|
:''Για περισσότερες πληροφορίες δείτε: [[Περσικοί πόλεμοι]]''
Καθώς στην [[Ιωνία]] οι ελληνικές [[πόλεις|πόλις]], στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν μεγάλα κέντρα, όπως η [[Μίλητος]] και η [[Αλικαρνασσός]], δε μπόρεσαν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους περιήλθαν υπό την κυριαρχία της [[περσική αυτοκρατορία|περσικής αυτοκρατορίας]] προς τα μέσα του [[6ος αιώνας π.Χ.|6ου π.Χ. αιώνα]]. Το [[499 π.Χ.]] οι Έλληνες των ιωνικών πόλεων ξεκίνησαν την [[Ιωνική Επανάσταση]] και η [[Αθήνα]] μαζί με την [[Ερέτρια]] κινήθηκαν προς βοήθειά τους.
Οι περσικοί πόλεμοι είναι το αποτέλεσμα της επιθυμίας της περσικής αυτοκρατορίας να επεκταθεί πέραν του Αιγαίου στη Βαλκανική χερσόνησο. Στην Ιωνία ελληνικές πόλεις-κράτη, όπως η [[Μίλητος]] ή η [[Αλικαρνασσός]], αποδυναμωμένες από τις εσωτερικές πολιτικές τους διαμάχες δεν κατόρθωσαν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους επί βασίλείας του [[Κύρος|Κύρου]] και υποτάχθηκαν στον υπασπιστή του Άρπαγο, που κυρίευσε τις πόλεις μία-μία, ή συνήψαν συμμαχίες στα μέσα του 6ου μ.Χ. αι. Όσοι δεν επιθυμούσαν τον περσικό ζυγό, όπως οι Φωκαείς και οι κάτοικοι της [[Τέω]] έφυγαν ιδρύοντας αποικίες στην Κορσική οι πρώτοι στα [[Άβδηρα]] της [[Θράκη|Θράκης]] οι δεύτεροι. Το 499 π.Χ. οι Έλληνες εξεγέρθηκαν στην αποκαλούμενη [[Ιωνική Επανάσταση]], στη διάρκεια της οποίας βοήθησε η [[Αθήνα]] και άλλες ελληνικές πόλεις.
Το [[490 π.Χ.]] ο Πέρσης βασιλιάς, [[Δαρείος Α']], έχοντας καταστείλει την εξέγερση των ιωνικών πόλεων από το [[494 π.Χ.]], έστειλε το στόλο του να τιμωρήσει τις δύο πόλεις. Ο περσικός στρατός κατέστρεψε την Ερέτρια και αποβιβάστηκε στην [[Αττική]], αλλά στη [[μάχη του Μαραθώνα]] ηττήθηκε από τους Αθηναίους και άλλους υπό το στρατηγό [[Μιλτιάδης|Μιλτιάδη]].
Καταστέλλοντας το 494 π.Χ. την Ιωνική επανάσταση με την πυρπόληση της Μιλήτου ο πέρσης βασιλέας [[Δαρείος Α΄]] επιχείρησε το καλοκαίρι του 490 π.Χ. να τιμωρήσει τους Έλληνες για τη συμμετοχή τους στην εξέγερση στέλνοντας στόλο με επικεφαλής τον Μήδο Δάτι και τον Αρταφέρνη, γιο του σατράπη των Σάρδεων. Ο άμεσος στόχος ήταν η υποταγή της Ερέτριας και της Αθήνας και η επιστροφή του [[Ιππίας|Ιππία]] στη διακυβέρνηση των Αθηνών -ένα δείγμα της άριστης εξωτερικής πολιτικής των Περσών που εκμεταλλεύονταν στο έπακρο τις εσωτερικές πολιτικές διαφωνίες των αντιπάλων τους. Οι Πέρσες υπέταξαν την [[Ερέτρια]] και οδηγούμενοι από τον γέροντα Ιππία στράφηκαν προς την Αθήνα. Έτοιμοι οι Αθηναίοι για την επέμβαση ανέπτυξαν τις δυνάμεις τους στην πεδιάδα του Βρανά στο [[Μαραθώνας|Μαραθώνα]], απέναντι από το στρατόπεδο των Περσών. Στη μάχη που ακολούθησε υπολογίζεται ότι πολέμησαν περίπου 10.000 Αθηναίοι και 30.000 Πέρσες. Οι Έλληνες για πρώτη φορά στη μάχη του Μαραθώνα νίκησαν τις μηδικές δυνάμεις υπό τις διαταγές του στρατηγού [[Μιλτιάδης|Μιλτιάδη]], αναπτερώνοντας το πεσμένο από τις αλλεπάλληλες ήττες ηθικό των Ελλήνων.
