Γαλαξίδι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
επιστροφή στην έκδοση πριν τις συνεισφορές του χρήστη Dgolitsis |
||
Γραμμή 1:
{{coord|38.3731|22.3811|format=dms|display=title}}
{{Πόλη (Ελλάδα)
|Πόλη=Γαλαξείδι
|Έμβλημα=
|Χάρτης=
|Χώρα=Ελλάδα
Γραμμή 24 ⟶ 20 :
|ΤαχυδρομικόςΚωδικός=330 52
|Πινακίδες=
|Ιστοσελίδα=http://www.galaxidi.gr
|Υψόμετρο = 4
}}
Το '''Γαλαξείδι''' (ή '''Γαλαξίδι''') είναι παραθαλάσσια κωμόπολη με 1.718 κατοίκους της περιοχής [[Παρνασσίδα|Παρνασσίδας]] του [[Νομός Φωκίδας|νομού Φωκίδας]], έδρα του ομώνυμου Δήμου. Βρίσκεται στην Βόρεια ακτή του [[Κορινθιακός Κόλπος|Κορινθιακού κόλπου]] και συγκεκριμένα στη δυτική πλευρά του κόλπου της [[Ιτέα Φωκίδος|Ιτέας]]. Είναι αρκετά γνωστό για την ναυτιλία που είχε αναπτύξει τον προηγούμενο αιώνα καθώς και για την γραφικότητα του. Γι'αυτο και το καλοκαίρι προσελκύει αρκετό κόσμο.
==
=== Ονομασία ===
Η ονομασία ''Γαλαξείδι'' πρωτοεμφανίστηκε στο χρονικό διάστημα μεταξύ [[6ος αιώνας|6ου]] και [[9ος αιώνας|9ου]] αιώνα μ.Χ. Υπάρχουν πολλές εκδοχές σχετικά με την προέλευση του ονόματος
===
[[Αρχείο:Galaxidi harbor dsc06344.jpg|thumb|250px|Λιμάνι Γαλαξειδίου]]
Κατά την περίοδο της αρχαιότητας, η περιοχή του Γαλαξειδίου κατοικήθηκε απο τους Οζολούς ή Εσπέριους [[Λοκροί|Λοκρούς]] τον [[8ος αιώνας π.Χ.|8ο αιώνα π.Χ]]. Στην συγκεκριμένη θέση υπήρχε η αρχαία πόλη Χάλαιον ή Χάλειον. Το Χάλαιον ήταν μια απο τις σημαντικότερες πόλεις αφού εκεί υπήρχε το ιερό του Απόλλωνα. Οι κάτοικοι του ασχολιόντουσαν κυρίως με την ναυτιλία και συνεπώς με το εμπόριο. Οι αρχαιολόγοι έχουν βρεί μυκηναϊκό χωριό στην ευρύτερη εποχή καθώς και διάφορες επιγραφές. Είναι χαρακτηριστικό οτι τα ερείπια των τειχών υπάρχουν ακόμα.
Αξίζει να σημειωθεί οτι μέχρι πρόσφατα οι μελετητές πίστευαν οτι το Γαλαξείδι ήταν συνέχεια της Οιάνθης ή Οιάνθειας. Αυτή βέβαια η άποψη σήμερα δεν θεωρείται αποδεκτή αφού ο [[Παυσανίας]] αναφέρει οτι η Οιάνθη βρισκόταν στην περιοχή της [[Ναύπακτος|Ναυπάκτου]]. Επίσης και ο [[Πολύβιος]] την συγκαταλέγει ανάμεσα στις πόλεις της [[Αιτωλία|Αιτωλίας]].
Στο Βρετανικό μουσείο υπάρχουν δύο χάκλινες επιγραφές<ref>Βρέθηκαν το [[1848]].</ref> του [[5ος αιώνας π.Χ.|5ου αιώνα π.Χ.]] όπου αναγράφεται η συνθήκη μεταξύ Οιάνθειας και Χαλείου. Επίσης στο ίδιο μουσείο φιλοξενούνται άλλα 97 χάλκινα ευρήματα.
=== Βυζαντινή Εποχή ===
Τον [[8ος αιώνας|8ο αιώνα]] εμφανίζεται, μετά απο αιώνες απουσίας, ένα μικρό χωριό, αυτή τη φορά με την ονομασία Γαλαξείδι. Μέχρι τον [[10ος αιώνας|10ο αιώνα]] το Γαλαξείδι έχει καταφέρει να αναπτύξει σε σημαντικό βαθμό την ναυτιλία του. Δυστυχώς η ανάπτυξη της πόλης δεν διήρκησε πολύ αφού κατά την περίδο της βασιλείας του [[Κωνσταντίνος Ρωμανός|Κωνσταντίνου Ρωμανού]] το Γαλαξείδι κυριεύτηκε δύο φορές, με δραματικές συνέπειες για τους κατοίκους, απο τους [[Βούλγαροι|Βούλγαρους]]. Οι συμφορές για την πόλη του Γαλαξειδίου δεν τελειώνουν εδώ. Το [[1054]] μια επιδημία αφάνισε πολλούς κατοίκους ενώ το [[1064]] μια επιδρομή των Ούζων είχε ως αποτέλεσμα την βίαιη εκδίωξη τους απο την πόλη για δύο ολόκληρα χρόνια. Το [[1147]] το Γαλαξείδι λεηλατήθηκε για ακόμη μια φορά, αυτή τη φορά όμως το σύνολο των κατοίκων εγκατέλειψε οριστικά την πόλη.
