Ιώ (δορυφόρος): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Ιώ''' ([[αγγλικάΑγγλική γλώσσα|Αγγλ.αγγλικά]]: '''Io''') ή '''Δίας I''', είναι ο τρίτος κατά σειρά μεγέθους [[φυσικός δορυφόρος|δορυφόρος]] του [[Πλανήτης|πλανήτη]] [[Δίας (πλανήτης)|Δία]], που ανακαλύφθηκε από τον [[Γαλιλαίος Γαλιλέι|Γαλιλαίο]] τον Ιανουάριο του [[1610]] και σχεδόν συγχρόνως από τον Γερμανό αστρονόμο [[Μάγερ Σίμων|Μάγερ Σίμωνα]], γνωστότερο ως Μάριο (1570-1624). Παρουσιάζει την εντονότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα στο ηλιακό σύστημα.

Η Ιώ πήρε το όνομά της από μια παρθένα την οποία ερωτεύτηκε ο [[Δίας (μυθολογία)|Δίας]]. Όμως η [[Ήρα (μυθολογία)|Ήρα]] την ζήλεψε, την μεταμόρφωσε σε αγελάδα κι έβαλε φύλακά της τον Πανόπτη[[Άργος ο Πανόπτης|πανόπτη Άργο]] που είχε μάτια σε όλο του το σώμα. Όταν αργότερα ο [[Ερμής (μυθολογία)|Ερμής]] σκότωσε τον Πανόπτηπανόπτη Άργο η Ήρα έστειλε μια μύγα να ενοχλεί την [[Ιώ (μυθολογία)|Ιώ]] με αποτέλεσμα να τρέχει από τότε μανιασμένη από χώρα σε χώρα.

Η Ιώ είναι ελαφρώς μεγαλύτερη από τη [[Σελήνη (δορυφόρος)|Σελήνη]] (περίπου κατά πέντε τοις εκατό), με ακτίνα 1.821,3 [[χιλιόμετρο|kmχιλιομέτρων]] και με [[μάζα]] 8.9319×10²² kg(περίπου 21 τοις εκατό μεγαλύτερη της Σελήνης). Έχει ελαφρά ελλειψοειδές σχήμα με τον μεγαλύτερό της άξονα στραμμένο προς τον Δία. Ανάμεσα στους [[Δορυφόροι του Γαλιλαίου|Δορυφόρουςδορυφόρους του Γαλιλαίου]], έχει την τρίτη μεγαλύτερη μάζα και όγκο, μετά το [[Γανυμήδης (δορυφόρος)|Γανυμήδη]] και την [[Καλλιστώ (δορυφόρος)|Καλλιστώ]].

Γεωλογικά είναι το πιο δραστήριο σώμα στο Ηλιακό μας σύστημα επειδή βρίσκεται αιχμαλωτισμένη σε μια βαρυτική παγίδα ανάμεσα στο Δία και τους γειτονικούς δορυφόρους [[Ευρώπη (δορυφόρος)|Ευρώπη]], [[Γανυμήδης (δορυφόρος)|Γανυμήδη]] και [[Καλλιστώ (δορυφόρος)|Καλλιστώ]], που την έλκουν από διαφορετικές συνεχώς γωνίες. Μέσα σ’ αυτές τις παλιρροϊκές δυνάμεις η επιφάνεια του εδάφους της Ιούς ανεβοκατεβαίνει συνεχώς. Οι παλίρροιες θερμαίνουν το εσωτερικό της λιώνοντας τους βράχους, που μαζί με θειούχα αέρια ξεπετάγονται στην επιφάνεια με βίαιες ηφαιστειακές εκρήξεις. Ορισμένα από τα 400 ενεργά ηφαίστειά της εκτοξεύουν τα πυρακτωμένα τους υλικά σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων, ενώ καπναγωγοί διοξειδίου του θείου απελευθερώνονται από το εσωτερικό και ανερχόμενοι παγώνουν και πέφτουν πάλι στο έδαφος σαν όμορφο χρωματιστό χιόνι που καλύπτει την Ιώ με ρυθμό 10 εκατοστών το χρόνο. Με αυτό το ρυθμό, η Ιώ θα μπορούσε να αναποδογυρίσει τον εαυτό της μέσα σε μερικά μόνονμόνο εκατομμύρια χρόνια. Η ηφαιστειακή της δραστηριότητα χρωματίζει την επιφάνεια της με διάφορες κόκκινες, κίτρινες, λευκές, πράσινες και μαύρες αποχρώσεις. Στην ίδια έντονη δραστηριότητα οφείλεται και το μεγάλο ύψος που έχουν ορισμένα από τα βουνά της που φτάνουν σε ύψος μεγαλύτερο από το Όροςόρος [[Έβερεστ]] της Γης. Στο εσωτερικό της υπάρχει ένας μεταλλικός πυρήνας (μάλλον από σίδηρο και θειικό σίδηρο) με διάμετρο 900 χιλιομέτρων, ενώ νεότερες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο δορυφόρος αυτός αποτελείται από δύο στρώματα. Πάνω από τον πυρήνα υπάρχει ένας μανδύας με μερικώς ρευστά πετρώματα και λεπτό φλοιό.

Η Ιώ βασανίζεται επιπλέον και από το τεράστιο μαγνητικό πεδίο του Δία που παράγει τεράστια ηλεκτρικά ρεύματα. Ο Δίας ηλεκτρίζει την Ιώ με ρεύμα ίσο με δύο δισεκατομμύρια βατ που είναι αντίστοιχο με τη δυναμικότητα όλων των ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων της Γης. Εξ αιτίας του ρεύματος αυτού και εξαιτίας των ηφαιστείων της, η Ιώ χάνει σταθερά αρκετή ποσότητα από τη μάζα της. Τα υλικά που χάνει η Ιώ κατευθύνονται σπειροειδώς προς το Δία, και ίσως σε αυτά να οφείλεται και το μικρό δαχτυλίδι γύρω από το Δία που ανακάλυψε ο [[Βόγιατζερ 1]]. Το δαχτυλίδι αυτό είναι πολύ αμυδρό, και είναι αδύνατο να φανεί ακόμη και με τα καλύτερα γήινα τηλεσκόπια, γι’ αυτό και η ανακάλυψή του αποτέλεσε μια πραγματική έκπληξη.

[[Αρχείο:Tvashtarvideo.gif|thumb|300px|right|Το ηφαίστειο Τβάσταρ στην επιφάνεια της Ιούς, που εκτοξεύει υλικό 330 kmχλμ. πάνω από την επιφάνεια του δορυφόρου.]]

Η εντατική μελέτη των χαρακτηριστικών της Ιούς από τα διάφορα διαστημικά οχήματα ξεκίνησε το 1979 με τις παρατηρήσεις των δύο [[ΒόγιατζερΠρόγραμμα 1Βόγιατζερ|Βόγιατζερ]] το 1979, και συνεχίστηκε με τον [[Γαλιλαίος (διαστημική συσκευή)|Γαλιλαίο]] την δεκαετία του 1990, το [[Κασσίνι- Χόιχενς]] το 2000 και τους [[New Horizons|Νέους Ορίζοντες]] το 2007.

* Ο δορυφόρος αυτός χρησίμευσε στον [[Δανία|Δανό]] αστρονόμο [[ΡαίμερΌλε Ρέμερ]] στο προσδιορισμό της ταχύτητας του φωτός κατά το [[1676]].