Δήμος Πολυκάστρου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''δήμος Πολυκάστρου''' ήταν δήμος του [[Νομός Κιλκίς|νομού Κιλκίς]] που συστάθηκε με το [[πρόγραμμα Καποδίστριας]] από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999 -2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του [[πρόγραμμα Καλλικράτης|προγράμματος Καλλικράτης]] και εντάχθηκε στον νέο δήμο [[δήμος Παιονίας|Παιονίας]]. Βρισκόταν στο κεντρικό τμήμα του νομού, καλύπτοντας μία μεγάλη περιοχή που εκτείνεται από τα σύνορα με την [[ΠΓΔΜ]] μέχρι τον νομό [[νομός Θεσσαλονίκης|Θεσσαλονίκης]]. Ο δήμος Πολυκάστρου περιλάμβανε έντεκα δημοτικά διαμερίσματα και είχε συνολικό πληθυσμό 12.732 κατοίκους.

Η περιοχή του Πολυκάστρου έχει κατοικηθεί από τα [[νεολιθική περίοδος|νεολιθικά χρόνια]]. Είναι γνωστές δύο νεολιθικές πόλεις στην [[Αμυδών]]α (κοντά στο σημερινό [[Αξιοχώρι Κιλκίς]]) και στο Λιμνότοπο (Καραβία). Στην [[Χαλκολιθική περίοδος|Χαλκολιθική Περίοδο]] έως την [[εποχή του Χαλκού]], γύρω στα 3500 με 3000 π.Χ.<ref>N. G. L. Hammond, Iστορία της Μακεδονίας, τόμος Α΄, μετάφραση: Μ. Χαλκιοπούλου, Γ. Φωτιάδης, Θ. Γεωργιάδης, εκδόσεις Μαλλιάρης, Θεσσαλονίκη, 1995, σελ. 322</ref>, στην περιοχή εγκαταστάθηκαν [[Παίονες]]<ref>Χρήστος Π. Ίντος, Παιονία και Παίονες από τα μυθικά χρόνια ως την Άλωση της Πόλης, Γουμένισσα 1983, σ. 10-15.</ref>. Οι Παίονες ήταν γνωστοί από τα αρχαιολογικά ευρήματα ως "Πολιτισμός του Γλυκού Νερού", καθώς έφτιαχναν οικισμούς δίπλα σε ποταμούς και λίμνες, όπως ο πασσαλόπηκτος οικισμός της [[Λίμνη Δοϊράνη|Δοϊράνης]] (Δόβηρες Παίονες). Κατά τον μύθο, τους Παίονες οδήγησε από το βορρά (τη βόρεια κοιλάδα του Αξιού, όπου διέμεναν) στο νότο (νότια κοιλάδα του Αξιού), ο [[Παίων]] γιος του βασιλιά της Ηλιδας, [[Ενδυμίων|Ενδυμίωνα]]α<ref>Χρήστος Π. Ίντος, Παιονία και Παίονες, από τα μυθικά χρόνια ως την Άλωση της Πόλης, σ. 10.</ref> ή ο βασιλιάς [[Πηλεγόνας|Πηλέγων]], κατά τον [[Όμηρος|Όμηρο]]. Η πρωτεύουσά τους ήταν η [[Αμυδών]]. Το δέλτα του Αξιού ποταμού τότε ήταν βορείως του [[Άσπρος Κιλκίς|Άσπρου]] κοντά στο σημερινό [[Λιμνότοπος Κιλκίς|Λιμνότοπο]]. Η Αμυδών αποτελούσε μια λοφώδη χερσόνησο ανατολικά του δέλτα του [[Αξιός|Αξιού]]. Ήταν μια από της πιο στρατηγικές θέσεις της κεντρικής Μακεδονίας. Επίσης αξιόλογη πόλη ήταν και ο οικισμός στη θέση Τσαουσίτσα (Χαίται), ανάμεσα στο Κάστρο (Αρτζάν ή Γκογκαίικα) και την [[Ποντοηράκλεια Κιλκίς|Ποντοηράκλεια]].

