Αριστοτέλης Βαλαωρίτης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
|||
Γραμμή 1:
[[File:Valaoritis.jpg|thumb|right|200px|Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ελαιογραφία του Σπυρίδωνος Προσαλέντη]]
Ο '''Αριστοτέλης Βαλαωρίτης'''([[1824]]-[[1879]]) ήταν [[έπος|επικός ποιητής]] του [[αρματολοί|αρματολισμού]]
==Βιογραφικά στοιχεία==
==Οικογενειακή κατάσταση==
Μετά από συχνά ταξίδια που πραγματοποιούσε στη [[Βενετία]], γνωρίστηκε με τον Αιμίλιο Τυπάλδο, την κόρη του οποίου, Ελοΐζα, παντρεύτηκε στις 10 Ιουνίου 1852. Στις 9 Αυγούστου 1857 απέκτησε ένα γιο, τον Αιμίλιο, ο οποίος σπούδασε στην Ιένα φιλολογία και φυσιολογία αλλά πέθανε στη Μαδέρα από φυματίωση. Επίσης στις 18 Μαρτίου 1869 την κόρη του Όλγα Αναστασία Άννα. Τέλος, μια ακόμα κόρη του γεννημένη το 1870 στη Λευκάδα, η Ναθαλία, πέθανε στις 15 Οκτωβρίου 1875<ref> Αριστείδης Στεργελλής, «Βαλαωριτικά. Από το αρχείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας», Παρνασσός, τομ.12(1970), σελ.114, 116-117</ref> Συνολικά από το γάμο του απέκτησε επτά παιδιά. . <ref> Νίκη Λυκούργου, «Βαλαωρίτης Αριστοτέλης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών, τομ.2 (1984), σελ.140</ref>
==Η πολιτική του δράση στην Ιόνιο Βουλή==
Από αρκετά νωρίς ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης εμπλέχθηκε στην πολιτική, και το 1857 εξελέγη στην Ιόνιο Βουλή, τασσόμενος με το κόμμα των Ριζοσπαστών
Στα πλαίσια της ενωτικής κίνησης των Ιταλών και της ίδρυσης διαφόρων κομιτάτων τα οποία σαν αντανάκλαση των Ιταλικών ενεργειών θα προκαλούσαν ανάλογα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στη Βαλκανική, ιδρύεται από τον Βαλαωρίτη στη [[Λευκάδα]] παρόμοιο κομιτάτο. Ο Βαλαωρίτης μετέβη στην Ήπειρο και τον Ιούνιο του 1862 στο Μαυροβούνιο ως εκπρόσωπος κομιτάτων, μεταφέροντας χρήματα υπέρ του αγώνος των Μαυροβουνίων.<ref>Γιώργος Αλισανδράτος, «Ο Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός (1848-1864) και η σχέση του με τις Γαλλικές επαναστάσεις του 1789 και 1848 και το Ιταλικό Risorgimento», στο: Κείμενα για τον Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό, εκδ.Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη, Αθηνα, 2008, σελ.198-199</ref><ref>«Γιατί στον αιώνα αυτό της λογιοσύνης , στον οποίο οι συγγραφείς και οι λόγιοι αναδείχθηκαν σε όλη τη δυτική Ευρώπη και σε όσες νεαρές εθνότητες ευθυγραμμίζοναν μαζί της,πολιτικοί κατεξοχήν ηγέτες, η Ελλάς δεν υστέρησε από την άποψη αυτή[…] (ο)Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (ασκεί) μυστική εθνική δράση και (εκτελεί ανεπίσημη διπλματική αποστολή)», [[Κωνσταντίνος Δημαράς]], «Η ιδεολογική υποδομή του νέου Ελληνικού κράτους» Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΓ (1977), σελ.462</ref>
==Η πολιτική του δράση μετά την Ένωση==
