Βικιπαίδεια

Τετραγράμματο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ →‎Ξένη: clean up, αντικατέστησε: Βίκτωρ Ουγκώ → Βικτόρ Ουγκώ με τη χρήση AWB
Gts-tg (συζήτηση | συνεισφορές)
75.780 επεξεργασίες
Tagging 8 dead links using Checklinks
Γραμμή 16:
Το Τετραγράμματο αποτελείται από τα σύμφωνα ΓΧΒΧ (γιοδ, χε, βαβ, χε) και η παραδοσιακή άποψη είναι ότι αντιστοιχεί σε τύπο του ρήματος ''χαβάχ'' (είμαι, γίνομαι, συμβαίνω), δηλαδή της παλαιότερης μορφής του ρήματος ''χαγιάχ'', στο τρίτο ενικό πρόσωπο. Εντούτοις, υπάρχουν διαφωνίες περί του ποιος ακριβώς είναι αυτός ο ρηματικός τύπος. Μερικοί πιστεύουν ότι το Τετραγράμματο αντιστοιχεί στον ''τύπο χιφίλ'' μη τετελεσμένο, κάτι που θα σήμαινε ότι κυριολεκτικά το Τετραγράμματο σημαίνει «Αυτός κάνει να είναι/γίνεται». Κατά τους υποστηρικτές αυτής της εκδοχής, ο τύπος χιφίλ θα μπορούσε να αναφέρεται στον ρόλο του Θεού ως δημιουργού, ως αιτίας ύπαρξης των πάντων ή, σύμφωνα με μια άλλη ερμηνεία, ότι Αυτός είναι που πραγματοποιεί τις υποσχέσεις του<ref>Πολλοί πρόσφατοι λόγιοι εξηγούν το [ΓΧΒΧ] ως χιφίλ του [χαβάχ]: αυτός που φέρνει σε ύπαρξη, ο ζωοδότης... που δίνει ύπαρξη, δημιουργός... ο υπαίτιος των γεγονότων... αυτός που πραγματοποιεί τις υποσχέσεις του.—''The Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon'', Hendrickson Publishers.</ref>. Από τις αρχές του 20ού αιώνα επικράτησε η άποψη ότι το Τετραγράμματο αναπαριστά μάλλον τον ρηματικό ''τύπο καλ'' μη τετελεσμένο και σημαίνει ετυμολογικά: «Αυτός είναι/γίνεται» ή «Αυτός θα είναι/γίνει». Ερμηνεύοντας οι λόγιοι τη χρήση του καλ, όπως θα δούμε και στην επόμενη ενότητα, θεωρούν ότι αυτή υποδηλώνει την αυθυπαρξία του Θεού ή, επιπλέον, την προθυμία Του να γίνει ο ίδιος οτιδήποτε χρειαστεί ώστε να εκπληρωθούν οι υποσχέσεις του, αποδεικνύοντας έτσι πως είναι παρών, μαζί με τον λαό του.<ref>Το ''Vine's Expository Dictionary of Biblical Words'' αναφέρει στο ρήμα ''χαγιάχ'': «Συχνά αυτό το ρήμα υποδηλώνει περισσότερα πέρα από την απλή ύπαρξη ή ταυτότητα (θα μπορούσε να υποδειχθεί και με την παράλειψη του ρήματος). Μάλλον, το ρήμα αποτελεί ισχυρή δήλωση σχετικά με την ύπαρξη ή την παρουσία ενός ατόμου ή πράγματος. Επιπλέον, η απλή σημασία "γίνομαι" ή "συμβαίνω" εμφανίζεται συχνά στις αγγλικές μεταφράσεις. [...] Εφόσον το όνομα του Ιεχωβά ή Γιαχβέ ήταν ευρέως γνωστό πολύ πριν (Γε 4:1), αυτή η αποκάλυψη [στο Έξοδος 3:14] φαίνεται ότι δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ο Θεός που σύναψε τη διαθήκη ήταν ο Θεός που τηρούσε τη διαθήκη. Έτσι, το Εξ. 3:14 είναι παραπάνω από μια απλή δήλωση ή ταυτότητα: "Είμαι αυτό που Είμαι"· αποτελεί διακήρυξη του θεϊκού ελέγχου σε όλα τα πράγματα (Ωσ. 1:9)». Επίσης, το ''Λεξικό Βιβλικής Θεολογίας'': «Το ρήμα ''hayah'' έχει δυναμική έννοια: πολύ περισσότερο από την ουδέτερη σημασία του υπάρχω, σημαίνει ένα γεγονός, μια πάντοτε παρούσα και ενεργό ύπαρξη, ''πάρειμι'' μάλλον παρά απλώς ''ειμί''».—Μετάφραση στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Βιβλικό Κέντρο Άρτος Ζωής, σ. 214, 1980.</ref>
 
Η διαφωνία περί του ρηματικού τύπου του Τετραγράμματου επικεντρώνεται στο γεγονός ότι το ρήμα ''χαβάχ'' ή ''χαγιάχ'' πουθενά αλλού δεν έχει χρησιμοποιηθεί σε ''χρόνο χιφίλ'', αν και αυτό για μερικούς λογίους δεν αποτελεί τελεσίδικη απόδειξη<ref>''The Anchor Bible Dictionary,'' Ed. by D. N. Freedman, Doubleday, 1992, λήμμα Yahweh.</ref>. Επιπρόσθετα, η εκδοχή περί καλ μη τετελεσμένου φαίνεται να ενισχύεται από το εδάφιο [http://www.blueletterbible.org/cgi-bin/versions.pl?book=Exd&chapter=3&verse=14&version=KJV#14 Έξοδος 3:14]{{deadDead link|date=September 2013}}. Εκεί αναφέρεται ότι, κατόπιν σχετικής ερώτησης του Μωυσή, ο Θεός επεξήγησε το όνομά του, λέγοντας ''εχγέχ ασέρ εχγέχ''. Η λέξη ''εγχέχ'' αποτελεί τον ρηματικό τύπο καλ μη τετελεσμένο του ρήματος ''χαγιάχ'' στο πρώτο ενικό πρόσωπο και σημαίνει «είμαι» ή «θα είμαι». Οι Αλεξανδρινοί Εβδομήκοντα απέδωσαν τη φράση με πλατωνική ορολογία<ref>Ιωάννης Καραβιδόπουλος, «Η Καινή Διαθήκη ως βασική συλλογή της χριστιανικής θρησκείας. Ο κανόνας της ΚΔ και η απόκρυφη γραμματεία», ''Η ιστορία της Ορθοδοξίας,'' Εκδόσεις Road, 2009, τόμ. 1, σελ. 245.</ref> «Ἐγώ εἰμι ὁ ὤν», και αυτή συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι η κλασική απόδοση, μολονότι αποτελεί ερμηνευτική παράφραση του κειμένου<ref>«Όσον αφορά την κοινή άποψη ότι το όνομα Ιεχωβά εκφράζει την ιδέα της απόλυτης και αφ' εαυτού ύπαρξης, αυτή αποτελεί αποκύημα της φαντασίας της Αλεξανδρινής φιλοσοφίας, εξόχως ασυνεπούς με τη συνολική γλώσσα της Παλαιάς Διαθήκης [...] Ο Ισραήλ λάτρευε τον Ιεχωβά ως ζωντανή προσωπική δύναμη και όχι ως μεταφυσική οντότητα [...] Επαληθώς, η μεταφυσική θεώρηση της Θεότητας ως αιώνιου, άπειρου και τα όμοια δεν αποτελεί [[wikt:el:ίδιον|ίδιον]] της εξ αποκαλύψεως θρησκείας, αλλά προήλθε από τους φιλοσόφους των Εθνικών πολύ πέρα από οποιαδήποτε απόπειρα στην Παλαιά Διαθήκη». (W. Robertson Smith, ''The Prophets of Israel and their Place in History'', 1919, A. & C. Black, σελ. 62, 63, διαθέσιμο στο διαδίκτυο [http://www.archive.org/details/prophetsofisrael00smitiala εδώ])</ref>. Πιο κοντά στο εβραϊκό κείμενο είναι η απόδοση «Εγώ θα είμαι αυτός που θα είμαι», την οποία και ακολουθούν πολλοί μεταφραστές. Αμφότερες τις αποδόσεις περιέχει το λεξικό των Μπράουν, Ντράιβερ και Μπριγκς. Το λεξικό των Κέλερ και Μπάουμγκάρτνερ αποδίδει τη φράση «Θα είμαι αυτός που θα αποδειχτώ»<ref>I shall be who I shall prove to be.—''The Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament'', Koehler, L., Baumgartner, W., Richardson, M., & Stamm, J. J. 1999, c1994-1996 (electronic ed.). E.J. Brill: Leiden; New York.</ref>. Αρκετά όμως λεξικά<ref>''The Oxford Dictionary of the Christian Church'' (688), ''Eerdmans Dictionary of the Bible'' (624), ''Nelson's New Illustrated Bible Dictionary'' (λήμμα «God, names of»), ''Tyndale Bible Dictionary'' (456) κ.ά.</ref> εγκυκλοπαίδειες<ref>''The Encyclopedia of Christianity'' (2:248), ''The International Standard Bible Encyclopedia, Revised'' (1:841) κ.ά.</ref> όπως και λόγιοι, τάσσονται και υπέρ της μετάφρασης των Eβδομήκοντα<ref>Grant R. Osborne, ''Baker exegetical commentary on the New Testament'' (Revelation), Baker Academic 2002, σελ. 60</ref>, ισχυριζόμενοι ότι η ερμηνεία του ''Ιεχωβά''/''Γιαχβέ'' αποδίδεται με παρόμοιο τρόπο από τον ίδιο τον ευαγγελιστή Ιωάννη<ref>John Wesley, ''The Works of John Wesley'', Τόμ. 1, 1840, σελ. 238</ref> στο Αποκ. 1:4 (''"ο ών καί ο ήν καί ο ερχόμενος"'')<ref>Carl Friedrich Keil and Franz Delitzsch, ''Commentary on the Old Testament'', Hendrickson 2002, Τόμ. 7 σελ. 568</ref> και αλλού. Τις ερμηνευτικές προτάσεις αυτής της σημαίνουσας φράσης θα τις εξετάσουμε στην επόμενη ενότητα.
 
