Καθεδρικός Ναός Αγίας Σοφίας (Κίεβο): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αναίρεση έκδοσης 4885321 από τον 195.220.105.10 (Συζήτηση)
Αναίρεση έκδοσης 4885340 από τον Xristoupolitis (Συζήτηση)
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:Saint Sophia Monastery kiev ukraine.jpg|thumb|283x283px|Ο καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας]]
[[File:St. Sofia Kiev.JPG|thumb|Αγία Σοφία Κιέβου, ανατολική πρόσοψη.]]
[[Αρχείο:Saint Sophia Cathedral in Kyiv 2006.jpg|thumb|190x190px|Άποψη του ναού ]]
Ο '''καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας''' βρίσκεται στο [[Κίεβο]] και είναι ένα εξαιρετικό αρχιτεκτονικό [[μνημείο]] των [[Κράτος των Ρως|Ρως του Κιέβου]]. Ο ναός αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα της πόλης του Κιέβου και από το 1990 είναι ένα [[Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς]] από την [[UNESCO]].
 
Ο καθεδρικός ναός έχει πράσινους και χρυσούς τρούλους, ενώ στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν ψηφιδωτά και αγιογραφίες γραμμένοι στα Ελληνικά. Στο εξωτερικό του ναού υπάρχουν διάφοροι κήποι και το μεγάλο χρυσό καμπαναριό, στην είσοδο του καθεδρικού ναού το ύψος του φτάνει τα 16 μέτρα.
'''ΙΣΤΟΡΙΑ -ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ '''
 
Σύμφωνα με παλιότερες απόψεις της έρευνας, ο ηγεμόνας του Κράτους των Ρως του Κιέβου Ιαροσλάβος ο Σοφός (1019-1054) έκτισε στο Κίεβο μεταξύ των ετών 1037-1046 το ναό της Αγίας Σοφίας (Delvoye 1991: 322). Ωστόσο, σύμφωνα με ένα συνδυασμό στοιχείων της νεότερης έρευνας, από χρονικά και αναφορές της εποχής, τις επιγραφές παλαιορωσικών γράφιτι στους τοίχους του ναού αλλά και στυλιστικών ερευνών της ζωγραφικής διακόσμησης του ναού, η χρονολόγηση των εγκαινίων του μνημείου κατεβαίνει στη δεύτερη δεκαετία του 11ου αιώνα, στα χρόνια του Βλαδίμηρου, πρώτου βαπτισμένου χριστιανού ηγεμόνα των Ρως του Κιέβου (Nikitenko 2009: 9-10). Ο ναός αυτός κτίστηκε κατά μίμηση βυζαντινών προτύπων στο ρυθμό του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού. Είχε πέντε κλίτη, που το καθένα κατέληγε ανατολικά σε αψίδα, ενώ στις τρεις άλλες πλευρές περιβαλλόταν από μια στοά ως εξωνάρθηκας. Ο ναός είχε συνολικά δεκατρείς τρούλους, έναν μεγάλο στο κέντρο και άλλους δώδεκα μικρότερους στα γωνιαία διαμερίσματα, που συμβόλιζαν συνολικά το Χριστό και τους 12 Αποστόλους. Στην επίδραση της βυζαντινής αρχιτεκτονικής οφείλονται και οι ζώνες αψιδωμάτων και κογχών που κοσμούν τις αψίδες, τα πολλά παράθυρα και η τοιχοποιία με την εναλλαγή ζωνών από δόμους χαλαζίτη και στρώσεις πλίνθων. Το σχήμα του ναού της Αγίας Σοφίας του Κιέβου επαναλήφθηκε σε πιο απλοποιημένη μορφή στο ναό της Αγίας Σοφίας του Νόβγκοροντ, που κτίστηκε από το γιό του Ιαροσλάβου Βλαδίμηρο ανάμεσα στα 1045 και 1050. Στο νέο αυτό ναό, με την κατακόρυφη τάση της ανωδομής του - στοιχείο που αποζητά η απεραντοσύνη της ρωσικής πεδιάδας -και με το λευκό επίχρισμα των τοίχων, η ρωσική αρχιτεκτονική αρχίζει πλέον να απομακρύνεται από τη σφαίρα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Μετά από μια περίοδο εγκαταλείψεως κατά το τέλος του Μεσαίωνα, ο ναός της Αγίας Σοφίας του Κιέβου δέχτηκε επισκευές κατά το 17ο και 18ο αιώνα, που τον μετέτρεψαν σε ναό πολωνο -ουκρανικού μπαρόκ. (Delvoye 1991: 322-323).
Πιο συγκεκριμένα, αρχικά ο ναός λεηλατήθηκε το 1240 από τους Μογγόλους του Μπατού Χαν,οι οποίοι κατέλαβαν το Κίεβο. Το 14ο αιώνα η νότια Ρωσία περνά στην κυριαρχία των Λιθουανών και μετά το 1569 στον έλεγχο των Πολωνών. Υπό αυτές τις ιστορικές συνθήκες, ο ναός διεκδικείται τόσο από τους ορθόδοξους, όσο και από τους Ουνίτες και παράλληλα συνεχίζεται η καταστροφή και λαφυραγώγησή του. Ο ναός τελικά θα επιστρέψει στον έλεγχο των ορθοδόξων υπό το μητροπολίτη Πέτρο Μοχούλα, ο οποίος το 1633 ιδρύει εκεί μοναστήρι και αποκαθιστά το κεντρικό κλίτος του ναού, καθώς και τμήματα των προσόψεών του. Προσκαλεί μάλιστα για την αποκατάσταση του ναού καλλιτέχνες όπως ο Ιταλός αρχιτέκτονας Octaviano Manchini, οι Ουκρανοί αδερφοί Τουμίς και Ιβάν Ζηνοβιέφ, αγιογράφους κ.α. καλλιτέχνες από τη Μόσχα. Αργότερα, μεταξύ των ετών 1697-1707 ο ναός θα αποκατασταθεί πλήρως, λαμβάνοντας τη μορφή που έχει σχεδόν ως σήμερα. Αναστηλωτικές εργασίες των ετών 1843-1853 θα αποκαλύψουν και μια σειρά από παλιότερες τοιχογραφίες. Ο ναός θα πάψει να λειτουργεί το 1929 και θα μετατραπεί σε μουσείο το 1934. Σήμερα αποτελεί σύμβολο του Κιέβου και της Ουκρανίας, όντας το παλαιότερο ιερό της χώρας (Nikitenko 2009:11-17).
 