Μετά δεν την ένωση, στάλθηκε ως αντιπρόσωπος των Επτανήσων στην Ελληνική Εθνοσυνέλευση.<ref>Λύντια Τριχά, «Βουλευτικές εκλογές και πολιτικοί στα Επτάνησα μετά την Ένωση(1865-1895)», στο:Επιστημονικό Συνέδριο, Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004-Πρακτικά τομ Β' Ιδεολογία/πολιτισμός, Αθήνα, 2006, σελ.216</ref>Διακρίθηκε με τη δήλωση που έκανε ότι οι συντοπίτες του θα συνεργάζονταν χωρίς προτίμηση για το ένα ή το άλλο κόμμα με το καταλληλότερο ή ικανότερο πρωθυπουργό αλλά και το πιο ανιδιοτελή.<ref>Gunnar Herring, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, μτφρ.Θόδωρος Παρασκευόπουλος, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ.,Αθήνα, 2012, σελ. 409</ref> <ref> Ο Γιάνης Κορδάτος σχολιάζει, «Ο Βαλαωρίτης με αυτά που είπε,ήταν φανερό πως στρεφόταν κατά των φιλελευθέρων και προοδευτικών γενικά. Μίλησε σαν πράχτορας της Αγγλίας και της πλουτοκρατίας», Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, τομ. 4ος (1860-1900), εκδ.20ος αιώνας, Αθήνα, 1958, σελ.243 </ref> Εκλέχθηκε δύο φορές (1865, 1868) βουλευτής με το κόμμα του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, αλλά κρατήθηκε μακριά από την ενεργό πολιτική και απέρριψε τρεις κυβερνητικές προτάσεις για ανάληψη υπουργικών χαρτοφυλακίων.
Η αντίδρασή του στη φορολογική αφομοίωση των Επτανήσων με το φορολογικό σύστημα του Ελληνικού κράτους-έλεγε σε μια ομιλία του: «Το φορολογικόν σύστημα επαχθέστατο εν Ελλάδι δεν δύναται να εφαρμοσθή παρ΄ημίν» <ref> Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, τομ. 4ος (1860-1900), εκδ.20ος αιώνας, Αθήνα, 1958, σελ.413</ref>
Μέριμνά του είναι η ενότητα του Ελληνικού έθνους γι’ αυτό προβάλει μέσα από τις ομιλίες του στο κοινοβούλιο ,την προσήλωση στο θεσμό της μοναρχίας, ως παράγοντα εξισορρόπησης . <ref> Γρηγόριος Κασιμάτης, «Οι Επτανήσιοι και ο πολιτικός βίος μετά την ένωσιν», Παρνασσός, τομ.7(1965), σελ.365κ.εξ</ref> Έτσι πολύ καλή ήταν η ιδιωτική και δημόσια σχέση που είχε με τον βασιλιά Γεώργιο <ref>. Έρη Σταυροπούλου, «Ο Βαλαωρίτης και η κριτική των συγχρόνων του», στο:Εταρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας(Σχολή Μωραΐτη), Οι ποιητές του Γ.Π.Σαββίδη, εκδ.Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 1998, σελ 166</ref> Οι διαβόητες για τη νοθεία τους εκλογές του 1868,οι αυθαιρεσίες της κυβερνητικής παράταξης κατά την επικύρωση των αποτελεσμάτων από τη βουλή, καθώς κι ένα επεισόδιο ανάμεσα στον ποιητή και τους αδελφούς Ιακωβάτους (στη συνεδρίαση της 5ης Ιουνίου 1868, ο Βαλαωρίτης δεν θα διστάσει να ραπίσει τον Χαράλαμπο Τυπάλδο-Ιακωβάτο ενώ αντάλλαξε και γρονθοκοπήματα με τον Γεώργιο Τυπάλδο-Ιακωβάτο.) <ref> Βασίλειος Βανδώρος, «Ανέκδοτος επιστολή Αρ. Βαλαωρίτου προς τον Γ. Τυπάλδον-Ιακωβάτον», Παρνασσός, τομ.13(1971), σελ 50</ref> κατέληξε σε αποδοκιμασία της Βουλής για το άτομό του.
