Ναός Επικούριου Απόλλωνα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''ναός του ΕπικούρειουΕπικουρείου Απόλλωνα''' στις Βάσσες της [[Φιγαλεία]]ς είναι ένας από τους σπουδαιότερους και επιβλητικότερους της αρχαιότητας. Αφιερώθηκε από τους Φιγαλείς στον [[Απόλλωνας|Απόλλωνα]] διότι τους βοήθησε να ξεπεράσουν μια επιδημία πανώλης. Ο ναός υψώνεται επιβλητικά στα 1.130 μέτρα, στο κέντρο της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]], πάνω στα βουνά μεταξύ [[Ηλεία]]ς, [[Αρκαδία]]ς και [[Μεσσηνία]]ς και βρίσκεται 14 χλμ. νότια της [[Ανδρίτσαινα]]ς και 11 χλμ. βορειοανατολικά των [[Περιβόλια Αρκαδίας|Περιβολίων]]. Ο ναός ανεγέρθηκε το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. (420-410 π.Χ;) και αποδίδεται στον [[Ικτίνος|Ικτίνο]], τον αρχιτέκτονα του [[Παρθενώνας|Παρθενώνα]]. Το μνημείο αυτό με την πανανθρώπινη σημασία και συνάμα, ένα από τα καλύτερα σωζόμενα της κλασικής αρχαιότητας ήταν το πρώτο στην [[Ελλάδα]] που ανακηρύχθηκε [[Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς]] από την [[UNESCO]] το [[1986]]. Τμήμα της ζωφόρου του ναού αποσπάστηκε το [[1814]] και εκτίθεται στο [[Βρετανικό Μουσείο]] στο [[Λονδίνο]].

Ο κλασικός ναός είναι θεμελιωμένος πάνω στο φυσικό βράχο του όρους Κωτιλίου σε ειδικά διαμορφωμένο γήπεδο. Η τοποθεσία του ναού ονομαζόταν στην αρχαιότητα ΒάσσεςΒάσσαι (μικρές κοιλάδες) και φιλοξενούσε από τον 7ο αιώνα π.Χ. ιερό του Απόλλωνος Βασσίτα που είχαν ιδρύσει οι γειτονικοί Φιγαλείς, οι οποίοι λάτρευαν τον θεό με την προσωνυμία Επικούρειος δηλαδή βοηθός, συμπαραστάτης στον πόλεμο ή στην αρρώστια. Ο πρώτος ναός γνώρισε και μεταγενέστερες φάσεις, γύρω στο 600 και γύρω στο 500 π.Χ., από τις οποίες σώζονται πολυάριθμα αρχιτεκτονικά μέλη. Η μετάβαση στον Ναό του ΕπικούρειουΕπικουρείου Απόλλωνα γίνεται από το παραλιακό χωριό Θολό, μέσω Νέας Φιγάλειας (Φιγαλείας) Ηλείας κατά μήκος του ποταμού Νέδα. Ο δρόμος είναι μεν ασφαλτοστρωμένος αλλά λίαν κοπιαστικός λόγω στενότητας και στροφών. Τονίζεται ότι πρόκειται για κοπιαστική μετάβαση και επιστροφή. Η πρόσβαση αυτή είναι δυτική. Από Ανατολικά η πρόσβαση γίνεται μέσω Τρίπολης και Μεγαλόπολης. Η οδική σήμανση είναι άριστη.

Ο αρχαίος περιηγητής [[Παυσανίας]] που τον επισκέφθηκε, θαμπώθηκε από την ομορφιά του και τον θεώρησε κατέταξε δεύτερο, μετά τον της [[Τεγέα]]ς, σεναό της Πελοποννήσου "ἐς κάλλος καικαὶ τῆς ἁρμονίας αρμονίαἕνεκα". Ο ναός ξεχωρίζει από τους υπόλοιπουςυπολοίπους κλασικούς ναούς της αρχαιότητας γιατί δεν εμφανίζειέχει ανατολικομεσημβρινό προσανατολισμό αλλά είναι κατασκευασμένος με διεύθυνση από βορά προς νότο λόγω οικονομίας του χώρου ή για λατρευτικούς λόγους που συνδέονται με τις παραδόσεις των Αρκάδων μιας και άλλοι ναοί της περιοχής φέρουν ίδιο προσανατολισμό <ref name="Ministry">Υπουργείο Πολιτισμού: [http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1142 Ναός Επικούριου Απόλλωνα]</ref>.

