Ελληνική Επανάσταση στη Θράκη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η συμμετοχή της Θράκης στην [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] υπήρξε ουσιαστική, συνεχής και πολύμορφη, παρά το γεγονός ότι πραγματοποιήθηκε κάτω από πολύ πιο δύσκολες συνθήκες σε σχέση με τις περιοχές της [[Ρούμελη |Ρούμελης]] και του [[Μοριάς|Μοριά.]] Η Θράκη βρισκόταν πολύ κοντά στην [[Κωνσταντινούπολη]] και η παρουσία του Οθωμανικού στρατού στην περιοχή ήταν ισχυρή, οπότε πολύ εύκολα κάθε εξέγερση θα καταπνιγόταν από τους Τούρκους. Παράλληλα, η ομαλή διαμόρφωση του εδάφους δεν παρείχε δυνατότητα ανάπτυξης κλεφτοπόλεμου και διαφυγής στα βουνά, όπως γινόταν στο ορεινό έδαφος της νότιας Ελλάδας.Η επανάσταση στη Θράκη έχει τη μορφή τοπικών εξεγέρσεων, ενώ πολλοί Θράκες έγιναν μέλη της [[Φιλική Εταιρεία|Φιλικής Εταιρείας]], και πολλοί νέοι κυρίως Θρακιώτες υπήρξαν Ιερολοχίτες. Ταυτόχρονα, σημαντική ήταν η συμμετοχή των Θρακών αγωνιστών στις στρατιωτικές επιχειρήσεις τόσο της ξηράς, όσο και της θάλασσας, ενώ πολλοί από τους αγωνιστές αυτούς συνέχισαν τον αγώνα στη νότια Ελλάδα.

Μεγάλη ήταν η προσφορά των Θρακών στην οικονομική και πνευματική ζωή των υπόδουλων Ελλήνων, αφού δραστηριοποιήθηκαν στο εμπόριο, έδειξαν ενδιαφέρον για τη μόρφωση και την παιδεία και σφυρηλάτησαν αλληλέγγυο κοινοτικό πνεύμα, με την εφαρμογή του συστήματος των κοινοτήτων,  που ευνόησε την κοινωνική και οικονομική ακμή της Θράκης και προετοίμασε το έδαφος για την αφύπνιση του ντόπιου ελληνισμού και τη μελλοντική εξέγερση. Οι θρακικές κοινότητες έδιναν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση ως απαραίτητο παράγοντα για την εθνική αφύπνιση. Γι’ αυτό το λόγο, από πολύ νωρίς, ήδη από τον 15^ο αιώνα, οι κοινότητες λειτουργούν σχολεία και ιδρύουν βιβλιοθήκες στην [[Αδριανούπολη]], στη [[Φιλιππούπολη]], στην [[Αίνος Θράκης|Αίνο]], στην [[Καλλίπολη Θράκης|Καλλίπολη]], στο [[Διδυμότειχο]], στα [[Γανοχώρια]], στη [[Σηλυβρία]], στη [[Σωζόπολη]] και σε άλλες θρακικές πόλεις, που υπήρξαν αργότερα σημαντικοί πυρήνες τοπικών επαναστατικών κινημάτων. Τα περισσότερα από τα ιδρύματα αυτά συντηρούνται από τις τοπικές συντεχνίες, τις κοινοτικές αρχές και την εκκλησία.<ref name=":0">{{Cite journal|url = |title = «Η Θράκη στην Επανάσταση»|last = Μαλκίδης|first = Θεοφάνης|date = |journal = Αφιέρωμα: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Εφημερίδα Μακεδονία. 24-25/3/2012.|accessdate = |doi = }}</ref>

Πρωτεργάτης της αφύπνισης του λαού υπήρξε ο Αδριανουπολίτης αρχιμανδρίτης [[Θεόκλητος Πολυειδής]]. Το έργο του «Οι χρησμοί του Αγαθάγγελου» είχε τεράστια απήχηση στην αυλή της [[Αικατερίνη Β' της Ρωσίας|Αικατερίνης Β’]] στην Πετρούπολη και ενίσχυσε σημαντικά το φιλελληνισμό στις ευρωπαϊκές πόλεις, που ο ίδιος επισκέφθηκε. Ταυτόχρονα, «Οι χρησμοί του Αγαθάγγελου», τους οποίους πρώτος εξέδωσε ο Ρήγας Φεραίος, προώθησαν το επαναστατικό πνεύμα των υπόδουλων Ελλήνων, επειδή προέλεγαν τη μελλοντική απελευθέρωση του σκλαβωμένου ελληνισμού.<ref name=":0" /> <ref name=":1">{{Cite book|title = Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού|last = Βακαλόπουλος|first = Κωνσταντίνος Α.|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = 105-122}}</ref>