Και ως μέλος της Ελληνικής Βουλής συνεχίζει να δρα για την προώθηση των εθνικών δικαίων. Στα τέλη του 1866 γίνεται μέλος της ‘’Κεντρικής υπέρ των Κρητών Επιτροπής’’ χρηματίζοντας και γραμματέας αυτής. Τέλη Σεπτεμβρίου του 1868 κατέρχεται μυστικώς στην Κρήτη. <ref> Βασίλειος Τωμαδάκης, «Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στην Κρήτη το 1868», Νεοελληνικόν Αρχείον τομ. 2ος (1984-1986), σελ.5-12</ref>
==Η μετά την απόσυρση του Βαλαωρίτη από την πολιτική δράση ==
Πέθανε στη Λευκάδα
==Ο Βαλαωρίτης υπέρμαχος του Μεγαλοϊδεατισμού==
Δεν ήταν μόνο η ποίηση που αντανακλούσε τον μεγαλοϊδεατική εθνική ιδεολογία. Στις πολιτικές του ομιλίες, μαχόμενος τον ‘’μικροελλαδισμό’’, προβάλλει την άποψη πως , «η κατάρτσησις του Ελληνικού Βασιλείου υπήρξεν ο πρώτος θεμέλιος λίθος και ουχί το οικοδόμημα της μεγάλης Ελληνικής Εθνότητος» . Και σε άλλο λόγο του, «Συμπυκωθέντες ήδη εντός στενοτάτου κύκλου, αγανακτούμεν,πάσχομεν ως εκ δυσπνοίας, η ατμόσφαιρα της ελευθέρας Ελλάδος, δεν αρκεί πλέον να διαθρέψει τους πνεύμονάς μας» <ref>Παντελής Βουτούρης, «Η Μεγάλη Ιδέα του Κωστή Παλαμά», στο: Παντελής Βουτούρης-Γιώργος Γεωργής (επί.), Ο Ελληνισμός στον 19ο αιώνα. Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2006, σελ 79-80 Δες εκτενέστερα Αστέριος Αργυρίου, Η Μεγάλη Ιδέα στο έργο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη,εκδ. Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα,2008</ref>Το εθνικό αυτό ιδεώδες και μεγαλείο δεν θα μπορούσε να υπηρετηθεί καλύτερα, από την απουσία κοινωνικών συγκρούσεων, έλεγε: «Παρήλθεν ο καιρός των κοινωνικών επαναστάσεων. Ο κόσμος όλος προβαίνει σήμερον εις την κατάκτησιν του μέλλοντος,ουχί διά των όπλων[…]Πας εμφύλιος σπαραγμός, πάσα διατάραξις της δημοσίας τάξεως,ισοδυναμεί με σεισμόν, κλονίζοντα τα θεμέλια του Εθνικού μεγαλείου» <ref> Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, τομ. 4ος (1860-1900), εκδ.20ος αιώνας, Αθήνα, 1958, σελ .413</ref>.
==Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ποίησης του Βαλαωρίτη-επιρροές==
Τα γνωρίσματα του ποιητικού του έργου ήταν: ο πραγματισμός, η αφηγηματικότητα, η ιστορική, εθνοκεντρική, πατριδολατρική και λανθανόντως μεγαλοϊδεατική θεματική, η ρητορικότητα, η ροπή προς τον διδακτισμό, η εμποτισμένη από το δημοτικό τραγούδι της ηπειρωτικής Ελλάδας γλώσσα.<ref>Ευριπίδης Γαραντούδης, «Η Επτανησιακή ποίηση πριν και μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα», στο:Επιστημονικό Συνέδριο, Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004-Πρακτικά τομ Β' Ιδεολογία/πολιτισμός, Αθήνα, 2006, σελ139</ref>
Ως προς τη χρήση της ιστορίας στην ποίηση του, «εξαντλείται στην ιστορική στιγμή: η ποίησή του πηγαίνει να συναντήσει τα ιστορικά πρόσωπα, τα οποία προέρχονται κυρίως από το μαρτυρολόγιο των ηρώων του 1821». Ο ίδιος δεν αυτοπροσδιοριζόταν ως ρομαντικός, αλλά ως ιστορικός. Είχε διαλέξει την «πραγματολογική ιστορία για βάση της ποιητικής του έμπνευσης. <ref>[[Νίκος Σβορώνος]], «Ο Βαλαωρίτης ιστορικός. Απλές σκέψεις ξαναδιαβάζοντας το έργο του», Ανάλεκτα νεοελληνικής ιστορίας και ιστοριογραφίας, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1982, σελ.408</ref> Όμως αυτή η προσέγγιση από τον ίδιο του έργου του δεν εμπόδισε «την κυριαρχία του ρομαντικού ιστορισμού στην ποίησή του».<ref>Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879 Ο ιστορικός-εθνικός ποιητής και οι θέσεις της κριτικής», στο:Η Νεοελληνική σύνθεση. Θέματα και κατευθύνσεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκδ.Νεφέλη, Αθήνα, 1999, σελ.119-120</ref>Τα θέματά του αντλούνται από την Επαναστατική και προεπαναστατική εποχή, την Λατινοκρατία, τους αγώνες των κλεφτών, των αρματολών και των Σουλιωτών. «Οι ήρωες ενεργούν μέσα σε ένα κλίμα αφύσικα υψωμένο […]»<ref>[[Λίνος Πολίτης]], Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2004, σελ.165</ref>
Κυρίαρχο μέτρο στην ποίησή του είναι ο δημοτικός ομοιοκατάλληκτος δεκαπεντασύλλαβος, ο οποίος στα τελευταία του ποιήματα εγκαταλείπεται.<ref>Γεώργιος Ζώρας, Επτανησιακά Μελετήματα, Α', Αθήναι, 1960, σελ.179</ref>
Ο Βαλαωρίτης είναι από τους πρώτους λογοτέχνες που θεματογραφεί ηθογραφικά στοιχεία στην Ελληνική λογοτεχνία . <ref> Λάμπρος Βαρελάς, «Ανιχνεύοντας την προϊστορία της ‘’ηθογραφίας’’ πριν από το 1883», στο: Παντελής Βουτούρης-Γιώργος Γεωργής (επί.), Ο Ελληνισμ΄ς στον 19ο αιώνα. Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2006, σελ.263-264</ref>
==Ο Βαλαωρίτης και η Επτανησιακή σχολή==
Ο Βαλαωρίτης κρατάει φανερή απόσταση από το έργο και το πρότυπο του [[Διονύσιος Σολωμός|Σολωμού]]. Πλήρης είναι η ρήξη του με τις γλωσσικές αρχές του σολωμικού κύκλου, αφού στην πρώτη κιόλας ποιητική του συλλογή, ''Στιχουργήματα'' (1847) υιοθετεί τα γλωσσικά και αισθητικά πρότυπα του αθηναϊκού-φαναριώτικού ποιητικού προτύπου των δύο προηγούμενων δεκαετιών.<ref>Ευριπίδης Γαραντούδης, «Ο Σολωμός και οι Επτανήσιοι ποιητές του 19ου αιώνα. Συγκλίσεις και αποκλίσεις», στο: Διεθνές Συμπόσιο Διονύσιου Σολωμού (1798-1857).Διακόσια χρόνια από τη γέννησή και εκατόν πενήντα από τον θάνατό του (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 7-10 Οκτωβρίου 1998)-Πρακτικά, εκδ. Σύλλογος Οι φίλοι του μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακύνθιων, Αθήνα, 2003, σελ.94</ref>
