Θάψος (Σικελία): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 16:31, 24 Οκτωβρίου 2014

Για την ομώνυμη πόλη στη βόρειο Αφρική δείτε μάχη της Θάψου

Η Θάψος Σικελίας, στην επαρχία Συρακουσών της σύγχρονης Ιταλίας είναι τόπος με ιστορικό αλλά και προϊστορικό ενδιαφέρον. Θεωρείται κέντρο του "Πολιτισμού της Θάψου" κατά τη μέση Εποχή του Χαλκού που φαίνεται να άκμασε εκεί μέχρι τον 8ο π.Χ. αιώνα, δηλαδή περίπου την ιδια εποχή που άρχισε ο ελληνικός αποικισμός της Ιταλίας. Οι αρχαίοι Ελληνες εισήγαγαν από την Θάψο μια ωχρή κίτρινη βαφή που παραγόταν εκεί^[1] (την θαψία ή θάψο). Μπορεί επίσης να έπαιρναν απο εκεί και ένα σχετικά τοξικό βότανο, την θαψία την γαργαρηνή, όμως μάλλον πρόκειται περί λάθους μια που το βότανο αν σχετιζόταν με κάποια Θάψο, αυτή πρέπει να ήταν η Θάψος της βόρειας Αφρικής^[2] Η Θάψος αναφέρεται σε ελληνιστικά και μεσαιωνικά κείμενα μερικές φορές ως νησί αλλά ο Θουκυδίδης^[3] την αναφέρει ως χερσόνησο. Μοιάζει όντως με νησί γιατί συνδέεται με την ξηρά με μία εξαιρετικά στενη λωριδα γης. Το μήκος του ισθμού ειναι 2,5 χλμ. και το πλάτος του σε ορισμένα σημεία, μόλις 100 μέτρα. Το "νησί" αυτό καθαυτό είναι επίσης πολύ μικρό και επίπεδο.

Ιστορία

Φέρεται να αποτελούσε αρχικά φοινικικό εμπορικό σταθμό^[4] αλλά μετέπειτα αποικίσθηκε απο Μεγαρείς. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, των Μεγαρέων προηγήθηκαν οι Χαλκιδείς από τη Νάξο οι οποίοι ίδρυσαν εκεί κοντά την αποικία των Λεοντίνων και την Κατάνη. Οι Καταναίοι όμως προτίμησαν ως οικιστή τον Εύαρχο και υπήρξαν ανακατατάξεις. Την ίδια εποχή ξεκίνησε ο Λάμις^[5] από τα Μέγαρα με πολλούς αποίκους Μεγαρείς και έφτασε στη Σικελία, όπου διάλεξε να εγκατασταθούν στην Τρώτιλο (σημερινό Μπρούκολι). Μετά, άγνωστο γιατί, κατευθύνθηκε στους γειτονικούς Λεοντίνους -οι Χαλκιδείς άποικοι των Λεοντινων είτε του έδωσαν την άδεια να εγκατασταθεί είτε του προσέφεραν μόνον προσωρινη φιλοξενία. Όπως και να είχε, λίγο αργότερα οι Λεοντίνοι έδιωξαν τους νέους αποίκους. Ο Λάμις τους οδήγησε λίγο νοτιότερα και ίδρυσε την Θάψο, όπου αργότερα ο ίδιος πέθανε^[6]^[7] Οι δικοί του (δεν ειναι σαφές πόσοι από αυτές, πότε ακριβως μετά το θάνατό του και γιατί) έφυγαν^[8] από την Θάψο και ίδρυσαν το 730 π.Χ. σε απόσταση λιγων χιλιομέτρων τα Μέγαρα Υβλαία σε εδάφη που τους παρέδωσε ένας βασιλιάς των Σικελών, ο Ύβλων^[9]. Σύμφωνα με μία εκδοχή οι Μεγαρείς έφυγαν από την Θάψο επειδή αντιμετώπιζαν προβλημα ύδρευσης και γι' αυτό ίδρυσαν λίγο βορειότερα τη νέα πόλη τους. Το 413 π.Χ. κατά την Εκστρατεία στη Σικελία η πόλη ουσιαστικά καταλήφθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως ναύσταθμος αλλά και για να τροφοδοτείται γενικά ο στρατός με τρόφιμα κ.λπ.

