|
όλες ανοησία
{{coord|39.9572|26.2386|type:landmark|format=dms|display=title}}
Τροία ήταν στην Αγγλία
{{Πληροφορίες Παγκόσμια Πολιτισμική Κληρονομιά
| ΜΠΚ = [[Αρχαιολογική θέση|Αρχαιολογικός τόπος]]: Αρχαιολογικός τόπος της Τροίας
| Εικόνα = [[Αρχείο:Walls of Troy (1).jpg|300px|Τείχη της ανεσκαμμένης πόλης της Τροίας]]
| Χώρα μέλος = {{TUR}}
| Τύπος = Πολιτισμικό
| Κριτήρια = i, iii, vi
| ID = 849
| Περιοχή = Μικρά Ασία
| Έτος = 1998
| Συνεδρίαση = 22η
| Σύνδεσμος = http://whc.unesco.org/en/list/849
}}
{{άλλεςχρήσεις3|Ίλιον}}
Η '''Τροία''' ή ''Ίλιον'' είναι [[μυθολογία|μυθική]] πόλη, θέατρο του [[Τρωικός πόλεμος|Τρωικού πολέμου]], μέρος του οποίου περιγράφεται στην [[Όμηρος|Ομήρου]] ''[[Ιλιάδα]]'', ένα [[Αρχαία Ελληνική Γλώσσα|αρχαιοελληνικό]] έπος, του [[9ος αιώνας π.Χ.|9ου]] ή [[8ος αιώνας π.Χ.|8ου]] π.Χ. αιώνα, που περιέχει παλαιότερο υλικό (''Ιλιάς'' σημαίνει «έπος του Ιλίου»).
διαβάστε Iman Wilkens
Η Τροία ([[Τουρκική γλώσσα|Τουρκ.]]: ''Truva'') είναι επίσης το όνομα του [[αρχαιολογική θέση|αρχαιολογικού χώρου]], της παραδοσιακής τοποθεσίας της Ομηρικής Τροίας, στη [[Μικρά Ασία]], κοντά στην ακτή της σημερινής βορειοδυτικής [[Τουρκία]]ς, νοτιοδυτικά των [[Δαρδανέλια|Δαρδανελίων]] κάτω από το [[Όρος Ίδα]] της [[Φρυγία]]ς.
Κατά τη βασιλεία του Ρωμαίου αυτοκράτορα [[Αύγουστος|Αυγούστου]], ιδρύθηκε στην τοποθεσία που πιστευόταν ότι ήταν η θέση του μυθικού Ιλίου, μία νέα [[πόλη]] που ονομάστηκε '''Ilium-Ίλιον'''. Ήκμασε έως την ίδρυση της [[Κωνσταντινούπολη]]ς, και παρήκμασε σταδιακά κατά τα [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|βυζαντινά]] χρόνια. Η ρωμαϊκή πόλη Κέλεια - Celeia (νυν Celje στη [[Σλοβενία]]) αναφέρεται από ορισμένους συγγραφείς ως ''Troia secunda'' ("δεύτερη Τροία").
Στα [[1870]] ο [[Γερμανία|Γερμανός]] αρχαιολόγος [[Ερρίκος Σλήμαν]] ανέσκαψε την περιοχή. Μεταγενέστερες ανασκαφές απεκάλυψαν αρκετές πόλεις κτισμένες διαδοχικά η μία πάνω στην άλλη. Μία από τις πλέον πρόσφατες (Τροία VIIa) συχνά ταυτίζεται με την ομηρική Τροία.