{{επέκταση}}
[[File:Sofia Kiev 11th.JPG|thumb|Η Αγία Σοφία όπως κτίστηκε στις αρχές του 11ου αιώνα ως βυζαντινός ναός.]]
[[Κατηγορία:Καθεδρικοί ναοί στην Ουκρανία|Σοφια Αγια]]
 
[[Κατηγορία:Κίεβο]]
 
[[Κατηγορία:Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς στην Ευρώπη]]
'''ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ'''
 
Ο ναός της Αγίας Σοφίας βρίσκεται στο κέντρο ενός μοναστικού συγκροτήματος με κτήρια ποικίλης χρήσης, το μητροπολιτικό μέγαρο, τη Θεολογική Σχολή κ.α. Από αυτά ξεχωρίζει για το μέγεθός του το κωδωνοστάσιο, το οποίο κτίστηκε για πρώτη φορά το 1699-1706. Το ύψος του φτάνει τα 76 μέτρα και δεσπόζει πάνω από όλο το συγκρότημα (Nikitenko 2009: 58-61).
 
[[File:Byzantine mosaics 11th.JPG|thumb|Τα βυζαντινά ψηφιδωτά του ναού της Αγίας Σοφίας του Κιέβου με τις ελληνικές επιγραφές. Διακρίνεται εν μέρει η Παναγία Δεομένη στην κόγχη του ιερού και από κάτω η Θεία Ευχαριστία. Αρχές 11ου αιώνα από Κωνσταντινουπολίτες ψηφοθέτες.]]
 