Σύμφωνα με την εβραϊκή αντίληψη των πραγμάτων, ο συσχετισμός που υφίστατο ανάμεσα σε ένα άτομο και στο όνομά του ήταν τόσο ισχυρός ώστε το όνομα αποτελούσε συχνά ισοδύναμο του ίδιου του ατόμου. Έτσι, «ονομάζομαι» τάδε σήμαινε «είμαι» τάδε, καθώς το όνομα ταυτιζόταν με το ίδιο το αντικείμενο<ref>''Καθολική Εγκυκλοπαίδεια'', λήμμα «Εβραϊκά ονόματα», διαθέσιμο στο ίντερνετ [http://www.newadvent.org/cathen/10675a.htm εδώ].</ref>. Το θρησκευτικό δέος που ένιωθαν οι Εβραίοι για το όνομα του Θεού καταδεικνύει με τον πιο εύγλωττο τρόπο το γεγονός αυτό.
Γραμμή 55:
* Το θεολογικό έργο ''Elemental Theology: An Introductory Survey of Conservative Doctrine'' αναφέρει: «"Ιεχωβά" είναι ένα από τα σημαντικά ονόματα μέσω τον οποίων ο Θεός έκανε γνωστό τον Εαυτό του. Ο Ελοχίμ είναι ο Θεός ως Δημιουργός όλων των πραγμάτων, αλλά ο Ιεχωβά είναι ο ίδιος Θεός σε σχέση διαθήκης με εκείνους που Εκείνος δημιούργησε. Ιεχωβά σημαίνει τον αιώνιο, τον Αμετάβλητο, Εκείνον που ήταν, και είναι, και θα είναι. Είναι ο Θεός του Ισραήλ και ο Θεός εκείνων που απολυτρώνονται». (Emery H. Bancroft, Ronald B. Mayers, 1996, Kregel Publications, σελ. 54, 55)
* Στο έργο ''Exploring the Epistles of John: An Expository Commentary'' αναφέρεται: «Το μεγαλύτερο όνομα του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη ήταν Ιεχωβά, και είναι αξιοθρήνητο ότι αυτό το όνομα εμφανίζεται στην Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου μόνο 4 φορές (Έξοδ. 6:3· Ψαλ. 83:18· Ησ. 12:2· 26:4) [...] Καθώς Ιεχωβά είναι το όνομα του Θεού της διαθήκης, μάς υπενθυμίζει ότι ο Θεός είναι αμετάβλητος. Εκείνος υπόσχεται και οι υποσχέσεις Του είναι αναλλοίωτες όπως και ο Ίδιος». (John Phillips, 2003, Kregel Publications, σελ. 119, 120)
* Στον πρόλογο της μετάφρασης ''The Interlinear Bible: Hebrew/Greek/English'' ο καθηγητής Τζέι Γκριν (Jay P. Green) αναφέρει: «Το μοναδικό προσωπικό όνομα του Θεού που ανήκει μόνο σε Αυτόν αποδόθηκε είτε Ιεχωβά [Jehovah] είτε με την συντομευμένη μορφή [[Γιαχ]] [Jah]. Προτιμήσαμε αυτή την μεταγραφή του ΓΧΒΧ [JHWH] (συνεπώς Ιεχωβά) αντί της ΓΧΒΧ [YHWH] (ή Γιαχβέ) διότι αυτή είναι η καθιερωμένη χρήση στην αγγλική για τα Βιβλικά ονόματα που αρχίζουν με αυτό το γράμμα (πχ Ιακώβ [Jacob] και Ιωσήφ [Joseph])». (Sovereign Grace Publishers, 1997) Ο Γκριν, σχολιάζοντας την έκδοση της νέας μετάφρασης ''King James Version 3'', αναφέρει ότι ο όρος "Κύριος" αντί του θεϊκού ονόματος περιλαμβάνεται στις "χειρότερες από τις εσφαλμένες μεταφράσεις" (καθώς ο Ίδιος λέει «Εγώ είμαι ο Ιεχωβά, αυτό είναι το όνομά μου») —εσφαλμένη μετάφραση που επαναλαμβάνεται 6.000 φορές στη Βίβλο— και συνεχίζει: «Το κάθε έθνος είχε τους κυρίους του, αλλά μόνο οι Ισραηλίτες είχαν τον Ιεχωβά ως Θεό τους». (''The NEW KJ3'', [http://www.preteristviewpoint.com/id26.html εδώ]{{deadDead link|date=February 2011}}, στον ιστότοπο [http://www.preteristviewpoint.com/ preteristviewpoint.com])
* Στο βιβλίο του ''The Pentateuch'', αναφέρει ο Χόλντκροφτ: «Η αποκάλυψη του εαυτού του από τον ίδιο τον Θεό, λέγοντας "Εγώ είμαι ο ΚΥΡΙΟΣ [δηλαδή, ο Ιεχωβά]" [...] εμφανίζεται 158 φορές στην Παλαιά Διαθήκη συνολικά. Ο ΚΥΡΙΟΣ προσδιορίζει τον Εαυτό του ως Εκείνου που επικυρώνει την εκπλήρωση εκ μέρους Του των υποσχέσεών Του. [...] Οι πατριάρχες γνώριζαν την θεότητα ως "Ιεχωβά". [...] Οι οδηγίες του Θεού σε αυτή την περίπτωση [ενν. η υποτιμητική χρήση του ονόματος του Θεού] υποβλήθηκαν στην πιο ατυχή εσφαλμένη μετάφραση του τρίτου αιώνα Π.Χ., την μετάφραση των Εβδομήκοντα. Αυτή η μετάφραση αναφέρει "Εκείνος που ονοματίζει το όνομα του ''Κυρίου'', σίγουρα θα θανατωθεί" (εδ. [Λευ. 24:] 16). Αυτό το σφάλμα υποστηρίζει την παραδοσιακή Ιουδαϊκή πρακτική τού να μην προφέρεται το όνομα του ΚΥΡΙΟΥ (δηλαδή ΓΧΒΧ —Ιεχωβά ή Γιαχβέ) δυνατά. Στη δημόσια ανάγνωση αντικαθιστούσαν το ''Ιεχωβά'' με το ''Αδωνάι'', και σε ανεπίσημες περιπτώσεις χρησιμοποιούσαν το ''Χα σεμ'' (το Όνομα). Λόγω του ότι το όνομα της θεότητας δεν προφερόταν για μεγάλο διάστημα, σήμερα η γραπτή του μορφή και η προφορά του είναι ζήτημα αντιλογίας». (L. Thomas Holdcroft, 1996, CeeTeC Publishing, σελ. 115, 116, 202)
* «Ενώ Ελοχίμ είναι ο Θεός ως ο Δημιουργός όλων των πραγμάτων, Ιεχωβά είναι ο ίδιος Θεός σε σχέση διαθήκης με εκείνους που Έχει δημιουργήσει». (''The Companion Bible'', E. W, Bullinger, 1922/1999, Kregel Publications, Παράρτημα, σελ. 6)
Γραμμή 138:
[[Image:IEHOUAH Geneva Bible 1560 Psalm 83 18.PNG|thumb|280px|left|Η ''[[Βίβλος της Γενεύης]]'' (Geneva Bible), εκδόθηκε το [[1560]]. (Ψαλμός 83:18)]]
 