Κατα τον [[12ος αιώνας|12ο αιώνα]] το Γαλαξείδι υπαγόταν στην Διοίκηση της [[Ήπειρος|Ηπείρου]] και πολύ πιθανόν στον [[Λέων Σγουρός|Λέοντα Σγουρό]] του [[Ναύπλιο|Ναυπλίου]]. Εκείνη την εποχή πολλές οικογένειες ευγενών έφυγαν απο την [[Κωνσταντινούπολη]] και εγκαταστάθηκαν στο Γαλαξείδι<ref>Τέτοιες οικογένειες ήταν οι: Λογοθέτη, Καβάσιλα, Κατζούλη και Μπεσίρη</ref>. Η περίοδος αυτή διακρίνεται απο μία γοργή ανάπτυξη στην ναυτιλία. Οι Γαλαξειδιώτες με την υποστήριξη του αυθέντη Θεοδώρου και του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β' ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με άλλες περιοχές της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής Αυτοκρατορίας]]. Τελικά η ακμή του Γαλαξειδίου τέλειωσε απότομα το [[1296]] δηλαδή έτος θανάτου του [[Ιωάννης Παλαιολόγος|Ιωάννη Παλαιολόγου]], ο οποίος βοηθούσε συστηματικά την πόλη. Επί [[Ανδρόνικος Γ'|Ανδρονίκου Γ' Παλαιολόγου]], το Γαλαξείδι βρίσκεται κάτω απο την εξουσία του [[Δουκάτο των Αθηνών|Δουκάτου των Αθηνών]]. Η Βυζαντινή εποχή κλείνει οριστικά το [[1446]] όταν το Γαλαξείδι και τα [[Άμφισσα|Σάλωνα]] περιέρχονται στους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]].
=== Τουρκοκρατία ===
H εποχή της [[Τουρκοκρατία|Τουρκοκρατίας]] άρχισε το [[1446]]. Το [[1494]] μεταφέρθηκε η έδρα του Μπέη απο τα Σάλωνα στο Γαλαξείδι. Πρώτος Μπέης που διορίστηκε ήταν ο Χατζή-Μπαμπας. Τελικά το [[1502]], ύστερα απο εντολή της [[Υψηλή Πύλη|Υψηλής Πύλης]], η έδρα επανήλθε στα [[Άμφισσα|Σάλωνα]]. Αξίζει να σημειωθεί οτι σε όλη τη περίοδο της Τουρκικής Κατοχής, κανένας [[Οθωμανοί|Τούρκος]] δεν κατοικούσε στο Γαλαξείδι.{{πηγή}}
Το [[1655]] στον [[Κορινθιακός Κόλπος|Κορινθιακό]] και Πατραϊκό κόλπο λυμαινόταν ο Ντουρατζίμπεης, ο οποίος ήρθε σε σύγκρουση με τους Γαλαξειδιώτες για ασήμαντη αφορμή. Η ναυμαχία που ακολούθησε κατέληξε στην συντριβή του Ντουρατζίμπεη, ορκίστηκε όμως να πάρει εκδίκηση. Το [[Πάσχα]] του ίδιου χρόνου επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και κυρίευσε το Γαλαξείδι. Αυτή η συμφορά είχε ως αποτέλεσμα την φυγή των κατοίκων του Γαλαξειδίου στα βουνά και συγκεκριμένα στα Πεντεόρια. Επέστρεψαν στο ερειπωμένο Γαλαξείδι μόνο μετά τον θάνατο του Ντουρατζίμπεη το [[1669]].
Η ακμή στην ναυτιλία ξεκίνησε την περίοδο [[1720]]-[[1730]], εποχή δηλαδή αμέσως μετά που πραγματοποιήθηκε η [[συνθήκη του Πασάροβιτς]] ([[1718]])<ref>Με την συγκεκριμένη συνθήκη οι Τούρκοι ήταν αναγκασμένοι να επιτρέπουν την ελεύθερη ναυσιπλοϊα στο Ιόνιο και στον Κορινθιακό κόλπο</ref>. Το [[1774]], ύστερα απο την [[Συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή]], τα περισσότερα Γαλαξιδιώτικα πλοία σήκωσαν Ρώσικη σημαία. Μία μεγάλη μορφή του αγώνα της Ανεξαρτησίας διαδραμάτισε εξέχοντα ρόλο στην ανάπτυξη της ναυτιλίας, ο [[Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος (Πρεσβύτερος)|Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος]]. Ο Παπαδιαμαντόπουλος είχε συγκεντρώσει τη διακίνηση του εμπορίου της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]] και όλης της Δυτικής Ελλάδας. Για να απελευθερωθεί απο το [[Μεσολόγγι|Μεσολογγίτικο]] ναυτικό άρχισε την ναυπήγηση πλοίων στο Γαλαξείδι. Το [[1803]] ο Γαλαξιδιώτικος στόλος αριθμούσε<ref>Σύμφωνα με υπόμνημα που υπέβαλε ο [[Αδαμάντιος Κοραής]] στο "Σύλλογο των παρατηρητών των Ανθρώπων" στο [[Παρίσι]]</ref> 50 πλοία. Τα συνηθέστερα εμπορικά λιμάνια των Γαλαξιδιώτικων πλοίων ήταν: η [[Μασσαλία]], η [[Κωνσταντινούπολη]] και διάφορα άλλα λιμάνια της [[Ισπανία|Ισπανίας]] και της [[Ιταλία|Ιταλίας]].