Στην περιοχή οι ανασκαφές αποκάλυψαν νεκρόπολη με τάφους λαξευμένους ως σπήλαια στους βράχους και με πολλά κτερίσματα. Τα ερείπια του κοντινού οικισμού που ανασκάφθηκε δείχνουν φάρδος δρόμων γύρω στα 4 μέτρα και μεγάλα σπίτια, παρόμοια με όσα πιστεύεται ότι υπήρξαν στην Έγκωμη της Κύπρου και υποδηλώνουν επιρροές πιθανόν μυκηναϊκές. Βρέθηκαν επίσης μικρά αγγεία μυκηναϊκής τεχνοτροπίας και αυτό συνάδει με την εικόνα της Θάψου ως εξαγωγού περιοχής που ειχε επαφή και ασκουσε διεθνές εμποριο με διάφορα κέντρα της Μεσογείου -εξήγαγε σε αυτά τα αγγεία είτε τη βαφή είτε τα βότανά της. Επειδή όμως βρέθηκαν και άγγεία άλλων τεχνοτροπιών, εικάζεται ότι η Θάψος δεν αποτέλεσε μια αμιγώς μυκηναϊκή ως προς τις επιρροές της πόλη, αλλά είχε μικτό πολιτισμό^[10] Υπάρχουν επίσης ενδείξεις και για επιρροές από τη Μάλτα. Πολλά από τα δείγματα της μυκηναϊκής κεραμικής εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο "Πάολο Όρσι" στις Συρακούσες -ο Όρσι ήταν ο πρώτος που ερεύνησε την περιοχή στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι ιστορικοί θεωρούν πιο πιθανό πριν από την αποίκιση των Ελλήνων, να υπήρχαν ήδη επαφές των Σικελών με τους Έλληνες καθαρά εμπορικές ή και να ζούσε εκεί μικρός αριθμός Ελλήνων.

Δικτυακοί τόποι

ιστοσελίδα της σικελικής περιφέρειας με ευρήματα του μουσείου Πάολο Όρσι για τη Θάψο http://www.regione.sicilia.it/beniculturali/museopaoloorsi/parchi/thapsosENG.htm
http://www.pantalica.org/thapsos

Πηγές

↑ http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=%CE%98%CE%AC%CF%88%CE%BF%CF%82&la=greek#lexicon
↑ στα ελληνιστικά χρόνια πιθανόν να επικράτησε σύγχυση των ονομασιών, πάντως το τοξικό φυτό ταξινομήθηκε ως Thapsia garganica και παρότι κάποιοι θεωρούν ότι το εξήγαγε ως φάρμακο η Θάψος της Σικελίας, η δηλητηριώδης δράση του παρατηρήθηκε αρχικά σε καμήλες και κατά συνέπεια ειναι πιθανοτερο να το εξήγαγε η Θάψος της Βόρειας Αφρικής. Η θάψος ως βαφή εξάγεται από άλλο φυτό, το χρυσόξυλο ή Rhus Cotinus.
↑ Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου ΣΤ΄, 97 καὶ τοὺς πεζοὺς ἀποβιβάσαντες, ταῖς τε ναυσὶν ἐς τὴν Θάψον καθορμισάμενοι: ἔστι δὲ χερσόνησος μὲν ἐν στενῷ ἰσθμῷ προύχουσα ἐς τὸ πέλαγος, τῆς δὲ Συρακοσίων πόλεως οὔτε πλοῦν οὔτε ὁδὸν πολλὴν ἀπέχει. [2] καὶ ὁ μὲν ναυτικὸς στρατὸς τῶν Ἀθηναίων ἐν τῇ Θάψῳ διασταυρωσάμενος τὸν ἰσθμὸν ἡσύχαζεν
↑ Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη
↑ ίσως και Λάχις ή Λάχης
↑ Βιβλίο ΣΤ, 4
↑ δεν αποκλείεται ένας πολυτελης τάφος της περιοχής να ανήκει στον οικιστή
↑ "αναστάντες" είναι η μετοχή που χρησιμοποιεί ο Θουκυδίδης και μπορει να σημαίνει εκδιωχθέντες ή και απλά μετοικούντες
↑ ο Γάλλος ιστορικος αρχαιολόγος François Villard προτείνει άλλη θεωρία, ότι ο Ύβλων ή βασίλεψε στα Μέγαρα της Σικελίας ή διοικούσε πόλη γειτονική και σταδιακά οι δύο πόλεις ενώθηκαν και ταυτίσθηκαν
↑ Ντέιβιντ ή Δαβίδ Σαμουήλ Αμπουλάφια, Βρετανοεβραίος καθηγητής ιστορίας, "Η Μεγάλη Θάλασσα: οι περιπέτειες των λαών της Μεσογείου", 2012, εκδόσεις Ψυχογιός