Στα τέλη του [[19ος αιώνας|19ου αιώνα]], καθώς το [[Σιωνισμός|σιωνιστικό]] κίνημα βρισκόταν σε δράση, [[Ιουδαϊσμός|Ιουδαίοι]] λόγιοι οι οποίοι έκαναν προσπάθειες προσέγγισης με τον Χριστιανισμό, χρησιμοποιούσαν το όνομα ''Ιεχωβά''. Για παράδειγμα, ο Βιβλικός λόγιος [[Άλφρεντ Έντερσαϊμ]] χρησιμοποιεί ευρέως —στα σημαντικά για τον Βιβλικό Ιουδαϊσμό-Χριστιανισμό και το Ισραήλ έργα του— αυτή την μορφή του θεϊκού ονόματος<ref>Για παράδειγμα, στο έργο του ''The Bible History, Old Testament'' (Η Ιστορία της Βίβλου, Παλαιά Διαθήκη) [http://philologos.org/__eb-bhot/vol_I/ch07.htm Τόμ. 1, κεφ. 7], αναφέρει: «Στα Εβραϊκά δύο όροι χρησιμοποιούνται κυρίως για τον Θεό: ο ένας όρος, ''Ελοχίμ'', αναφέρεται στη δύναμή Του ως Άρχοντα και Κυρίου· ο άλλος όρος, ''Ιεχωβά'', αναφέρεται στον χαρακτήρα Του ως Θεού διαθήκης».</ref>. Την ίδια πρακτική ακολούθησε ο λόγιος του [[Ταλμούδ]] [[Τζόζεφ Ραμπίνοβιτς]] (Joseph Rabinowitz) ο οποίος «σύμφωνα με τον [[Ορθόδοξος Ιουδαϊσμός|Ορθόδοξο Ιουδαϊσμό]] πίστευε ότι μόνον όταν θα ερχόταν ο [[Μεσσίας]] θα μπορούσε να προφερθεί το όνομα του Θεού»<ref>Βλέπε ''Joseph Rabinowitz and the Messianic Movement: The Herzl of Jewish Christianity'' (Kai Kjaer-Hansen, 1994, Eerdmans Publications) και σχετική αναφορά [http://www.jewsforjesus.org/publications/bookreviews/mrb04-01/kjaer εδώ]. Επίσης [http://the-gospel-herald.org/articles/from_judaism_to_christ.htm εδώ] υπάρχει ένα ενδιαφέρον σχετικό απόσπασμα από το περιοδικό ''The Gospel Herald'' του 1903 και μια σύντομη βιογραφία του [http://www.messianicassociation.org/profiles.htm εδώ]. Στην ταφόπλακα του μνημείου του χαράχτηκαν σύμφωνα με την επιθυμία του τα εξής: «Ένας Ισραηλίτης που πίστευε στον Ιεχωβά και τον Χρισμένο Του, τον Γεσούα από την Ναζαρέτ, τον Βασιλιά των Ιουδαίων, Τζόζεφ, γιος του Ντέιβιντ, Ραμπίνοβιτς» (''Your People Shall Be My People'', σελ. 135, Don Finto, 2001).</ref>. Ο λόγιος [[Ντέιβιντ Μπάρον Γκίνσμπουργκ]] (David Baron Günzburg) χρησιμοποιούσε το όνομα ''Ιεχωβά'' και έγραψε μια ανάλυση στο 53ο κεφάλαιο του βιβλίου του [[Ησαΐας (βιβλίο)|Ησαΐα]] με τίτλο ''Ο Υπηρέτης του Ιεχωβά: Τα Παθήματα του Μεσσία και η Δόξα που θα Επακολουθούσε''<ref>Για τον Γκίνσμπουργκ βλέπε σύντομη βιογραφία του [http://web.archive.org/web/20080314225750/http://www.shalom.org.uk/Testimonies/David+Baron.htm εδώ], όπου περιλαμβάνεται η αναφορά του στον «Ιεχωβά ο Οποίος είναι ο Ένας και το Όνομα του είναι Ένα», [http://www.israelinprophecy.org/ENGLISH/live_site/brief_list-most_famous_messianic_jews.html εδώ] και [http://www.scofieldprophecystudies.org/Scofield%20Articles/baron.htm εδώ]{{deadDead link|date=February 2011}}. Έργα του είναι, μεταξύ άλλων, ''[http://www.israelunique.com/shop/books/visions_prophecies_zechariah.htm Τα Οράματα και οι Προφητείες του Ζαχαρία]{{dead link|date=June 2015}}'' και ''[http://www.israelunique.com/shop/books/servant_of_Jehovah.htm Ο Υπηρέτης του Ιεχωβά]{{dead link|date=June 2015}}''.</ref>. Αλλά και άλλοι Ιουδαίοι, οι οποίοι δεν απέβλεπαν σε προσέγγιση με τον Χριστιανισμό, χρησιμοποιούσαν το όνομα ''Ιεχωβά''. Για παράδειγμα, το [[1939]], η ''Επιτροπή για τη Διατήρηση των Εβραίων'' ανέφερε μεταξύ άλλων: «Οι Ιουδαίοι εκλέχτηκαν, όχι για δική τους χάρη, αλλά εκλέχτηκαν για να αποτελέσουν το μέσο που θα χρησιμοποιήσει ο Ιεχωβά για να απολυτρώσει την ανθρωπότητα. [...] Τι είναι συνεπώς ο Ιουδαϊσμός; Ιουδαϊσμός είναι η αντίληψη της αιώνιας και άπειρης ιδέας του Ιεχωβά και η προσπάθεια συνειδητοποίησης αυτής της ιδέας»<ref>Ραβίνος Χάρι Γουάτον (Harry Waton), Committee for the Preservation of the Jews, Νέα Υόρκη, 1939, διαθέσιμο [http://web.archive.org/web/20080501105105/http://users.cyberone.com.au/myers/religion.html στο ίντερνετ εδώ].</ref>. Στη Γερμανία, λίγα χρόνια πριν την επικράτηση του [[Ναζισμός|Ναζισμού]], λαϊκές [[Προτεσταντισμός|προτεσταντικές]] ομάδες διεξήγαν εκστρατείες στη γερμανική επικράτεια με σκοπό να εξαλειφθούν από τις θρησκευτικές ιστορίες και τη λατρεία «εβραϊσμοί» που περιλάμβαναν μεταξύ άλλων και το όνομα ''Ιεχωβά''<ref>Μάλιστα η [[Αντισημιτισμός|αντιεβραϊκή]] αυτή σταυροφορία εξελίχθηκε σύμφωνα με ένα έντυπο της Ένωσης Γερμανών Χριστιανών σε μάχη με «στρατηγό των Χριστό που ηγείται εναντίον του Ιεχωβά». (''Betrayal: German Churches and the Holocaust'', Robert P. Ericksen & Susannah Heschel, 1999, Augsburg Fortress Publishers, σελ. 47, 56.)</ref>.
 
[[Εικόνα:Sør-Fron church, IEHOVA.jpg|thumb|150px|right|Ναός στο Σερ-Φρον (Sør-Fron) της [[Νορβηγία]]ς<ref>Βλέπε και σχετική σελίδα στον ιστότοπο [http://www.divinename.no/sorfron.htm www.divinename.no]{{dead link|date=June 2015}}.</ref>, του [[1787]].]]
 