=== Επανάσταση του 1821 ===
Οι πρώτες διαβουλεύσεις για την έναρξη της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Επανάστασης]] στο Γαλαξείδι είχαν ξεκινήσει απο τις αρχές [[Μάρτιος|Μαρτίου]], ύστερα απο πρωτοβουλία του [[Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος (Πρεσβύτερος)|Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου]]. Σε αυτή πήραν μέρος, ο [[Σαλώνων Ησαΐας|επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας]], ο [[Οδυσσέας Ανδρούτσος]], ο [[Πανουργιάς]], ο [[Γιάννης Γκούρας]] και οι πρόκριτοι της περιοχής. Στις [[26 Μαρτίου]] σώμα 300 ανδρών αναχώρησε για την [[Άμφισσα]]. Αξίζει να σημειωθεί οτι ήταν η πρώτη πόλη της [[Στερεά Ελλάδα|Στερεάς Ελλάδας]] που ύψωσε την σημαία της Απελευθέρωσης. Οι πλοίαρχοι και οι έμποροι<ref>Αυτοί ήταν οι: Κωνσταντής & Σπυρίδων Δεδούσης, Δρόσος Βλαμής, Ηλίας Φούντας, Γεώργιος Αλύκουρης, Ανδρέας Καμμένος, Δημήτριος Μουλδής, Ανδρέας Λουκέρης, Δημήτριος Μπακογεωργάκης, Δημήτριος Ανάτσίτος και η οικογένεια Λογοθέτη</ref> προσέφεραν αμέσως τα πλοία τους υπερ της πατρίδος ενώ πολλοί Γαλαξιδιώτες<ref>Οι Γαλαξιδιώτες αγωνιστές στο Χάνι της Γραβιάς ήταν οι: Καπετάν Γιάννης Μητρόπουλος, Νικόλαος Κύρκος, Μιχάλης Ραυτόπουλος, Φίλης Ζυγούρης, Βασίλειος Ζεγκίνης, Δημήτριος Πρεβεζάνος, Χριστόφορος Μπεσίρης, Λουκάς Σταύρος, Παναγιώτης Νίκος, Νικόλαος Μιχαλόπουλος, Σπύρος Βλαχοθανάσης, Χαράλαμπος Ανάγνος, Γεωργάκης Μπόκολος, Νικόλαος Κοτσιάνος, Ευστράτιος Αργαλιτός, Γιάννης Κορφιάτης, Αγγελής Τσιπούρας, Μήτρος Κολομπιώτας, Γιάννης Μπαμπάτσικας, Νικήτας, Στάθης Σκέτος, Ψιλοθεοχάρης, Κωνσταντίνος Παπαντώνης, Θανάσης Μυλωνάς ή Βλασσόπουλος, Μήτρος Τσαπλαρής, Κωνσταντίνος Μπούδρης, Αναγνώστης Χαλέτσος και Τσίτσος Σταματοδήμος</ref> έσπευσαν να πολεμήσουν στο [[Χάνι της Γραβιάς]]. Μάλιστα για να ενισχύσουν περισσότερο την επανάσταση εξέδοσαν ένα είδος εφημερίδας<ref>περιοδικό «Πανδώρα» ΙΘ΄, επιστολή [[Κωνσταντίνος Σάθας|Σάθα]]</ref>, την πρώτη της επανάστασης, η οποία αργότερα ονομάστηκε ψευτοεφημερίδα λόγω των υπερβολών της. Το σίγουρο είναι οτι η προσφορά της πόλης του Γαλαξειδίου στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 δεν μπορεί να αμφισβητηθεί απο κανέναν.
==== Οι καταστροφές του Γαλαξειδίου ====
Το Γαλαξείδι κατα την διάρκεια της Απελευθερωτικού αγώνα γνώρισε τρείς μεγάλες καταστροφές.
'''Η πρώτη καταστροφή'''
Στις [[8 Σεπτεμβρίου]] [[1821]] απέπλευσε για τον Κορινθιακό κόλπο ο στόλος του Ισμαήλ Μπέη Γιβραλτάρ με 30 οπλισμένα μπρίκια και 2 φρεγάτες. Στις [[22 Σεπτεμβρίου]], ένα αγγλικό πλοίο οδήγησε στο Γαλαξείδι τον τούρκικο στόλο. Οι Γαλαξιδιώτες μαζί με 200 άντρες του Πανουργιά αμύνονταν σθεναρά. Τη νύχτα όμως οι άντρες του [[Πανουργιάς|Πανουργιά]] υποχώρησαν αφού δεν είχαν την απαραίτητη εμπειρία να αντιμετωπίσουν τους ναυτικούς κανονιοβολισμούς. Οι κάτοικοι βλέποντας το ρήγμα στην άμυνα της πόλης αλλα και την ανεπάρκεια των μαχητών εγκατέλειψαν το Γαλαξείδι. Το πρωί της [[23 Σεπτεμβρίου|23ης Σεπτεμβρίου]] οι [[Οθωμανοί|Τούρκοι]] εισέβαλαν στην πόλη και την κατέστρεψαν. Μέσα στο λιμάνι βρήκαν 90 πλοία, τα 13 απο αυτά ήταν πολεμικά ενώ τα υπόλοιπα μικρά εμπορικά. Σύμφωνα με τους ιστορικούς οι πιθανότητες να σωθεί το Γαλαξείδι ήταν ελάχιστες αφού έπεσε θύμα των πρώτων πολιτικών διενέξεων. Η καταστροφή οφείλεται στην αδράνεια των Γαλαξειδιωτών αλλα και στην συμφεροντολογική τακτική των πολιτικών της εποχής.
'''Η δεύτερη & τρίτη καταστροφή'''
Τον [[Μάιος|Μάιο]] του [[1825]] ο [[Κιουταχής]] προκειμένου να εξασφαλίσει τα νώτα του έτσι ωστε να πολιορκήσει με ασφάλεια το [[Μεσολόγγι]] επιτέθηκε στο Γαλαξείδι και το κατέστρεψε. Βέβαια η δεύτερη αυτή καταστροφή ήταν λιγότερο επώδυνη αφού τα γαλαξειδιώτικα πλοία δεν ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Όμως ακολούθησε χειρότερη καταστροφή, τον [[Νοέμβριος|Νοέμβριο]] του ίδιου χρόνου, αυτή την φορά απο τον Ιμπραημ, ο οποίος κατάφερε να αρπάξει πλοία και να αιχμαλωτίσει πολλά γυναικόπαιδα, τα οποία στάλθηκαν ως σκλάβοι στην [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]]. Ύστερα απο αυτή την καταστροφή, οι κάτοικοι έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην [[Ύδρα]], στην [[Κόρινθος|Κόρινθο]], στο [[Λουτράκι Κορινθίας|Λουτράκι]] κ.α. Πολύ αργότερα η κυβέρνηση κατάφερε να επαναφέρει μερικούς Έλληνες αιχμαλώτους απο την [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]].