Δέκα χρόνια αργότερα, ο διάδοχος του Δαρείου, [[Ξέρξης Α']], ηγήθηκε μίας πολύ ισχυρότερης ναυτικής και στρατιωτικης δύναμης εναντίον των Ελλήνων. Αφού καθυστερήθηκε από το βασιλιά της [[Σπάρτη|Σπάρτης]] [[Λεωνίδας|Λεωνίδα]] στις [[Θερμοπύλες]], ο Ξέρξης προέλασε στην Αττική και πυρπόλησε την Αθήνα. Οι Αθηναίοι, όμως, είχαν εγκαταλείψει την πόλη τους και μαζί με τους υπόλουπους Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες στη [[ναυμαχία της Σαλαμίνας]] χάρη στην ιδιοφυία του [[Θεμιστοκλής|Θεμιστοκλή]]. Την επόμενη χρονιά, οι Έλληνες υπό την ηγεσία του Σπαρτιάτη βασιλιά [[πασυανίας|Παυσανία]], νίκησαν τον περσικό στρατό στις [[μάχη των Πλαταιών|Πλαταιές]]. Η δεύτερη ήττα των Περσών και ο θάνατος του στρατηγού τους [[Μαρδόνιος|Μαρδόνιου]] οδήγησαν στην οπισθοχώρησή του στην Ασία.
Δέκα χρόνια αργότερα, στην περίδο 481-480 π.Χ. ο διάδοχος του Δαρείου ο Ξέρξης Α΄ ετοιμάστηκε να εκστρατεύσει με μια τεράστια για τα δεδομένα της εποχής στρατιά. Οι κήρυκές του διέσχισαν την Ελλάδα απ' άκρου σ' άκρο, αναζητώντας πόλεις πρόθυμες να συμμαχήσουν, εξαγοράζοντας την ασφάλειά τους. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι πόλεις που πίστευαν στη δυνατότητα αντίστασης στην επερχόμενη εισβολή συνεδρίασαν στην Κόρινθο το 481 π.Χ. και αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν -αναθέτοντας τη γενική διοίκηση του στρατού και των ναυτικών δυνάμεων στη Σπάρτη- τον περσικό στρατό στα στενά -τότε- των [[Θερμοπύλες|Θερμοπυλών]], το κλειδί πέρασμα της κεντρικής Ελλάδας. Ο Ξέρξης Α' επικεφαλής της στρατιάς του το 480 π.Χ. μπήκε ανενόχλητος στη Θεσσαλία και πήρε με το μέρος του όσες πόλεις είχαν ''μηδίσει''. Απέναντί του στα στενά παρατάχθηκαν σύμφωνα με τον [[Ηρόδοτος|Ηρόδοτο]] 300 Λακεδαιμόνιοι, 1.000 Τεγεάτες και Μαντινείς, 120 από τον Ορχομενό της Αρκαδίας και άλλοι 1.000 Αρκάδες, 400 Κορίνθιοι, 200 από τον Φλιούντα και 80 από τις Μυκήνες. Σε αυτούς προστέθηκαν 700 Θεσπιείς και τετρακόσιοι Θηβαίοι. Πάλι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο Ο στρατός των Περσών ξεπερνούσε τα 1.500.000 άνδρες, ενώ ο στόλος τους τα 1.207 πλοία. Αυτοί οι αριθμοί είναι βέβαια υπερβολικοί και είχαν ως στόχο τους να υπερτονίσουν την ελληνική νίκη. Yπό ευνοϊκές συνθήκες οι Πέρσες εκστράτευσαν κατά της Ελλάδας με 200.000 περίπου μάχιμους και 700 περίπου πλοία. Σύμφωνα με το σχέδιο του [[Θεμιστοκλής|Θεμιστοκλή]] -στρατηγού πλέον στην Αθήνα και πραγματικού εγκέφαλου της ελληνικής αμυντικής τακτικής- οι ναυτικές δυνάμεις των Ελλήνων παρατάχθηκαν στο [[Αρτεμίσιο]], στα ανοικτά της βόρειας Εύβοιας, για να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο.