Νεότεροι πολιτικοί ηγέτες, στοχαστές και επιστήμονες έχουν κάνει χρήση του ονόματος αυτού. Για παράδειγμα, ο δύο φορές Πρωθυπουργός του [[Ηνωμένο Βασίλειο|Ηνωμένου Βασιλείου]] [[Μπέντζαμιν Ντιζραέλι]] αναφέρει στο έργο του ''Tancred or The New Crusade'', μεταξύ άλλων, ότι ο [[Ιησούς Χριστός]] «προσευχήθηκε στον Ιεχωβά για να τους συγχωρήσει λόγω της άγνοιάς τους»<ref>Το έργο ''Tancred or The New Crusade'' είναι διαθέσιμο στο ίντερνετ [http://www.gutenberg.org/files/20004/20004-h/20004-h.htm εδώ], στον ιστότοπο του [http://www.gutenberg.org/ Gutenberg Project]. Επίσης, βλέπε το έργο του Μπ. Ντιζραέλι ''Alroy or The Prince of the Captivity'' [http://www.gutenberg.org/files/20002/20002-h/20002-h.htm εδώ].</ref>. Το [[1947]], ο [[Μοχάντας Γκάντι]], σχολιάζοντας στην αραβο-ισραηλινή διένεξη, αναφέρθηκε στους Εβραίους ως «απογόνους του Ιεχωβά»<ref>Εθνική Ινδική εφημερίδα ''The Hindu'', [http://www.hinduonnet.com/mag/2004/02/01/stories/2004020100220300.htm Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2004]{{deadDead link|date=September 2013}}.</ref>. Πολιτικοί στοχαστές και φιλόσοφοι όπως ο [[Καρλ Μαρξ]] <ref>Βλέπε τα έργα του Μαρξ ''[http://www.marxists.org/archive/marx/works/1867-c1/ch14.htm Το Κεφάλαιο]'' [http://en.wikisource.org/wiki/Das_Kapital/Chapter_14], ''[http://www.marxists.org/archive/marx/works/1859/quid-pro-quo/index.htm Quid Pro Quo]'' και [http://www.marxists.org/archive/marx/works/1845/holy-family/ch06_3_b.htm Η Αγία Οικογένεια].</ref>, ο [[Μιχαήλ Μπακούνιν]]<ref>Βλέπε το έργο του ''Ο Θεός και το Κράτος'' [http://www.marxists.org/reference/archive/bakunin/works/godstate/ch03.htm κεφ. 3].</ref>, ο [[Λούντβιχ Φόγιερμπαχ]] <ref>Βλέπε για παράδειγμα το έργο του ''Το Νόημα του Χριστιανισμού: Μέρος 1ο. Το Πραγματικό ή Ανθρωπολογικό Νόημα της Θρησκείας'', [http://www.marxists.org/reference/archive/feuerbach/works/essence/ec11.htm κεφ. XI, Η Σημασία της Δημιουργίας στον Ιουδαϊσμό].</ref>, ο [[Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν]] <ref>Βλέπε το έργο του ''Η Φιλοσοφία της Φτώχειας'', [http://www.marxists.org/reference/subject/economics/proudhon/philosophy/ch08.htm κεφ. 8]. Μάλιστα δεν είχε διστάσει να χαρακτηρίσει τον εαυτό του «προσωπικό εχθρό του Ιεχωβά» (βλέπε σχόλιο του [[Φρίντριχ Ένγκελς]] στο έργο του ''[http://www.marxists.org/archive/marx/works/1848/12/07c.htm Προυντόν]'').</ref> και ο [[Νικολάι Μπουχάριν]] <ref>Βλέπε το έργο του ''Η Διδασκαλία του Μαρξ και η Ιστορική της Σημασία'', διαθέσιμο στο ίντερνετ [http://www.marxists.org/archive/bukharin/works/1933/teaching/intro.htm εδώ].</ref> χρησιμοποίησαν στα έργα τους το Βιβλικό όνομα του Θεού στη μορφή ''Ιεχωβά''. Επίσης, ο [[Άλμπερτ Αϊνστάιν]] στην αλληλογραφία του αναφερόταν συχνά στον Θεό με το όνομα ''Ιεχωβά''<ref>Για παράδειγμα, σε μια επιστολή του, σχολιάζοντας τον σφαγιασμό των αθώων στον πόλεμο, αναφέρει ότι «ο αρχαίος Ιεχωβά είναι ακόμη μακριά». (''Encyclopædia Britannica 2006'' Ultimate Reference Suite DVD λήμμα "Αϊνστάιν Άλμπερτ", διαθέσιμη πηγή στο ίντερνετ και [http://web.archive.org/20010124083100/leiwen.tripod.com/einbiobrit.htm εδώ])</ref>. Μάλιστα, ο Αϊνστάιν μαζί με τον [[Ρόμπερτ Όπενχαϊμερ]] συμμετείχαν σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα ονόματι "Project JEHOVAH"<ref>Βλέπε επιστολή του Προέδρου των ΗΠΑ [[Ντουάιτ Αϊζενχάουερ|Αϊζενχάουερ]] όπου [http://www.majesticdocuments.com/documents/1948-1959.php γίνεται αναφορά στο πρόγραμμα αυτό] (Νοέμβριος 1953).</ref>. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο [[Μάλκολμ Χ]] αναφερόταν συχνά στον Ιεχωβά της Βίβλου<ref>Στον ιστότοπο της εφημερίδας ''Το Βήμα'' υπάρχει [http://archive.is/20120729151414/tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=13711&m=Y02&aa=2 ο λόγος του Μάλκολμ Χ]{{deadDead link|date=September 2013}}, τον οποίο εκφώνησε στις [[4 Δεκεμβρίου]] [[1963]], όπου γίνεται αναφορά «στο πάνσοφο Υπέρτατο Ον, τον μεγάλο Θεό που αποκαλείται «Ιεχωβά» από τους μονοθεϊστές Εβραίους» και στον «ίδιο εκείνο Θεό (Ιεχωβά) που αναγκάστηκε να πνίξει τον Φαραώ στην Ερυθρά Θάλασσα». Το αγγλικό πρωτότυπο της ομιλίας μπορεί να βρεθεί [http://www.malcolm-x.org/speeches/spc_120463.htm εδώ] στον ιστότοπο [http://www.malcolm-x.org/ www.malcolm-x.org].</ref> στους πύρινους λόγους του αναφορικά με τις [[φυλετικές διακρίσεις]].
 
[[Image:AGIOS NEKTARIOS Orthodokos Iera Katihisis sel 248 IEHOVA.JPG|thumb|left|230px|Απόσπασμα από το έργο ''Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις'' ([[1899]]) του [[Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης|Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης]].]]
Γραμμή 174:
* η ''English Revised Version'',
* η ''A New Translation of the Bible'', του Γκ. Ρ. Νόις (G. R. Noyes)
* η ''Literal Translation of the Holy Bible''<ref>Διαθέσιμη στο ίντερνετ στον ιστότοπο [http://www.litvonline.com/litv/litv.htm litvonline.com]{{deadDead link|date=September 2013}}</ref>,
* η ''Translation of the Old Testament Scriptures from the Original Hebrew'', Ε. Σπούρελ (H. Spurrell),
* η ''Μετάφραση των Άγιων Γραφών, του Ντάρμπυ'' (J. N. Darby)<ref>Διαθέσιμη στο ίντερνετ στον ιστότοπο της ''Christian Classics Ethereal Library'' ([http://www.ccel.org/ccel/bible/darby.Gen.2.html ccel.org]).</ref>
Γραμμή 187:
{{απόσπασμα|''Ιεχωβά''. Διατηρήσαμε αυτό το όνομα του Θεού της Διαθήκης του Ισραήλ επειδή ο αναγνώστης το έχει συνηθίσει για χρόνια.}}
 
Πέρα από τη μακραίωνη και ευρεία χρήση της μορφής ''Ιεχωβά'', σύγχρονοι λόγιοι υποστηρίζουν ότι «''στην Εβραϊκή [το όνομα του Θεού] προφέρεται Ιεχωβά [Yehowah]''» καί ότι έτσι «''πιθανώς προφερόταν στους βιβλικούς χρόνους''»<ref>''Understanding the Exodus and Other Mysteries of Jewish History'', Stephen Barrett Segall, 2003, Etz Haim Press.</ref>. Εκτενής ανάλυση και σύγχρονη έρευνα που φανερώνει ότι το Τετραγράμματο προφερόταν από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα ως ''Ιεχωβά'' (Y.eH.oW.aH) έχει παρουσιαστεί από τον λόγιο της Εβραϊκής Ζεράρ Γκερτό (Gérard Gertoux)<ref>''[http://gertoux.online.fr/divinename/ The Name of God Y.eH.oW.aH Which Is Pronounced As It Is Written I_Eh_Ou_Ah: Its Story]{{deadDead link|date=February 2011}}'', 2002, University Press of America.</ref>.
 
Η κριτική που έχει ασκηθεί όσον αφορά τη μορφή ''Ιεχωβά'' θεωρεί ότι είναι μία «''συγκριτικά πρόσφατη επινόηση''»<ref>''Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια'' ([http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=206&letter=J])</ref>—παρά το γεγονός ότι η μορφή αυτή μαρτυρείται ήδη από τον 11ο αιώνα—, ενώ σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη των λογίων, η απόδοση αυτή αποτελεί «''ανακριβή''» ή ακόμη και «''εσφαλμένη''» μεταγραφή<ref>
Γραμμή 223:
* [[Γρηγόριος Ξενόπουλος]], ''Η Ζωή Μου σαν Μυθιστόρημα''.
* [[Εμμανουήλ Ροΐδης]], ''Aθησαύριστα κείμενα''.
* [[Γιώργος Σεφέρης]], ''Άσμα Ασμάτων, Μεταγραφή''<ref>Ένα απόσπασμα της μεταγραφής του Άσματος Ασμάτων του Γ. Σεφέρη που αναφέρεται στον "πόθο του Ισραήλ για τον ερχομό της βασιλείας του Ιεχωβά" είναι διαθέσιμο σε άρθρο της εφημερίδας ''Η Καθημερινή'' (8/4/2001) [http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_8/04/01_I7064298%3DI7064298%3D|01%2601-0401!cod80401$31460.html εδώ]{{dead link|date=June 2015}}.</ref> και ''Μεταγραφή της Αποκάλυψης''.
* [[Άγγελος Τερζάκης]], ''Θυσία του Αβραάμ'' (με συλλαβισμό «''Γεχωβά''»).
 