=== 1940-1944 ===
Το Γαλαξείδι, όπως και οι άλλες ελληνικές πόλεις, απέστειλε πολλούς νέους στο μέτωπο<ref>Σύμφωνα με έρευνες οι νεκροί της περιόδου [[1940]]-[[1944]] ήταν οι εξής: Σωτήριος Λογοθέτης, Γεώργιος Τσαναής, Χρήστος Μαρδάκης, Χαράλαμπος Αλικάρης, Θεοφάνης Ταμπακόπουλος, Παντελής Χαρδαβέλλας, Δημήτριος Παναγιωτόπουλος, Χαράλαμπος Χαλδεάκης, Ιωάννης Κουρεντής, Ηλίας Πετραντζάς, Σπυρίδων Στίγκας, Ηλίας Καραλής, Μιχαήλ Λογοθέτης, Ανδρέας Αγγουράς, Γρηγόριος Ανδρώνος, Ηλίας Δεβιτάρης, Δημήτριος Ζήσιμος, Δημήτριος Κατσάτσος, Νικόλαος Νικολάου, Γεώργιος Κωστέλλος, Σπυρίδων Παπαπέτρος, Ηλίας Μητρόπουλος, Δημήτριος Χατζής, Ευθύμιος Φουρνέλης, Ευθύμιος Περδικούλης, Γιάννης Κουτσοπέταλος, Οδυσσεύς Ποντίκας, Δημήτριος Πορτούλας, Ευστάθιος Χατζής, Ηλίας Γαλάνης, Τριαντάφυλλος Ξηρός, Γεώργιος Πλατής, Ιωάννης Μητρόπουλος και Δημήτριος Χαλδεάκης. </ref>. Τα πρώτα κατοχικά στρατεύματα εγκαταστάθησαν στις [[15 Μαΐου]] του [[1941]] και γρήγορα κατέλαβαν το παρθεναγωγείο, το δημοτικό σχολείο, την οικία Κουτσουλιέρη, την οικία Δροσοπούλου καθώς και την οικία Πλατώνη. Στην πλειονότητα τους οι στρατιώτες ήταν [[Ιταλοί]] αφού την διοίκηση της [[Στερεά Ελλάδα|Στερεάς Ελλάδας]] είχαν αναλάβει οι Ιταλικές αρχές. Τις επόμενες μέρες συννελήφθησαν οι εν ενεργεία αξιωματικοί του στρατού<ref>Ανδρέας Γιαννέτσος, Ηλίας Ανδρεόπουλος και Παναγιώτης Αγγελής. Ο Γιαννέτσος κατάφερε τελικά να αποδράσει και να καταφύγει στα βουνά</ref> ενώ οι Ιταλοί απαίτησαν απο τους κατοίκους να παραδόσουν τα όπλα τους. Τον Ιανουάριου του [[1942]] οι Ιταλοί μεταεγκαταστάθηκαν στην [[Ιτέα Φωκίδος|Ιτέα]]. Τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου οι δύο Ιταλοί κατάσκοποι εξαφανίστηκαν με αποτέλεσμα να επέμβει ο Ιταλός διοικητής και να δώσει 48ωρο τελεσίγραφο στους κατοίκους του Γαλαξείδιου για να επιστραφούν πίσω σώοι. Το τελεσίγραφο έληξε και έτσι οι Ιταλοί απείλησαν την πόλη με εμπρησμό. Παρ'ολα αυτά η έγκαιρη επέμβαση του κοινοτάρχη Λουκά Πλατώνη καθώς και του πλοιάρχου Ιωάννη Ανδρεόπουλου έσωσε την πόλη απο βέβαιη καταστροφή. Τα επόμενα χρόνια ήταν εξαιρετικά δύσκολα για τους Γαλαξειδιώτες αφού η πείνα τους είχε εξαθλιώσει.
Το δυστυχέστερο έτος για το Γαλαξείδι ήταν αυτό του [[1944]]. Στιε [[7 Φεβρουαρίου]] του [[1944]] οι Γερμανοί κινήθηκαν απειλητικά προς την βίλλα Ζαχαριά, όπου διέμεναν μερικοί [[Άγγλοι]] αξιωματικοί. Παράλληλα συνελλάμβαναν κάθε περαστικό που συναντούσαν. Στον αναβρασμό που ακολούθησε έπεσε νεκρός, ο δεκαεπτάχρονος Θεόδωρος Μπαρλιακός. Αφού καταδίωξαν τους Άγγλους αξιωματικούς, χωρις επιτυχία, κατευθύνθησαν στην αγορά όπου είχαν συγκεντρώσει περί τους εκατό Γαλαξειδιώτες. Απο αυτούς συνέλαβαν έντεκα άτομα, τα οποία στάλθησαν στην [[Αθήνα]], πλην τριών<ref>Χρήστος Μωραΐτης, Αθανάσιος Γρίβας και Μιχαήλ Καρανικόλας. Ο τελευταίος πέθανε απο τις κακουχίες στα Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης</ref> όπου στάλθησαν στην [[Γερμανία]]. Δύο ακόμα περιστατικά συνέβησαν το [[1944]], στα οποία απειλήθηκε το Γαλαξείδι. Το πρώτο έγινε στις [[13 Μαρτίου]], όταν αντάρτες κατέλαβαν ένα γερμανικό πλοίο με εφόδια, το οποίο ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι λόγω κακοκαιρίας και αιχμαλώτισαν τους δύο Γερμανούς συνοδούς του. Ο διοικητής απείλησε με ολικη καταστροφή της πόλης τους κατοίκους του αν δεν επέστρεφαν εντος τριών ημερών τους αιχμαλώτους. Όμως ένας τυχαίος τραυματισμός του διοικητή οδήγησε στην αντικατάσταση του και συνεπώς στην σωτηρία της πόλης. Μερικούς μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα τον Ιούλιου, 800 περίπου Γερμανοί περικύκλωσαν την πόλη με σκοπό να συλλάβουν τους Άγγλους αξιωματικούς. Τελικά απέτυχαν αλλα για εκδίκηση συνέλλαβαν 15 Γαλαξειδιώτες, οι οποίοι ύστερα απο παρέμβαση του κοινοτάρχη αποφυλακίστηκαν ύστερα απο 2-3 μήνες. Το τελευταίο περιστατικό συνέβη τον Αύγουστο του [[1944]], όταν οι Γερμανοί απέκλεισαν το Γαλαξείδι απο την τροφοδοσία του [[Διεθνές Κίνημα Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου|Ερυθρού Σταυρού]].