== Μυθική Τροία ==
Η απαρχή της ιστορίας των Τρώων εμπλέκεται με μύθους και θρύλους. Σύμφωνα με την [[ελληνική μυθολογία]], οι Τρώες ήταν αρχαίοι πολίτες της πόλεως της Τροίας στην περιοχή της [[Τρωάς|Τρωάδος]], στη χώρα της [[Φρυγία]]ς, στη γη της [[Μικρά Ασία|Μικράς Ασίας]]. Η Τροία ήταν γνωστή για τα πλούτη της, που κέρδιζε από το λιμενικό εμπόριο με ανατολή και δύση, τα ωραία ρούχα, την παραγωγή σιδήρου, και τα τεράστια αμυντικά της τείχη. Η βασιλική οικογένεια της Τροίας ανάγεται στην [[Ηλέκτρα (Πλειάδα)|Ηλέκτρα]] και το [[Δίας (μυθολογία)|Δία]], τους γονείς του [[Δάρδανος|Δαρδάνου]]. Η Ηλέκτρα ανέθρεψε τον Δάρδανο στο παλάτι της στη νήσο [[Σαμοθράκη]]. Ο βασιλεύς [[Τρως]] ονόμασε το λαό Τρώες και τη χώρα Τρωάδα, από το όνομά του. Ο [[Ίλος του Τρώα|Ίλος]] ίδρυσε την πόλη του Ιλίου, δίδοντάς της το όνομά του. Ο Ζευς έδωσε στον Ίλο το [[Παλλάδιον]]. Ο [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδών]] και ο [[Απόλλων]] έκτισαν τα τείχη και τις οχυρώσεις γύρω από την Τροία για τον [[Λαομέδων|Λαομέδοντα]], γιο του Ίλου του νεώτερου. Όταν ο Λαομέδων αρνήθηκε να πληρώσει, ο [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδών]] πλημμύρισε τη χώρα και απαίτησε τη θυσία της [[Ησιόνη (μητέρα Τεύκρου)|Ησιόνης]] σε ένα θαλάσσιο τέρας. Ενέσκηψε [[πανώλη]] και το θαλάσσιο τέρας άρπαζε τους ανθρώπους της πεδιάδας.
Μία γενιά πριν τον Τρωικό Πόλεμο, ο [[Ηρακλής (μυθολογία)|Ηρακλής]] κατέλαβε την Τροία και σκότωσε τον Λαομέδοντα και τους γιους του, εκτός από το νεαρό [[Πρίαμος|Πρίαμο]]. Ο Πρίαμος αργότερα έγινε βασιλιάς. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, οι [[Μυκήνες|Μυκηναίοι]] Έλληνες εισέβαλαν και κατέλαβαν την Τροία στα χρόνια του Τρωικού Πολέμου. Τόσο ο Τρωικός όσο τελικά και ο [[Μυκηναϊκός πολιτισμός]] κατεστράφησαν. Οι Τρώες [[Αινείας]], [[Βρούτος ο Τρως|Βρούτος]] και [[Έλυμος]] διέφυγαν της καταστροφής και έγιναν ιδρυτές της [[Άλβα Λόνγκα]] (γειτονική πόλη της [[Αρχαία Ρώμη|Ρώμης]]), της [[Βρετανία]]ς, και της [[Ελύμη]]ς, μιας χώρας της [[Σικελία]]ς. Οι [[Μαξυανοί]] ήταν μια φυλή στη δυτική Λιβύη που ισχυρίζονταν ότι ήταν απόγονοι των Τρώων, σύμφωνα με τον [[Ηρόδοτος|Ηρόδοτο]]. Τα Τρωικά πλοία μεταμορφώθηκαν σε [[Ναϊάδες]], που ευφραίνονταν να δουν το ναυάγιο του πλοίου του [[Οδυσσεύς|Οδυσσέως]]...
== Ομηρική Τροία ==
[[Αρχείο:Troas el.svg|thumb|right|350px|Ομηρική Τρωάδα]]
Στην [[Ιλιάδα]] οι [[Αχαιοί]] έστησαν το στρατόπεδό τους κοντά στις εκβολές του ποταμού [[Σκάμανδρος|Σκαμάνδρου]] (σήμερα [[Karamenderes]]), όπου προσάραξαν τα πλοία τους. Η ίδια η πόλη της Τροίας βρισκόταν σε ένα λόφο της πεδιάδας του Σκαμάνδρου, όπου έλαβαν χώρα οι μάχες του Τρωικού πολέμου. Η θέση της αρχαίας πόλης σήμερα απέχει περίπου 15 χιλιόμετρα από την ακτή, αλλά η αρχαία εκβολή του Σκαμάνδρου 3.000 χρόνια πριν ήταν περίπου 5 χιλιόμετρα πιο εσωτερικά, εκβάλλοντας σε ένα κόλπο που έκτοτε έχει προσχωθεί.