Παράλληλα με την ίδρυση της [[Φιλόμουσος Εταιρεία Αθηνών|Φιλομούσου Εταιρείας της Αθήνας]] το 1813 και της αντίστοιχης εταιρείας της Βιέννης το 1814 και άλλων παρόμοιων μορφωτικών εταιρειών στις παραμονές της ελληνικής επανάστασης, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η ίδρυση του «Αθήναιον» του Μονάχου, δημιούργημα του [[Ειρηναίος Θείρσιος|Ειρηναίου Θείρσιου]] (γερμ. <span lang="de" dir="ltr">Friedrich Thiersch</span>), γερμανού φιλέλληνα, ουμανιστή και καθηγητή κλασικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο του Μονάχου, στο οποίο φοιτούσαν πολλοί νέοι Θρακιώτες και Μικρασιάτες.<ref name=":1" />

Ο ιστορικός [[Ιωάννης Φιλήμων]] στο έργο του για την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας αναφέρει 700 ονόματα Φιλικών από τα οποία 31 είναι Θράκες. Χαρακτηριστικά σχολιάζει για τη συμβολή των Θρακών Φιλικών στην Επανάσταση  ότι «''αν οι Έλληνες έμποροι της Δύσεως και του'' Βορρά εκυοφόρησαν την επανάστασιν του 1821 και Έλληνες της Οδησσού την εγέννησαν, Έλληνες της Θράκης την εθήλασαν''».''<ref name=":0" /> <ref name=":2">{{Cite book|title = Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας.|last = Φιλήμων|first = Ιωάννης|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref>

Στις παραμονές της Επανάστασης οι θρακικές κοινότητες δραστηριοποιούνται δυναμικά με τη μύηση Θρακών στη Φιλική Εταιρεία. Το 1815 εγγράφεται ως τέταρτο μέλος της Φιλικής Εταιρείας μαζί με τον [[Εμμανουήλ Ξάνθος|Ξάνθο]], τον [[Αθανάσιος Τσακάλωφ|Τσακάλωφ]] και τον [[Νικόλαος Σκουφάς|Σκουφά]] ο έμπορος [[Αντώνιος Κομιζόπουλος|Αντώνης Κομιζόπουλος]] από τη Φιλιππούπολη. Ο Κομιζόπουλος, που αναφέρεται από τον Ξάνθο στα απομνημονεύματά του ως "χρηστοήθης και έντιμος", σε ολόκληρη τη διάρκεια της επανάστασης συνέχισε να συμβάλλει ηθικά και υλικά για την ευόδωση του αγώνα από τη Μόσχα, που ήταν η έδρα των επιχειρήσεων του.<ref>{{Cite book|title = Απομνημονεύματα περί της Φιλικής Εταιρίας|last = Ξάνθος|first = Εμμανουήλ|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = 5}}</ref> <ref name=":1" /> Το σπίτι του Αντώνη Κομιζόπουλου σώζεται σήμερα στη Φιλιππούπολη και λειτουργεί ως εθνογραφικό μουσείο. Καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος του μεγαλέμπορου [[Γρηγόριος Μαρασλής|Γρηγορίου Μαρασλή]] από τη Φιλιππούπολη, ο οποίος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία μετά την καταστροφή του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία διαβλέποντας την ανάγκη περίθαλψης των προσφύγων.<ref name=":0" /> Μετά την εκλογή του στη νέα εφορία της Φιλικής Εταιρείας στην [[Οδησσός|Οδησσό]] αποφάσισαν μαζί με τον Σταμάτη Κουμπάρη να μετονομάσουν τη Φιλική Εταιρεία σε «Φιλανθρωπική Εταιρεία».<ref name=":1" /> Το σπίτι του στην Οδησσό στην «Κόκκινη πάροδο», γνωστό σήμερα ως το «Κόκκινο Σπίτι», αποτέλεσε έδρα συναντήσεων και συνεδριάσεων των Φιλικών.<ref name=":1" /> <ref name=":3">{{Cite book|title = Θράκη. Συλλογικό έργο.|last = |first = |publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref> Σήμερα στεγάζει το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού (παράρτημα Οδησσού).<ref name=":1" />