Το τέλος του [[Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος|Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου]] βρήκε το Γαλαξείδι να μετρά 421<ref>Αναλυτικά:το 1939:43 άτομα, το 1940:43 άτομα, το 1941:68 άτομα, το 1942:137 άτομα, το 1943:93 άτομα και το 1944:37 άτομα</ref> νεκρούς.
== Ναυτική πολιτεία ==
Η χρυσή περίοδος ακμής για το Γαλαξείδι ήταν μεταξύ [[1829]] και [[1912]]. Βέβαια απο την εποχή της [[Τουρκοκρατία|Τουρκοκρατίας]] οι Γαλαξιδιώτες είχαν αρχίσει να ασχολούνται με μεγάλη επιτυχία με την ναυτιλία. Ως αφετηρία της εποχής της ναυτιλιακής ανάπτυξης μπορεί να αναφερθεί το [[1774]], όταν έγινε η συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή. Σημαντικό ρόλο όπως προείπαμε παραπάνω διαδραμάτισε ο [[Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος (Πρεσβύτερος)|Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος]]. Το [[1803]] το Γαλαξείδι αριθμούσε 50 πλοία και συγκαταλεγόταν στις πέντε πόλεις με τα περισσότερα πλοία στον Ελλαδικό χώρο.
Μετά την επανάσταση και αφού η πόλη συνήλθε απο τις καταστροφές, η ναυτιλία άρχισε πάλι να αναπτύσσεται. Την τριετία [[1838]]-[[1840]] το Γαλαξείδι είχε μέσο όρο 21 ναυπηγήσεις τον χρόνο. Το ναυπηγείο της πόλης μπορούσε να συναγωνιστεί επάξια τα ξένα ενώ συνέφερε περισσότερο αφού η κατασκευή ενός πλοίου κόστιζε τα μισά σε σχέση με τα ξένα ναυπηγεία. Τα εμπορικά πλοία κινούνταν στην περιοχή της [[Μαύρη Θάλασσα|Μαύρης θάλασσας]], της [[Αζοφική Θάλασσα|Αζοφικής]], του [[Δούναβης|Δούναβη]], της [[Μεσόγειος|Μεσογείου]], της [[Αγγλία|Αγγλίας]] κ.α. Η τοπική κοινότητα με κατάλληλες ενέργειες προσπάθησε να ενθαρρύνει τους νέους να ασχοληθούν με το εμπόριο και την ναυτιλία γι'αυτό και ίδρυσε Ναυτικό σχολείο, στο οποίο δίδαξαν σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Ευθύμιος Καβάσιλας. Στα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης δηλαδή στο [[Λιβόρνο]], στην [[Οδησσός|Οδησσό]], στην [[Τεργέστη]], στη [[Μασσαλία]], στη [[Νίκαια (Γαλλία|Νίκαια]] κ.α. ήταν εγκαταστημένοι πολλοί Γαλαξιδιώτες ναυτιλιακοί πράκτορες έτσι ωστε να συντονίζουν τις επιχειρήσεις τους. Όσο η ζήτηση αυξανόταν, τοσα περισσότερα ναυπηγεία δημιουργούνταν. Το [[1860]] υπολογίζεται οτι τα Γαλαξειδιώτικα πλοία έφταναν τα 300. Μέχρι το [[1900]] υπήρξε συνεχής ανάπτυξη της ναυτιλίας αλλα στις αρχες το [[1900]] παρατηρήθηκε μείωση των εμπορικών πλοίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οτι ενώ το [[1892]] το Γαλαξείδι είχε 126 ιστιοφόρα, το [[1903]] είχαν μειωθεί σε 92. Σε αντίθεση με την παρακμή του εμπορίου, τα ατμόπλοια των Γαλαξιδιωτών κατάφεραν να διατηρηθούν μέχρι την δεκαετία του [[1930]].
Την παρακμή της ναυτιλίας ακολούθησε το δημογραφικό πρόβλημα το οποίο παρουσιάστηκε σχεδόν αμέσως. Ο κύριος λόγος ήταν γιατί λόγω των λιγοστών δουλειών οι Γαλαξιδιώτες, οι οποίοι συνήθως δούλευαν ως καπετάνιοι ή μουτσοι σε ξένα καράβια, έπρεπε να μετακομίζουν στον [[Πειραιάς|Πειραιά]] όπου είχαν συγκεντρωθεί όλες οι ναυτιλιακές εταιρίες.
== Πνευματική Ανάπτυξη ==
'''Εκπαίδευση'''
Με την κήρυξη της ανεξαρτησίας του Ελληνικούς Έθνους οι Γαλαξειδιώτες ανέλαβαν τα έξοδα για την κατασκευή σχολικού κτιρίου. Το σχολείο άρχισε να λειτουργεί την περίοδο [[1830]]-[[1831]]. Στη συνέχεια το ενιαίο σχολείο χωρίστηκε σε αρρένων και κορασίδων. Το [[1880]] με πρωτοβουλία του δημάρχου Λουκέρη κατασκευάστηκε το παρθεναγωγείο. Το [[1850]], περίπου, ιδρύθηκε στο Γαλαξείδι «Ελληνικόν σχολαρχείον», το οποίο προσέφερε καλύτερης ποιότητας εκπαίδευση. Μέχρι τότε οι κάτοικοι αναγκάζονταν να στέλνουν τα παιδιά τους στην [[Άμφισσα]]. Τελικά αυτού του είδους τα σχολεία καταργήθηκαν το [[1929]]. Σήμερα λειτουργεί κανονικά δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο.
