Βικιπαίδεια

Ουρανός (πλανήτης): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ Removing Link GA template (handled by wikidata)
μ μικροδιορθώσεις
Γραμμή 98:
</table>
 
Ο '''Ουρανός''' είναι ο έβδομος σε απόσταση από τον [[Ήλιος|Ήλιο]], ο τρίτος μεγαλύτερος και ο τέταρτος σε μάζα [[πλανήτης]] του [[Ηλιακό σύστημα|Ηλιακού Συστήματοςσυστήματος]]. Το όνομα προέρχεται από την αρχαία ελληνική θεότητα του ουρανού, ο οποίος ήταν πατέρας του [[Κρόνος (μυθολογία)|Κρόνου]] και παππούς του [[Δίας (μυθολογία)|Δία]]. Δεν είναι εύκολα ορατός με γυμνό μάτι από τη [[Γη]], όπως οι άλλοι πλανήτες, καθώς έχει [[φαινόμενο μέγεθος]] +5,5 - +6,0, και αυτό σε συνδυασμό με την αργή κίνησή του δεν αναγνωρίστηκε στους αρχαίους χρόνους ως πλανήτης.<ref>{{cite web|title=MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program|work=Monterey Institute for Research in Astronomy|url=http://www.mira.org/fts0/planets/101/text/txt001x.htm|accessdate=2007-08-27}}</ref> Ο [[Ουίλιαμ Χέρσελ]] ανακοίνωσε την ανακάλυψή του τις 13 Μαρτίου 1781, επεκτείνοντας για πρώτη φορά στην ιστορία τα όρια του ηλιακού συστήματος. Ο Ουρανός ήταν ο πρώτος πλανήτης που ανακαλύφθηκε με [[τηλεσκόπιο]].
 
Ο Ουρανός είναι ένας μεγάλος πλανήτης, ένας από τους τέσσερις γίγαντες αερίων του ηλιακού μας συστήματος, αλλά στη δομή μοιάζει περισσότερο με τον [[Ποσειδώνας (πλανήτης)|Ποσειδώνα]], παρά με τους άλλους δύο. Λόγω της μεγάλης απόστασής του από τη Γη, είναι μόλις ορατός με γυμνό μάτι. Το 1977 ανακαλύφθηκε ότι ο Ουρανός έχει ένα σύστημα από [[δακτύλιοςΔακτύλιος (αστρονομία)|δακτυλίους]] και ο Βόγιατζερ 2, κατά τη διάρκεια της προσέγγισης του πλανήτη τον Ιανουάριο του 1986 μελέτησε τη δομή των δακτυλίων αυτών και ανακάλυψε 10 ακόμη δορυφόρους του, ανεβάζοντας τον αριθμό τους στους 15. Όλοι οι δακτύλιοι και οι δορυφόροι βρίσκονται σχεδόν στο ίδιο επίπεδο, το επίπεδο του Ισημερινού του πλανήτη. Έχει έναν πετρώδη πυρήνα, στο μέγεθος της Γης, που καλύπτεται από έναν βαθύ "ωκεανό" νερού και αμμωνίας, ο οποίος περιβάλλεται από μια [[ατμόσφαιρα]] που αποτελείται από [[υδρογόνο]], [[ήλιο]] και [[μεθάνιο]].
 