[1] ttp://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=%CE%98%CE%AC%CF%88%CE%BF%CF%82&la=greek#lexicon

[2] στα ελληνιστικά χρόνια πιθανόν να επικράτησε σύγχυση των ονομασιών, πάντως το τοξικό φυτό ταξινομήθηκε ως Thapsia garganica και παρότι κάποιοι θεωρούν ότι το εξήγαγε ως φάρμακο η Θάψος της Σικελίας, η δηλητηριώδης δράση του παρατηρήθηκε αρχικά σε καμήλες και κατά συνέπεια ειναι πιθανοτερο να το εξήγαγε η Θάψος της Βόρειας Αφρικής. Η θάψος ως βαφή εξάγεται από άλλο φυτό, το χρυσόξυλο ή Rhus Cotinus.

[3] Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου ΣΤ΄, 97 καὶ τοὺς πεζοὺς ἀποβιβάσαντες, ταῖς τε ναυσὶν ἐς τὴν Θάψον καθορμισάμενοι: ἔστι δὲ χερσόνησος μὲν ἐν στενῷ ἰσθμῷ προύχουσα ἐς τὸ πέλαγος, τῆς δὲ Συρακοσίων πόλεως οὔτε πλοῦν οὔτε ὁδὸν πολλὴν ἀπέχει. [2] καὶ ὁ μὲν ναυτικὸς στρατὸς τῶν Ἀθηναίων ἐν τῇ Θάψῳ διασταυρωσάμενος τὸν ἰσθμὸν ἡσύχαζεν

[4] Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη

[5] ίσως και Λάχις ή Λάχης

[6] Βιβλίο ΣΤ, 4

[7] δεν αποκλείεται ένας πολυτελης τάφος της περιοχής να ανήκει στον οικιστή

[8] "αναστάντες" είναι η μετοχή που χρησιμοποιεί ο Θουκυδίδης και μπορει να σημαίνει εκδιωχθέντες ή και απλά μετοικούντες

[9] ο Γάλλος ιστορικος αρχαιολόγος François Villard προτείνει άλλη θεωρία, ότι ο Ύβλων ή βασίλεψε στα Μέγαρα της Σικελίας ή διοικούσε πόλη γειτονική και σταδιακά οι δύο πόλεις ενώθηκαν και ταυτίσθηκαν

[10] Ντέιβιντ ή Δαβίδ Σαμουήλ Αμπουλάφια, Βρετανοεβραίος καθηγητής ιστορίας, "Η Μεγάλη Θάλασσα: οι περιπέτειες των λαών της Μεσογείου", 2012, εκδόσεις Ψυχογιός

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]