Ο ναός συνδυάζει αρχαϊκά, κλασικά και παραδοσιακά αρκαδικά χαρακτηριστικά. Έτσι προσφέρει ένα ελκυστικό μείγμα του παλιού και του νέου, του αγροτικού και του εκλεπτυσμένου. Η επιμήκης περίπτερη δομή (39,87&nbsp;× 16,13 μέτρα) είναι κατασκευασμένη κυρίως από γκρίζο ασβεστόλιθο τοπικής προέλευσης. Η εξωτερική κιονοστοιχία του εξάστηλου ναού ακολουθεί έναν εξαιρετικά αυστηρό δωρικό ρυθμό (οι μετόπες δεν είναι λαξευμένες). Όμως στο εσωτερικό, έξοχης ποιότητας γλυπτική συνταιριάζεται με έναν πιο περίτεχνο αρχιτεκτονικό ρυθμό. Το εμπρόσθιο τμήμα του πρόναουπρονάου και του οπισθόδομουοπισθοδόμου με δύο κίονες ''εν παραστάσει'' (in antis) αναδιατυπώνουν τοτον δωρικό ρυθμό. Χαρακτηρίζεται λοιπόν ως ναός δωρικός, δίστυλος εν παραστάσει περίπτερος. Αντιθέτως, στον σηκό μια σειρά εντοιχισμένων ιωνικών κιόνων στέκονται απέναντι σε χαμηλούς τοίχους στήριξης. Στο νότιο τμήμα όπου βρίσκεται το άδυτο, οι δύο τελευταίοι ιωνικοί κίονες του σηκού στέκονται στο μακρινό άκρο λοξών τοίχων, ενώ ανάμεσά τους βρίσκεται ένας [[Κορινθιακός ρυθμός|κορινθιακός κίοναςκίων]], μόνος στο κέντρο του ναού. Το κιονόκρανο του κίονα αυτού αποτελεί «το αρχαιότερο σωζόμενο δείγμα και θεωρείται πρότυπο για όλα τα "Κορινθιακά" μνημεία του ελληνικού, ρωμαϊκού και μεταγενέστερων πολιτισμών»<ref name="ICOMOS">[http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/392.pdf Advisory Body Evaluation pp. 1-2]</ref>.

Στις αρχές του 19ου αιώνα η [[ζωφόρος]] ανασκάφηκε από τα ερείπια και δόθηκε προς πώληση. Τελικά αγοράστηκε από την βρετανική κυβέρνηση<ref name="BM">The Trustees of the British Museum, ''British Museum Guide'', "Greek & Roman Antiquities: Bassae Room", p. 76, British Museum Publications limited, London 1978.</ref>. Στην αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική η ζωφόρος κοσμούσε το εξωτερικό του ναού αλλά στις Βάσσες η ζωφόρος περιέτρεχε το εσωτερικό του σηκού. Η ζωφόρος αναπαριστά δύο θέματα: τη μάχη ανάμεσα στους Έλληνες, με αρχηγό τον [[Ηρακλής|Ηρακλή]] (διακρίνεται από τη λεοντή του) και τις [[Αμαζόνες]] και τη μάχηνμάχη μεταξύ [[Λαπίθες|Λαπιθών]] και [[Κένταυρος|Κενταύρων]]. Το δεύτερο ήταν συχνό θέμα στην αρχαιοελληνική τέχνη και εμφανίζεται στις μετόπες του [[Παρθενώνας|Παρθενώνα]]. Εδώ οι γυναίκες των Λαπιθών απεικονίζονται να κρατούν σφιχτά τα μικρά παιδιά τους καθώς προσπαθούν να αντισταθούν στους Κενταύρους.

Τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στη Ζάκυνθο, με τη συγκατάθεση του Βελή πασά, που είχε δωροδοκηθεί για το σκοπό αυτό. Το 1814 η ζωφόρος αγοράστηκε με εντολή του Αγγλου αντιβασιλιά πρίγκηπααντιβασιλέως Γεωργίου και το 1815 κατέληξε στο ΒρετανικόΒρεταννικό Μουσείο. Ο Άγγλος διανοούμενος Christian Muller χαρακτήρισε την υφαρπαγή των μνημείων πράξη βανδαλισμού, αντίστοιχη με αυτή του λόρδου Έλγιν<ref name="Sch">[http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/naoi/Basses/Apollon,%20Basses.2.htm Ιστοχώρος για τον Επικούρειο Απόλλωνα]</ref>.