Το χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει τον Ουρανό από όλους τους άλλους πλανήτες του ηλιακού συστήματος είναι ότι ο άξονας περιστροφής γύρω από τον εαυτό του βρίσκεται σχεδόν πάνω στην [[εκλειπτική]], το επίπεδο δηλαδή πάνω το οποίο βρίσκεται η τροχιά του γύρω από τον Ήλιο. Έτσι, καθώς ο Ουρανός περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο και τον εαυτό του, μοιάζει σαν να "κυλά" πάνω στην τροχιά του. καθώςΚαθώς οι δορυφόροι και οι δακτύλιοί του περιστρέφονται κάθετα στον ισημερινό του πλανήτη, το όλο σύστημα μοιάζει σαν ένας "στόχος". Το αποτέλεσμα στο «ημερολόγιο» του Ουρανού είναι ότι κάθε πόλος έχει πολύ μεγάλη περίοδο νύκτας και μια πολύ μεγάλη περίοδο ημέρας, 21 γήινα έτη. Το χαρακτηριστικό αυτό του Ουρανού έχει επιπτώσεις και στη [[μαγνητόσφαιρα|μαγνητόσφαιρά]] του, που μοιάζει με [[τιρμπουσόν]] που συστρέφεται στην πλευρά του πλανήτη που είναι στραμμένη μακριά από τον Ήλιο. Αυτή η απόκλιση από τα όσα ισχύουν για τους υπόλοιπους πλανήτες δεν έχει εξηγηθεί μέχρι σήμερα. Είναι πιθανό να είναι το αποτέλεσμα κάποιου [[συμβάν πρόσκρουσης|συμβάντος πρόσκρουσης]] στο μακρινό παρελθόν του πλανήτη.
 
== Ιστορία ==
Ο πλανήτης Ουρανός ανακαλύφθηκε το 1781 από τον Βρετανό [[Αστρονόμος|αστρονόμο]] [[Ουίλιαμ Χέρσελ]] (''William Herschel''). Για τη φύση της ατμόσφαιρας και τη δομή του δόθηκαν πολύ χρήσιμες πληροφορίες από τη [[Διαστημική συσκευή|διαστημική συσκευή]] της [[NASA]] [[VoyagerΒόγιατζερ 2]], που πέρασε σε απόσταση 81.500&nbsp;km [[χιλιόμετρο|χιλιόμετρα]] από την κορυφή των νεφών του πλανήτη, στις [[24 Ιανουαρίου]] [[1986]].
 
== Θέση στο Ηλιακό Σύστημα ==
Γραμμή 112:
== Μέγεθος ==
[[Αρχείο:Uranus, Earth size comparison.jpg|thumb|left|200px|Σύγκριση της [[Γη]]ς με τον Ουρανό.]]
Ο Ουρανός είναι ο τέταρτος σε μάζα πλανήτης του Ηλιακού Συστήματοςσυστήματος με μάζα 8,68·10<sup>25</sup> kg (14,5 φορές αυτής της Γης). Η μέση πυκνότητά του είναι 1270&nbsp; kg/m<sup>3</sup> ή περίπου 30% μεγαλύτερη από αυτή του νερού. Η διάμετρός του είναι 54.188&nbsp;km χλμ. ή περίπου 4,5 φορές αυτή της Γης.
 
== Εσωτερική δομή ==
Γραμμή 118:
 