Γραμμή 230:
* [[Στίβενς Γουάλας]], ''Academic Discourse at Havana''<ref>Στο ποίημά του αυτό, το οποίο γράφτηκε τη δεκαετία του 1930, ο [http://web.archive.org/web/20071216053747/http://tovima.dolnet.gr/print.php?e=B&f=13976&m=S11&aa=2 Γουάλας] γράφει:
«Canaries in the morning, orchestras<br>In the afternoon, balloons at night. That is<br>A difference, at least from nightingales,<br>Jehovah and the great sea-worm».<br>
(''The Columbia World of Quotations'', 1996, διαθέσιμο [http://education.yahoo.com/reference/quotations/quote/66142;_ylt=AiKr9Z1atKJKTOfv7gOYeyFYCc0F εδώ]{{dead link|date=June 2015}} στον ιστότοπο του [http://education.yahoo.com/ education.yahoo.com])</ref>.
* [[Ουμπέρτο Έκο]], ''Το Όνομα του Ρόδου''.
* [[Ράντγιαρντ Κίπλινγκ]], ''Οι Εφτά Θάλασσες''<ref>«Ιεχωβά των Βροντών, Κύριε Θεέ των Μαχών, βοήθησε! [...] Ιεχωβά των Βροντών, Κύριε Θεέ των Μαχών, άκουσε!» (Rudyard Kipling, ''The Seven Seas'', Hymn Before Action, διαθέσιμο [http://whitewolf.newcastle.edu.au/words/authors/K/KiplingRudyard/verse/volumeXI/hymnbeforeaction.html εδώ] και [http://www.fullbooks.com/Verses-1889-18964.html εδώ].</ref>.
* [[Μπαρτολομέους Κρασέλιους]], ''Ιεχωβά, Τώρα θα σε Λατρέψω'' (Jehovah, Let Me Now Adore Thee)<ref>Έργο του 1697. Το [http://www.ctsfw.edu/etext/hymnals/tlh/adore.tlh κείμενο του έργου]{{deadDead link|date=September 2013}} μπορεί να βρεθεί στον ιστότοπο [http://www.ctsfw.edu/ Concordia Theological Seminary].</ref>.
* [[Τζακ Λόντον]], ''Ο Θαλασσόλυκος''<ref>«Ο Ιεχωβά ήταν ανθρωπόμορφος διότι μπορούσε να επικοινωνήσει με τους Εβραίους μόνο με τους όρους της δικής τους κατανόησης». (''The Sea Wolf'', διαθέσιμο [http://london.sonoma.edu/Writings/SeaWolf/chapter27.html εδώ], στον ιστότοπο [http://london.sonoma.edu/ london.sonoma.edu])</ref>, ''Η σιδερένια φτέρνα''<ref>Στο έργο του ''Η σιδερένια φτέρνα'' ([[1907]]) γράφει ο [[Τζακ Λόντον|Λόντον]]: «Εσείς, μπροστά στα μηχανήματα που εξοικονομούν χρόνο και μόχθο, μπροστά στην οργανωμένη παραγωγή, στην αυξημένη αποδοτικότητα των κοινοπραξιών, θέλετε να γυρίσετε μια γενιά πίσω τον ήλιο της οικονομίας, στον καιρό που δεν υπήρχαν μεγάλοι κεφαλαιοκράτες, δεν υπήρχαν μεγάλα μηχανήματα, σιδηρόδρομοι, τότε που ένα πλήθος μικροκεφαλαιοκρατών κονταροχτυπιούνταν μεταξύ τους μέσα σε μια οικονομική αναρχία, τότε που η παραγωγή, πρωτόγονη, σπάταλη, ανοργάνωτη, είχε μεγάλο κόστος. Πιστέψτε με, το κατόρθωμα του [[Ιησούς του Ναυή|Ιησού του Ναυή]] ήταν πιο εύκολο και τον βοήθησε κι ο Ιεχωβά. Αλλά ο Θεός έχει απαρνηθεί εσάς τους μικροκεφαλαιοκράτες. Ο ήλιος του μικροκεφαλαιοκράτη έχει δύσει. Και δεν θα ανατείλει ξανά. Ούτε έχετε τη δύναμη να τον ακινητοποιήσετε. Χάνεστε κι είστε καταδικασμένοι να χαθείτε ολότελα από το πρόσωπο της κοινωνίας». (''The Iron Heel'', διαθέσιμο [http://www.gutenberg.org/files/1164/1164-h/1164-h.htm εδώ], στον ιστότοπο [http://www.gutenberg.org/ gutenberg.org] και [http://london.sonoma.edu/Writings/IronHeel/chapter8.html εδώ])</ref>, κ.α.<ref>Βλέπε ψηφιακή αναπαραγωγή του έργου του ''The Heathen'' [http://etext.lib.virginia.edu/images/modeng/public/LonHeat/LonHe204.jpg εδώ], στον ιστότοπο [http://etext.lib.virginia.edu/ lib.virginia.edu]</ref>
* [[Τζον Μίλτον]], ''Ο Χαμένος Παράδεισος'' και ποιητικά έργα<ref>Στο έργο του ''Ο Χαμένος Παράδεισος'' (μπορεί να βρεθεί στο αγγλικό πρωτότυπο [http://oll.libertyfund.org/Home3/HTML-voice.php?recordID=0367 εδώ]{{dead link|date=June 2015}}) αναφέρει μεταξύ άλλων: «Και αντιμετωπίζοντάς τους σταθερός ο Ιεχωβά βροντάει από την Σιών, ενθρονισμένος ανάμεσα στο Χερουβίμ [...] Η Δημιουργία και οι Έξι ημέρες ψάλλουν, Μεγάλα είναι τα έργα σου, Ιεχωβά, αιώνιε». Επίσης, στα ''Ποιητικά Έργα'' του, κάνει χρήση του ονόματος Ιεχωβά εκτός των άλλων και στην απόδοση των Ψαλμών της Αγίας Γραφής (μπορούν να βρεθούν [http://oll.libertyfund/ εδώ], στον ιστότοπο [http://oll.libertyfund.org/ The Online Library of Liberty]).</ref>.
* [[Τόμας Μουρ]], ''Το Άσμα της Μαριάμ''.
* [[Ονορέ ντε Μπαλζάκ]], ''Δύο Ποιητές'', ''Σεραφίτα'', κ.α.<ref>Στο έργο του ''Δύο Ποιητές'' αναφέρει ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ:<br>«Από την περίλαμπρη καρδιά του χειμάρρου της δόξας και του φωτός,<br>Μπροστά στον θρόνο του Ιεχωβά όπου οι άγγελοι στέκονται κοντά,<br>Ο καθένας με ένα χρυσαφένιο σείστρο επαναλαμβάνει τις προσευχές της νύχτας, [...]<br>Σήμερα αυτή η ποιητική ψευτορητορεία έχει αντικατασταθεί με τον Ιεχωβά, τους αγγέλους, στα σείστρα, τα στολίδια των σεραφείμ και όλα τα συμπράγκαλα του παραδείσου τα οποία φρεσκάρονται με μερικές νέες λέξεις όπως "τεράστιος, άπειρος, μοναδικός, ευφυΐα"». (Ονορέ ντε Μπαλζάκ, ''Δύο Ποιητές'', διαθέσιμη αυτή και άλλες αναφορές στο όνομα ''Ιεχωβά'' στο ίντερνετ στα Αγγλικά [http://www.gutenberg.org/dirs/1/4/4/1443/1443.txt εδώ], στον ιστότοπο του [http://www.gutenberg.org/ Gutenberg Project] και στα Γαλλικά [http://ancilla.unice.fr/~brunet/BALZAC/IP/IP265627.htm εδώ], [http://ancilla.unice.fr/~brunet/BALZAC/IP/IP265815.htm εδώ], [http://ancilla.unice.fr/~brunet/BALZAC/Se/Se356123.htm εδώ] και [http://ancilla.unice.fr/~brunet/BALZAC/Sp/Sp333966.htm εδώ])</ref>.
Γραμμή 293:
* [[Έντουαρντ Γκίμπον]] (Εδουάρδος Γίββων), ''Η Ιστορία της Παρακμής και της Πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας'', 1776-89<ref>«Οι Ισραηλίτες [...] συνεχώς ξέπεφταν σε στασιασμό εναντίον της ορατής μεγαλειότητας του Δαβιδικού Βασιλιά τους, έθεταν τα είδωλα των εθνών στο αγιαστήριο του Ιεχωβά [...] κάθε αρσενικό, τρεις φορές το χρόνο, έπρεπε να παρουσιάζεται ενώπιον του Κυρίου Ιεχωβά», «Οι πιο μετριοπαθείς Γνωστικοί θεωρούσαν τον Ιεχωβά, τον Δημιουργό, ως Ων μικτής φύσης Θεού και Δαίμονα», «Για μια παρόμοια ένωση της μωσαϊκής πίστης και της ελληνικής φιλοσοφίας ξεχωρίζουν τα έργα του Φίλωνα [...] Η υλική ψυχή του σύμπαντος πιθανώς θα αποτελούσε προσβολή για την ευσέβεια των Εβραίων· αλλά εφάρμοσαν τον χαρακτήρα του Λόγου στον Ιεχωβά του Μωυσή και των Πατριαρχών» και «Οι ηθικές ιδιότητες του Ιεχωβά δεν μπορούν εύκολα να συμβιβαστούν με το πρότυπο της ανθρώπινης αρετής». (Edward Gibbon, ''The Decline And Fall Of The Roman Empire'', [http://www.ccel.org/g/gibbon/decline/volume1/chap15.htm Τόμ. 1, κέφ. 15], [http://www.ccel.org/ccel/gibbon/decline/volume1/nt15/029.htm Τόμ. 1, κέφ. 15, υποσ. 29], [http://www.ccel.org/ccel/gibbon/decline/volume1/chap21.htm Τόμ. 1, κέφ. 21] και [http://www.ccel.org/ccel/gibbon/decline/volume2/chap50.htm Τόμ. 2, κέφ. 50].</ref>.
