Θέμα Χαρσιανού: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{coord| 39.740217| 35.836142|type:city|format=dms|display=title}}

[[αρχείο:Byzantine Empire Themata-950-el.svg|thumb|right|250px|Τα ανατολικά θέματα του Βυζαντίου (έτος 950)]]

 

==Το κάστρο==

Το ομώνυμο φρούριο υποτίθεται πως πήρε το όνομά του από κάποιον στρατηγό Χάρσιο, ο οποίος πολέμησε τους [[Περσική Αυτοκρατορία|Πέρσες]] επί εποχής [[Ιουστινιανός Α'|Ιουστινιανού Α']]<ref name="kazhdan" /> ή [[Ηράκλειος|Ηρακλείου]]<ref name=":0">Λεβενιώτης 2007, σ.410.</ref>. Αναφέρεται πρώτη φορά στις πηγές το 638, καταλήφθηκε από τους Άραβες το 730 και, στους επόμενους δύο αιώνες, έγινε θέατρο σκληρών βυζαντινοαραβικών συγκρούσεων.<ref name=kazhdan/>

 

 

Με το τέλος των βυζαντινο-αραβικών συγκρούσεων, άκμασε ο οικισμός γύρω από το κάστρο, όπως και άλλα οικιστικά κέντρα κατά μήκος των διαδρομών που πριν χρησιμοποιούσαν οι ξένοι εισβολείς<ref>Αβραμέα, Άννα. Συμβολή στο ''The Economic History of Byzantium, From the 7th through the 15th Century'' (επιμ. Λαΐου Αγγελική), τ.1 , Harvard University Press, Dumbarton Oaks, 2002, σσ.74-5. ISBN 0-88402-288-9. Κυκλοφόρησε και στα ελληνικά, από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας.</ref>.

 

==Ιστορία του θέματος==

 

Λόγω της στρατηγικής της σπουδαιότητας, στις αρχές του 9ου αιώνα, η περιοχή του ομώνυμου φρουρίου αναβαθμίστηκε σε [[Κλεισούρα (Βυζάντιο)|κλεισούρα]]. Το Χαρσιανόν αναβαθμίστηκε σε [[Θέμα (Βυζάντιο)|θέμα]], με ενσωμάτωση τμημάτων των θεμάτων [[Θέμα Βουκελλαρίων|Βουκελλαρίων]], [[Θέμα Αρμενιάκων|Αρμενιάκων]], [[Θέμα Καππαδοκίας|Καππαδοκίας]], μετά το 863<ref name="kazhdan" /> και πριν το 872. Η αναβάθμιση αυτή έγινε από τον [[Βασίλειος Α'|Βασίλειο Α']] κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των [[Παυλικιανισμός|Παυλικιανών]], καθώς το Χαρσιανό αποδείχθηκε πιστότερο σε αυτόν από ότι το Αρμενιακόν θέμα.<ref name="geographica" /> Ο «στρατηγός» (διοικητής) του θέματος έπαιρνε ετήσιο μισθό 20 λιβρών χρυσού και διοικούσε, σύμφωνα με αραβικές πηγές, 4 φρούρια και 4.000 στρατιώτες.<ref name="kazhdan">Kazhdan 1991, τ.1, σ.415, λήμμα ''Charsianon''.</ref>. Μία από αυτές τις πηγές κατατάσσει το Χαρσιανό μπροστά από το [[Θέμα Οπτιμάτων]], στην ίδια σπουδαιότητα με το [[Θέμα Θρακησίων]] αλλά πολύ πίσω από τα θέματα Αρμενιάκων και [[Θέμα Ανατολικών|Ανατολικών]].<ref name="geographica" /> Το 878, οι συνδυασμένες δυνάμεις των θεμάτων Χαρσιανού και Αρμενιάκων εξολόθρευσαν, μετά από ενέδρα, τον στρατό των Παυλικιανών υπό τον ηγέτη τους [[Καρβέας|Καρβέα]], οι οποίοι επέστρεφαν στην [[Τεφρική]], μετά από επιδρομή στα αυτοκρατορικά εδάφη και ήταν κατάφορτοι με λεία. Η [[Μάχη στον Βαθύ Ρυακα|αποφασιστική αυτή μάχη]] δόθηκε στην τοποθεσία Βαθύς Ρύαξ.<ref>Haldon, John F. (1999). ''Warfare, State and Society in the Byzantine World 565-1204'', University of California Press,, σ.175. ISBN  0-203-55922-3.</ref> Το 883, επίλεκτοι στρατιώτες του Χαρσιανού συμμετείχαν σε εκστρατεία στην Ιταλία<ref name=":0" />.