[[Αρχείο:Inside of Urano.jpg|thumb|left|Απεικόνιση του εσωτερικού του Ουρανού.]]
Το καθιερωμένο μοντέλο της δομής Ουρανός είναι ότι αποτελείται από τρία στρώματα: το βραχώδη πυρήνα στο κέντρο, ένα παγωμένο μανδύα στη μέση και μια εξωτερική στιβάδα αέριου υδρογόνου ή ηλίου.<ref name=Podolak1995/> Ο πυρήνας είναι σχετικά μικρός, με μάζα μόλις 0,55 γήινες μάζες και με ακτίνα μικρότερη από το 20% του Ουρανού.<ref name=Podolak1995/> Ο μανδύας αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, με μάζα ίση περίπου με 13,4 γήινες μάζες, ενώ τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας είναι σχετικά μικρής σημασίας, καθώς ζυγίζουν περίπου 0,5 γήινες μάζες και εκτείνονται για το τελευταίο 20 % της ακτίνας του Ουρανού. Η [[πυκνότητα]] του πυρήνα του Ουρανού είναι περίπου 9 g / cm ³, με πίεση στο κέντρο της τάξεις των 8 εκατομμυρίων μπαρ (800 GPa) και θερμοκρασία περίπου 5000 Κ.<ref name=Podolak2000/><ref name=Faure2007>{{cite encyclopedia|last= Faure|first=Gunter|coauthors=Mensing, Teresa|title=Uranus: What Happened Here?|encyclopedia=Introduction to Planetary Science|year=2007|publisher=Springer Netherlands|editor=Faure, Gunter; Mensing, Teresa M.|doi=10.1007/978-1-4020-5544-7_18}}</ref> Ο μανδύας πάγου δεν αποτελείται στην πραγματικότητα από πάγο με τη συμβατική έννοια του όρου, αλλά από ένα καυτό και πυκνό υγρό που αποτελείται από νερό, αμμωνία και άλλες [[πτητική ουσία|πτητικές ουσίες]]. Αυτό το υγρό, το οποίο έχει υψηλή [[ηλεκτρική αγωγιμότητα]], αποκαλείται μερικές φορές ωκεανός νερού-αμμωνίας.<ref name=Atreya2006>{{cite journal|last=Atreya|first=S.|coauthors=Egeler, P.; Baines, K. |title=Water-ammonia ionic ocean on Uranus and Neptune?|journal=Geophysical Research Abstracts|volume=8|pages=05179|year=2006|format=pdf| url=http://www.cosis.net/abstracts/EGU06/05179/EGU06-J-05179-1.pdf}}</ref> Η σύνθεση στο μεγαλύτερο μέρος του Ουρανό και του Ποσειδώνα είναι πολύ διαφορετική από αυτή του Δία και του Κρόνου, με τον πάγο να δεσπόζει στα αέρια, και ως εκ τούτου να δικαιολογεί την ξεχωριστή κατάταξη τους ως γίγαντες πάγου. Μπορεί να υπάρχει ένα στρώμα ιόντων νερού, όπου τα μόρια του νερού διασπώνται σε μια σούπα ιόντων υδρογόνου και οξυγόνου, και πιο βαθιά κάτω ιονικό νερό στο οποίο το οξυγόνο αποκρυσταλλώνεται , αλλά τα ιόντα υδρογόνου επιπλέουν ελεύθερα εντός του πλέγματος του οξυγόνου.<ref>[http://www.newscientist.com/article/mg20727764.500-weird-water-lurking-inside-giant-planets.html Weird water lurking inside giant planets], New Scientist,01 September 2010, Magazine issue 2776.</ref>
 
Ενώ το παραπάνω μοντέλο είναι εύλογα πρότυπο, δεν είναι μοναδικό· άλλα μοντέλα επίσης πληρούν τις παρατηρήσεις. Για παράδειγμα, εάν σημαντικές ποσότητες υδρογόνου και βραχώδους υλικού αναμειγνύονται στον παγωμένο μανδύα, η συνολική μάζα των πάγων στο εσωτερικό του θα είναι μικρότερη, και, αντιστοίχως, η συνολική μάζα των βράχων και του υδρογόνου θα είναι μεγαλύτερη. Προς το παρόν τα διαθέσιμα δεδομένα δεν επιτρέπουν στην επιστήμη να προσδιορίσει ποιο μοντέλο είναι σωστό.<ref name=Podolak2000/> Το υγρό στην εσωτερική δομή του Ουρανού σημαίνει ότι δεν έχει στερεή επιφάνεια. Η αέρια ατμόσφαιρα βαθμιαία μεταβαίνει στο εσωτερικό υγρό στρώμα.<ref name=Podolak1995/> Ωστόσο, για λόγους ευκολίας, περιστρεφόμενο πεπλατυσμένο σφαιροειδές ορίζεται το σημείο στο οποίο η ατμοσφαιρική πίεση ισούται με 1 bar (100 kPa) και είναι συμβατικά το επίπεδο το οποίο ορίζεται ως "επιφάνεια ". Ο Ουρανός έχει ισημερινές και πολικές ακτίνες της τάξης των 25.559 ± 4 και 24.973 ± 20 χλμ, αντίστοιχα.<ref name=Seidelmann2007>{{cite journal|last= Seidelmann|first= P. Kenneth|coauthors= Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et al.|title= Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006|journal= Celestial Mech. Dyn. Astr. |volume=90|pages=155–180|year=2007|doi=10.1007/s10569-007-9072-y}}</ref> Αυτή η επιφάνεια θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε αυτό το άρθρο ως σημείο μηδέν για τα ύψη.
Γραμμή 135:
 