Εκτός από την ''Ιλιάδα'', υπάρχουν αναφορές στη Τροία στο άλλο μείζον έργο του Ομήρου, την ''[[Οδύσσεια]]'', καθώς και σε άλλα αρχαιοελληνικά κείμενα. Ο Ομηρικός μύθος της Τροίας χρησιμοποιήθηκε από τον Ρωμαίο ποιητή [[Βιργίλιος|Βιργίλιο]] στο έργο του ''[[Αινειάδα]]''. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν γεγονός την ιστορικότητα του Τρωικού πολέμου, και την ταύτιση της Ομηρικής Τροίας με τη θέση στη Μικρά Ασία. Ο [[Μέγας Αλέξανδρος]], για παράδειγμα, επισκέφθηκε την περιοχή το [[334 π.Χ.]] και προσέφερε θυσία στους θρυλούμενους τύμβους των Ομηρικών ηρώων [[Αχιλλεύς|Αχιλλέως]] και [[Πάτροκλος|Πατρόκλου]].
Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί τοποθετούσαν τον [[Τρωικός πόλεμος|Τρωικό πόλεμο]] στον [[2η χιλιετία π.Χ.|12ο]], [[2η χιλιετία π.Χ.|13ο]] ή [[2η χιλιετία π.Χ.|14ο]] αιώνα π.Χ.: ο [[Ερατοσθένης ο Κυρηναίος|Ερατοσθένης]] στα [[2η χιλιετία π.Χ.|1184 π.Χ.]], ο [[Ηρόδοτος]] το [[2η χιλιετία π.Χ.|1250 π.Χ.]], ο [[Δουρις]] το [[2η χιλιετία π.Χ.|1334 π.Χ.]].
Το Νοέμβριο του [[2001]], οι γεωλόγοι Τζον Κραφτ από το [[Πανεπιστήμιο του Ντελαγουέαρ]] και Τζον Λιους από το [[Κολλέγιο Τρίνιτυ του Δουβλίνου]] παρουσίασαν τα αποτελέσματα (όρα [http://gsa.confex.com/gsa/2001AM/finalprogram/abstract_25431.htm], [http://www.nature.com/nsu/nsu_pf/030127/030127-4.html], & [http://dsc.discovery.com/news/briefs/20030203/iliad.html]) των διερευνήσεων της [[γεωλογία]]ς της περιοχής που είχαν αρχίσει το [[1977]]. Οι γεωλόγοι συνέκριναν την τωρινή γεωλογία με τη μορφολογία του εδάφους και των ακτών που περιγράφεται στην ''Ιλιάδα'' και άλλες κλασικές πηγές, κυριότερα στη ''Γεωγραφία'' του [[Στράβων]]ος. Το συμπέρασμά τους ήταν ότι υπάρχει συνάφεια μεταξύ της τοποθεσίας της Τροίας που απεκάλυψε ο Σλήμαν (και άλλων τοποθεσιών όπως το Ελληνικό στρατόπεδο), των γεωλογικών αποδείξεων, και των περιγραφών της τοπολογίας και των μαχών στην ''Ιλιάδα''.
Υπάρχει, ωστόσο, μια πρόσφατη θεωρία που έχει προταθεί από τον ιστορικό Ίμαν Ουΐλκινς που προτείνει μια νέα θέση για την Τροία στην [[Αγγλία]][http://www.troy-in-england.co.uk/trojan-war-1.htm]. Η θεωρία αυτή γενικά δεν είναι αποδεκτή από τους κλασικιστές.
Ο καθηγητής Φίλιππος Βίνσι έχει προβάλει μια ακόμη θεωρία,[http://www.jesus1053.com/l2-wahl/l2-autoren/l3-spedicato/Homer-Balt.htm], τοποθετώντας την Τροία στη νότια [[Φινλανδία]] και ταυτοποιώντας τους πολιορκούντες και πολιορκούμενους γύρω από τη [[Βαλτική θάλασσα]]. Η θεωρία του υποθέτει ότι ο Τρωικός πόλεμος συνέβη πολλούς αιώνες νωρίτερα από ότι γενικά πιστεύεται, πριν οι Έλληνες εξαναγκαστούν από μία αλλαγή κλίματος να μεταναστεύσουν νότια στη Μεσόγειο.
Ο δρ. [[Ιμμάνουελ Βελικόφσκι]], αν και δέχεται την παραδοσιακή γεωγραφία του Τρωικού πολέμου, θεωρεί [http://www.varchive.org/dag/index.htm] ότι ο [[Ελληνικός Μεσαίωνας]] δε συνέβη ποτέ, και ότι ο Τρωικός πόλεμος συνέβη πολλούς αιώνες νωρίτερα από ότι γενικά πιστεύεται.