Απορριπτικές είναι οι κρίσεις του Βαλαωρίτη για το μεγαλύτερο μέρος της σολωμικής ποίησης<ref> ο Σολωμός έπρεπε να μας είχε αφήσει κάτι περισσότερο από ''ένα μόνον ύμνον και ολίγας ασυναρτήτους στροφάς''[[Λίνος Πολίτης]], «Ο Σολωμός και οι σύγχρονοί του. Πριν από εκατό χρόνια», στο:Γύρω στον Σολωμό. Μελέτες και άρθρα (1938-1982), εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1995, σελ.291</ref>, αν και έγραψε μάλιστα δύο ποιήματα στην μνήμη του.<ref>Πρόκειται για τα ''Η δάφνη και το αηδόνι. Ύμνος εις τον θάνατο του Έλληνος ποιητού Διονυσίου Κόμητος Σολωμού'' και το ''Εις μνήμην Διονυσίου Κόμητος Σολωμού'' Ευριπίδης Γαραντούδης, «Ο Σολωμός και οι Επτανήσιοι ποιητές του 19ου αιώνα. Συγκλίσεις και αποκλίσεις», στο:Διεθνές Συμπόσιο Διονύσιου Σολωμού (1798-1857).Διακόσια χρόνια από τη γέννησή και εκατόν πενήντα από τον θάνατό του (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 7-10 Οκτωβρίου 1998)-Πρακτικά, εκδ. Σύλλογος Οι φίλοι του μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακύνθιων, Αθήνα, 2003, σελ.96</ref> Η αντισολωμική στάση του Βαλαωρίτη δεν αποσκοπούσε παρά στη διεκδίκηση της θέσης του εθνικού ποιητή που οι άλλοι επτανήσιοι προόριζαν για τον Σολωμό.<ref>Ευριπίδης Γαραντούδης, «Ο Σολωμός και οι Επτανήσιοι ποιητές του 19ου αιώνα. Συγκλίσεις και αποκλίσεις», στο:Διεθνές Συμπόσιο Διονύσιου Σολωμού (1798-1857).Διακόσια χρόνια από τη γέννησή και εκατόν πενήντα από τον θάνατό του (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 7-10 Οκτωβρίου 1998)-Πρακτικά, εκδ. Σύλλογος Οι φίλοι του μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακύνθιων, Αθήνα, 2003, σελ.97</ref>
Ο Βαλαωρίτης διαδήλωσε την πνευματική συγγένειά του με την ανύπαρκτη ‘’ηπειρώτικη σχολή’’-κι αυτό για να τον δεξιωθούν οι λόγιοι της Αθήνας. <ref> Mario Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ.Οδυσσέας, Αθήνα, 1994, σελ.252</ref>
Κινήται πέραν της σολωμικής παράδοσης αλλά και πέραν της απαισιοδοξίας των Αθηναίων ρομαντικών. Το επικορομαντικό στοιχείο στοιχείο στην ποίησή του κυριαρχεί. <ref>Παναγιώτης Μουλλάς, «Η λογοτεχνία από τον αγώνα ως την γενιά του 1880 », Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΓ (1977), σελ.501</ref>
==Ο Βαλαωρίτης και η δημοτική γλώσσα==
Η ποίησή του ήταν πάντοτε γραμμένη στη δημοτική, οι πρόλογοι όμως και τα σχόλια που τα συνόδευαν γραμμένα στην καθαρεύουσα. Αυτή η αντίθεση τεκμηρίωνε έστω και έμμεσα την πεποίθησή του πως η δημοτική αδυνατούσε να εκφράσει βαθύτερες έννοιες. <ref> Mario Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ.Οδυσσέας, Αθήνα, 1994, σελ.253</ref>