* [[Τζορτζ Χέρμπερτ Γουέλς]], ''Επίτομη Παγκόσμια Ιστορία''<ref>Αναφορά του Γουέλς στον «Θεό του Αβραάμ, τον Ιεχωβά» μπορεί να βρεθεί [http://www.bartleby.com/86/22.html εδώ], στον ιστότοπο [http://www.bartleby.com/ bartleby.com]. (''A Short History of the World'', H.G. Wells, Penguin Books, 1922/1991, Κεφ. XXII, "Priests and Prophets in Judea", σελ. 83)</ref>, 1922.
* [[Νίκος Δήμου]], ''Ασκήσεις ελευθερίας'', 2006, εκδόσεις ''Τυπωθήτω''<ref>Για παράδειγμα, αναφέρει ο Νίκος Δήμου: «Άραγε έχει γίνει ποτέ δίωξη για προσβολή του [[Μωάμεθ]], του Ιεχωβά, ή του [[Βούδας|Βούδα]]; [...] Άλλες φορές βρεθήκαμε σε σύνθεση. Όπως στο έργο του Φίλωνα από την Αλεξάνδρεια, που έκανε τις πλατωνικές ιδέες, σκέψεις μέσα στη νόηση του Ιεχωβά». (''Ασκήσεις ελευθερίας'', σελ. 317, 339) Βλέπε, επίσης, σχετικά άρθρα του συγγραφέα στον [http://www.ndimou.gr/ ιστότοπό] του, όπως [http://archive.is/20120912103443/www.ndimou.gr/articledisplay.asp?time_id=433&cat_id=39 εδώ]{{deadDead link|date=September 2013}} και [http://archive.is/20120904175436/www.ndimou.gr/newsarticle_gr.asp?news_id=18 εδώ]{{deadDead link|date=September 2013}}.</ref>.
* [[Άλφρεντ Έντερσαϊμ]], ''Ο Ναός–Η Διακονία και οι Υπηρεσίες του'', ''Η Ζωή και η Εποχή του Ιησού του Μεσσία''.
* [[Κορνήλιος Καστοριάδης]], ''Η Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η Σημασία της για μας Σήμερα'', 1986<ref>Ο Κορνήλιος Καστοριάδης αναφέρει σχετικά: «Το αυτονόητο για τους κλασικούς εβραίους δεν ήταν η αναζήτηση της ελευθερίας ή της ισότητας ή της δικαιοσύνης, αλλά η συμμόρφωση προς τις εντολές του Ιεχωβά». (''Η Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η Σημασία της για μας Σήμερα'', εκδ. ''Ύψιλον'', 1986, σελ. 12, 13.</ref>.
* [[Γιάννης Κορδάτος]], ''Προλεγόμενα στο Ομηρικό Ζήτημα''<ref>Στο τρίτο μέρος του έργου ''Προλεγόμενα στο Ομηρικό Ζήτημα'' αναφέρει: «Στην Εβραϊκή μυθολογία οι τέτοιοι “ποιητές” λέγονταν ''προφήται'' και εμπνέονταν κατ' ευθείαν από τον Ιεχωβά». Διαθέσιμο στο ίντερνετ [http://web.archive.org/20010627142039/users.otenet.gr/~aper/homer/kordatos3.htm εδώ]{{deadDead link|date=September 2013}}.</ref>, 1939.
* Φ. Μέγιερ, ''Αβραάμ'', ''Μωυσής'', εκδόσεις ''Ο Λόγος''.
* [[Ρίτσαρντ Ντόκινς]], ''Η περί Θεού αυταπάτη'', 2006<ref>«Στο υπόλοιπο βιβλίο αναφέρομαι στους ''υπερφυσικούς'' θεούς, από τους οποίους ο πιο γνωστός στην πλειονότητα των αναγνωστών μου θα είναι ο Ιεχωβά, ο Θεός της ''Παλαιάς Διαθήκης''». (Richard Dawkins, ''Η περί Θεού αυταπάτη'', εκδ. Κάτοπτρο, 2007, σελ. 42)</ref>.
* [[Γουίλ Ντουράν]], ''Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού'', 1969, στα ελλ. Εκδόσεις Αφοί Συρόπουλοι.
* [[Ιωάννης Παπασταύρου]], ''Αρχαία Ιστορία''.
* [[Μάριος Πλωρίτης]], ''αρθρογραφία στο [[Το Βήμα|Βήμα]]''<ref>Βλέπε τα φύλλα του ''Βήματος'' με ημερομηνίες [http://archive.is/20120719164103/tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14694&m=B65&aa=2 19/2/2006]{{deadDead link|date=September 2013}}, [http://web.archive.org/20070927011739/www.tovima.gr/print_article.php?e=B&f=13976&m=B50&aa=2 28/9/2003]{{deadDead link|date=September 2013}}, [http://archive.is/20120913144902/www.tovima.gr/print_article.php?e=B&f=13236&m=B62&aa=2 8/4/2001]{{deadDead link|date=September 2013}}, [http://archive.is/20120913021822/www.tovima.gr/print_article.php?e=B&f=12462&m=B16&aa=1 4/1/1998]{{deadDead link|date=September 2013}}.</ref>, 2001-2006.
* [[Μπέρτραντ Ράσελ]], ''Κείμενα για τη Θρησκεία''<ref>Εκδόσεις Scripta, 2006.</ref>, ''Οι Πατέρες''<ref>Εκδόσεις Ι. Αρσενίδη</ref>.
* [[Στήβεν Ράνσιμαν]], ''The medieval Manichee: A study of the Christian dualist heresy'',<ref>Steven Runciman, ''The medieval Manichee: A study of the Christian dualist heresy'', Cambridge University Press, 1982 (c.1947), σσ. 6, 8, 10, 150, 178.</ref> 1947.
Γραμμή 320:
* [[Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ]], ''Καντάτες''<ref>Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο ''Εσένα, εσένα, Ιεχωβά, θα Αινώ'' (Dir, dir, Jehova will ich singen), στον ιστότοπο [http://www.musicanet.org/robokopp/Lieder/dirjehov.html musicanet.org]. Επίσης σχετική αναφορά στο ελληνικό έργο ''Επίτομη Ιστορία της Μουσικής''.</ref>.
* [[Ρόμπερτ Σούμαν]], ''Βαλτάσαρ''.
* [[Φραντς Σούμπερτ]], ''Ο Παντοδύναμος''<ref>''Die Allmacht'', D 852 op. 79,2. Ο επαναλαμβανόμενος στίχος "Groß ist Jehova, der Herr" («Ο Ιεχωβά είναι Μεγάλος, ο Κύριος») εμφανίζεται στο μελοποιημένο αυτό ποίημα και είναι διαθέσιμο [http://www.motettenchor-paderborn.de/k_971026.htm εδώ]{{dead link|date=June 2015}}.</ref>.
* [[Αντρέας Χάμμερσμιτ]], ''84ος Ψαλμός''<ref>''Επίτομη Ιστορία της Μουσικής''.</ref>.
* [[Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ]], ''Εσθήρ''<ref>Το λιμπρέτο του έργου ''Εσθήρ'' του Χέντελ μπορεί να βρεθεί [http://opera.stanford.edu/iu/libretti/esther.htm εδώ], στον ιστότοπο [http://opera.stanford.edu/ opera.stanford.edu]. Στο έργο αυτό αναφέρεται, για παράδειγμα: «Ο μεγάλος Ιεχωβά ζει και βασιλεύει, Εμείς στον μεγάλο Ιεχωβά εμπιστευόμαστε».</ref>, ''Αθαλία''<ref>Το λιμπρέτο του έργου ''Αθαλία'' του Χέντελ μπορεί να βρεθεί [http://opera.stanford.edu/iu/libretti/athalia.htm εδώ], στον ιστότοπο [http://opera.stanford.edu/ opera.stanford.edu].</ref>, ''Σαμψών''<ref>Το λιμπρέτο του έργου ''Σαμψών'' του Χέντελ μπορεί να βρεθεί [http://opera.stanford.edu/iu/libretti/samson.htm εδώ], στον ιστότοπο [http://opera.stanford.edu/ opera.stanford.edu]. Στο έργο αυτό αναφέρεται, για παράδειγμα: «Τότε θα γνωρίσουν, ότι μόνο Αυτός του οποίου το όνομα είναι Ιεχωβά, Πάνω σε όλη τη γη ο Μοναδικός, Πάντα ήταν ο Ύψιστος, και ακόμη παραμένει».</ref>, ''Σολομών''<ref>Το λιμπρέτο του ''Σολομώντα'' μπορεί να βρεθεί στα αγγλικά και τα γερμανικά [http://www.kuk-verlagsanstalt.com/English/Maulbronn/23SolomonLibreto.html εδώ]{{deadDead link|date=February 2011}}.</ref>.
 