== Αρχαιολογική Τροία ==
[[Αρχείο:Plan Troy-Hisarlik-el.svg|thumb|roght|300px|Αρχαιολογικά επίπεδα και κτιριακά ευρήματα στην Τροία]]
Τα επίπεδα των ερειπίων στην περιοχή αριθμούνται ως Τροία I – Τροία IX, με πολλές υποκατηγορίες:
* Τροία I – Τροία IV: πρώιμη [[Εποχή του Χαλκού|Εποχή Χαλκού]] ([[3η χιλιετία π.Χ.]])
* Τροία V: [[2η χιλιετία π.Χ.|20ός αιώνας π.Χ.]] – [[2η χιλιετία π.Χ.|18ος αιώνας π.Χ.]]
* Τροία VI: [[2η χιλιετία π.Χ.|17ος αιώνας π.Χ.]] – [[2η χιλιετία π.Χ.|15ος αιώνας π.Χ.]]
* Τροία VIh: ύστερη Εποχή Χαλκού, [[2η χιλιετία π.Χ.|14ος αιώνας π.Χ.]]
* Τροία VIIa: περ. [[2η χιλιετία π.Χ.|1300 π.Χ.]] – [[2η χιλιετία π.Χ.|1190 π.Χ.]], πιο πιθανή υποψήφια για την Ομηρική Τροία.
* Τροία VIIb<sub>1</sub>: [[2η χιλιετία π.Χ.|12ος αιώνας π.Χ.]]
* Τροία VIIb<sub>2</sub>: [[2η χιλιετία π.Χ.|11ος αιώνας π.Χ.]]
* Τροία VIIb<sub>3</sub>: μέχρι περ. [[10ος αιώνας π.Χ.|950 π.Χ.]]
* Τροία VIII: ~ [[8ος αιώνας π.Χ.|700 π.Χ.]]
* Τροία IX: Ρωμαϊκό Ίλιον, [[1ος αιώνας π.Χ.]]
=== Τροία I–V ===
Η πρώτη πόλη ιδρύθηκε την [[3η χιλιετία π.Χ.]]. Κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού, στη θέση φαίνεται να έχει υπάρξει μια ευημερούσα εμπορική πόλη, καθώς η θέση της επέτρεπε τον πλήρη έλεγχο των [[Δαρδανέλλια|Δαρδανελλίων]], από τα οποία έπρεπε να περάσει κάθε εμπορικό πλοίο κατευθυνόμενο από το [[Αιγαίο Πέλαγος]] προς τον [[Εύξεινος Πόντος|Εύξεινο Πόντο]].
=== Τροία VI ===
Η Τροία VI καταστράφηκε το [[2η χιλιετία π.Χ.|1300 π.Χ.]], πιθανώς από [[Σεισμός|σεισμό]]. Μόνο ένα κεφάλι [[Βέλος (όπλο)|βέλους]] βρέθηκε σε αυτό το επίπεδο, χωρίς σωματικά υπολείμματα.
=== Τροία VII ===
Το αρχαιολογικό στρώμα που είναι γνωστό ως Τροία VIIa, το οποίο έχει χρονολογηθεί με βάση τη μορφή των [[αγγείο (αρχαιολογία)|αγγείων]] στα μέσα και τέλος του [[2η χιλιετία π.Χ.|13ου αιώνα π.Χ.]], είναι το συχνότερα αναφερόμενο ως υποψήφιο για την Ομηρική Τροία. Φαίνεται να έχει καταστραφεί από πόλεμο, και υπάρχουν ίχνη [[πυρκαγιά|πυρκαϊάς]]. Έως τις εκσκαφές του [[1988]], το πρόβλημα ήταν ότι η Τροία VII φαινόταν να είναι ένα φρούριο πάνω σε λόφο, και όχι μια πόλη του μεγέθους που περιγράφεται από τον Όμηρο, αλλά μετέπειτα πιστοποιήσεις τμημάτων των ερειπίων της πόλης δίδουν την εικόνα πόλεως σημαντικού μεγέθους.
