Εκστρατεία της Χίου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τους τελευταίους τρεις μήνες του 1827 οι [[Χίος|Χίοι]] έμποροι της [[Σύρος|Σύρου]] και οι ανά την [[Ελλάδα]] και [[Ευρώπη]] διεσπαρμένοι συμπατριώτες τους έστελναν επιστολές στην κυβέρνηση μέσα από τις οποίες την εκλιπαρούσαν να αναλάβει εκστρατεία για την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Παρά την καταστροφή που είχανε υποστεί στον δεύτερο χρόνο της επανάστασης, έκαναν προσπάθειες για να απομακρυνθούν από τον τουρκικό ζυγό προσπερνώντας τις δυσκολίες που θα είχε μια τέτοια επιχείρηση.

Η επιτροπή των Χίων έγραψε στις 12 Αυγούστου στον συμπατριώτη τους [[Κοραής|Κοραή]], ζητώντας να κινηθεί δραστικά για την εύρεση πόρων που θα εξασφάλιζαν μια εκστρατεία. Οι Xίοι στόχευαν σε μια εκστρατεία, διότι τα μέρη στα οποία θα εξακολουθούσαν να υπάρχουν πολεμικές κινήσεις, θα εντάσσονταν στο νέο ελληνικό κράτος. Η εκστρατεία της Χίου άρχισε ύστερα από προσπάθειες του [[Χιώτης|Χιώτη]] Γ. Γλαράκη και των προσφύγων συμπατριωτών του, της Σύρου. Ο [[Λουκάς]] Ράλλης μιλάει για την κινητοποίηση και τον ενθουσιασμό των Χίων για την πραγματοποίηση του σκοπού.

Η Αντικυβερνητική επιτροπή διέταξε στις 19 Αυγούστου του 1927 και κατόπιν αιτήσεως των Χίων τον Αρχιστράτηγο των κατά ξηρά ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων Τσώρτς, να εκδώσει τις αναγκαίες διαταγές προς τον συνταγματάρχη Φαβιέρο με τη βοήθεια του τακτικού στρατού να ελευθερώσει την Χίο. Διορίστηκε τριμελής επιτροπή για να έρθει σε επαφή με τον [[Φαβιέρος|Φαβιέρο]]. Ο Φαβιέρος έμενε αδρανής στα Μέθανα, αλλά αργότερα δέχθηκε την πρόταση των Χίων και οργάνωσε άμεσα εκστρατευτικό σώμα από 600-700 τακτικούς στρατιώτες χωρισμένους σε 3 τάγματα και 4 πεδινά πυροβόλα, 6-7 βαριάς πολιορκίας, τρεις όλμους μαζί με 250 πυροβολητές με επικεφαλής τον Γάλλο λοχαγό Ζαντέρ. Το ιππικό του αποτελούταν από 2 ίλες με επικεφαλής τον Πορτογάλο ταγματάρχη [[Αντόνιο Αλμέιντα|Αλμέιδα]]. Ο Σπηλιάδης υπολογίζει 60 έφιππους, ενώ ο Γκος μιλάει για 20-30 διαθέσιμα άλογα. Οι υπόλοιποι 140 ήταν άννιποι. Στο μεταξύ είχαν στρατολογηθεί και 1000 περίπου Στερεοελλαδίτικες άτακτοι. Συμμετείχαν επίσης στην εκστρατεία και αρκετοί ένοπλοι Χιώτες. Το γαλλικό φιλελληνικό κομιτάτο προμήθευσε 3000 κιλά μπαρούτι, καθώς και 350 βόμβες.

Τόπος συναντήσεως όλων ορίσθηκαν τα [[Ψαρά]]. Οι Χιώτες ξεκίνησαν από την Σύρο, οι άτακτοι Ρουμελιώτες από το [[Ναύπλιο]] και ο Φαβιέρος με τους τακτικούς από τα [[Μέθανα]] στις 2 Οκτωβρίου του 1827.

Στις 17 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν όλοι στον Μαυρολιμένα. Στο νησί βρίσκονταν γύρω στους 2000 Τούρκους από τους οποίους 400 τακτικοί της φρουράς και 700-800 άτακτοι μισθοφόροι, καθώς και 150 πυροβολητές, με επικεφαλής τον [[Γιουσούφ Πασάς|Γιουσούφ]] πασά που είχε στην διάθεσή του και λίγα πολεμικά πλοία. Την άλλη μέρα, 18 Οκτωβρίου, έφτασε ο Λόρδος [[Λόρδος Κόχραν|Κόχραν]] και αποβίβασε 5 όλμους και 1000 βόμβες καθώς και μερικές άλλες προμήθειες. Τρεις ημέρες αργότερα απέπλευσε. Αυτή ήταν και η τελευταία πολεμική