Τον 13ο αιώνα π.Χ. εγκαθίστανται στην περιοχή (κυρίως στη Δυτική όχθη του Αξιού), [[Κρήτη|Κρήτες]] με το όνομα '''[[Βοττιαία|Βoττιαίοι]]''' (είχαν εκδιωχθεί από την [[Κρήτη]] λόγω της πίεσης των [[Αχαιοί|Αχαιών]]), κι έτσι αναπτύσσεται ένα πυκνό εμπόριο της Αμυδώνας με τη [[Μυκηναϊκός πολιτισμός|Μυκηναϊκή]] Ελλάδα και την Αχαϊκή πλέον, Κρήτη<ref>N. G. L. Hammond, Iστορία της Μακεδονίας, τόμος Α΄, μετάφραση: Μ. Χαλκιοπούλου, Γ. Φωτιάδης, Θ. Γεωργιάδης, εκδόσεις Μαλλιάρης, Θεσσαλονίκη, 1995, σελ. 173</ref>. Τον 12ο αιώνα π.Χ. η περιοχή καταλήφθηκε από [[Φρύγες]] ή Βρύγες (κατά τη [[Μακεδονικό βασίλειο|Μακεδονική]] προφορά), που ήρθαν από τα δυτικά<ref>N. G. L. Hammond, Iστορία της Μακεδονίας, τόμος Α΄, μετάφραση: Μ. Χαλκιοπούλου, Γ. Φωτιάδης, Θ. Γεωργιάδης, εκδόσεις Μαλλιάρης, Θεσσαλονίκη, 1995, σσ. 445, 448</ref>. Ο οικισμός στο Λιμνότοπο (Καραβία) παρακμάζει. Η Αμυδών γνώρισε μεγάλη ακμή, εκεί παρατηρούνται πρώτη φορά ίχνη κατεργασίας σιδήρου τον 11ο αιώνα π.Χ. που αποτελεί την πρώτη χρήση σιδήρου στην Νότιο [[Βαλκανική]]. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε και η [[νεκρόπολη]] της '''Βαϊρού'''<ref>[http://www.ant1online.gr/Culture/History/2003/20037/35431a78-a7b2-4dcc-8851-d49ccf46986e.aspx ANT1 ONLine / News / Ανακαλύφθηκαν 60 τάφοι Παιόνων<!-- Αυτόματα δημιουργημένος τίτλος -->]</ref>, από την [[εποχή του Σιδήρου]] (γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ.) στα όρια των οικισμών [[Λατόμι Κιλκίς|Λατόμι (ή Καραθοδωραίικα)]] και Κάστρου (ή Γκογκαίικων). Η Βαϊρός ιδρύθηκε από Φρύγες<ref>S. Casson, Macedonia, Thrace & Illyria, Οξφόρδη, 1926, Χάρτης, Macedonia, Thracia, Illyria, Moesia et Dacia (1850)</ref>.

Με την φυγή των Φρυγών στη [[Μικρά Ασία]], τον 5ο αιώνα (μετά την υποχώρηση των Περσών, με τους οποίους είχαν συμμαχήσει)<ref>N. G. L. Hammond, G. T. Griffith, Iστορία της Μακεδονίας, τόμος B΄, μετάφραση: Αλ. Κοσματόπουλος, Μ. Παιδαράκη, Κ. Σαρακώτση, Φ. Σιδηροπούλου, εκδόσεις Μαλλιάρης, Θεσσαλονίκη, 1995, σσ. 103 – 105</ref><ref>Μακεδονία, 4.000 χρόνια Ελληνικής ιστορίας & πολιτισμού, γενική εποπτεία, Μ. Β. Σακελλαρίου, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1992, σσ. 70, 71</ref>, η περιοχή περιέρχεται στους [[Μακεδόνες]] υπό τον [[Αλέξανδρος Α' της Μακεδονίας|Αλέξανδρο Α΄]] και από τότε η περιοχή, με το όνομα ''[[Αμφαξίτιδα]]'', ακολουθεί τη μοίρα του Ελληνισμού.