======Κινηματογράφος======
Γραμμή 392:
::''"Ώρισαν οι εν Κωνσταντινούπολει συνελθόντες άγιοι Πατέρες, μη αθετείσθαι την πίστιν των Πατέρων των τριακοσίων δέκα οκτώ, των εν Νικαία της Βιθυνίας συνελθόντων άλλα μένειν εκείνην κυρίαν, και αναθεματισθήναι πάσαν αίρεσιν..."''.
 
Με βάση αυτόν τον ''Δογματικό όρο των 318 πατέρων στη Νίκαια'' <ref>όπως αναφέρει ο [[Μέγας Αθανάσιος|Αθανάσιος Αλεξανδρείας]] στο έργο του ''"Πίστις των άγιων τριακοσίων δέκα και οκτώ άγιων θεοφόρων Πατέρων των εν Νικαία"'' [http://patrologia.ct.aegean.gr/PG_Migne/Athanasius%20the%20Great%20of%20Alexandria_%20PG%2025-28/Didascalia%20cccxviii%20patrum%20Nicaenorum.pdf σε αρχείο pdf]{{deadDead link|date=September 2013}}</ref>
 
::''"Τον Θεόν ομολογούμεν Πατέρα και τον Υιόν και το Άγιον Πνεύμα...τω Αδάμ, τω Νώε, τω Αβραάμ, τω Ισαάκ, τω Ιακώβ, Σαμουήλ τε και Δαυίδ, Ηλίου και Ελισσαίω· και τοις λοιποίς άπαξ προφήταις· Θεόν αυτόν όντα της Καινής και Παλαιάς Διαθήκης."''
Γραμμή 588:
[[Image:Tetragrammaton benediction.png|300px|thumb|left|Το τετραγράμματο (περ. 600 π.Χ.) στην "ιερατική ευλογία", το αρχαιότερο διαθέσιμο βιβλικό απόσπασμα.]]
===Από την αρχή μέχρι και τη βαβυλωνιακή εξορία===
Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, οι πρωτόπλαστοι γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν το Θεϊκό Όνομα<ref>Γένεση 4:1</ref>. Το βιβλικό υπόμνημα καταγράφει ότι γενικά στον προκατακλυσμιαίο κόσμο γινόταν χρήση του Ονόματος <ref>Γένεση 4:26</ref>. Κατά την περίοδο των πατριαρχών, λίγο μετά δηλ. το 1900 π.Χ., ο Αβραάμ ονομάτισε έναν ιερό τόπο "Ιεοβά-ιρέ", που σημαίνει ''"Ο Ιεοβά θα δει"''<ref>Γένεση 22:14, ''Μετάφραση Βάμβα''</ref>. Γύρω στα τετρακόσια χρόνια μετά λέγεται ότι ο Θεός είπε στον Μωυσή: ''"Αποκαλύφθηκα στον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ ως Θεός Παντοκράτορας· και δεν τους επέτρεψα να Με γνωρίσουν με το όνομά Μου ΓΧΒΧ"'' <ref>I revealed Myself to Abraham, Isaac and Jacob as God Almighty (''El Shaddai''), and did not allow them to know Me by My name YHVH.—[http://www.blueletterbible.org/cgi-bin/versions.pl?book=Exd&chapter=6&verse=3&version=KJV#3 Έξοδος 6:3]{{deadDead link|date=September 2013}}, ''The Living Torah''
</ref>. [[Image:Mesha stele.jpg|thumb|200px|Η Μωαβιτική Λίθος, που χρονολογείται γύρω στο 850 π.Χ., περιέχει το Τετραγράμματο.]]Αυτό το εδάφιο αποτελεί για πολλούς απόδειξη ότι για πρώτη φορά το όνομα του Θεού αποκαλύφθηκε στον Μωυσή<ref>[http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/benedict_ist_logos.htm Βλ. Ομιλία του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ΄]</ref>, και δικαιολογούν τις προηγούμενες περιπτώσεις αναφοράς του Ονόματος στο βιβλίο της Γένεσης ως αναχρονισμούς του Μωυσή<ref>''The Complete Word Study Old Testament,'' AMG Publishers, 1998.</ref>. Άλλοι πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο δεν εξηγεί ικανοποιητικά τις ανωτέρω περιπτώσεις χρήσεις του ονόματος και, συνυπολογίζοντας το λεξιλόγιο και τη σύνταξη του εν λόγω εδαφίου, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η άγνοια του ονόματος του Θεού πριν από την εποχή του Μωυσή δεν αφορούσε τη λέξη καθαυτή αλλά το ότι δεν γνώρισαν στην πράξη τι σημαίνει το Όνομα, πώς αυτό αποτελεί εγγύηση για την εκπλήρωση των υποσχέσεων του Θεού.<ref>
* Το ρήμα [...] ''γιάντα'' δεν σημαίνει απλώς «γνωρίζω, είμαι εν γνώσει». Σημαίνει «βιώνω» την πραγματικότητα της αποκάλυψης του συγκεκριμένου ονόματος. Αυτό συνάδει με την χρήση του ~''βε'' ('''σ'''ημ), δηλ. «όνομα», το οποίο συγκεφαλαιώνει όλα τα χαρακτηριστικά και τις πράξεις του Θεού. Δεν αποτελεί απλή αναφορά σε κάποιον τίτλο, αλλά στον τρόπο με τον οποίο ο Θεός αποκαλύπτεται—ότι, δηλαδή, ο Θεός προσδίδει σημασία στο όνομά του μέσω των πράξεών του.—[http://net.bible.org/bible.php?book=Exo&chapter=6#n10 ''The Net Bible,'' υποσημείωση στο εδάφιο]{{deadDead link|date=September 2013}}.
* Η κατάλληλη απάντηση σε αυτό το ερώτημα έγκειται στην άρνηση [του Θεού] να γνωρίσουν οι πατριάρχες τη σημασία του ονόματος Γιαχβέ• όχι στην άρνηση να γνωρίσουν το όνομα. Τα δύο ρήματα, «εμφανίστηκα» και «έγινα γνωστός», είναι αμφότερα σε χιφίλ αυτοπαθή, δηλ. «Παρουσίασα τον εαυτό μου» και «Δεν έκανα τον εαυτό μου γνωστό». Η εβρ. πρόθεση πριν από τη φράση Ελ Σανταΐ και η απουσία οποιασδήποτε πρόθεσης πριν από τη λέξη Γιαχβέ είναι το πιο καθοριστικό στοιχείο. Η μετάφραση απαιτεί τη χρήση κάποιας πρόθεσης στη δεύτερη περίπτωση, και πιστεύουμε ότι οι καλύτερες μεταφράσεις είναι αυτές που κάνουν την πρώτη πρόθεση να αναφέρεται και στον δεύτερο όρο με την ίδια δύναμη και σημασία όπως αναφέρεται στον πρώτο. Αυτή η πρόθεση είναι η εβρ. Beth Essentiae και πρέπει να αποδοθεί «ως», σημαίνοντας: «Ο Θεός παρουσίασε τον εαυτό του στον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ με τα γνωρίσματα του (με τις ιδιότητες του) Ελ Σανταΐ, αλλά με τα γνωρίσματα του ονόματός μου Γιαχβέ δεν έκανα τον εαυτό μου γνωστό σε αυτούς». Το όνομα παίζει σημαντικό ρόλο εδώ: αποκαλύπτει τα γνωρίσματα, το ποιόν, τις ιδιότητες και την ουσία του ονόματος.—''The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible,'' 1976.</ref>
 