Γνωστά μέλη της Φιλικής Εταιρείας υπήρξαν οι Θρακιώτες αδελφοί Κυριάκος, Σταμάτης και Αλέξανδρος Κουμπάρης από τη Μεσημβρία της Μαύρης θάλασσας, επίσης έμποροι, που δραστηριοποιούνται στην Οδησσό. Μάλιστα, μετά τη σύσταση της νέας εφορίας της Οδησσού από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο Αλέξανδρος Κουμπάρης συμμετείχε ενεργά στη δράση της. Ο [[Αλέξανδρος Υψηλάντης]], δυσαρεστημένος από την φειδωλή οικονομική υποστήριξη των πλουσίων Φιλικών της Οδησσού, ανέθεσε στον Σταμάτη Κουμπάρη να βρει χρήματα και αυτός άρχισε να μυεί μαζικά και ανεξέλεγκτα τους κατοίκους της Οδησσού στη Φιλική Εταιρεία προκειμένου να εξασφαλίσει οικονομική υποστήριξη.<ref name=":1" />

Ανάμεσα στα μέλη της Φιλικής Εταιρείας συγκαταλέγονται πλήθος Θρακών, οι οποίοι προέρχονταν από τη Μεσημβρία, την Αγχίαλο, τη Σωζόπολη, τη Βάρνα, τη Φιλιππούπολη και το Στενήμαχο. Ως Φιλικοί αναφέρονται ο ιεροδιάκονος [[Ιωαννίκιος Μαρωνείας|Ιωαννίκιος Μαρώνειας]], που μυήθηκε από τον Παπαφλέσσα, ο επίσης Μαρωνίτης έμπορος Μηχανίδης, οι Αναγνώστης Αυξεντιάδης και Αναστάσιος Κομνηνός από τη Μεσημβρία, οι Δημήτριος Κώνστας, Αντώνιος και Παναγιώτης Παλαιολόγος, Ζαφείρης και Κωνσταντίνος Νέστωρ και ο Γεώργιος Σγουρός από την Αγχίαλο, ο έμπορος Κωνσταντινίδης από τη Σωζόπολη, οι Αδάμ Κέλκος, Θεόδωρος Αθανασίου και Ιωάννης και Κωνσταντίνος Παπά Νίκογλου όλοι από τη Φιλιπππούπολη, οι Ιωάννης Ελευθερίου, Παρασκευάς Νικολάου από τη Βάρνα και πλήθος άλλοι. Χωρίς αμφιβολία οι Φιλικοί Θρακιώτες ήταν πολύ περισσότεροι, καθώς πολλοί από αυτούς που ζούσαν στη Μολδοβλαχία και ανέλαβαν δράση στη Ρωσία και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ήταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία.<ref name=":1" /> <ref name=":4">{{Cite book|title = Θράκη: Ιστορία - Πολιτισμός - Τέχνη. Μέρος Α'.|last = |first = |publisher = |year = |isbn = |location = |pages = 87-89}}</ref>

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στους νέους που κατάγονταν από τη Θράκη και είτε σπούδαζαν σε πανεπιστήμια της κεντρικής Ευρώπης και στις Αυθεντικές Ακαδημίες του Βουκουρεστίου και του Ιάσιου, είτε εργάζονταν σε εμπορικούς οίκους Ελλήνων της νότιας Ρωσίας και των Ρουμανικών χωρών. Αυτοί ήταν από τους πρώτους που πλαισίωσαν τον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και πήραν μέρος στη μάχη στοΔραγατσάνιστο [[Δραγατσάνι]], όπου έχασαν και τη ζωή τους ηρωικά μαχόμενοι.<ref name=":4" />

Πολλοί από Θράκες του [[Ιερός Λόχος|Ιερού Λόχου]] που διασώθηκαν στράφηκαν στη Ρωσία, στην Οδησσό, όπου τους περιέθαλψαν Φιλικοί, ενώ άλλοι κατέφυγαν στη Νότια Ελλάδα για να συνδράμουν τις εκεί πολεμικές επιχειρήσεις, όπως οι αδελφοί Θεόδωρος, Πασχάλης, Αθανάσιος καιΚωνσταντίνοςκαι [[Κωνσταντίνος Ξενοκράτης]]. Μεταξύ αυτών που επέζησαν ήταν και ο Κωνσταντίνος Ξενοκράτης από το Σαμμάκοβο, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι και διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την ίδρυση σχολείων στη γενέτειρά του, στη [[Βιζυή]], αλλά και στο Μεσολόγγι ([[Ξενοκράτειο Παρθεναγωγείο]]). Παράλληλα, μαζί με τον αδελφό του είχε μετατρέψει το σπίτι του στο Βουκουρέστι σε νοσοκομείο για την περίθαλψη των Ελλήνων.<ref name=":0" /> <ref name=":1" />