Στον [[Πελοποννησιακός πόλεμος|Πελοποννησιακό πόλεμο]] (κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.) οι Θράκες, υπό τον [[Σιτάλκης|Σιτάλκη]], που ήταν σύμμαχοι των [[Αθήνα|Αθηναίων]] κινούνται εναντίον των Μακεδόνων και καταλαμβάνουν πρόσκαιρα την περιοχή. Οι Μακεδόνες που είχαν ήδη κυριεύσει την δυτική όχθη του Αξιού από τον 8ο αιώνα, ανακαταλαμβάνουν τελικά την περιοχή τον 4ο αιώνα. Στα χρόνια πριν το Φίλιππο το Β΄, την περιοχή διοικεί ο διεκδικητής του θρόνου των Μακεδόνων και συμβασιλεύς Δημήτριος. Στις εκστρατείες του [[Φίλιππος Β' ο Μακεδών|Φιλίππου του Β΄]] και του [[Μέγας Αλέξανδρος|Μεγάλου Αλεξάνδρου]], η περιοχή ήταν σημείο συγκέντρωσης και στρατοπέδευσης του στρατού πριν την αναχώρηση.

Τον 10ο αιώνα, με την ίδρυση του Βουλγαρικού κράτους, η περιοχή Πολυκάστρου δέχεται ισχυρές πιέσεις από Βουλγάρους που θέλουν να καταλάβουν μέρη του Βυζαντινού κράτους. To 1003 οι Βούλγαροι απωθούνται<ref>Μακεδονία, 4.000 χρόνια Ελληνικής ιστορίας & πολιτισμού, γενική εποπτεία, Μ. Β. Σακελλαρίου, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1992, σελ. 278</ref>. Το [[1064]], η περιοχή μαστίζεται από επιδρομή Ογούζων [[Τουρκικά φύλα|Τούρκων]]<ref name="ReferenceA">Μακεδονία, 4.000 χρόνια Ελληνικής ιστορίας & πολιτισμού, γενική εποπτεία, Μ. Β. Σακελλαρίου, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1992, σελ. 284</ref>.

Το [[1085]], την περιοχή λεηλατούν οι [[Νορμανδοί]]. Με τις [[σταυροφορίες]], η περιοχή εντάσσεται στην [[Λατινική Αυτοκρατορία|Αυτοκρατορία των Λατίνων]] από το [[1204]] έως το [[1224]]. Από το [[1225]] έως το [[1248]], η περιοχή του Δήμου Πολυκάστρου υπάγεται στο [[Δεσποτάτο της Ηπείρου]]. Το [[1249]] η περιοχή υπάγεται στην [[Αυτοκρατορία της Νίκαιας]], έως το [[1260]], οπότε και απελευθερώνεται η Κωνσταντινούπολη από τους Λατίνους, και πλέον επανορθώνεται το Βυζαντινό κράτος.

Τον 13ο αιώνα οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες παίρνουν κάποια μέτρα εναντίον των βορείων εισβολέων οργανώνοντας κάποια οχυρωματικά έργα στην περιοχή, που πλέον αποτελεί ακριτική οριογραμμή (τα σύνορα είναι λίγο βορειότερα της [[Γευγελή|Γευγελής]]ς και [[Βωγδάντσα|Βωγδάντσας]]ς) του Βυζαντινού (Ανατολικού Ρωμαϊκού) κράτους. Οργανώνεται το φρούριο της Βαϊρού, ανάμεσα στο Κάστρο (Αρτζάν ή Γκογκαίικα) και το [[Λατόμι Κιλκίς|Λατόμι (Καραθοδωραίικα)]].

Τον επόμενο αιώνα η κατάσταση έχει ομαλοποιηθεί και ο Ελληνισμός της περιοχής αποτελεί πλέον το μοναδικό στοιχείο της περιοχής<ref>Μακεδονία, 4.000 χρόνια Ελληνικής ιστορίας & πολιτισμού, γενική εποπτεία, Μ. Β. Σακελλαρίου, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1992, σελ. 284<name="ReferenceA"/ref><ref>[http://www.clockwk.com/reviews.html Historical Map, Centennia Software, Chicago]</ref>. Το [[1350]], στη περιοχή επιτίθενται [[Σέρβοι]], οι οποίοι κατακτούν το βόρειο τμήμα του Δήμου Πολυκάστρου. Το φρούριο της Βαϊρού αντιστέκεται. Έτσι οι Σέρβοι, που έχουν πλέον κατακτήσει το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας (εκτός της Θεσσαλονίκης, [[Χαλκιδική]]ς, Πολυκάστρου και Γυναικοκάστρου), σταματούν στη γραμμή "Μικρόδασος - Κάστρο (Βαϊρός) - Γυναικόκαστρο". Το βόρειο τμήμα του Δήμου Πολυκάστρου, εντάσσεται στη [[Σέρβοι|Σερβική Αυτοκρατορία]] για περίπου 45 χρόνια (μέχρι τον ερχομό των Οθωμανών Τούρκων).