Ιδιαίτερη προσοχή έδωσαν οι Γαλαξειδιώτες στις ναυτικές σπουδές αφου ήταν και η κυρίως ασχολία τους. Έτσι με διάταγμα της κυβέρνησης το [[1867]] ιδρύθηκε ναυτικό σχολείο στην πόλη του Γαλαξειδίου καθώς και στην [[Ύδρα]], Σπέτζα, [[Σύρος|Σύρο]] και στο [[Αργοστόλι]]. Πρώτος καθηγητής ήταν ο Ευθύμιος Καβάσιλας, στου οποίου το σπίτι στεγαζόταν η ναυτική σχολή. Στη συνέχεια η σχολή απέκτησε ιδιόκτητο κτίριο. Το [[1885]] έπαψε να λειτουργεί η σχολή. Το [[1963]] με διάταγμα ιδρύθηκε ναυτικό λύκειο το οποίο μετατράπηκε σε Γενικό Λύκειο το [[1980]] και ύστερα απο απαιτήσεις των κατοίκων. Επίσης μεχρι το [[1990]] λειτουργούσε η «Ανωτέρα δημόσια σχολή εμπορικού ναυτικού Γαλαξειδίου-Πλοιάρχων», η οποία όμως συγχωνεύτηκε με αυτήν της [[Πρέβεζα|Πρέβεζας]],
'''Αποκριές'''
Η εβδομάδα της Αποκριάς στο Γαλαξείδι έχει ιδιαίτερη σημασία, ειδικά την καθαρά Δευτέρα όπου λαμβάνει χώρα το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος. Το έθιμο είναι σχετικά απλό. Οι κάτοικοι μαζεύονται στο λιμάνι το μεσημέρι της Δευτέρας και εφοδιασμένοι με σακούλες αλευριού και μπογιάς. Στη συνέχεια επιδίδονται σε «επικές» μάχες, οι οποίες κρατάνε για ώρες. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή του Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων χρωμάτιζαν τα πρόσωπα τους. Την σημερινή του μορφή την έλαβε την εποχή της ιστιοφόρου Ναυτιλίας, δηλαδή από το [[1840]] και μετά, οπότε η γιορτή αυτή πήρε μεγάλες διαστάσεις αφού ήταν η τελευταία και αποχαιρετιστήρια πριν από την αναχώρηση των ναυτικών.
'''Γραπτός τύπος'''
Η πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στο Γαλαξείδι ήταν χειρόγραφη και επονομάστηκε ψευτοεφημερίδα λόγω των υπερβολών της. Εκδόθηκε το [[1821]] για να εμψυχώσει τους αγωνιστές της [[Στερεά Ελλάδα|Στερεάς Ελλάδας]] και γι'αυτό δεν συνεχίστηκε η έκδοση της. Πολύ αργότερα, το [[1925]] έγινε μια προσπάθεια απο φοιτητές για την έκδοση φιλολογικού περιοδικού με το όνομα "Φοιτητική συντροφία", η οποία εκδόθηκε μόνο τους μήνες του καλοκαιριού της περιόδου [[1925]]-[[1926]]. Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια πραγματοποιήθηκε απο τον Γαλαξιδιώτη δικηγόρο Ιωάννη Μητρόπουλο, κάτοικο [[Πειραιάς|Πειραιά]], το [[1929]] με την εφημερίδα «η Γαλαξειδιώτικη». Ήταν μηνιαία και ασχολείτο με τοπικά ζητήματα της περιοχής του Γαλαξειδίου αλλά κυκλοφορούσε κυρίως στον [[Πειραιάς|Πειραιά]]. Η έκδοση της διακόπηκε το [[1933]]. Την ίδια εποχή, συγκεκριμένα την [[1 Νοεμβρίου|1η Νοεμβρίου]] του [[1930]], κυκλοφόρησε μια δεκαπενθήμερη εφημερίδα, η οποία στη συνέχεια έγινε μηνιαία. Λεγόταν «Οιάνθη» και καταπιανόταν με τοπικά προβλήματα καθώς και με λογοτεχνικές αναζητήσεις. Η σημαντικότερη εφημερίδα, η οποία επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας, είναι «το Γαλαξείδι». Υπεύθυνοι για την έκδοσή της είναι τα μέλη του συλλόγου των Γαλαξειδιωτών του Πειραιά. Η συγκεκριμένη εφημερίδα κυκλοφορεί κάθε μήνα ακατάπαυστα απο το [[1947]]. Επίσης κατα καιρούς είχαν εκδοθεί και άλλες εφημερίδες όπως «ο Γαλαξειδιώτης», «Τα Γαλαξειδιώτικα», ο «Γαλαξειδιώτικος τύπος» και το «Γαλαξειδιώτικο Βήμα».
'''Κληροδοτήματα-δωρεές'''
Το Γαλαξείδι χρωστάει πολλά στους ευεργέτες του. Σημαντικοί ευεργέτες ήταν οι Νικόλαος Μάμας, Ευθυμία & Παναγιώτης Κουλομπούρου, οικογένεια Αγγελή, Ευσταθία Τσαλαγκύρα-Ρέλλα, Ιωάννης Μιχαλόπουλος κ.α.