Ενεργή συμμετοχή στα επαναστατικά γεγονότα της [[Μολδοβλαχία|Μολδοβλαχίας]] είχε και ο Αδριανουπολίτης Γεώργιος Παπά (ή Καραγιώργος ή Κούρτογλους), ο οποίος διασώθηκε βαριά τραυματισμένος από τη μάχη στο Δραγατσάνι και στη συνέχεια συγκρότησε δικό του εκστρατευτικό σώμα, για να κινητοποιήσει τον ελληνισμό της βόρειας Ελλάδας. Το εγχείρημα του κατέληξε άδοξα, αφού προδόθηκε στις τουρκικές αρχές και αναγκάστηκε να διαφύγει στην επαναστατημένη Ελλάδα.<ref name=":1" />

Στην επανάσταση στη Μολδοβλαχία συμμετείχε και ο [[Θανάσης Καραμπελιάς]] ή Μπελιάς από την Κορνοφωλιά του Έβρου. Αρχικά, είχε σχηματίσει δικό του αντάρτικο σώμα στο Σουφλί, αλλά αργότερα, αφού πρώτα μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία, τάχθηκε στο πλευρό του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Διασχίζοντας την οροσειρά της Ροδόπης, ο Καραμπελιάς έπεσε σε τουρκική ενέδρα, συνελήφθη και απαγχονίστηκε στην Αδριανούπολη. Κατά μία άλλη εκδοχή, που στηρίζεται σε προφορική παράδοση, διασώθηκε και συνέχισε τον αγώνα στη νότια Ελλάδα. Μαζί με τον Καραμπελιά στη Μολδοβλαχία πολέμησε και ο Γιάννης Καραγιάννης από το χωριό Σαχίνκιοϊ των Μαλγάρων. Σύμφωνα με μια προφορική παράδοση οι δυο τους οδήγησαν σώμα 1500 ανδρών από τη Θράκη στη Μολδοβλαχία. Από την Κορνοφωλιά καταγόταν και ο Γιαννακούδης, ο οποίος πολέμησε στη Μολδοβλαχία και στη νότια Ελλάδα και στη συνέχεια επέστρεψε σώος στην πατρίδα του.<ref name=":1" /> <ref name=":3" /> <ref name=":4" />

Από τα ενεργά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας ο [[Κωνστάντιος Μαρωνείας|μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος]] δραστηριοποιήθηκε στη Θάσο, όπως αναφέρει ο Αυστριακός διπλωμάτης και ιστορικός Prokesche von Osten, και συνέβαλε με τις ενέργειές του και με τη συνεργασία του προέδρου του νησιού Χατζη Γιώργη, ο οποίος είχε μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία από τον συμπατριώτη του αγωνιστήΑρχιμανδρίτηαγωνιστή Αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Σταματιάδη, να επαναστατήσουν οι Θασίτες την άνοιξη του 1821.<ref>{{Cite book|title = History of the Secession of the Greeks from the Turkish empire in 1821(German: Geschichte des Abfall der Griechen vom türkischen Reich im Jahre 1821)|last = |first = |publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref> Έτσι ο Μητροπολίτης Κωνστάντιος ξεκίνησε από την Θάσο μαζί με Μαρωνίτες, κατοίκους της Μάκρης και μερικούς Θασίτες για το Άγιο Όρος προκειμένου να συναντηθεί με τον [[Εμμανουήλ Παπάς|Εμμανουήλ Παπά]], ο οποίος ήδη από διμήνου βρισκόταν στη Μονή Εσφιγμένου. Στο Πρωτάτο των Καρυών το Μάιο του 1821,  μαζί με τον Εμμανουήλ Παπά, ο Μητροπολίτης Κωνστάντιος ευλόγησε τα όπλα των επαναστατών της Χαλκιδικής. Σύμφωνα με το έργο του Ιωάννη Φιλήμονος «''υπερμεσούντος'' του Μαΐου… υπέρ δε της εσωτερικής διοικήσεως και του οικονομικού μέρους του πολέμου συνεστήθη, εφορεία γενική παρ’ όλων των μοναστηρίων, και εις τα όπλα προσεκλήθησαν πάντες οι δυνάμενοι εκ των μοναχών του Όρους. Ούτω, τελετής εκκλησιαστικής γενομένης, και του Μητροπολίτου Μαρωνείας Κωνσταντίου ευλογήσαντος, επανέστη ο Άθως υπό τον Εμμανουήλ Παπά''».''<ref name=":2" /> Την 1η Ιουνίου του 1821 ο Εμμανουήλ Παπάς με 5.900 πολεμιστές εκ των οποίων οι 1000, ίσως και περισσότεροι, ήταν αγιορείτες μοναχοί, εκστράτευσε στην Χαλκιδική κατά των Οθωμανών της περιοχής της Ιερισσού.<ref name=":5">{{Cite journal|url = |title = «Εθνεγέρτης Μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος Δ΄Η ηρωική θυσία του κατά τον αγώνα της εθνικής παλιγγενεσίας του 1821».|last = Σιδηράς|first = Ιωάννης|date = |journal = |accessdate = |doi = }}</ref> Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του μοναχού Δοσίθεου Κωνσταμονίτη, ο οποίος ως αυτόπτης μάρτυρας περιγράφει την πορεία του Μητροπολίτη Κωνστάντιου, του Παπά και του γιατρού Ευάγγελου προς τα Στάγειρα: «''Εξεστράτευσε, λοιπόν, τότε ο εκλαμπρότατος εκείνος άρχων Μανωλάκης μετά των στρατευμάτων αυτού, πεζούς και καββαλαραίους'' και με φλάμπουρα ..... και ήταν με τη συνοδείαν αυτού τότε ζηλωτής υπέρμαχος πρώτος από τους άλλους, ο άγιος Μαρωνείας, Κωνστάντιος λεγόμενος. Είτα ο εξοχότατος άρχων ιατρός Ευάγγελος, με τους στρατιώτας αυτού, και με πατιέρας, ως έθος είναι εις τα στρατεύματα''».'' Ο μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος της Μακεδονίας, πιθανότατα στη μάχη της Ρεντίνας, ενώ ο Εμμανουήλ Παπάς αναχώρησε για την Ύδρα μαζί με άλλους συμπολεμιστές του με το καράβι του Αινίτη [[Χατζή Βισβίζη]] Δοντά, πάνω στο οποίο και ξεψύχησε.<ref name=":1" /> <ref name=":5" />