Μερικά ανθρώπινα υπολείμματα βρέθηκαν σε οικίες και δρόμους, και κοντά στα βορειοδυτικά ερείπια ένας ανθρώπινος σκελετός με κρανιακές κακώσεις και σπασμένη [[γνάθος|γνάθο]]. Τρεις χάλκινες κεφαλές βελών βρέθηκαν, δύο στο φρούριο και μία στην πόλη. Ωστόσο, μόνο μικρά τμήματα της πόλης έχουν ανασκαφεί, και τα ευρήματα είναι λίγα για να συνηγορήσουν καθαρά υπέρ της καταστροφής από πόλεμο έναντι της φυσικής καταστροφής.
Η Τροία VIIb<sub>1</sub> (~[[2η χιλιετία π.Χ.|1120 π.Χ.]]) και η Τροία VIIb<sub>2</sub> (~[[2η χιλιετία π.Χ.|1020 π.Χ.]]) φαίνεται να έχουν καταστραφεί από πυρκαϊά.
=== Τροία IX ===
[[Αρχείο:Tetradrachm from Troy.jpg|thumb|270px|Τετράδραχμο από την Τροία της [[Ελληνιστική περίοδος|Ελληνιστικής περιόδου]], 188–160 Π.Χ. κεφαλή της [[Αθηνά]]ς. Πίσω πλευρά: γυναικεία φιγούρα και κουκουβάγια με επιγραφή ΑΘΗΝΑΣ ΙΛΙΑΔΟΣ, ΚΛΕΩΝΟΣ ΙΛΙΟΥ".]]
Η τελευταία πόλη στη θέση, το Ελληνιστικό Ίλιον, ιδρύθηκε από τους Ρωμαίους κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα [[Αύγουστος αυτοκράτωρ|Αυγούστου]] και ήταν σπουδαία εμπορική πόλη έως την ίδρυση της [[Κωνσταντινούπολη]]ς τον [[4ος αιώνας]] ως της ανατολικής πρωτεύουσας της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]]. Κατά τους [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινούς]] χρόνους η πόλη παρήκμασε σταδιακά, και τελικά εξαφανίστηκε.
== Ανασκαφικές εκστρατείες ==
=== Σλήμαν ===
Η σύγχρονη κριτική ιστορία αρχικά έθετε την Τροία και τον Τρωικό πόλεμο στη σφαίρα του μύθου. Στα [[1870]] (σε δύο εκστρατείες, [[1871]] - [[1873]] και [[1878]] / [[1879]]), ωστόσο, ο Γερμανός [[αρχαιολογία|αρχαιολόγος]] [[Ερρίκος Σλήμαν]] ανέσκαψε ένα λόφο, που ονομαζόταν '''Hissarlik''' από τους Τούρκους, κοντά στην πόλη Τσανάκ ([[Τσανάκκαλε]]) στη βόρειο-δυτική [[Μικρά Ασία]]. Εκεί ανακάλυψε τα ερείπια μιας σειράς αρχαίων πόλεων, χρονολογούμενων από την [[Εποχή του Χαλκού]] ως τη Ρωμαϊκή περίοδο. Ο Σλήμαν ονόμασε μία από αυτές τις πόλεις— Τροία I, και αργότερα Τροία II— ως την πόλη της Ομηρικής Τροίας, και αυτή η ταυτοποίηση έγινε ευρέως αποδεκτή κατά την εποχή του.
=== Ντέρπφελντ, Μπλέγκεν ===
Μετά τον Σλήμαν, η τοποθεσία ανεσκάφη περαιτέρω υπό τη διεύθυνση [[Γουλιέλμου Ντέρπφελντ]] ([[1893]] / [[1894]]) και αργότερα του [[Καρόλου Μπλέγκεν]] ([[1932]] - [[1938]]). Αυτές οι ανασκαφές έχουν δείξει ότι υπήρξαν τουλάχιστον εννέα πόλεις κτισμένες η μία πάνω στην άλλη σε αυτή την τοποθεσία.
=== ΚΟΡΦΜΑΝ===
Το [[1988]] ξανάρχισε η ανασκαφή από μία ομάδα του [[Πανεπιστήμιο Τύμπινγκεν|Πανεπιστημίου Τύμπινγκεν]] και του [[Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι|Πανεπιστημίου του Σινσινάτι]] υπό τη διεύθυνση του καθηγητή [[Μάνφρεντ Κόρφμαν]]. Το ερώτημα της κατάστασης της Τροίας κατά την [[Εποχή του Χαλκού]] έχει αποτελέσει το αντικείμενο μιας μερικές φορές πικρής αντιπαράθεσης μεταξύ του Κόρφμαν και του ιστορικού από το Τύμπινγκεν [[Φρανκ Κόλμπ]] στα [[2001]] / [[2002]].