* ''Κληροδότημα Μάμα''
Ο [[Νικόλαος Μάμας]] με την διαθήκη του κληροδότησε στην κοινότητα Γαλαξειδίου, το [[1939]], ένα πολυκατάστημα στον [[Πειραιά]], αποτελούμενο απο 8 καταστήματα και μία αίθουσα κινηματογράφου. Με τα έσοδα του συγκεκριμένου ακινήτου χρηματοδοτούνται τα ομώνυμα βραβεία σε μαθητές καθώς και διάφορες οικονομικές ενισχύσεις σε απόρους. Επίσης ενίσχυσε οικονομικά τις ανασκαφές του αρχαιολογικού μουσείου.
* ''Δημαρχείο''
Το κτίριο στο οποίο στεγάζεται το δημαρχείο ανήκε αρχικώς στην οικογένεια Τσαλαγκύρα. Το [[1957]] η Ευσταθία Τσαλαγκύρα-Ρέλλα δώρισε με την διαθήκη της το συγκεκριμένο οίκημα με σκοπό την στέγαση του δημαρχείου. Σήμερα μαζί με το δημαρχείο στεγάζεται και η δημοτική βιβλιοθήκη.
* ''Λαογραφικό μουσείο''
Το λαογραφικό μουσείο στεγάζεται στην άλλοτε οικεία της οικογένειας Αγγελή. Οι απόγονοι του Παναγιώτη Αγγελή ([[1814]]-[[1897]]) δώρισαν το οίκημα το [[1955]], το οποίο βρίσκεται στην συνοικία Χηρόλακα, στην κοινότητα Γαλαξειδίου με σκοπό την στέγαση σχολείου ή μουσείου. Αρχικά στεγάστηκε το σχολείο του Γαλαξειδίου και στη συνέχεια μετατράπηκε σε λαογραφικό μουσείο. Το διοικητικό συμβούλειο είναι πενταμελές και πρόεδρος αυτής είναι ο εκάστοτε δήμαρχος.
== Αξιοθέατα ==
Τα κυριότερα αξιοθέατα της ιστορικής πόλης του Γαλαξειδίου:
* '''Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου'''
Ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου είναι χτισμένος πάνω σε ειδωλολατρικό ιερό<ref>Πιθανότατα ήταν το ιερό του «Απόλλωνα Νασιώτα»</ref>. Τον [[7ος αιώνας|7ο αιώνα]] χτίστηκε ο πρώτος ναός, αφιερωμένος στον [[Άγιος Νικόλαος|Άγιο Νικόλαο]] ενώ το [[1800]] οι Γαλαξειδιώτες με δικά τους έξοδα άρχισαν τις εργασίες για την κατασκευή μεγαλύτερου ναού. Το [[1900]] χτίστηκε η σημερινή εκκλησία. Η απόφαση πάρθηκε απο τον δήμαρχο Κωνσταντίνο Παπαπέτρο το [[1896]]. Αρχιτέκτονες ήταν ο γερμανός Χάγερ και ο Κωνσταντίνος Παπαπέτρος. Η εκκλησία είναι Βυζαντινού ρυθμού με δύο καμπαναριά και τρούλο. Είναι τρίκλιτος ενώ στο καμπαναριό υπάρχει το μεγάλο ωρολόγιο της πόλης, το οποίο δωρήθηκε το [[1908]] απο τους αδερφούς Νικόλαο & Πάυλο Σιδηρόπουλο. Χαρακτηριστικό δείγμα ομορφιάς ειναι το ξύλινο τέμπλο<ref>Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε τους τεχνίτες. Εικάζεται οτι κατασκευαστής είναι ο Μετσοβίτης ξυλογλύπτης Αναστάσιος Μόσχος. Η παράδοση πάντως μιλάει για έναν Μαστρο-Νικόλα απο την Ήπειρο.</ref> του ναού. Κατασκευάστηκε την δεκαετία [[1840]]-[[1850]] και είναι τεχνοτροπίας «μπαρόκ».
* '''Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής'''
* '''Μονή Αγίου Σωτήρος'''
Το μοναστήρι βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μέτρων σε έναν κοντινό λόφο, νότια του Γαλαξειδίου. Η εκκλησία υπήρχε απο τα πρώτα χρόνια της χριστιανοσύνης αλλα ένας καταστροφικός σεισμός στις αρχές του [[13ος αιώνας|13ου αιώνα]] το κατέστρεψε. Ύστερα απο παρακλήσεις των κατοίκων ο Δεσπότης της Ηπείρου Δούκας Μιχαήλ Β΄ Άγγελος Κομνηνός έκτισε καινούριο, γύρω στο [[1250]] μ.Χ. Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού. Ο ναΐσκος είναι μονόκλιτος, σταυρεπίστεγος με ορθωγόνια κάτοψη. Το [[1750]] ιδρύθηκε ανδρικό μοναστήρι αλλα ο σεισμός του [[1756]] γκρέμισε το καθολικό της μονής και έκοψε την παροχή νερού με αποτέλεσμα να ερημωθεί. Το [[1927]] εγκαταστάθηκαν μερικοί μοναχοί, οι οποίοι όμως έφυγαν 5 χρόνια αργότερα. Η ουσιαστική ανασυγκρότηση της μονής έγινε το [[1989]], ύστερα απο ενέργειες του μητροπολίτη [[Φωκίδα|Φωκίδος]] Αθηναγόρα. Το [[1990]] εγκαταστάθηκε η μοναχή Ισιδώρα, η οποία επιμελείται το μοναστήρι και τον γύρω χώρο. Αξίζει να σημειωθεί οτι σε μια κρύπτη της ερειπωμένης εκκλησίας του Αγίου Σωτήρος βρέθηκε το «[[Χρονικό του Γαλαξειδίου]]» απο τον [[Κωνσταντίνος Σάθας|Κωνσταντίνο Σάθα]] το [[1864]], το οποίο είχε γραφτεί απο τον ιερομόναχο Ευθύμιο το [[1703]].[[Αρχείο:510707950 9a2fbf4732 b.jpg|thumb|right|350px|Λιμάνι Γαλαξειδίου]]
* '''Το παλιό Σχολείο'''
Βρίσκεται στη θέση Κούκουνας και είναι ένα απο τα παλαιότερα σχολεία. Κατασκευάστηκε επι [[Ιωάννης Καποδίστριας|Ιωάννη Καποδίστρια]] με δαπάνες της κοινότητας, η οποία προσέφερε 4.389 γρόσια, και της κυβέρνησης. Μέχρι το [[1932]] λειτούργησε ως δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε με αποτέλεσμα να πουληθεί απο την σχολική εφορία. Με υπουργική απόφαση έχει κηρυχθεί διατηρητέο.