'''ΤΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ'''
 
Σύμφωνα με τη μαρτυρία των χρονικών της εποχής, ο Βλαδίμηρος διακόσμησε την εκκλησία της Δεκάτης στο Κίεβο (μεταξύ των ετών 989-986) με καλλιτέχνες που "είχαν έρθει από την ελληνική χώρα". Έλληνες καλλιτέχνες πιθανότατα από την Κωνσταντινούπολη κάλεσε για τη διακόσμηση και του ναού της Αγίας Σοφίας (η εναλλακτικά ο γιος του, Ιαροσλάβος, αν δεχτούμε τη μεταγενέστερη χρονολόγηση του ναού, Delvoye 1991: 382). Τα ψηφιδωτά αυτά αποτελούν αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης και μαρτυρούν την ακτινοβολία του βυζαντινού πολιτισμού στις αρχές του 11ου αιώνα. Τεχνοτροπικά παρουσιάζουν ομοιότητες με τα σύνολα της Αγίας Σοφίας της Αχρίδας και της Νέας Μονής της Χίου. Διατηρούν χαρακτηριστικά της τέχνης γύρω στο 1000, δηλαδή την κλασική αυστηρότητα και βαρύτητα των μορφών, τη γεωμετρική σκληρότητα του σχεδίου, τις γωνιώδεις πτυχές των ενδυμάτων. Στον κεντρικό τρούλο απεικονίζεται ο παντοκράτορας περιβαλλόμενος από τέσσερις αρχαγγέλους και σε μια δεύτερη ομόκεντρη ζώνη από τους 12 αποστόλους. Στα σφαιρικά τρίγωνα αναπαρίσταται οι τέσσερις ευαγγελιστές, από τους οποίους μόνο η μορφή του Μάρκου σώζεται ακέραια από το ψηφιδωτό σύνολο του 11ου αιώνα. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του ιερού παριστάνεται η Παναγία όρθια, δεομένη. Έχει ένα λευκό μαντήλι κρεμασμένο από τη ζώνη της, σύμφωνα με μια εικονογραφική λεπτομέρεια συνηθισμένη από την Κωνσταντινούπολη. Κάτω ακριβώς απεικονίζεται ο Χριστός δύο φορές, υπηρετούμενος από έναν άγγελο, να δίνει τη Θεία Ευχαριστία στους Απόστολους. Οι μεγάλοι πατέρες της Ανατολικής Εκκλησίας απεικονίζονται μετωπικά δεξιά και αριστερά από τα τρία παράθυρα. Τα εξατομικευμένα χαρακτηριστικά τους θυμίζουν την προσωπογραφία της ελληνορωμαϊκής τέχνης. Σε άλλα σημεία του ναού απεικονίζονται οι αρχάγγελοι, μάρτυρες, η σκηνή της Δέησης αλλά και ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου στο θριαμβικό τόξο.Όλα τα ψηφιδωτά φέρουν ελληνικές επιγραφές (Delvoye 1991: 382, Nikitenko 2009: 22-28).
 
[[File:Byzantine wallpainting dog-headed fight St Sofia Kiev.JPG|thumb|Τοιχογραφία από το βορειοδυτικό πύργο του ναού της Αγίας Σοφίας του Κιέβου. Αναπαριστά παράσταση μάχης με Κυνοκέφαλο από τα θεάματα του ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης, θέαμα παρμένο από το Μυθιστόρημα του "'Αλέξανδρου του Μακεδόνος". Βυζαντινό έργο, αρχές 11ου αιώνα.]]
 
'''ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ 11ΟΥ ΑΙΩΝΑ'''
 