Καθοριστικής σημασίας υπήρξε κι η συμμετοχή των Θρακών στον τακτικό στρατό. Ο Θρακιώτης ιστορικός του τακτικού στρατού συνταγματάρχης [[Χρήστος Βυζάντιος|Χρίστος Βυζάντιος]] μας πληροφορεί ότι οι νέοι αγωνιστές προέρχονταν από τις κατεστραμμένες από τους Τούρκους πόλεις της Θράκης, της Μακεδονίας και της Μικρά Ασίας. Οι αγωνιστές, που διακατέχονταν από πνεύμα πατριωτισμού, ήρθαν στην Ελλάδα για να υπηρετήσουν την πατρίδα τους.<ref>{{Cite book|title = Ιστορία του τακτικού στρατού της Ελλάδος από της πρώτης συστάσεως του κατά το 1821 μέχρι των 1832|last = |first = |publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref> Στον πυρήνα του τακτικού στρατού στρατολογήθηκαν Έλληνες από όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία προσδίδοντας στο σώμα μια πανεθνική χροιά. Θρακιώτες και Βούλγαροι ιπποκόμοι των πασάδων, που ήταν κλεισμένοι μέσα στην Τριπολιτσά, δραπέτευαν με κάθε ευκαιρία προς το ελληνικό στρατόπεδο, για να σχηματίσουν τον πυρήνα του πρώτου άτακτου ελληνικού ιππικού. Στο σώμα αυτό, υπό την αρχηγία του Νικήτα Σταματελόπουλου, εντάχθηκαν πολυάριθμοι Έλληνες από την Τουρκία και την Ευρώπη. Το ανομοιογενές και πολυσύνθετο, όμως, αυτό σώμα δεν διέθετε συνοχή και ενότητα με αποτέλεσμα να διαλυθεί γρήγορα κυρίως εξαιτίας του μισθού, που δινόταν στα υπόλοιπα σώματα.<ref name=":1" />