* '''Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο'''
Το Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο στεγάζεται σε ένα κτίριο που κατασκευάστηκε επι δημαρχία Χαρδαβέλλα το [[1870]]. Απο το [[1932]] στεγάζει την ναυτική πινακοθήκη. Το Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο φιλοξενεί, εκτός απο την ναυτική πινακοθήκη, αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής. Η αρχαιολογική αυτή συλλογή δημιουργήθηκε το [[1932]] αλλά πολλά κομμάτια χάθηκαν την περίοδο της κατοχής. Σήμερα η συλλογή περιέχει περι τα 300 εκθέματα. Σπουδαίο ρόλο στην δημιουργία αυτής διαδραμάτισαν ο [[Νικόλαος Μάμας]], ο οποίος στήριξε οικονομικά τις ανασκαφές του μουσείου, ο [[Ιωάννης Θρεψιάδης]], ο οποίος πραγματοποίησε πολλές ανασκαφές, ο Πέτρος Θέμελης, έφορος αρχαιοτήτων Δελφών κ.α.
Η ναυτική πινακοθήκη δημιουργήθηκε απο τον δήμαρχο [[Ευθύμιος Βλάμης|Ευθύμιο Βλάμη]] και συγκέντρωσε πίνακες ιστιοφόρων, ημερολόφια ναυτικών, ναυτικά όργανα κ.λπ. Η συλλογή εμπλουτίστηκε αρκετά επι προεδρίας της Ζωής Τσιγγούνη ενώ σημαντικός ήταν και ο ρόλος του επιμελητή της συλλογής πλοιάρχου Αθανασίου Μπομπογιάννη. Σήμερα φιλοξενούνται νηολόγια ναυτικών, ναυτικά όργανα, πίνακες ιστιοφόρων, πολλοί απο τους οποίους είναι σχεδιασμένοι στην [[Ιταλία]], πίνακες του ζωγράφου Πέτρου Πετραντζά, καθώς και το [[Χρονικό του Γαλαξειδίου]]. Η συλλογή συντηρείται απο το Ίδρυμα ''Σταύρος Σ. Νιάρχος''.
* '''Το παρθεναγωγείο'''
Το παρθεναγωγείο κατασκευάστηκε το [[1880]] επι δημαρχίας Νικολάου Λουκέρη. Χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο θηλέων μέχρι το [[1929]] και απο τότε χρησιμοποιείτο ως θέατρο. Για πολλά χρόνα εγκαταλείφθηκε και μάλιστα προκειμένου να μην καταρρεύση η σχολική εφορία το δημοπράτησε ([[1949]]). Το ζεύγος Ευθυμία και Παναγιώτης Κουλομπούρου το αγόρασε και με τη σειρά του το δώρισε στην κοινότητα Γαλαξειδίου. Απο το [[1992]] το υπουργείο πολιτισμού το έχει ανακηρύξει διατηρητέο μνημείο λόγω της αρχιτεκτονικής και της ιστορικής σημασίας του.
* '''Τα αρχοντικά του Γαλαξειδιού'''
Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης αποτελείται απο πλιθόχτιστα αρχοντικά τα οποία υπενθυμίζουν το θαυμαστό παρελθόν της πόλης. Η αρχιτεκτονική έκφραση επηρεάστηκε από το ναυτικό επάγγελμα των κατοίκων που σαν κοσμογυρισμένοι φέρνανε οικοδομικά υλικά και τεχνίτες από το εξωτερικό. Τα πρώτα αρχοντικά χτίστηκαν το 1850 ενώ η ευρωπαϊκή επίδραση είναι δανερή. Πολλά σπίτια μάλιστα έχουν νταβάνια σχεδιασμένα απο Ιταλούς ζωγράφους. Μερικά απο τα αρχοντικά που ξεχωρίζουν για την τεχνοτροπία τους είναι το ''Μπουρζέϊκο'' του Κατσούλη, το ''Δεδουσαίϊκο'' του καραβοκύρη Δεδούση, το ''Μοσχολαίϊκο'', το ''Νινέϊκο'' του Π. Τσούνα κ.α.
== Παραπομπές και σημειώσεις ==
{{παραπομπές|2}}
== Πηγές ==
* Εγκυκλοπαίδεια ''Δομή''
* Αναστάσιος Ι. Σκιαδάς, ''Το Γαλαξείδι. Μια πανάρχαια πολιτεία'', Αθήνα 1999
==
* [http://www.mikrosapoplous.gr/extracts/galakseidi.html Το χρονικό του Γαλαξειδίου]
* [http://www.fokida.gr/gr/index.html Ιστοσελίδα της Νομαρχίας Φωκίδος]
* [http://www.galaxidi.gr Δήμος Γαλαξειδιού]
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Γαλαξείδι|αριθμός= 0000066950}}
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Γαλαξίδι (''Τα λιμάνια μας'')|αριθμός= 0000037422}}
{{Δήμοι και κοινότητες του νομού Φωκίδας}}
[[Κατηγορία:Νομός Φωκίδας]]
[[Κατηγορία:
[[Κατηγορία:Γαλαξείδι]]
[[ar:غالاكسيدي]]
[[de:Galaxidi]]
[[en:Galaxidi]]
[[fr:Galaxidi]]
[[ro:Galaxidi]]
| |||