Αλφάβητο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[Αρχείο:Alphabet world distribution.PNG|450px|thumb|right|[[Λατινικό αλφάβητο|<fontspan colorstyle="color:#008000;">[[Λατινικό αλφάβητο]]</fontspan>]], [[κυριλλικό αλφάβητο|<fontspan colorstyle="#FF0000color:red;">[[κυριλλικό αλφάβητο]]</fontspan>]], [[αραβικό αλφάβητο|<fontspan colorstyle="#0000FFcolor:blue;">[[αραβικό αλφάβητο]]</fontspan>]], [[βραχμικά αλφάβητα|<fontspan colorstyle="color:#32CD32;">[[βραχμικά αλφάβητα]]</fontspan>]], <font color="#00000">[[κατάλογος αλφαβήτων|άλλα αλφάβητα]]</fontspan>, <fontspan colorstyle="color:#C0C0C0;">μη-αλφαβητική γραφή</fontspan>, <fontspan colorstyle="color:#8B4513;">λατινικό/κυριλλικό</fontspan>, <fontspan colorstyle="color:#696969;">λατινικό/αραβικό</fontspan>.]]

Το ποια σύμβολα χρησιμοποιούνται σε ένα αλφάβητο δεν έχει σημασία. Για τα σύμβολα αυτά το μόνο που απαιτείται είναι να γράφονται εύκολα, να αναγνωρίζονται εύκολα και να μην προκαλούν σύγχυση ή αμφιβολία στον αναγνώστη. Η χρήση όμως των ίδιων γραμμάτων με παρόμοιο τρόπο για τη γραφή διαφορετικών γλωσσών, διευκολύνει την επαφή μεταξύ ανθρώπων που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα. Είναι ευκολότερο το να μάθει κάποιος μια ξένη γλώσσα όταν η γλώσσα αυτή γράφεται με τα γράμματα που γράφεται και η δική του. Σε πολλές εκφράσεις ο όρος αλφάβητο σημαίνει απλά το σύνολο των γραμμάτων που χρησιμοποιούνται για τη γραφή της γλώσσας. Με αυτήν την έννοια σε όλες τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες χρησιμοποιείται σήμερα το λατινικό αλφάβητο. Ορθότερη όμως θα ήταν η διατύπωση ότι σε όλες τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες χρησιμοποιούνται λατινικά ψηφία ή λατινικά γράμματα ή λατινικοί χαρακτήρες. Το γράμμα R διαβάζεται αλλιώς στα γαλλικά, και αλλιώς στα ισπανικά και επομένως, το γαλλικό και το ισπανικό αλφάβητο δεν είναι ίδια.

Σε ένα πλήρως λεξιγραφικό σύστημα γραφής τα σύμβολα παριστάνουν τις λέξεις. Τόσα σύμβολα όσα και οι λέξεις. Σε ένα συλλαβικό σύστημα, τα σύμβολα (συλλαβογράμματα) εικονίζουν τις συλλαβές των λέξεων. Μια λέξη παριστάνεται και αναγνωρίζεται ως μία ομάδα διαδοχικών συλλαβών. Στο αλφαβητικό σύστημα τα σύμβολα παριστάνουν τους φθόγγους. Οι συλλαβές παριστάνονται και αναγνωρίζονται ως ομάδες φθόγγων και οι λέξεις ως ομάδες διαδοχικών συλλαβών. Σε μια γλώσσα με 20 σύμφωνα και 7 φωνήεντα απαιτούνται 27 σύμβολα για τη δημιουργία αλφαβητικής γραφής. Για τη δημιουργία πλήρους συλλαβικής γραφής θα απαιτούντο 20Χ7=140 σύμβολα για τις συλλαβές του τύπου (σύμφωνο-φωνήεν) και πολύ περισσότερα σύμβολα για τις συλλαβές άλλου τύπου. Σε ένα λεξισυλλαβικό σύστημα θα χρειάζονταν σύμβολα για όλες τις συλλαβές και επιπλέον για όλες τις λέξεις που θα γράφονταν με ιδιαίτερο σύμβολο. Μικρός αριθμός συμβόλων απαιτείται και στα συλλαβικού τύπου συστήματα γραφής στα οποία συλλαβές που διαφέρουν μόνο κατά το φωνήεν τους παριστάνονται με το ίδιο σύμβολο καθώς και στα συμφωνογραφικά συστήματα γραφής. Σε αυτά τα συστήματα όμως είναι αμφίβολο το ποια λέξη παριστάνεται με συγκεκριμένη διατεταγμένη ομάδα συμβόλων.

Τα πλεονεκτήματα των αλφαβητικών γραφών οφείλονται στον υψηλό βαθμό προσαρμοστικότητάς τους, στην οικονομικότητά τους (περιλαμβάνουν μικρό αριθμό συμβόλων), στην πληρότητά τους (παρέχουν δυνατότητα εύκολης γραπτής απόδοσης οποιασδήποτε λέξης) και στη σαφήνεια και ακρίβεια που εξασφαλίζουν στα γραπτά κείμενα (κάθε λέξη διαβάζεται εύκολα και μονοσήμαντα). Κατέστησαν έτσι εύκολο το να γίνει η ικανότητα γραφής και ανάγνωσης κτήμα κάθε ανθρώπου από την παιδική ηλικία, γεγονός που είχε μεγάλες επιπτώσεις και στη γενίκευση της χρήσης της γραφής και στην εξέλιξη του πολιτισμού.

