Φίλα Πιερίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η Φίλα ήταν μια ελληνιστική πόλη στην [[Πιερία]] της [[Μακεδονία]]ς.

 

Ο Ρωμαίος ιστορικός [[Τίτος Λίβιος]] την τοποθετούσε 7 χιλιόμετρα δυτικότερα του [[Πλαταμώνας Πιερίας|Ηρακλείου]] και ο Δήμιτσας στο έργο του ''Αρχαία Γεωγραφία της Μακεδονίας'' λέει ότι ήταν "οχυρά φύσει και θέσει", κλειδί στη δίοδο Μακεδονίας και [[Θεσσαλία]]ς και ότι απείχε περίπου 1 μίλι από το Ηράκλειο. Ακριβέστερος φαίνεται ο Desdevises στο έργο του "Géographie ancienne de la Macédoine" γράφει: "Περνώντας τον Πηνειό, μπροστά στο Bourouvari πάνω στο δρόμο από το Ομόλιο προς το [[Δίον Πιερίας|Δίο]] συναντούμε πάνω σε λόφο, στο Bourouvari, τα ερείπια της Φίλας κτισμένης από το Δημήτριο Β΄ που της έδωσε το όνομα της μητέρας του. Η πόλη ήταν κτισμένη 5 μίλια μακριά από το Ηράκλειο. Ο ανωτέρω ερευνητής βοηθάει στην τοποθεσία της αρχαίας πόλεως. Ο δρόμος από το Ομόλιο προς το Δίον πρέπει να είναι αυτός που περνούσε από τα χωριά Πετρογέφυρο κι από κει στο Διαβατό - το ύψωμα είναι μετά τα Μπουρουβάρια, θέση "φύσει οχυρά" και ελέγχει τη διάβαση. Πολύ πιθανόν εκεί είχε κτιστεί η Φίλα; Εξάλλου το ότι στο Διαβατό άνθιζε οικισμός μας το επιβεβαιώνει ο ίδιος ο τόπος, αλλά και η παράδοση που λέει ότι ο Πυργετός κτίστηκε από κατοίκους του Διαβατού που έφυγαν από κει λόγω επιδημικής αρρώστειας". Σχετικά με την ονομασία Bourouvari, εννοούνται τα Μπουλουβάρια του [[Πυργετός Λάρισας|Πυργετού]]. Υπάρχουν πολλά λείψανα άλλων εποχών. Τα εξωκλήσια που αναφέρονται από περιηγητές των αρχών του 19ου αιώνα σαν ερειπωμένα - πρέπει να ήταν παλιά από τα χρόνια της τουρκοκρατίας - την επιτάφια πλάκα που σήμερα είναι εντοιχισμένη στον ναό του Αγίου Γεωργίου στον Πυργετό, τις επιγραφές - βυζαντινές και ρωμαϊκές - που ο Heurzey υποστηρίζει ότι τις βρήκε έξω από το εξωκλήσι του Πυργετού, τον Άγιο Νικόλαο, το κτίσμα, που μέρος του υπάρχει και σήμερα και που θυμίζει βαπτιστήριο των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Αν συνδυάσουμε μ' όλα αυτά και την πληροφορία ότι το Βυζαντινό Λυκοστόμιο κτίστηκε κάπου κοντά στην αρχαία Φίλα, ίσως μπορούμε να πούμε ότι στα σημερινά Μπουλουβάρια ήταν το Λυκοστόμιο. Ο τόπος μάλιστα δικαιολογεί θαυμάσια την ονομασία. Στο σημείο εκείνο βρέθηκαν τάφοι και νομίσματα αν και τώρα έχουν χαθεί όλα. Επιπρόσθετα ο Heurzey ερμηνεύει τον τύπο Bourouvari ως "διασκορπισμένοι άνθρωποι".