Ανάμεσα στους Θρακιώτες αγωνιστές του τακτικού στρατού ξεχωρίζει ο λόγιος και συγγραφέας του «''Απανθίσματος'' του Ιστορικού αγώνος της Ελλάδος''»'' [[Πολύκαρπος Παπαδόπουλος|Κάρπος (Πολύκαρπος) Παπαδόπουλος]] από την Αδριανούπολη, που αγωνίστηκε για το γένος ως το θάνατό του το 1871 με τα στρατιωτικά σώματα του Γεωργίου Βαρνακιώτη, του Μεταξά και του Οδυσσέα Ανδρούτσου με το βαθμό του χιλίαρχου, από τον οποίο παραιτήθηκε το 1824 και συνέχισε να αγωνίζεται ως απλός στρατιώτης. Με το βαθμό του λοχαγού συμμετείχε στις μάχες των Μύλων, της Καρύστου και του Πειραιά, καθώς και στη δεύτερη εκστρατεία της Χίου με το Φαβιέρο και έφτασε μέχρι το βαθμό του αντισυνταγματάρχη.<ref (Βακαλόπουλος)name=":1" /> Στον τακτικό στρατό συμμετείχαν ενεργά οι Αδριανουπολίτες Παναγιώτης Μπάχαρης και Χατζηγιώργης Δημητρίου. Ο πρώτος υπηρέτησε ως λοχίας και αργότερα ως υπολοχαγός του πρώτου συντάγματος και πήρε μέρος στις μάχες στο [[Κομπότι]] και στο [[Πέτα]]. Ο δεύτερος συμμετείχε στην [[πολιορκία της Κορίνθου]] και πολέμησε μαζί με τον αδελφό του κατά του Ιμπραήμ στην Αργολίδα.<ref name=":1" />

Κάποιος Ξανθιώτης με το όνομα Γιώργης Δημητρίου συγκρότησε δικό του σώμα επανδρωμένο από Θρακιώτες και το Σεπτέμβριο του 1824 ήταν επικεφαλής σώματος 49 ανδρών στη φρουρά της Ύδρας. Θράκας από τη Ραιδεστό, ήταν και ο λόγιος [[Ιωάννης Τατλίκαρης]], ο οποίος στη συνέχεια διετέλεσε μέλος του Αρείου Πάγου. Πλήθος Βαρναίων, των οποίων τα ονόματα χάθηκαν σχεδόν όλα, αγωνίστηκαν για την ελευθερία της Ελλάδας σε διάφορες τοποθεσίες. Επιπλέον, είναι γνωστό το στρατιωτικό σώμα των Θρακομακεδόνων, που αποτελούταν από Θράκες, Μακεδόνες και Θεσσαλούς με επικεφαλής το Στέφο Βούλγαρη. Αξίζει να σημειωθεί πως στις αρχές του 1827 στο στρατόπεδο που συγκροτήθηκε έξω από την Ακρόπολη, οι 9.500 από τους 11.000 αγωνιστές ήταν Θρακομακεδόνες, καθώς και νησιώτες. Αξιοσημείωτη είναι η γυναικεία συμβολή στον αγώνα με τη μορφή της Κωνσταντινουπολίτισσας [[Μαριγούς Σαραφοπούλου]], μέλος της Φιλικής Εταιρείας, που αγωνίστηκε στις [[Παραδουνάβιες Ηγεμονίες]] και στην Πελοπόννησο (Ιούνιος 1821).<ref name=":1" />

Οι θρακικοί ναυτικοί συνεταιρισμοί συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα για την ελευθερία όχι μόνο στο Θρακικό πέλαγος, αλλά σε ολόκληρο το Αιγαίο, στον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο. Σημαντική βοήθεια στις επιχειρήσεις στη θάλασσα προσέφερε η [[Αίνος Θράκης|Αίνος]], μεγάλη ναυτική δύναμη της εποχής, που διέθετε περίπου 300 καράβια, όταν εκδηλώθηκε η εξέγερση της πόλης. (Μακεδονία) Ταξιδεύοντας σε μακρινές αποστάσεις, ενισχύοντας επαναστάσεις στη Μακεδονία και λαμβάνοντας μέρος σε ναυμαχίες, ενέδρες και εκστρατείες οι Αινίτες ναυτικοί συνέβαλαν σημαντικά στον αγώνα. Σημαντικό ρόλο στους ναυτικούς αγώνες διαδραμάτισαν οι [[Χατζή Φρατζής Κούταβος|Χατζή Φρατζής Κούταβος,]] ο γιος του Μαργαρίτης Κούταβος και ο ανιψιός του Κωνσταντίνος Κούταβος, όλοι από την Αίνο. Ο Χατζή Φρατζής Κούταβος διακρίθηκε για τη γενναιότητά του σε πολλές μάχες και άφησε σημαντικές μαρτυρίες για τον αγώνα στην αλληλογραφία του και στα επίσημα έγγραφα που αντάλλασσε με την τότε ελληνική διοίκηση. Ο γιος του Μαργαρίτης Κούταβος με το πλοίο τους «Ποσειδών» συμμετείχε  στην εκστρατεία του Ολύμπου και της Χαλκίδας, ενώ έσωσε πολλές ζωές συμπατριωτών του στην καταστροφή της Χίου και στην Εύβοια κατά την εκστρατεία του Δράμαλη.<ref name=":1" />

