί. Κατά την παράδοση, οΟ νέος που τη μετέφερε, μαζί με κάποιον υπηρέτη του, αποφάσισαν να ιδρύσουν μοναστήρι στο σημείο αυτό, καθώς διαπίστωσαν ότι ήταν αδύνατο να μετακινήσουν την εικόνα από εκεί. Οι ίδιοι έγιναν οι πρώτοι μοναχοί, με τα ονόματα Διονύσιος και Τιμόθεος.