Πολύ πιθανόν να την έκτισε ο [[Δημήτριος Β' Αιτωλικός]] (241 - 231 π.Χ.) για να έχει στις επιχειρήσεις του κατά των [[Αιτωλοί|Αιτωλών]] ένα ισχυρό οχυρό πολύ κοντά στον Πηνειό. Η κτίση της πόλεως κρίθηκε αναγκαία, γιατί ο Πηνειός αποτελούσε φυσική διάβαση προς τη Θεσσαλία κι όριζε από Νότο τη Μακεδονία, ήταν λοιπόν εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή. Κατά την συνήθεια που είχαν οι Μακεδόνες στην πόλη δόθηκε το όνομα της μητέρας του Δημητρίου '''[[Φίλα (κόρη Σέλευκου)|Φίλας]]''' ή κατ' άλλους της γιαγιάς του, κόρης του Αντίπατρου και συζύγου του Δημητρίου Πολιορκητού. Ο Βυζαντινός γεωγράφος του 6ου μ.Χ. αιώνα Στέφανος Βυζάντιος στο έργο του "Περί πόλεων" γράφει τα εξής στο λήμμα Φίλα: Πόλις Μακεδονίας, κτίσμα Δημητρίου του Αντιγόνου παιδός, του Γονατά καλουμένου ός από της μητρός αυτού Φίλας επί του Πηνειού έκτισε πόλιν Φίλαν. Δεν αναφέρει αν η πόλη υπήρχε στις μέρες του. Υπάρχει όμως μια πληροφορία από τον Heuzey που δείχνει ότι η πόλη τιμήθηκε στις μέρες της. Ο Γάλλος αυτός περιηγητής (αρχές 19ου αιώνα) μιλάει για κάποια νομίσματα που βρέθηκαν στην περιοχή του Πυργετού. Είχαν παράσταση Νίκης και τη λέξη ΦΙΛΑ από τη μία μεριά κι από την άλλη το ρόπαλο, έμβλημα των Μακεδόνων βασιλιάδων. Είναι πράγματι δυσεξήγητο για ποια ιδιαίτερη εύνοια μια μικρή Μακεδονική πολιτεία έκοψε νόμισμα στο όνομά της. Το σίγουρο είναι ότι ευνοήθηκε.

 

Ο τελευταίος Μακεδών βασιλεύς Περσέας (179-168 π.Χ.) έλεγχε μέσω της Φίλας τις κινήσεις των Ρωμαίων στην προσκείμενη προς αυτούς Θεσσαλία. Τον Ιούλιο μάλιστα του 171 π.Χ. αφήνει στην πόλη φρουρά υπό τον Τιμόθεο - 5.000 άνδρες κατά τον Desolevises- κι εκείνος προχωρεί προς το Δίον όπου στρατοπεδεύει. Μετά από αγώνες το 169 π.Χ. ο Κόϊντος Μάρκιος Φίλιππος, Ρωμαίος ύπατος, καταλαμβάνει τη Φίλα και την κάνει ορμητήριο για τις εξορμήσεις του. Τον Ιούνιο του 168 π.Χ. ο Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος έρχεται στο ρωμαϊκό στρατόπεδο της Φίλας, οργανώνει τις δυνάμεις του και έχοντας αυτήν σαν ορμητήριο κατορθώνει να νικήσει τον Περσέα στην μάχη Πύδνας (168 π.Χ.). Η μικρή ελληνιστική πόλη περιλήφθηκε στην τρίτη "μερίδα" από τις τέσσερις που δημιουργήθηκαν στη Μακεδονία. Το κέντρο της μερίδας αυτής ήταν η Πέλλα και τα όριά της έφταναν ως τις εκβολές του Πηνειού ποταμού. Πιθανότατα μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση οι Φιλαίοι διασπάρθηκαν στην κοιλάδα, έζησαν εκεί στα κτήματά τους και στη συνέχεια λόγω επιδρομών ή και επιδημίας, αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται ο Πυργετός.

 

Η Φίλα πρέπει να καταστράφηκε από τις αλλεπάλληλες εχθρικές επιδρομές και οι κάτοικοι της διασκορπίστηκαν στη γύρω περιοχή καθώς και σε άλλα μέρη. Όμως κατά τον 10ο περίπου αιώνα μ.Χ. οι Βυζαντινοί για να αναχαιτίσουν αυτές ακριβώς τις από βορρά επιδρομές, έκτισαν στην ίδια θέση ή κάπου κοντά την πόλη '''Λυκοστόμιον'''. Έτσι ονομαζόταν κατά τα Βυζαντινά χρόνια όλη η κοιλάδα των Τεμπών κι από κει πήρε και η πόλη το όνομα. Σαν φρούριο το Λυκοστόμιον είχε μεγαλύτερη σημασία από το φρούριο των Γόννων, γιατί τότε οι Βαρβαρικές επιδρομές γινόταν από το Βορρά. Στην πόλη υπήρχε και φερώνυμη επιτροπή που υπαγόταν στην Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και περιελάμβανε όλη την περιοχή των Τεμπών. Όσον αφορά τον ακριβή καθορισμό της θέσεως του Λυκοστομίου, τα πράγματα περιπλέκονται γιατί οι πληροφορίες δεν είναι σαφείς. Ο Άγγλος περιηγητής William Leake στο ημερολόγιό του λέει ότι ήταν πόλη Βυζαντινή μεταξύ Δερελί και Μπαλαμούτ, κτίστηκε μάλλον τον 11ο αιώνα. Άλλοι τοποθετούν την πόλη στα Αμπελάκια, ίσως γιατί τον 19ο αιώνα η έδρα του Επισκόπου Λυκοστομίου ήταν εκεί.