Τον Αύγουστο του [[2003]], ύστερα από μια μαγνητική επισκόπηση της πεδιάδας μπροστά από το οχυρό, εντοπίστηκε και ανεσκάφη μία βαθειά τάφρος ανάμεσα στα ερείπια της πόλης. Υπολείμματα που βρέθηκαν στην τάφρο, χρονολογήθηκαν στην ύστερη [[Εποχή του Χαλκού]], στα χρόνια της Ομηρικής Τροίας. Υπάρχει ο ισχυρισμός από τον Κόρφμαν ότι η τάφρος μπορεί κάποτε να σημείωνε τα εξωτερικά αμυντικά σημεία μιας πολύ μεγαλύτερης πόλεως για την ύπαρξη της οποίας παλαιότερα μόνο υποψίες υπήρχαν.
Πιθανή απόδειξη μάχης βρέθηκε επίσης με τη μορφή κεφαλών βελών που βρέθηκαν στα στρώματα που χρονολογούνται στον πρώιμο [[2η χιλιετία π.Χ.|12ο αιώνα π.Χ.]].
Ο Κόρφμαν πέθανε στις [[11 Αυγούστου]] [[2005]], και καθώς η άδεια εκσκαφής είχε εκδοθεί στο πρόσωπό του, είναι αβέβαιο το πως και το πότε οι ανασκαφές θα συνεχιστούν.
* Ο αστεροειδής '''[[3912 Τροία]]''' (3912 Troja), που ανακαλύφθηκε το [[1988]], πήρε το όνομά του από την ομηρική Τροία.
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat|Troy}}
{{Βικιθήκη|Ιλιάς}}
* Φιλμογραφία για την Τροία
** [http://www.bradpittnow.com/movies/troy/brad_pitt_troy.php ''Τροία'' (ταινία)]
* Αρχαιολογία
** [http://www.uni-tuebingen.de/troia/eng/index.html Εγχείρημα Τροία - οι νέες ανασκαφές στην Τροία]
*** [http://www.uni-tuebingen.de/troia/vr/vr0207_en.html ψηφιακές απεικονίσεις της πόλης]
** [http://projectsx.dartmouth.edu/history/bronze_age/lessons/les/27.html Τροία VII και η ιστορικότητα του Τρωικού πολέμου]
** [http://www.tourismturkey.org/regions/marmara/Troy.htm Πού βρίσκεται τώρα η Τροία;]
** [http://fax.libs.uga.edu/DF221xS344I/ Ίλιον. Η πόλη και η χώρα των Τρώων]: τα αποτελέσματα ερευνών και ανακαλύψεων στην πόλη της Τροίας στα έτη 1871-72-73-78-79; (αναζητήσιμη τηλεομοιοτυπία στις βιβλιοθήκες του πανεπιστήμιου της Τζόρτζια. Απαιτεί dejavu-plugin)
* Γεωγραφία
** [http://web.archive.org/20011130100533/homepage.mac.com/cparada/GML/Troy.html η Τρωάδα] (με φωτογραφία του μοντέλου της Τροίας ΙΙ)
** [http://web.archive.org/web/20040706211649/http://www.archaeometry.gr/symposium2003/pages_en/abstracts/papers/geophysical/geo19.htm Γεωμορφολογικές αλλαγές στην κοιλάδα του Σκάμανδρου] (σύνδεσμος ανενεργός από τις 23 Αυγ 2005)
* Εναλλακτικές θεωρίες
** [http://phdamste.tripod.com/trojan.html Οι Τρώες βασιλείς της Αγγλίας]
{{Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς στην Τουρκία}}
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en|Troy}}
{{Αρχαιολογία-επέκταση}}
[[Κατηγορία:Ελληνική μυθολογία]]
[[Κατηγορία:Χιττιτική αυτοκρατορία]]
[[Κατηγορία:Προϊστορία]]
[[Κατηγορία:Αρχαίες πόλεις της Τρωάδας]]
[[Κατηγορία:Αρχαιολογικοί τόποι στην Τουρκία]]
[[Κατηγορία:Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς στην Τουρκία]]
{{Link GA|es}}
| 