Τον 14ο αιώνα, με την πρώτη άλωση της Θεσσαλονίκης από τους [[Οθωμανοί|Οθωμανούς Τούρκους]] (1397), η περιοχή Πολυκάστρου περιέρχεται στην [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]]. Περιγραφές Οθωμανών της εποχής (όπως ο χρονογράφος Χατζή Καλφά), αναδεικνύουν το ελληνικό στοιχείο ως το μόνο στην περιοχή<ref>[http://www.promacedonia.org/en/av/av_1_1.htm History of Macedonia 1354-1833, Α. Ε. Vacalopoulos. Translated by Peter Megann (Institute for Balkan studies, Θεσσαλονικη, 1973)]</ref>. Τα κτήματα του κάμπου αρπάζονται από τους Έλληνες και μοιράζονται σε τσιφλίκια που τα εκμεταλλεύονται Τούρκοι [[μπέης|Μπέηδες]]. Ακολουθούν βίαιοι εξισλαμισμοί/εκτουρκισμοί και φυγή πολλών Ελλήνων της περιοχής, προς ορεινά μέρη, που θεωρούνται πιο ασφαλή<ref>Μακεδονία, 4.000 χρόνια Ελληνικής ιστορίας & πολιτισμού, γενική εποπτεία, Μ. Β. Σακελλαρίου, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1992, σσ. 354, 355</ref>.

Τον 15ο αιώνα, με διαταγή του [[σουλτάνος|σουλτάνου]] φυτεύονται στην περιοχή [[Μουριά (φυτό)|μουριές]] με σκοπό την παραγωγή [[μετάξι|μεταξιού]]. Η καλλιέργεια συστηματοποιείται<ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 82</ref>. Αυτή η εξέλιξη, φέρνει κατά τους επόμενους αιώνες (16ο και 17ο) στην περιοχή, πολλούς αγροτοεργάτες κυρίως [[Βούλγαροι|Βούλγαρους]], προκειμένου να εργάζονται στα τουρκικά τσιφλίκια, καθώς οι Έλληνες είναι πλέον λιγοστοί και απρόθυμοι να εργάζονται στα τσιφλίκια των μπέηδων<ref name="ReferenceB">Γεώργιος Χ. Χιονίδης, ''διάλεξη:'' Τα ληφθέντα υπό των Τούρκων μέτρα κατά των Ελλήνων επαναστατών του 1821 εις την Μακεδονίαν (ανάτυπον από ''Μακεδονικά'' ΙΑ΄ τεύχος. 27), Θεσσαλονίκη 1971</ref>. Πολλοί κάτοικοι αναγκάζονται πλέον να χρησιμοποιούν την [[σλαβική γλώσσα]] για την επικοινωνία στις δημόσιες εκδηλώσεις<ref>[http://www.antibaro.gr/node/247 Αντίβαρο, Το γλωσσικό ιδίωμα των γηγενών σε περιοχές της Μακεδονίας (μια γλωσσολογική προσέγγιση), Δημήτριος Ε. Ευαγγελίδης, Έδεσσα, Αύγουστος 2008]</ref>. Από το 16ο αιώνα συρρέουν στην περιοχή και πολλοί [[Σαρακατσαναίοι]] από την [[Ήπειρος|Ήπειρο]]. Τον 17o και 18ο αιώνα φτάνουν στην περιοχή πολλοί [[Βλάχοι]], εκδιωγμένοι από τη [[Βόρειος Ήπειρος|Βόρειο Ήπειρο]] και Δυτική Μακεδονία από τις λεηλασίες των [[Τουρκαλβανοί|Τουρκαλβανών]]. Αυτές οι μετακινήσεις έχουν ως αποτέλεσμα την τόνωση του ντόπιου ελληνικού στοιχείου.