Σπουδαία συμβολή στις ναυτικές επιχειρήσεις  ήταν αυτή του [[Χατζή Αντώνη Βισβίζη]], ο οποίος με τη γυναίκα του αγωνίστρια [[Δόμνα Βισβίζη]] και τα παιδιά του, με πλήρωμα 140 ναύτες και το μπρίκι του, την «Καλομοίρα», συμμετείχε στις ναυμαχίες του Άθω, της Λέσβου, της Σάμου, βοήθησε στις πολεμικές επιχειρήσεις του Υψηλάντη, του Ανδρούτσου και του Νικηταρά και συνέβαλε στη διάσωσή τους από τις επερχόμενες στρατιές του [[Δράμαλης|Δράμαλη]]. Μετά τον θάνατό του, το έργο του συνέχισε η γυναίκα του, Δόμνα Βισβίζη, συμμετέχοντας στην πολιορκία του Ευρίπου, όπου και διακρίθηκε στο πεδίο της μάχης. Έγινε γνωστή στην Ευρωπαϊκή Φιλελληνική Επιτροπή του Παρισιού, που ανέλαβε να περιθάλψει τον γιο της.<ref name=":1" />

Στη Σωζόπολη του Εύξεινου Πόντου, οι ντόπιοι Έλληνες κάτοικοι, με τη βοήθεια δύο συμπατριωτών τους, του Ι. Κωνσταντινίδη και του Κ. Παναγιώτου, που ήταν μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία, ήταν έτοιμοι να εξεγερθούν με την πρωτοβουλία του μητροπολίτη Σωζοπόλεως [[Παϊσίος Πρικαίος|Παϊσίου Πρικαίου]]. Στις 17 Απριλίου 1821 ο μητροπολίτης κήρυξε την ένοπλη εξέγερση του ελληνισμού της περιοχής και όρκισε του ευάριθμους επαναστάτες στον περίβολο του ναού του Αγίου Ζωσίμου. Το ελληνικό επαναστατικό σώμα είχε επικεφαλής τον [[Δημήτριος Βάρης|Δημήτριο Βάρη]], αδελφό του μητροπολίτη Παϊσίου Πρικαίου, που συνεργαζόταν στενά με 500 Βούλγαρους υπό την ηγεσία του [[βοεβόδα Αντώνωφ]].<ref name=":1" /> <ref name=":3" /> <ref name=":4" />

Η κρίσιμη και αποφασιστική μάχη δόθηκε στην θέση Κιούπκιοϊ κοντά στον ποταμό Ροπόταμο, ανάμεσα στην Αγαθούπολη και στη Σωζόπολη. Οι ανοργάνωτοι επαναστάτες διαλύθηκαν μπροστά στις αριθμητικά υπέρτερες δυνάμεις του Χουσεΐν πασά της Αγχιάλου. Στις 25 Απριλίου η Σωζόπολη καταλήφθηκε από τα τουρκικά στρατεύματα. Οι Έλληνες πρόκριτοι συνελήφθησαν και απαγχονίσθηκαν στην πλατεία της πόλης, ανάμεσά τους και ο μητροπολίτης ΠαϊσίοςΠαίσιος Πρικαίος, που αρνήθηκε να αποκηρύξει το επαναστατικό κίνημα. Το σκήνωμα του ρίχτηκε στο Ροπόταμο, αλλά Έλληνες ψαράδες το περισυνέλεξαν και το έθαψαν κρυφά στην τοποθεσία Κουρνιά, που πήρε από τότε την ονομασία "Ο τάφος του Δεσπότη".<ref name=":1" /> <ref name=":3" /> <ref name=":4" />