== Δορυφόροι ==
{{κύριο|Δορυφόροι του Ουρανού}}
Ο Ουρανός έχει 27 γνωστούς δορυφόρους. Οι πρώτοι τέσσερις δορυφόροι ανακαλύφθηκαν τον 18ο και 19ο αιώνα από τους αστρονόμους [[Ουίλιαμ Χέρσελ]] και [[Ουίλιαμ Λάσελ]]. Ένας ακόμα ανακαλύφθηκε από τον [[Γκέραρντ Κάιπερ]] το [[1948]]. Άλλοι δέκα δορυφόροι ανακαλύφθηκαν με τη διέλευση του [[Βόγιατζερ 2]] το [[1986]]. Από τότε συνεχώς ανακαλύπτονται νέοι δορυφόροι αυτού του πλανήτη από παρατηρητήρια στη Γη. Οι δορυφόροι του Ουρανού παίρνουν τα ονόματά τους από ήρωες των θεατρικών έργων του [[Σαίξπηρ]]. Αρκετοί από τους δορυφόρους του Ουρανού παρουσιάζουν ιδιομορφίες που τους κάνουν εξαιρετικά ενδιαφέροντες για τους ειδικούς επιστήμονες, όπως η [[Μιράντα (δορυφόρος)|Μιράντα]], που μοιάζει να έχει διαλυθεί από κάποιο συμβάν πρόσκρουσης και τα κομμάτια της να επανασυγκολλήθηκαν. Τα περισσότερα φεγγάρια του Ουρανού είναι μαύρα, λόγω της διάσπασης των υλικών που βρίσκονται στην επιφάνειά τους από την ακτινοβολία.
 
Γραμμή 140 ⟶ 141 :
 
== Δακτύλιοι ==
{{κύριο|Δακτύλιοι του Ουρανού}}
[[Αρχείο:Uranian rings PIA01977 modest.jpg|thumb|Οι εσωτερικοί δακτύλιοι του Ουρανού. Το λαμπρό εξώτερο δακτυλίδι είναι ο δακτύλιος ε, ενώ είναι εμφανείς άλλοι οκτώ δακτύλιοι.]]
Ο Ουρανός έχει ένα πολύπλοκο σύστημα δακτυλίων, το οποίο ήταν το δεύτερο που ανακαλύφθηκε στο ηλιακό σύστημα μετά απ´αυτό του Κρόνου. Οι δακτύλιοι αποτελούνται από εξαιρετικά σκούρα σωματίδια με διαστάσεις μεταξύ λίγων μικρόμετρων μέχρι κλάσματα του μέτρου. Αποτελούνται από 13 δακτυλίους, εκ των οποίων λαμπρότερος είναι ο δακτύλιος eε. Όλοι με την εξαίρεση δύο είναι πολύ στενοί, με πλάτος λίγων χιλιομέτρων. Φαίνεται ότι είναι αρκετά νέοι. Βρίσκονται σε αποστάσεις από 38.000 έως 51.000&nbsp;km χλμ. από το κέντρο του Ουρανού.
 
== Μαγνητόσφαιρα ==
Πριν από την άφιξη του VoyagerΒόγιατζερ 2, δεν είχαν γίνει μετρήσεις της μαγνητόσφαιρας Ουρανού, και έτσι η φύση της παρέμενε ένα μυστήριο. Πριν από το 1986, οι αστρονόμοι ανέμεναν το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη Ουρανού να είναι ευθυγραμμισμένο με τον ηλιακό άνεμο, δεδομένου ότι θα ήταν τότε ευθυγραμμισμένο με τους πόλους του πλανήτη που βρίσκονται στην [[εκλειπτική]].<ref name=1986Ness/>
 