Η δημιουργία των πλήρως αλφαβητικών γραφών είναι αποτέλεσμα μιας μακράς ιστορικής εξέλιξης των συστημάτων γραφής που ολοκληρώνεται ουσιαστικά με την επινόηση του ελληνικού αλφαβήτου. Κάθε σύστημα γραφής που δημιουργήθηκε, οφείλει κάτι σε όλα τα προηγούμενά και πολλά στα αμέσως προηγούμενά του.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν διάφορους μύθους για το ποιος δημιούργησε το πρώτο αλφάβητο: Η [[Αθηνά]], ο [[Προμηθέας]], ο [[Ορφέας]], οι [[Μούσες]], ο [[Κέκροπας]], ο [[Σίσυφος]], ο [[Φοίνιξ (μυθολογία)|Φοίνιξ]] και η κόρη του [[Ακταίων|Ακταίωνα]]α.<ref name="historygreekalp00sophgoog"/> Στη γραπτή παράδοση, υπάρχουν οι εξής εκδοχές. Σύμφωνα με τον [[Ρωμαίοι|Ρωμαίο]] [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλίνιο]], ο [[Επιγένης]] υποστήριζε ότι η γραφή ήταν γνωστή στους [[Ασσυρία|Ασσύριους]] 720.000 χρόνια πριν από την εποχή του.<ref name="historygreekalp00sophgoog">{{Cite web

Σύμφωνα με τον [[Πλάτων|Πλάτωνα]]α, οι Αιγύπτιοι δέχτηκαν τη γραφή ως δώρο του θεού [[Θωθ]] (αντίστοιχος του ελληνικού [[Ερμής (μυθολογία)|Ερμή]]), ο οποίος δημιούργησε τα γράμματα του αλφαβήτου.<ref name="historygreekalp00sophgoog"/> Ο [[Αντικλείδης]] υποστήριξε επίσης την ανακάλυψη του αλφαβήτου από τους Αιγυπτίους και συγκεκριμένα από κάποιον [[Μένων|Μένωνα]]α που έδρασε δεκαπέντε χρόνια πριν τον [[Φορωνέας|Φορωνέα]], γιο του [[Ίναχος (μυθολογία)|Ινάχου]].<ref name="historygreekalp00sophgoog"/> Ο [[Θεόκριτος]] λέει ότι τα γράμματα τα δίδαξε στους γεροντότερους ο [[Λίνος]], ενώ ο [[Διόδωρος Σικελιώτης|Διόδωρος]] και ο [[Ηρόδοτος]] λένε ότι τα γράμματα τα έφερε από τη [[Φοίνικες|Φοινίκη]] ο [[Κάδμος]].<ref name="historygreekalp00sophgoog"/> Σύμφωνα με τον [[Πυθόδωρος|Πυθόδωρο]], ο [[Δαναός]] έφερε τα γράμματα, πριν από τον Κάδμο, από τη Φοινίκη. Άλλοι λένε ότι ο Κάδμος από τη [[Μίλητος|Μίλητο]] επινόησε το ελληνικό αλφάβητο, ενώ κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται ότι αυτός επινόησε μόνον τα γράμματα Θ, Φ και Χ και πως οι [[Μοίρες|τρεις Μοίρες]] δημιούργησαν τα γράμματα Α, Β, Η, Τ, Ι και Υ.<ref name="historygreekalp00sophgoog"/>

Ο [[Σιμωνίδης ο Κείος|Σιμωνίδης]] λέγεται ότι πρόσθεσε τα γράμματα Ζ, Ξ, Θ, Φ, Χ, Ε, Ο, Υ, Η και Ω στο ελληνικό αλφάβητο και ο [[Επίχαρμος]] ανακάλυψε τα γράμματα Π, Ζ, Ξ, Ψ, Θ, Φ και Χ.<ref name="historygreekalp00sophgoog"/> Κατά έναν άλλο μύθο, τα γράμματα «''έπεσαν''» από τον ουρανό στην «''πόλη του Φοίνικα''» κοντά στην [[Έφεσος|Έφεσο]] ενώ ο [[Δοσιάδης]] ισχυριζόταν ότι τα ανακάλυψαν οι κάτοικοι της αρχαίας Κρήτης.<ref name="historygreekalp00sophgoog"/> Μερικοί αρχαίοι σχολιαστές υποστήριξαν ότι η γραφή ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες από την εποχή του [[Βελλεροφόντης|Βελλεροφόντη]], ίσως και ενωρίτερα, αφού αυτός μετέφερε επιστολή του [[Πρωτέας (μυθολογία)|Πρωτέα]] στον βασιλιά της [[Λυδία|Λυδίας]]ς.<ref name="historygreekalp00sophgoog"/>