Οι τοιχογραφίες έγιναν κι αυτές από βυζαντινούς καλλιτέχνες και αποδίδουν το χριστολογικό κύκλο με δεκάξι σκηνές. Στα υπερώα είχαν απεικονιστεί σκηνές από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, η Φιλοξενία των Αγγέλων, η θυσία του Αβραάμ, οι τρεις παίδες εν τη καμίνω, ο εν Κανά γάμος, το θαύμα του πολλαπλασιασμού των άρτων και των ιχθύων, ο Μυστικός Δείπνος (Delvoye 1991: 383). Στο δυτικό τοίχο του μεσαίου κλίτους υπήρχε η παράσταση του ηγεμόνα και της οικογένειάς του, σύμφωνα με τις νεότερες έρευνες του Βλαδίμηρου (και όχι του Ιαροσλάβου). Η παράσταση αυτή καταστράφηκε, ωστόσο σώθηκε μια απεικόνισή της σε σχέδιο του 1651. Απεικονίζεται ο Βλαδίμηρος (;) να προσφέρει τον καινούργιο ναό στον καθισμένο Χριστό. Στους τοίχους των δυτικών πύργων, στα κλιμακοστάσια που οδηγούσαν στα υπερώα, απεικονίστηκαν σκηνές από τον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης. Επιδείξεις μουσικών, χορευτών και γελωτοποιών καθώς και κυνηγετικές σκηνές ξεχωρίζουν για το δυναμισμό τους. Ανάμεσά τους, στο νότιο πύργο, ξεχωριστή θέση κατέχει η απεικόνιση της βυζαντινής αυλής, με τα πρόσωπά της να παρακολουθούν τον τερματισμό των αρμάτων στο κάθισμα, το παλάτι δηλαδή του ιπποδρόμου, τα βασιλικά θεωρεία. Το κάθισμα βρίσκεται κλιμακωτά στα υψηλότερα επίπεδα του κλιμακοστασίου, προς το οποίο καταλήγουν παράλληλα με το κλιμακοστάσιο τα άρματα ακολουθώντας μια ανοδική πορεία. Γρύπες, πτηνά και άλλα πλάσματα απεικονίζονται σε κυκλικά μετάλλια πάνω από τη σκηνή του ιπποδρόμου. Ανάμεσα στα εικονιζόμενα πρόσωπα της βυζαντινής αριστοκρατίας ξεχωρίζει βέβαια ο ίδιος ο αυτοκράτορας, ο Βασίλειος Β΄, στα χρόνια του οποίου έγινε ο εκχριστιανισμός των Ρώσων μέσω του γάμου της αδερφής του, Άννας, με το Βλαδίμηρο. Ο Βασίλειος απεικονίζεται να δέχεται μια ομάδα Ρώσων απεσταλμένων. Στο βόρειο πύργο απεικονίζεται και πάλι ο Βασίλειος, ένθρονος και περιστοιχιζόμενος από ένοπλους φρουρούς, να παρακολουθεί την αδερφή του, πριγκίπισσα Άννα και την ακολουθία της. Απεικονίζονται ακόμα σκηνές από αναπαραστάσεις από μάχες, που λάμβαναν χώρα στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης (Nikitenko 2009: 32-34, 41-46). Ο Ξυγγόπουλος σωστά, βασιζόμενος και σε άλλα παράλληλα, ερμήνευσε την παράσταση της μάχης με απεικόνιση σύγκρουσης πολεμιστή με Κυνοκέφαλο, παρμένη από το Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου του Μακεδόνος της διήγησης του Ψευδο-καλλισθένη, το δημοφιλέστερο ίσως κοσμικό ανάγνωσμα των Βυζαντινών Ελλήνων και με ευρύτατη διάδοση σε ολόκληρο το μεσαιωνικό κόσμο. Φαίνεται πως θεατρικού χαρακτήρα αναπαραστάσεις των επεισοδίων του Μυθιστορήματος του Αλέξανδρου λάμβαναν χώρα κατά τη διάρκεια των θεαμάτων του ιπποδρόμου (Ξυγγόπουλος 1979: 1-2, 5-12).
 
'''ΠΑΡΑΠΟΜΕΣ -ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ '''
 
• Delvoye 1991: Charles Delvoye, Βυζαντινή Τέχνη, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1991.
 
 
• Nikitenko 2009: Nadia Nikitenko, The Saint Sophia Cathedral, άρθρο στο βιβλίο National Conservation Area "St. Sophia of Kiev" , Κίεβο, 2009, σελ. 6-67.
 
 
• Ξυγγόπουλος 1979: Ξυγγόπουλος Ανδρέας, Κυνοκέφαλοι, στο Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 9, Στη μνήμη της Μαρίας Σωτηρίου –Γεωργίου, 1977-1979, σελ. 1-19, άρθρο σε μορφή pdf από www.deltionchae.org