Οι παρατηρήσεις του Voyager αποκάλυψαν ότι το μαγνητικό πεδίο είναι ιδιαίτερο, τόσο επειδή δεν προέρχεται από το γεωμετρικό κέντρο του πλανήτη, όσο και επειδή έχει κλίση 59 ° ως προς τον άξονα περιστροφής.<ref name=1986Ness>{{cite journal|last=Ness|first=Norman F.|coauthors=Acuna, Mario H.; Behannon, Kenneth W.; et al. |title=Magnetic Fields at Uranus|journal=Science|volume=233|pages=85–89|year=1986|bibcode=1986Sci...233...85N |doi=10.1126/science.233.4759.85 |pmid=17812894|issue=4759}}</ref> Στην πραγματικότητα, το μαγνητικό δίπολο μετατοπίζεται από το κέντρο του πλανήτη προς το Νότιο πόλο περιστροφής έως και κατά το ένα τρίτο της ακτίνας του πλανήτη. Αυτή η ασυνήθιστη γεωμετρία έχει ως αποτέλεσμα μία εξαιρετικά ασύμμετρη μαγνητόσφαιρα, όπου η ένταση του μαγνητικού πεδίου στην επιφάνεια στο νότιο ημισφαίριο μπορεί να είναι τόσο χαμηλή της τάξεως του 0,1 Gauss (10 μT), ενώ στο βόρειο ημισφαίριο μπορεί να είναι τόσο υψηλή όσο 1,1 gauss (110 μT).<ref name=1986Ness/> Ο μέσος όρος πεδίου στην επιφάνεια είναι 0,23 [[gauss]] (23 μT).<ref name=1986Ness/> Σε σύγκριση, το μαγνητικό πεδίο της Γης είναι περίπου το ίδιο ισχυρό είτε στους πόλους είτε στο «μαγνητικό ισημερινό" της και είναι περίπου παράλληλο προς τη γεωγραφική ισημερινό του. Η διπολική ροπή του Ουρανού είναι 50 φορές αυτή της Γης.<ref name=Russell993>{{cite journal|last=Russell|first=C.T.|title= Planetary Magnetospheres |journal=Rep. Prog. Phys.|volume=56|pages=687–732|year=1993|doi= 10.1088/0034-4885/56/6/001}}</ref> Ο Ποσειδώνας έχει ομοίως μετατοπισμένο και εκλινές μαγνητικό πεδίο, γεγονός που υποδηλώνει ότι αυτό μπορεί να είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό των γιγάντων του πάγου. Μια υπόθεση είναι ότι, σε αντίθεση με τα μαγνητικά πεδία των χερσαίων και των γιγάντιων αερίων, τα οποία παράγονται εντός των πυρήνων τους, στους γίγαντες πάγου τα μαγνητικά πεδία μάλλον δημιουργούνται από την κίνηση σε σχετικά μικρά βάθη, για παράδειγμα, στον ωκεανό νερού-αμμωνίας.<ref name=Atreya2006/><ref>{{cite journal|last=Stanley|first=Sabine|coauthors=Bloxham, Jeremy|title=Convective-region geometry as the cause of Uranus’ and Neptune’s unusual magnetic fields|journal=Letters to Nature|volume=428|issue=6979|pages=151–153| url=http://mahi.ucsd.edu/johnson/ES130/stanley2004-nature.pdf|format=PDF|accessdate=2007-08-05|year=2004|pmid=15014493|doi=10.1038/nature02376|archiveurl = http://web.archive.org/web/20070807213745/http://mahi.ucsd.edu/johnson/ES130/stanley2004-nature.pdf |archivedate = August 7, 2007|deadurl=yes}}</ref>
 