 

 

Κατά τον 10ο αι. με την εξάπλωση της αυτοκρατορίας προς τα ανατολικά, οι ισχυρές στρατιωτικές οικογένειες γαιοκτημόνων που κατάγονταν από το Χαρσιανό αύξησαν σημαντικά την πολιτική τους επιρροή. Αυτή η ισχυροποίηση των μεγάλων στρατιωτικών οίκων του θέματος οδήγησε σε βίαιες συγκρούσεις με άλλες στρατιωτικές οικογένειες από αρμενικές περιοχές.<ref name=geographica/> Έχει μάλιστα υποστηριχθεί από μερικούς μελετητές πως από αυτό το θέμα, μαζί με εκείνα των Ανατολικών, Καππαδοκίας, Παφλαγονίας και Βουκελλαρίων,προέρχονταν τα κυρίαρχα στοιχεία της βυζαντινής άρχουσας τάξης, κατά την περίοδο από τον 9ο ως τον 11ο αιώνα<ref>Ανάμεσά τους οι Σπύρος Βρυώνης και Alexander Kazhdan. Βλ. Haldon, John F, (1990). ''Byzantium in the 7th Century, The Transformation of a Culture'', Cambridge University Press, 2003, σ.155. ISBN 5-212-6492-8</ref>. Επίσης, σε αυτό το θέμα μάλιστα διεξήχθησαν, μεταξύ 978-9, τρεις μάχες μεταξύ του αυτοκρατορικού στρατού και του στασιαστή Βάρδα Σκληρού, με την τελευταία από αυτές να είναι και η αποφασιστική<ref>Holmes 2005, σσ.264-5.</ref>.

Η αντίδραση των Αράβων στην εξάπλωση του Βυζαντίου εκδηλώθηκε από τους [[Χαμδανίδες]] [[εμίρης|εμίρηδες]] του [[Χαλέπι|Χαλεπίου]], οι οποίοι επιτέθηκαν εναντίον του Χαρσιανού, με βασικό στόχο το κάστρο του. Η πρώτη από αυτές τις επιθέσεις εκδηλώθηκε το 950 όταν ο θρυλικός [[Σαΐφ-αντ-Νταουλά]] (Sayf-ad-Dawla) πολιόρκησε το κάστρο, επικεφαλής 30.000 ανδρών. Λίγο πριν την εισβολή, μεγάλη πυρκαγιά κατέκαυσε τα προάστια και τον οικισμό κάτω από το κάστρο. Η πολιορκία δεν πέτυχε τον σκοπό της, ωστόσο ο Νταουλά πήρε μαζί του αιχμάλωτο τον πληθυσμό του οικισμού και δήωσε την ενδοχώρα. Οι επιθέσεις του επαναλήφθηκαν το 911, το 956 και το 960, με παρόμοια αποτελέσματα, δηλαδή δήωση της ενδοχώρας αλλά χωρίς κατάληψη των κάστρων του θέματος.<ref name=geographica/>

 

 

Τελικά, το θέμα χάθηκε οριστικά για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία λίγο μετά τη [[μάχη του Μαντζικέρτ]] το 1071.

 

== Προσωπικότητες του θέματος ==

* Σημαντικοί οίκοι του Χαρσιανού ήταν οι [[Αργυροί]] που διέμεναν στην περιοχή και οι [[Μαλεΐνοι]] οι οποίοι κατείχαν εκεί τεράστια υποστατικά.<ref name="kazhdan" /> Ενδεικτικό δε της δύναμης των Μαλεΐνων είναι το εξής επεισόδιο. Το 995, ο αυτοκράτορας [[Βασίλειος Β']], επιστρέφοντας από εκστρατεία στη Συρία, φιλοξενήθηκε πλουσιοπάροχα στο υποστατικό του Ευστάθιου Μαλεΐνου, μαζί με τον στρατό του, για 2 εβδομάδες. Ο αυτοκράτορας εντυπωσιάστηκε τόσο από τον πλούτο του τελευταίου που τον υποχρέωσε να μείνει στην Κωνσταντινούπολη και, όταν ο Ευστάθιος πέθανε, δήμευσε την αχανή περιουσία του.<ref>''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', Εκδοτική Αθηνών, 1979, τ. Η', σ.107-108, 351.</ref>

* Το Χαρσιανόν θέμα ήταν επίσης ένα από τα θέματα στα οποία έδρασε η βυζαντινή στρατιωτική οικογένεια των Γαβράδων, η οποία διοικούσε ουσιαστικά ανεξάρτητη, κατά το τέλος του 11ου και τις αρχές του 12ου αι.<ref>Λεβενιώτης 2007, σ.265.</ref>

==Παραπομπές==