Γραμμή 602:
 
===Μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία===
Τα πράγματα, ωστόσο, για τη χρήση του Θεϊκού Ονόματος, ειδικά στον προφορικό λόγο, επρόκειτο να αλλάξουν κάποια στιγμή μετά την επιστροφή των Ιουδαίων από τη Βαβυλώνα και την ολοκλήρωση των Εβραϊκών Γραφών<ref>Μερικοί έχουν υποστηρίξει ότι η μείωση της χρήσης του Θεϊκού Ονόματος ξεκίνησε αμέσως μετά την εξορία στη Βαβυλώνα. Εντούτοις, τα τελευταία βιβλία των Εβραϊκών Γραφών, που γράφτηκαν μετά την εξορία μέχρι και τον 5ο αι. δεν φαίνεται να αποτυπώνουν μια τέτοια τάση.—''[[Ενόραση στις Γραφές]],'' B.& Φ. Ε. Σκοπιά, 1988, Vol. 2, σελ. 5.</ref>. Όπως λέει ο Ντέιβιντ Κλάινς (David J.A. Clines): «Μεταξύ του πέμπτου και του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ., ο Θεός έπαθε ένα τρομερό ατύχημα: έχασε το όνομά του. Πιο συγκεκριμένα, οι Ιουδαίοι σταμάτησαν να χρησιμοποιούν το προσωπικό όνομα του Θεού, Γιαχβέ, και άρχισαν να αναφέρονται στον Γιαχβέ με διάφορες περιφράσεις: Θεός, ο Κύριος, το Όνομα, ο Άγιος, η Παρουσία, ακόμα και ο Τόπος. Ακόμα και εκεί που ήταν γραμμένο το όνομα Γιαχβέ στο Βιβλικό κείμενο, οι αναγνώστες πρόφεραν το όνομα ως Αδωνάι. Με την τελική πτώση του ναού, ακόμα και οι σπάνιες θρησκευτικές τελετές στις οποίες χρησιμοποιούνταν το όνομα έπαψαν• μάλιστα ξεχάστηκε ακόμα και η προφορά του ονόματος»<ref>[http://www.shef.ac.uk/bibs/DJACcurrres/Postmodern2/Yahweh.html Theology, Vol. 83, 1980, σελ. 323-30.]{{deadDead link|date=February 2011}}</ref>.
 
Η μείωση της χρήσης του Ονόματος, ιδιαίτερα στον προφορικό λόγο, σχετίζεται ιστορικά με την επέκταση του ελληνιστικού πολιτισμού, η οποία και δημιούργησε δύο ισχυρά ρεύματα. Στο πρώτο ρεύμα ανήκαν οι συντηρητικοί Ιουδαίοι που πίστευαν ότι υπήρχε κίνδυνος αλλοτρίωσης της θρησκευτικής και εθνικής τους ταυτότητας, και αυτοί αμύνθηκαν τηρώντας πιο σχολαστικά τον Νόμο του Μωυσή. Σε αυτό συμπεριελήφθη και η αυστηρότερη τήρηση της βιβλικής εντολής «δεν πρέπει να κάνεις κακή χρήση του ονόματος του Γιαχβέ, του Θεού σου»<ref>You shall not misuse the name of Yahweh your God, for Yahweh will not leave unpunished anyone who misuses his name.—Έξοδος 20:7, ''New Jerusalem Bible''.</ref>, με αποτέλεσμα να περιοριστεί η προφορά του Ονόματος, ιδίως έξω από τον Ναό. Το Μισνά—αν και μεταγενέστερο έργο—δίνει κάποιες πληροφορίες για τις απόψεις που υπήρχαν όταν αυτό γράφτηκε. Συγκεκριμένα, το χωρίο Sotah 7:6 λέει: «Στον Ναό πρόφεραν το Όνομα όπως ήταν γραμμένο, άλλα στις επαρχίες χρησιμοποιούνταν μια υποκατάστατη λέξη». Από την άλλη μεριά, εθεωρείτο πρέπον το Όνομα να περιλαμβάνεται στους χαιρετισμούς<ref>Berakhot 9:5</ref>. Ωστόσο, ανάμεσα στα αμαρτήματα που απέκλειαν κάποιον από τη ζωή του «μέλλοντος αιώνος» ήταν και η προφορά του Ονόματος<ref>Sanhedrin 10:1</ref>. Το ότι πράγματι τον 1ο αιώνα υπήρχε η τάση αποφυγής της προφοράς του Θεϊκού Ονόματος τεκμηριώνεται από τα λεγόμενα του Εβραίου ιστορικού Ιώσηπου, που δηλώνει: «Τότε ο Θεός αποκάλυψε [στον Μωυσή] το όνομά Του, το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει φτάσει σε αφτιά ανθρώπων, και εγώ απαγορεύεται να το προφέρω»<ref>''Ιουδαική Αρχαιολογία,'' II, 276 [xii, 4].</ref>.
Γραμμή 644:
:*[http://web.archive.org/web/20060902172651/http://www.jtsa.edu/community/parashah/archives/5759/noah.shtml Το ΙΧΒΧ είναι το προσωπικό όνομα του Θεού, σε αντιδιαστολή με τον γενικότερο όρο ''ελοχίμ'']
:*[http://web.archive.org/web/20060902153431/http://www.jtsa.edu/community/parashah/archives/5754/vaera.shtml Το θεϊκό όνομα σημαίνει κατά τους αρχαίους ραβίνους "Θα Είμαι εκεί για εσένα όταν θα Με χρειαστείς"]
:*[http://www.jtsa.edu/community/parashah/archives/5763f/vaera.shtml Το όνομα δεν είναι απλά ένας τίτλος· υποδηλώνει το σύνολο των προσωπικών ιδιοτήτων του ατόμου]{{deadDead link|date=February 2011}}
:*[http://www.jtsa.edu/community/parashah/archives/5763/vayikra.shtml Η χρήση του ονόματος σημαίνει την δημιουργία προσωπικής επαφής και ιδιαίτερης επικοινωνίας]{{deadDead link|date=September 2013}}
*''Επίτομον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν των Αγίων και Ιερών Γραφών'', Δ.Κ. Υπερηφάνου, Νέα Υόρκη, 1925.
*''Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα'', Ελληνική Βιβλική Εταιρία, 1997.
Γραμμή 659:
* [http://www.htmlbible.com/kjv30/easton/east2017.htm Easton's Bible Dictionary]
* [http://www.nazarene.net/_halacha/Nazarenes_and_the_name.html Nazarenes and the Name of YHWH], an article by James Trimm
* [http://www.eblaforum.org/library/bcah/intbibarch05.html The Rise of God]{{dead link|date=June 2015}}
* [http://www.newadvent.org/fathers/0211.htm Στο έργο του Κλήμη του Αλεξανδρέα]
* [http://web.archive.org/web/20060828121225/http://65.1911encyclopedia.org/J/JE/JEHOVAH.htm ''Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα'' (''Encyclopedia Britannica''), λήμμα «Ιεχωβά», έκδοση 1911, στην αγγλική.]
* [http://perso.wanadoo.fr/jacques.laporte/Page6_En.htm]{{deadDead link|date=September 2013}}
* http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=52&letter=N
* http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=206&letter=J
Γραμμή 668:
* http://mb-soft.com/believe/text/god.htm
* http://www.yahweh.org
* [http://www.yaim.com/Pages/missingJ.htm]{{deadDead link|date=February 2011}}
* http://www.iahushua.com/ST-RP/name.htm
* http://www.divine-name.info/archaeology.htm
Γραμμή 677:
*[http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=52&letter=N the Jewish Encyclopedia of] supporting the Yahweh side.
*[http://hebrew4christians.com/Names_of_G-d/YHVH/yhvh.html A brief overview of the Name YHVH and how neither 'Yahweh' nor 'Jehovah' is the correct transliteration.]
* [http://gertoux.online.fr/divinename/ The Name of God Y.EH.OW.AH Which is Pronounced as It is Written I_Eh_oU_Ah: Its Story. By Gérard Gertoux]{{deadDead link|date=February 2011}}
* [http://www.archiv-vegelahn.de/jehova.html Archiv-Vegelahn (German)]
 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Τετραγράμματο"