Όταν παρατηρήθηκε το 1986 από το Βόγιατζερ 2, ο Ουρανός έχει σχετικά καλά ανεπτυγμένο πολικό σέλας, το οποίο φαινόταν σαν λαμπερά τόξα γύρω από τους μαγνητικούς πόλους.<ref name="Herbert & Sandel 1999">{{cite journal | title=Ultraviolet observations of Uranus and Neptune | author=Floyd Herbert, Bill R. Sandel | journal=Planetary and Space Science | year=1999 | month=Αύγουστος-Σεπτέμβριος | volume=47 | issue=8-9 | pages=1119–1139 | doi=10.1016/S0032-0633(98)00142-1}}</ref> Το 2011 το πολικό σέλας παρατηρήθηκε ύστερα από προσεκτικά προγραμματισμένες παρατηρήσεις από το [[Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ]]. Το πολικό σέλας του Ουρανού ήταν βραχύβιο, με διάρκεια λίγων λεπτών, και φαινόταν σαν λαμπερές κηλίδες, αρκετά διαφορετικό από αυτό που παρατήρησε το Βόγιατζερ. Η διαφορά στην εμφάνιση πιθανόν οφείλεται στο γεγονός ότι το Βόγιατζερ πέρασε κοντά από τον πλανήτη στoστο ηλιοστάσιό του, όταν ο μαγμητικόςμαγνητικός άξονας του πλανήτη είχε μεγάλη κλίση ως προς τον ηλιακό άνεμο, ενώ οι παρατηρήσεις από το Χαμπλ έγιναν κοντά στην ισημερία, όταν οι μαγνητικοί πόλοι δείχνουν προς στον Ήλιο μια φορά την ημέρα. Επίσης, το φαινόμενο το 1986 ήταν πιο έντονο στην πλευρά του πλανήτη που δεν φωτίζεται και που δεν μπορεί να παρατηρηθεί από τη Γη.<ref>{{cite press release | url=http://www.agu.org/news/press/pr_archives/2012/2012-19.shtml | title=Uranus auroras glimpsed from Earth | accessdate=2013-07-23 | date=13 Απριλίου 2013 | publisher=American Geophysical Union}}</ref> Αντίθετα με τον Δία, το σέλας του Ουρανό μοιάζει να μην είναι σημαντικό για την ενεργειακή ισορροπία στην θερμόσφαιρα του πλανήτη.<ref name="Lam Miller et al. 1997">{{cite journal | title=Variation in the H3+ Emission of Uranus | author=Hoanh An Lam, Steven Miller, Robert D. Joseph, Thomas R. Geballe, Laurence M. Trafton, Jonathan Tennyson καιGilda E. Ballester | journal=The Astrophysical Journal Letters | year=1997 | month=Ιανουάριος | volume=474 | issue=1 | pages=L73 | doi=10.1086/310424}}</ref>
 
== Παρατήρηση ==
Γραμμή 154 ⟶ 156 :
 
== Εξερεύνηση ==
Το 1986, η NASA, με το [[Βόγιατζερ 2|Voyager 2]] επισκέφθηκε τον Ουρανό. Η επίσκεψη αυτή είναι η μόνη απόπειρα να διερευνηθεί ο πλανήτης από μικρή απόσταση και επί του παρόντος άλλες επισκέψεις δεν έχουν προγραμματιστεί. Ξεκινώντας το 1977, το VoyagerΒόγιατζερ 2 έκανε την εγγύτερη προσέγγισή του στον Ουρανό στις 24 Ιανουαρίου [[1986]], σε μία απόσταση 81.500 χιλιόμετρων από τις κορυφές των νεφών του πλανήτη, πριν συνεχίσει το ταξίδι του προς τον Ποσειδώνα. Το Voyager 2 μελέτησε τη δομή και τη χημική σύνθεση της ατμόσφαιρας, ανακάλυψε 10 νέα φεγγάρια και μελέτησε τις μοναδικές καιρικές συνθήκες του πλανήτη που προκαλεί η κλίση του άξονα κατά 97,77°<ref>{{cite web|title=Voyager: The Interstellar Mission: Uranus|work=JPL|url=http://voyager.jpl.nasa.gov/science/uranus.html|year=2004|accessdate=2007-06-09}}</ref> και εξέτασε το σύστημα δακτυλίου του πλανήτη. Μελέτησε επίσης το μαγνητικό πεδίο, την ακανόνιστη δομή του, την κλίση του και το μοναδικό του σχήμα που προκαλείται από τον πλάγιο προσανατολισμό του Ουρανού.<ref name=1986Ness/> Έκανε την πρώτη λεπτομερή έρευνα των πέντε μεγαλύτερων δορυφόρων του, και μελέτησε τους εννέα γνωστούς δακτυλίους του συστήματος, ανακαλύπτοντας άλλους δύο.
 
== Παραπομπές ==
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Ουρανός_(πλανήτης)"