Ο τόπος προέλευσης του πρώτου αλφαβήτου, το οποίο αποκαλείται [[πρωτοσημιτικό αλφάβητο|πρωτοσημιτικό]] είναι η περιοχή της [[Μέση Ανατολή|Μέσης Ανατολής]] που εκτείνεται από τη [[Χερσόνησος του Σινά|χερσόνησο του Σινά]] μέχρι τη βόρειο [[Συρία]]<ref>Culmas 1989, σ. 138.</ref> Για τον ακριβέστερο εντοπισμό του τόπου προέλευσης έχουν προταθεί, ανεπιτυχώς, διάφορες θεωρίες αλλά, προς το παρόν, πιο πιθανή φαίνεται η υπόθεση του Χανς Γιένσεν (Hans Jensen, 1969) ο οποίος προτείνει την ταυτόχρονη ανάπτυξη ανταγωνιστικών συστημάτων γραφής στην Παλαιστίνη και τη Συρία, στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ., τα οποία άλλοτε εξελίχθηκαν ανεξάρτητα και άλλοτε αλληλoεπηρεάστηκαν κατά διάφορους βαθμούς.<ref name=Culmas141>Culmas 1989, σ. 141.</ref> Το πρωτοσημιτικό αλφάβητο ήταν συμφωνογραφικό: τα σύμβολά του παρίσταναν μόνο τα σύμφωνα και ο αναγνώστης φανταζόταν τα μεσολαβούντα φωνήεντα. Αποτελούσε σαφή πρόοδο σε σχέση με τις συλλαβικές γραφές, διότι το κάθε σύμβολό του δεν αντιστοιχούσε σε συλλαβή, αλλά σε φθόγγο. Με τον τρόπο αυτόν απαιτούνταν πολύ λιγότερα σύμβολα (ένα για κάθε σύμφωνο και όχι ένα για κάθε πιθανό συνδυασμό συμφώνου-φωνήεντος). Παραλλαγή αυτού του αλφαβήτου είναι το βορειοσημιτικό ([[Φοινικικό αλφάβητο|φοινικικό]]).

Αν και το σημαντικότερο βήμα για την εξέλιξη των συστημάτων γραφής μπορεί να ήταν η ιδέα των Σουμερίων να αποδοθούν γραπτά σύμβολα όχι σε λεκτικές έννοιες αλλά σε γλωσσικούς ήχους, η ολοκλήρωση αυτής της εξέλιξης με την εισαγωγή των φωνηέντων στην αλφαβητική γραφή αποτέλεσε μείζον γεγονός στην ιστορία του πολιτισμού. Η αναγέννηση των γραμμάτων και των επιστημών, μετά τον δυτικό [[μεσαίωνας|μεσαίωνα]], διευκολύνθηκε σημαντικά από τη μελέτη γραπτών Ελλήνων και Λατίνων διανοητών, ποιητών, δραματουργών, ιστορικών και γραμματικών. Επίσης, το εύκολο της ανάγνωσης που εξασφαλίζει η αλφαβητική γραφή αποτελούσε προϋπόθεση για τη γενικευμένη και σε μεγάλη κλίμακα χρήση της [[τυπογραφία]]ς.

Αναφέρεται ότι η αλφαβητική γραφή είναι πρακτικά αδύνατο να αντικαταστήσει την κινεζική γραφή εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού ομόηχων μονοσύλλαβων λέξεων που περιλαμβάνονται στις [[κινεζικές γλώσσες]]. Δεν αναφέρεται ο αριθμός ή το ποσοστό των λέξεων για τις οποίες υπάρχει ομόηχη λέξη με άλλη έννοια. Αν το φαινόμενο έχει μεγάλη έκταση τότε μια γραφή που θα βασίζεται στην απεικόνιση αποκλειστικά του ήχου και όχι της έννοιας των λέξεων θα μπορούσε να δυσκολέψει την κατανόηση ενός γραπτού κειμένου.

Στην εγκυκλοπαίδεια Britannica (άρθρο Language) αναγράφεται ότι παρά το ότι οι Κινέζοι του βορρά, που μιλούν την μανδαρίνικη κινεζική, δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τους ομιλητές της καντονέζικης κινεζικής που χρησιμοποιείται στο νότο, οι Κινέζοι του βορρά και οι Κινέζοι του νότου χρησιμοποιούν τα ίδια σύμβολα για τις ίδιες έννοιες και μπορούν να επικοινωνήσουν γραπτώς χωρίς κανένα πρόβλημα. Είναι κάτι ανάλογο με το ό,τι συμβαίνει με τα [[ιδεογραφικά σύμβολα]] των αριθμών 0, 1, 2, 3, κλπ. Κατανοούνται παντού κατά τον ίδιο τρόπο, διαβάζονται όμως σε κάθε χώρα διαφορετικά. Γραφές που απεικονίζουν τους ήχους της γλώσσας, όπως οι αλφαβητικές, δεν είναι δυνατόν να δώσουν ενοποιημένη γραφή για δύο ουσιαστικά διαφορετικές γλώσσες.