Στο μεταξύ οι κινήσεις του Φαβιέρου, που αποσκοπούσαν στην απελευθέρωση της Χίου, είχαν υποπέσει στην αντίληψη των ναυάρχων και των τριών Δυνάμεων. Λίγες μέρες πριν αποβιβασθούν τα ελληνικά στρατεύματα στο νησί κυκλοφόρησε μια διακοίνωση των ναυάρχων με ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 1827. Σε αυτή την ανακοίνωση αναφέρεται ότι δεν ήθελαν να κάνουν οι Χίοι καμία επανάσταση. Η διαμαρτυρία αυτή είχε την έννοια της προλήψεως νέων ενδεχόμενων γεγονότων που θα μπορούσαν να διαταράξουν την ισορροπία των δυνάμεων ([[Αγγλία|Αγγλίας]] - [[Γαλλία|Γαλλίας]] -[[Ρωσία|Ρωσίας]]) με την Οθωμανική κυβέρνηση.

Ο Φαβιέρος δεν πτοήθηκε από την αντίδραση των ξένων δυνάμεων. Η εκστρατεία του στη Χίο ξεκίνησε από το Μαυρολίμανο. Κατευθύνθηκε προς την πόλη με το πρώτο τάγμα και έτρεψε σε φυγή τους [[Τούρκοι (έθνος)|Τούρκους]] που κλείστηκαν στο βενετσιάνικο κάστρο του νησιού. Το ίδιο βράδυ το δεύτερο τάγμα του Φαβιέρου έστησε ενέδρα και κτύπησε ένα σώμα ατάκτων στρατιωτών και μαμούρηδων (συλλεκτών φόρου μαστίχας) με επικεφαλή των Σακίζ Εμίν. Οι περισσότεροι Τούρκοι σκοτώθηκαν και την επόμενη ημέρα ο Σακίζ Εμίν με 20 ακόμη άνδρες παραδόθηκε. Επίσης, 120 Τουρκοαλβανοί στα βόρεια του νησιού αναγκάστηκαν να παραδοθούν.

Παρόλο που ο Φαβιέρος θα συνειδητοποιούσε τη δύσκολη κατάσταση που επικρατούσε λόγω της άλωσης δεν υποχωρούσε. Σχεδίαζε και εκτελούσε καταδρομές στην απέναντι μικρασιατική ακτή, άσχετα από τις κακές καιρικές συνθήκες, μιας και ήταν χειμώνας, για να σταματήσει την επικοινωνία και την αποστολή εφοδίων προς τους πολιορκημένους στο φρούριο από τους κατοίκους των απέναντι περιοχών. Έτσι αποφάσισε να χτυπήσει την πόλη [[Τσεσμέ]]. Στις 5 Δεκεμβρίου 1927 συνεννοήθηκε με τον Κανάρη που βρισκόταν στη Χίο και αποβίβασε ένα τάγμα που βρισκόταν έξω από το Τσεσμέ. Ο [[Κανάρης Κεραμάρης|Κανάρης]] με το πυρπολικό του θα προσπαθούσε να κάψει όσα τουρκικά πλοία βρισκόταν στο λιμάνι του Τζεσμέ, απέναντι από την Χίο που ανεφοδίαζε τους Τούρκους. Τελικά η επιχείρηση του Κανάρη να κάψει τα τουρκικά πλοία στο λιμάνι του Τσεσμέ απέτυχε λόγω δυνατών ανέμων που τον εμπόδισαν να πλησιάσει το λιμάνι και επέστρεψε στη Χίο.

Ο Φαβιέρος θέλοντας εκ νέου να βελτιώσει την θέση του αποφάσισε να αιφνιδιάσει τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του εχθρού στη [[Σμύρνη]] και συγχρόνως να αρπάξει αιγοπρόβατα για τον ανεφοδιασμό του στρατού του. Η επίθεση ήταν προγραμματισμένη για τις 6 Ιανουαρίου, αλλά μια καταιγίδα είχε ως συνέπεια να καταστραφεί το ελληνικό μπρίκι "Σωτήρ" που θα βοηθούσε στην επιχείρηση. Έτσι αναβλήθηκε για τις 11 Ιανουαρίου χωρίς όμως να πραγματοποιηθεί ποτέ.

