Κοτυληδόνα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[Αρχείο:Monocot vs dicot crop Pengo.jpg|μικρογραφία|[[Μονοκοτυλήδονο]] και [[δικοτυλήδονο]] βλαστάρι]]

Η '''κοτυληδόνα''' ή '''κοτυληδώνας''' (ο), εκ του αρχαίου ''κοτυληδών'' (ο) (με τη σειρά του από το αρχ. ''κοτύλη'' = κύπελο, κοίλο) αποτελεί σημαντικό μέρος του [[έμβρυο|εμβρύου]], το οποίο περιλαμβάνεται στον σπόρο των [[φυτό|φυτών]]. Κατά τη [[βλάστηση]] του φυτού η κοτυληδόνα εξελίσεται στα πρώτα (εμβρυακά) [[φύλλο|φύλλα]] από το μετέπειτα [[βλαστός|βλαστάρι]]. Ο αριθμός των κοτυληδώνων καθορίζει μεταξύ άλλων την ταξινόμηση του κάθε [[αγγειόσπερμο]]υ φυτού, με κύριες τάξεις αυτές των [[μονοκοτυλήδονο|μονοκοτυλήδονων]] (ή ''μονοκότυλα'') και [[δικοτυλήδονο|δικοτυλήδονων]] (ή ''δικότυλα'').

Στην περίπτωση που οι κοτυληδόνες έχουν [[φωτοσύνθεση|φωτοσυνθετική]] ικανότητα, αποτελούν κατ' ουσίαν τα πρώτα φύλλα του φυτού, χωρίς ωστόσο να ταυτίζονται με τα πραγματικά φύλλα, που αναπτύσσονται αργότερα μέσω διαφορετικής διαδικασίας. Όπως η [[ρίζα]] και τα [[μερίστωμα|μεριστώματα]], οι κοτυληδόνες διαμορφώνονται κατά την εμβρυογέννεση και είναι παρούσες στον σπόρο κατά τη βλάστηση. Τα φύλλα από την άλλη πλευρά αναπτύσσονται από τα μεριστώματα, κατόπιν της βλάστησης.

Η κοτυληδόνα στα [[Αγρωστώδη]] καθώς και άλλα μονοκοτυλήδονα αποτελεί ένα είδος τροποποιημένου φύλλου, το οποίο συντίθεται από το [[σκύτελλο]] (''scutellum '') και το [[κολεόπτιλο]]· το μεν σκύτελλο είναι ένας ιστός στο εσωτερικό του σπόρου, ο οποίος απορροφά θρεπτικά στοιχεία από το παρακείμενο [[ενδόσπερμα]], ενώ το δε κολεόπτιλο είναι μια προστατευτική μεμβράνη, που καλύπτει την ''επικοτύλη'' (το πρώιμο στάδιο του βλαστού).

Τα [[γυμνόσπερμα]] φυτά επίσης έχουν κοτυληδόνες, ο αριθμός των οποίων είναι συχνά μεταβλητός, και γι' αυτό ονομάζονται και ''πολυκοτυλήδονα''· 2 έως 24 κοτυληδόνες σχηματίζουν μια δέσμη στην κορυφή της ''υποκοτύλης'' (εμβρυακός μίσχος), η οποία περικλείει την ''επικοτύλη''. Ο αριθμός των κοτύλων ποικοίλει σε κάθε είδος, με ορισμένα μόνο να παρουσιάζουν σταθερό αριθμό, όπως π.χ. το Μεσογειακό Κυπαρίσσι, το οποίο έχει πάντα ένα ζεύγος κοτύλων. Ο μεγαλύτερος αριθμός κοτύλων που έχει καταγραφεί ανήκει στο είδος ''Pinus maximartinezii'' (είδος [[πεύκο]]υ που απαντάται στο [[Μεξικό]]), το οποίο διαθέτει 24 κοτύλους.

 

Οι κοτυληδόνες μπορεί να βραχύβιες, με ζωή λίγων μόνο ημερών από την βλάστηση, ή και μακρόβιες, παρούσες για έναν χρόνο ή και περισσότερο. Αναπτύσσονται καθώς απορροφούν τα θρεπτικά στοιχεία του ίδιου του σπόρου· όταν τα αποθέματα αρχίσουν να εξαντλούνται οι κοτυληδόνες μπορεί να πρασινίσουν και να αρχίσουν να φωτοσυνθέτουν, ή να μαραίνονται, παραδίδοντας τη σκυτάλη στα πρώτα φύλλα, τα οποία με τη σειρά τους θα αρχίσουν να φωτοσυνθέτουν και κατ' επέκταση να τρέφουν το φυτό.