Στα τέλη του 18ου αιώνα, το Πολύκαστρο (''Καρασούλι'') αποτελούσε τσιφλίκι του Γιουσούφ Μουχλίς πασά, γιου του Ισμαήλ μπέη από τις [[Σέρρες]]. Οι Μακεδόνες συμμετείχαν στην [[Ελληνική επανάσταση του 1821|Επανάσταση του 1821]] με αποτέλεσμα να δεχτούν τα [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικά]] αντίποινα μετά την καταστολή των εξεγέρσεων στη [[Μακεδονία]]. Έτσι το Καρασούλι καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς και πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν. Από τότε ο Ελληνισμός της πόλης συρρικνώθηκε ανεπανόρθωτα, καθώς άρχισαν να εγκαθίστανται [[Βούλγαροι]] αγροτοεργάτες προκειμένου να καλύψουν το κενό στα τσιφλίκια. <ref>Γεώργιος Χ. Χιονίδης, ''διάλεξη:'' Τα ληφθέντα υπό των Τούρκων μέτρα κατά των Ελλήνων επαναστατών του 1821 εις την Μακεδονίαν (ανάτυπον από ''Μακεδονικά'' ΙΑ΄ τεύχος. 27), Θεσσαλονίκη 1971<name="ReferenceB"/ref><ref name="ReferenceC">Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 25</ref>

Όσοι κάτοικοι της περιοχής Πολυκάστρου έσπευσαν να πολεμήσουν στα επαναστατικά κινήματα της Χαλκιδικής, της [[Νάουσα]]ς, της Ανατολικής Μακεδονίας και της Βωγδάντσας (σημερινό [[Μπογκντάντσι]] στην ΠΓΔΜ), αναγκάστηκαν μετά την καταστολή της επανάστασης στην Μακεδονία, να καταφύγουν στην Πελοπόννησο και να πολεμήσουν εκεί, μέχρι την ίδρυση του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους. Αυτοί που συμμετείχαν στο επαναστατικό κίνημα της [[Βωγδάντσα|Βωγδάντσας]]ς, κινήθηκαν προς βορρά και συναντήθηκαν με τα σώματα των Φαρμάκη και Υψηλάντη στη [[Ρουμανία]], μεταφερόμενοι από εκεί με καράβια στην Πελοπόννησο, ενώ αυτοί που συμμετείχαν στα επαναστατικά κινήματα [[Νάουσα|Νάουσας]]ς και [[Χαλκιδική|Χαλκιδικής]]ς διέφυγαν με καράβια στη [[Σκιάθος|Σκιάθο]] και από εκεί στη Στερεά Ελλάδα. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν στον τόπο τους και παρέμειναν στα ελεύθερα εδάφη. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην πρώτη [[Κατάλογος Πρωθυπουργών της Ελλάδας#Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος|Προσωρινή Ελληνική Κυβέρνηση]] το 1822, συστάθηκε τριμελής Επιτροπή Βορειομακεδόνων, και το ένα μέλος της ήταν από τη Βωγδάντσα. Μαζί με τους Βωγδαντσιώτες, πολέμησαν και πολλοί κάτοικοι της περιοχής του Δήμου Πολυκάστρου{{πηγή}} και διακρίθηκαν στη μάχη των Βασιλικών, στη [[Φθιώτιδα]], το 1821 υπό τους Πανουργιά και Γκούρα και στη [[μάχη των Δερβενακίων]], στην Πελοπόννησο, το 1822 υπό τον Κολοκοτρώνη{{πηγή}}.

Το 1872 εγκαινιάζεται η σιδηροδρομική γραμμή [[Θεσσαλονίκη]]ς - [[Βιέννη]]ς από την εταιρεία Χιρς ''(Hirch)'' και ξεκινά τη λειτουργία του ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Καρασουλίου. Το Πολύκαστρο πλέον αναπτύσσεται ως εμπορικό κέντρο. <ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 25<name="ReferenceC"/ref>