Το επόμενο πρωί, περισσότεροι από 1000 Τούρκοι οργανωμένοι και μη βγήκαν από το φρούριο και επιτέθηκαν στο ελληνικό κανονιοστάσιο της Τουρλωτής, που φυλασσόταν ανεπαρκώς από τμήμα του ελληνικού στρατού. Οι Τούρκοι επεκτάθηκαν και σε άλλα ελληνικά χαρακώματα τα οποία κατέλαβαν εύκολα. Σε ένα μόνο χαράκωμα βρήκαν αντίσταση από τον οπλαρχηγό [[Γκέκας|Γκέκα]] και από ένα απόσπασμα του τακτικού στρατού που το φύλασσαν. Το δεύτερο τάγμα του τακτικού στρατού που ήταν επιφυλακή πήγε στο χαράκωμα που ήταν ο Γκέκας, επιτέθηκε στους Τούρκους, τους έτρεψε σε φυγή προς το φρούριο, σκότωσε και αιχμαλώτισε αρκετούς και ανακατέλαβε και μερικά από τα άλλα χαρακώματα.

Οι Τούρκοι που σκοτώθηκαν ήταν 240,όμως, κατά τον [[Βυζάντιο]] ήταν 500 που πέθαναν και 24 αιχμάλωτοι. Οι Έλληνες που σκοτώθηκαν ήταν 48 ,όπως επίσης και οι τραυματίες.

Ο εφοδιασμός δεν γινόταν να εμποδίζεται μόνιμα και γι' αυτό η νίκη αυτή δεν ήταν καθοριστική. Ο Φαβιέρος όταν έμαθε την άφιξη του [[Ιωάννης Καποδίστριας|Καποδίστρια]], σε επιστολή που του έστειλε στις 12 Ιανουαρίου 1928 του ζήτησε ενισχύσεις σε εφόδια και χρήματα. Ο Κυβερνήτης, αν και γνώριζε ότι η εκστρατεία στη Χίο ήταν ατυχής και δεν θα είχε καλή έκβαση, αποφάσισε να στείλει όλες τις δυνατές ενισχύσεις του, επειδή δεν ήθελε να διακινδυνεύσει τη ζωή των κατοίκων της νήσου. Γι' αυτό διέθεσε 6000 δίστηλα που του είχαν δώσει οι Χίοι της [[Μάλτα|Μάλτας]], ενδύματα για τους στρατιώτες και άλλα εφόδια.

Τέλος, διέταξε τον Ναύαρχο [[Μιαούλης|Μιαούλη]] να κατευθυνθεί μετά από την καταστολή της πειρατείας, μαζί με τον [[Κανάρης Κεραμάρης|Κανάρη]] στη Χίο, μήπως με την βοήθεια τους φτάσει η επιχείρηση σε καλό τέλος ή διαφορετικά να φροντίσουν για τη διενέργεια εκκένωσης του νησιού.

Στις 27 Φεβρουαρίου 1928, τουρκικός στολίσκος αποτελούμενος από 5 πλοία, αργότερα ένα δίκροτο με τον Τούρκο ναυαγό Ταχήρ πασά και μια κορβέτα πήγαν στο στενό Χίου-Τσεσμέ και μετά από ναυμαχία μιας ώρας, ανάγκασαν τα ελληνικά πλοία να αποχωρήσουν. Το ένα είχε κυβερνήτη τον [[Δημήτριος Παπανικολής|Παπανικολή]] και το άλλο τον Κολαντρούτσο.

Τα τουρκικά πλοία γύρισαν στο Τσεσμέ και στις 28 Φεβρουαρίου 1928 συνόδευσαν πλοιάρια με 3000 περίπου Τούρκους στρατιώτες που σκόπευαν να αποβιβάσουν στο νησί. Ο Φαβιέρος προβλέποντας τις προθέσεις τους είχε παρατάξει το δεύτερο τάγμα πεζικού σε κατάλληλες θέσεις. Οι Τούρκοι αρχικά βομβάρδισαν την [[Αγία Ελένη|Αγία]] Ελένη, όμως διαπιστώνοντας ότι το πρώτο τάγμα πεζικού κρατούσε τις θέσεις του στράφηκαν προς την άλλη πλευρά και συγκεκριμένα στη θέση των Μύλων, όπου το έδαφος ήταν πιο ομαλό. Τα πλοιάρια προσέγγισαν τις ακτές και άρχισαν να αποβιβάζουν στρατεύματα, τα οποία αμέσως δέχθηκαν επίθεση από το δεύτερο τάγμα υπό τον ταγματάρχη Καββάλο και υπέστησαν βαριές απώλειες. Ένα μικρό μέρος από όσους είχαν αποβιβαστεί σώθηκε κολυμπώντας έως τα πλοιάρια. Μετά από την αποτυχία αυτή οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν στο φρούριο.

Η Επιτροπή των Χίων του ανήγγειλε ότι είχε έρθει ο [[Μιαούλης]] με το δίκροτο «Ελλάς» και άλλα πολεμικά, είχαν διώξει τα τουρκικά πλοία και είχαν κανονιοβολήσει το φρούριο. Ζήτησαν από τον Φαβιέρο να επιστρέψει και αυτός συμφώνησε.