Η κατάληψη της [[Σηστός|Σηστού]] από τους Έλληνες την επόμενη χρονιά θεωρείται το τέλος των περσικών πολέμων.
Οι Έλληνες έχασαν τη μάχη στις Θερμοπύλες και τις αψιμαχίες στο Αρτεμίσιο, αν και ο περσικός στόλος σκόρπισε από μια θύελλα. Ο Ξέρξης προχώρησε προς τη [[Βοιωτία]] με τελικό στόχο την [[Αθήνα]]. Οι Αθηναίοι δια ψηφίσματος του Θεμιστοκλή εγκατέλειψαν την Αθήνα και ο ελληνικός στόχος ναυλώχησε στον κόλπο της Σαλαμίνας, για να καλύψει την υποχώρηση των Αθηναίων και ετοιμάστηκε να αντιμετωπίσει τον περσικό στόλο. Ο Ξέρξης κατέλαβε και πυρπόλησε την Αθήνα και εν τέλει ναυμάχησε με τους Έλληνες στη [[Ναυμαχία της Σαλαμίνας]]. Η πανωλεθρία του περσικού στόλου είχε ως αποτέλεσμα τη φυγή του περσικού στόλου και του Ξέρξη στην Ασία. Άφησε πίσω του το στρατηγό Μαρδόνιο με διαταγές να συνάψει ειρήνη με τους Αθηναίους και να χτυπήσει τη [[Σπάρτη]]. Οι Αθηναίοι αρνήθηκαν τη συμμαχία και έτσι οι Πέρσες και οι Έλληνες συναντήθηκαν για άλλη μια φορά στις [[Μάχη των Πλαταιών|Πλαταιές]] της Βοιωτίας και και στη [[Ναυμαχία της Μυκάλης|Μυκάλη]]. Η δεύτερη ήττα των Περσών και ο θάνατος του Μαρδόνιου ανάγκασαν τον Αρτάβαζο να οδηγήσει τα απομεινάρια του περσικού στρατού πίσω στην Ασία.
Η σημασία που είχε για τους Έλληνες τούτη η νίκη τους επίεναντίον των Περσών ήταν ζωτική. Όχι μόνον απομάκρυνεΑπομάκρυνε τον κίνδυνο της πλήρους υποταγής, αλλάκαι προκάλεσε και μια σειρά κοινωνικών αλλαγών επίστο τοεσωτερικό δημοκρατικότεροντων και έδωσε επιπλέον την ευκαιρία στουςπόλεων. ΑθηναίουςΑκόμη, μετάάνοιξε τηνο πολιαρκίαδρόμος τηςώστε Σηστούοι στονΑθηναίοι Ελλήσποντονα καιαναδειχθούν τηνως αποχώρησηηγετική των Σπαρτιατώνπολιτική, ναστρατιωτική αναδειχθούνκαι ως ηγετικήοικονομική δύναμη στον ελλαδικό χώρο, εγκαθιδρύονταςιδρύοντας τη [[Συμμαχίαδημιακή τηςσυμμαχία|δηλιακή]] ή [[α΄αθηναϊκή Δήλουσυμμαχία]].
===Η αθηναϊκή ηγεμονία===
| 