Στα 1870, με το Βουλγαρικό εκκλησιαστικό σχίσμα, και την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχικής Εκκλησίας ξεσπά ένα κύμα [[εθνικισμός|εθνικιστικής]] βουλγαρικής [[προπαγάνδα]]ς με τη βοήθεια [[Ρώσοι|Ρώσων]] πρακτόρων. Πολλοί κάτοικοι αναγκάζονται κάτω από τις πιέσεις της Ρωσικής εξωτερικής πολιτικής του Πανσλαβισμού μέσω του βουλγαρικού παράγοντα, να προσχωρήσουν στην Εξαρχία και στην ουσία να εκβουλγαριστούν<ref>Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος, Νεότερη Ιστορία της Μακεδονίας (1830 – 1912), Από τη Γένεση του Νεοελληνικού Κράτους ως την Απελευθέρωση, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σσ. 56 – 60, 70 – 73</ref>. Στην περιοχή δρα και αμερικανικός παράγων μέσω του Αυστριακού Προξενείου της Θεσσαλονίκης με σαφή στόχο των προσηλυτισμό των κατοίκων στον [[προτεσταντισμός|προτεσταντισμό]]<ref>Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος, Νεότερη Ιστορία της Μακεδονίας (1830 – 1912), Από τη Γένεση του Νεοελληνικού Κράτους ως την Απελευθέρωση, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σσ. 78 – 82</ref>. Πολλοί κάτοικοι προσηλυτίζονται. Ο κίνδυνος εκβουλγαρισμού αφυπνίζει τον Ελληνισμό της περιοχής Πολυκάστρου και οργανώνεται σε κοινότητες. Παράλληλα οργανώνει τα σχολεία ώστε να εκπαιδεύονται οι νέοι στην [[Ελληνική γλώσσα]]. Μετά το 1850 αναφέρονται στην περιοχή του Δήμου Πολυκάστρου 5 Ελληνικές κοινότητες σε Ευζώνους, Μεταμόρφωση, Πολύκαστρο, Άσπρο και Αξιοχώρι και 4 σχολεία σε Ευζώνους, Άσπρο, Αξιοχώρι και Πολύκαστρο. Πληροφορίες για τη λειτουργία σχολείου στο Πολύκαστρο έχουμε από το [[1880]], όπως αποδεικνύεται από αποδείξεις πληρωμών δασκάλων, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπήρχε σχολείο και πριν το 1880<ref>Χρήστος Π. Ίντος, Τα σχολεία μας από την ίδρυσή τους ως το 2000, Κιλκίς 2004, σ. 178-186.</ref>. Από γραπτές πηγές της περιόδου που αναφέρθηκε πρώτος δάσκαλος φαίνεται να ήταν ο Αβραάμ Αστερίου. <ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σσ. 25-26</ref> Τα επόμενα χρόνια υπηρέτησαν από τη θέση του δασκάλου οι Κωνσταντίνος Χρήστου ([[1902]] - [[1903]]) και Δημήτριος Κασσάς ([[1906]] - [[1913]]). Το σχολείο στα 1906 είχε 15 μαθητές. <ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 161</ref> Στις παραμονές της [[Ελλάς|Ελληνικής]] [[Μακεδονικός Αγώνας|οργανωμένης ένοπλης αντιπαράθεσης (Μακεδονικός Αγώνας)]], σε [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανική]] απογραφή που διενήργησε ο Χιλμή πασάς το [[1904]], στην [[Δήμος Πολυκάστρου|περιοχή Πολυκάστρου]] καταγράφονται περίπου 800 [[Έλληνες]], 1.250 [[Οθωμανοί]] και 1.250 [[Βούλγαροι|Βουλγαρίζοντες]] με συνολικό πληθυσμό 3.300 κατοίκους<ref>Γεώργιος Καραμαλάκης, ''Η μεταξύ Πάικου και Κρουσσίων Χώρα'', Β΄ έκδοση, ''εκδόσεις Ηδωνός'', Αθήνα, 1997, σσ. 354 - 361</ref>.

Την εποχή αυτή παρατηρείται και οικονομική άνθηση των Ελλήνων της περιοχής και χτίζονται πολλές εκκλησίες στα χωριά του Δήμου Πολυκάστρου, αλλά και στην πόλη του Πολυκάστρου (Προφήτη Ηλία ([[1859]])- Ταξιαρχών σήμερα<ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 126</ref>, Αγίου Αθανασίου ''το [[1885]]''<ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 125</ref>). Το [[1898]] σημειώνονται επεισόδια από τους εξαρχικούς που καταλαμβάνουν με τη βία το σχολείο και την εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Μετά από εκκλήσεις της Ελληνικής κοινότητας επιστρέφονται το σχολείο και η εκκλησία και η λειτουργία τελείται πλέον εναλλάξ σε [[Ελληνική γλώσσα|ελληνικά]] και [[βουλγαρικά]]<ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 26</ref>. Σε ηρωική μορφή αναδείχθηκε ο ιερέας Γεώργιος Παπαντωνίου που υπήρξε εφημέριος από [[1899]] έως το [[1923]]<ref>Δίκαιος Βασιλειάδης, Ιστορία του Πολυκάστρου, σελ. 135</ref>.

