Επαμφοτερίζουσα χημική ένωση: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τα [[οξείδιο|οξείδια]] και τα [[υδροξείδιο|υδροξείδια]] πολλών μετάλλων (όπως ο [[ψευδάργυρος]], ο [[κασσίτερος]], ο [[μόλυβδος]], το [[αργίλιο]] και το [[βηρύλιοβηρύλλιο]]) και των περισσότερων μεταλλοειδών έχουν επαμφοτερίζοντα χαρακτήρα.

Τα πιόπιο γνωστά επαμφοτερίζοντα οξείδια είναι : του [[οξείδιο του αργιλίου|αργιλίου]] (Al₂O₃), του [[οξείδιο του ψευδαργύρου|ψευδαργύρου]] (ZnO), του [[οξείδιο του μολύβδου|μολύβδου]] (PbO), του [[οξείδιο του κασσιτέρουκασσίτερου|κασσιτέρουκασσίτερου]] (SnO) και του [[οξείδιο του πυριτίου|πυριτίου]] (SiO₂). Όταν τα οξείδια αυτά αντιδρούν με το νερό σχηματίζουν επαμφοτερίζοντα υδροξείδια.

Μπορούν να προκύψουν από τα αντίστοιχα οξείδια με επίδραση νερού :<br />

Τα υδροξείδια αυτά συμπεριφέρονται :

*Ως ''οξέα σε βασικό περιβάλλον'' εξουδετερώνοντας τη βάση. Σ' αυτή την περίπτωση βολεύει η αλλαγή στη συμβατική γραφή του υδροξειδίου για να μοιάζει με "οξύ" π.χ. το Al(OH)₃ μπορεί να γραφεί και ως H₃AlO₃. Έτσι θα είναι π.χ. :

</div> Σε υδατικό διάλυμα λοιπόν έχουμε τις εξής δράσεις :<br />

Ένα οξείδιο του γενικού τύπου ΣΟ <ref>Σ = χημικό στοιχείο, Ο = οξυγόνο</ref>, όταν διαλυθεί στο νερό δίνει την ένωση Σ(ΟΗ)₂ : ΣΟ + Η₂Ο → Σ(ΟΗ)₂. Όταν το στοιχείο Σ είναι πολύ ηλεκτροθετικό, τότε το ηλεκτρονικό νέφος είναι μετατοπισμένο προς το [[υδρογόνο]] και ο δεσμός Ο-Η είναι ενισχυμένος, ενώ ο δεσμός Σ-Ο είναι εξασθενημένος. Έτσι στο νερό η ένωση, διίσταται κατά το σχήμα : Σ(ΟΗ)₂ → Σ²⁺ + 2ΟΗ^- και παρουσιάζει σαφώς βασικό χαρακτήρα.<br />

Όταν όμως το στοιχείο Σ είναι [[Ηλεκτραρνητικότητα|ηλεκτραρνητικό]], συμβαίνει το αντίθετο δηλ. το Σ έλκει προς τη μεριά του το νέφος ηλεκτρονίων, ο δεσμός Σ-Ο ενισχύεται και ο δεσμός Ο-Η αποδυναμώνεται οπότε έχουμε : Σ(ΟΗ)₂ → ΣΟ₂^2- + 2Η⁺, δηλ. το Η αποδίδεται ως πρωτόνιο οπότε η ένωση έχει σαφώς όξινο χαρακτήρα.<br />

Όταν οι δεσμοί Σ-Ο και Ο-Η είναι εξίσου ισχυροί δηλ. το Σ έχει ενδιάμεση τιμή ηλεκτραρνητικότητας,<ref>Η σειρά ηλεκτραρνητικότητας για μερικά στοιχεία είναι : F>O>Cl>N>Br>I>S>C>P>>H>Si>Al>Μέταλλα</ref> τότε το οξείδιο ΣΟ σε όξινο περιβάλλον δίνει βάση <ref>Al₂O₃ + H₂O → Al(OH)₃</ref> και σε βασικό περιβάλλον δίνει οξύ.<ref>Al₂O3 + H₂O → H₃AlO₃</ref>

Ένα αμφιπρωτικό μόριο ή ιόν μπορεί να συμπεριφερθεί και ως δότης (δηλ. ως οξύ) και ως δέκτης (δηλ. ως βάση) ενός πρωτονίου, σύμφωνα με τους ορισμός των Brønsted και Lowry για τα οξέα και τις βάσεις. Το νερό, τα [[αμινοξύ|αμινοξέα]], το όξινο ανθρακικό ανιόν, το όξινο θειικό ανιόν κ.λ.π. είναι μερικά από τα πιόπιο συνηθισμένα παραδείγματα αμφιπρωτικών μορίων ή ιόντων. Εφόσον οι αμφιπρωτικές ουσίες δρουν και ως οξέα, περιέχουν όλες άτομο υδρογόνου. Παραδείγματα :

*Το νερό όταν αντιδρά με [[υδροχλωρικό οξύ]], δρα ως βάση : H₂O + HCl ⟶ H₃O⁺ + Cl^-, ενώ όταν αντιδρά με την αμμωνία, δρα ως οξύ : H₂Ο + ΝH₃ ⇄ NH₄⁺ + OH^-

*Το όξινο ανθρακικό ιόν (HCO₃^-) δημιουργείται όταν διαλυθεί στο νερό ένα [[άλας]] που το περιέχει π.χ. το όξινο ανθρακικό νάτριο : NaHCO₃ ⟶ Na⁺ + HCO₃^-. Το ανιόν μπορεί να δράσει και ως οξύ : HCO₃^- + H₂O ⇄ H₂CO₃ + OH^- αλλά και ως βάση : HCO₃^- + H₂O ⇄ CO₃^2- + H₃O⁺.

#Μανωλκίδης Κ., Μπέζας Κ. "Χημικές Αντιδράσεις", Αθήνα 1976.