Στα μέσα περίπου του Απριλίου του 1821 σύμφωνα με τον Γάλλο περιηγητή Πουκεβίλ απαγχονίστηκαν στην Ανδριανούπολη 26 (κατά άλλους 32) Έλληνες πρόκριτοι δίπλα στην πόρτα της μητροπολιτικής εκκλησίας.<ref name=":6">{{Cite book|title = Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος, Τομ.2.|last = Πουκεβίλ|first = ΣΦ.Υ.Λ.|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref> Στις 18 Απριλίου ο ίδιος ο σουλτάνος, ως αντίποινα στην αντίδραση της Ευρώπης για τον απαγχονισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη [[Πατριάρχης Γρηγόριος Ε'|Γρηγορίου Ε']], εξέδωσε εμπιστευτική διαταγή για τον απαγχονισμό του πρώην Οικουμενικού Πατριάρχη Αδριανουπολίτη [[Κύριλλος ΣΤ΄|Κύριλλου ΣΤ’]] (κατά κόσμον Κωνσταντίνου Σερπετζόγλου), που, αν και υπέργηρος, απαγχονίστηκε δημόσια στη συνοικία του Φαναρίου.<ref name=":6" /> Κατά άλλους απαγχονίστηκε στην Αδριανούπολη και το σκήνωμά του, όπως και των προκρίτων, ρίχτηκε στον ποταμό Έβρο, περισυνελέγη στο Χειμώνιο από κατοίκους του Πυθίου και ενταφιάστηκε στο σπίτι του Χρήστου Αργυρίου.<ref name=":1" /> <ref name=":3" /> <ref name=":4" />Η απώλεια του μητροπολίτη και λόγιου Αδριανουπόλεως [[Δωρόθεου Πρώιου]], στις αρχές Ιουνίου, σκόρπισε πίκρα και απογοήτευση σε ολόκληρο το θρακικό ελληνισμό.<ref name=":1" /> <ref name=":3" /> <ref name=":4" />

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της τουρκικής βιαιότητας απέναντι στους επαναστατημένους πληθυσμούς της Θράκης αποτελεί τοολοκαύτωματο [[ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης]] το Σεπτέμβριο του 1821, που δεν άφησε ασυγκίνητο κανέναν, ούτε Έλληνα, ούτε ξένο και αποτυπώθηκε στον πίνακα του [[Αυγούστου Βινσόν]], που βρίσκεται σήμερα στο μουσείο του Λούβρου. Η αιχμαλωσία των Σαμοθρακιωτών, η σφαγή 700 ανδρών  και η αποστολή των γυναικόπαιδων στα σκλαβοπάζαρα σηματοδοτούν το τραγικό τέλος της εξέγερσης του νησιού.<ref name=":0" /> <ref name=":1" /> 

Επαναστατικές ενέργειες εκδηλώθηκαν την εποχή εκείνη και στην Σαμοθράκη, με την αποφασιστική ενθάρρυνση από τις από τις περιπολίες των Ψαριανών στα βόρεια Ελληνικά παράλια. Ο τουρκικός στόλος προερχόμενος από τον Ελλήσποντο, αποβίβασε στρατό στο νησί, κατέστειλε την ανταρσία, λεηλάτησε τη Σαμοθράκη και μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη 70 ομήρους, 12 από τους οποίους απαγχόνισε.<ref name=":1" /> Ο Γάλλος περιηγητής [[Φρανσουά Πουκεβίλ|Πουκεβίλ]] περιγράφει τα γεγονότα: "''οι γυναίκες αλυσοδένονται, οι άνδρες αποκεφαλίζονται, εκτός από μερικούς που τους φυλάγουν για να τους κρεμάσουν στα κατάρτια, όταν νικητές θα μπουν στην Κωνσταντινούπολη''".<ref>{{Cite book|title = Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος, Τομ.3|last = Πουκεβίλ|first = ΣΦ.Υ.Λ.|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref> Σημαντική είναι και η μαρτυρία του [[Δραγούμης|Ιώνα Δραγούμη]] στο έργο του "Σαμοθράκη", ο οποίος διέσωσε με λεπτομερειες τη σφαγή, όπως την άκουσε από τους κατοίκους του νησιού.<ref>{{Cite book|title = Σαμοθράκη|last = Δραγούμης (ΙΔΑΣ)|first = Ίων|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref> Οι Σαμοθρακίτες Μιχαήλ, Γεώργιος, Μανουήλ, Θεόδωρος καθώς και ο Νικόλαος Παπαντωνούδης μαρτύρησαν, αρνούμενοι τον εξισλαμισμό και ανακηρύχτηκαν νεομάρτυρες. Η μνήμη τους γιορτάζεται στις 6 Απριλίου.<ref name=":0" /> <ref name=":4" />

* Πουκεβίλ, ΣΦ.Υ.Λ. (1890). ''Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος''. Αθήνα: τυπογραφείο Α.Ν. Τρίμη.

* Πουκεβίλ, ΣΦ.Υ.Λ. (1890). ''Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος''. Αθήνα: τυπογραφείο Γ. Σταυριανού