Κατά την κλιμάκωση του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908), οι Πατριαρχικοί κάτοικοι του Πολυκάστρου μάχονται σκληρά κατά του διπλού εχθρού (Τούρκων και Εξαρχικών). Στους Ευζώνους δρουν οι [[Αστέριος Δήμου]] και [[Λάζαρος Δοϊτσίνης]], στην περιοχή Μεταμόρφωσης ο [[Γεώργιος Κουκογιάννης]], στο Πολύκαστρο ο [[Κωνσταντίνος Αργυρίου]] και στο [[Αξιοχώρι Κιλκίς|Αξιοχώρι]] ως φοροεπίτροποι οργανώνουν τα σχολεία και την άμυνα οι [[Τραϊανός Αντωνίου]] και [[Δημήτριος Γιοβάνης]]<ref>Αφανείς, Γηγενείς Μακεδονομάχοι, επιστημονική επιμέλεια: Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008, σσ. 91, 94, 96</ref>.

Η περιοχή του Πολυκάστρου απελευθερώθηκε στον [[Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος|Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο]], το [[1912]], μετά τη [[μάχη των Γιαννιτσών]] και την [[Θεσσαλονίκη#Η απελευθέρωση|απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης]], μαζί με τη δυτική όχθη του [[Αξιός|Αξιού]] ''(περιοχή Γουμένισσας)''. Στις 31 Οκτωβρίου του [[1912]] δώθηκε διαταγή σε απόσπασμα [[Εύζωνες|Ευζώνων]] να απελευθερώσουν τη [[Γευγελή]]. Το μεσημέρι της [[1η Νοεμβρίου|1 Νοεμβρίου]] του [[1912]], το απόσπασμα [[Εύζωνες|Ευζώνων]] υπό το [[συνταγματάρχης|συνταγματάρχη]] Κωνσταντινόπουλο, αναχώρησε από τη [[Θεσσαλονίκη]] [[τρένο|σιδηροδρομικώς]] και το βράδυ της ίδιας μέρας αποβιβάστηκαν στο ''[[σιδηρόδρομος|Σιδηροδρομικό Σταθμό]] Καρασουλίου''. Χρειάστηκε να διανυκτερεύσουν στην [[κωμόπολη]] του Καρασουλίου, ώστε να εδραιώσουν την [[Ελλάς|Ελληνική]] κρατική παρουσία, και την επόμενη το πρωί αναχώρησαν για τη [[Γευγελή]], όπου κατέφθασαν μετά από επτάωρη πεζοπορία ''(για να διαπιστώσουν ότι ήδη στην πόλη βρίσκονταν [[Σερβία|Σερβικός]] λόχος)''<ref>Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912 - 1913, [[Γενικό Επιτελείο Στρατού]], Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Εκδόσεις ΔΙΣ, Αθήνα, 1987, επιμέλεια [[ταξίαρχος]] Κωνσταντίνος Πολυζώης, σελ. 108</ref>. Στα αμέσως επόμενα χρόνια έρχονται στην περιοχή Πολυκάστρου πολλοί Έλληνες από την περιοχή Γευγελής και Βογδάντσας, καθώς και πολλοί [[Σαρακατσαναίοι]] από περιοχές της Βορείου Μακεδονίας (Π.Γ.Δ.Μ.) λόγω των διωγμών του [[Γιουγκοσλαβία|Γιουγκοσλαβικού]] κράτους. Η περιοχή έγινε το κέντρο οχύρωσης των συμμαχικών δυνάμεων κατά το [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]]<ref>Χρήστος Π. Ίντος, Τα οικεία κοσμείν και σώζειν, Κιλκίς 1999, σ. 62-66.</ref>. Το 1919, με τη [[συνθήκη του Νεϊγύ]], γίνεται ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας, κατά την οποία έφυγαν από την περιοχή όλοι οι κάτοικοι με βουλγαρική συνείδηση και εγκαταστάθηκαν Έλληνες από τη Βόρειο Θράκη ([[Ανατολική Ρωμυλία]]) και συγκεκριμένα από την περιοχή γύρω από το [[Καβακλί (Ανατολική Ρωμυλία)|Καβακλί]] (Βόρεια κοιλάδα του [[Έβρος (Θράκη)|Έβρου]]).