==Η πρόσληψη του Βαλαωρίτη==
Η πρόληψή και η κριτική που έγινε στο ποιητικό έργο του Βαλαωρίτη ήταν αντιφατική: από την πλήρη άρνηση ως την αποδοχή. Με την έκδοση της πρώτης του συλλογής, των Μνημοσύνων , του ασκείται κριτική από την Κερκυραϊκή εφημερίδα Η παλιγγενεσία κριτική για την άκρα δημοτική του, μα που τελικό στόχο έχει τις πολιτικές του απόψεις. <ref>Έρη Σταυροπούλου, «Ο Βαλαωρίτης και η κριτική των συγχρόνων του», στο:Εταρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας(Σχολή Μωραΐτη), Οι ποιητές του Γ.Π.Σαββίδη, εκδ.Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 1998, σελ.166-167</ref> Το 1867 χαρακτηρίστηκε η δημοτική ως πολύ απέχουσα από την ομιλουμένη. <ref>Έρη Σταυροπούλου, «Ο Βαλαωρίτης και η κριτική των συγχρόνων του», στο:Εταρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας(Σχολή Μωραΐτη), Οι ποιητές του Γ.Π.Σαββίδη, εκδ.Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 1998, σελ.168</ref>
Ο Παναγιώτης Πανάς τονίζει την πλαστότητα του λαϊκού στοιχείου και τις ρομαντικές υπερβολές του. Συγγράφει δύο ποιήματα, ‘’Μήνυσις της Δημοτικής Ποιήσεως ενώπιον της Κριτικής’’ και ‘’Ποιητικήν Συνταγήν’’ σατιρικά των πηγών εμπνεύσεως του ποιητή: «Τρεις τόνους Πίνδο. Τέσσαρους χιόνι/ μία λιτρ’ ανάσασι και ένα αηδόνι,/ δεμάτια τέσσεραδάφνες, μυρτούλες/ράσα ξεσκλίδια γύφτους αυγούλες[…] <ref>Ερασμία –Λουΐζα Σταυροπούλου, «Π Πανάς και Αρ. Βαλαωρίτης. Αι κατά του Αρ. Βαλαωρίτου σάτιραι», Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τομ.23 (1972-1973), σελ.396 κ.εξ</ref> Το 1866 ο [[Ανδρέας Λασκαράτος]]-φίλος του από το 1859- . <ref> Νίκη Λυκούργου, «Βαλαωρίτης Αριστοτέλης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών, τομ.2 (1984), σελ.140</ref>σε επιστολή του προς τον Δανό ιερέα Θεόδωρο Χάνσεν, συστήνει την αναθεώρησή των ποιημάτων του Βαλαωρίτη από τον ίδιο το δημιουργό τους «για να είναι στ΄αλήθεια καλά και λαμπρά» <ref>Lars Norgaard, «Τα γράμματα της οικογένειας Ανδρέα Τυπάλδου Λασκαράτου προς τον Δανό ιερέα Θεόδωρο Χάνσεν», Κερκυραϊκά Χρονικά, τομ.Γ (περίοδος Β) (2006), σελ.138</ref> Το 1874 στην εφημερίδα ‘’Εξέγερσις’’ δημοσιεύεται η σάτιρα με τίτλο ‘’προς τον Εθνικόν ποιητήν’[…] Αμανές’’-σάτιρα του ποιήματός του προς τιμήν του Γρηγορίου Ε’ : «Πως μας θωρείς σαν άλλαλος; Που τρέχει το μυαλό σου;/οι φτερωτές ελπίδες σου της δόξας , …τα΄όνειρό σου/ακόμα δεν ξεδούλιανε….; ακόμη δε σε φθάνει ατήνο το περήφανο του Παρνασσού στεφάνι, […]»<ref>Ερασμία –Λουΐζα Σταυροπούλου, «Π Πανάς και Αρ. Βαλαωρίτης. Αι κατά του Αρ. Βαλαωρίτου σάτιραι», Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τομ.23 (1972-1973), σελ.403</ref>Η πολεμική του Πανά εναντίον του Βαλαωρίτη, με τον οποίο αρχικά ήταν ομόφρονες πολιτικά και λογοτεχνικά, ήταν αποτέλεσμα λογοτεχνικών (η πολεμική του Βαλαωρίτη σε βάρος του Σολωμού που ο Πανάς εκτιμούσε) και πολιτικών αιτίων (ο Βαλαωρίτης ευνοούσε το κόμμα του Κουμουνδούρου, ενώ ο Πανάς ήταν αντιπολιτευόμενος αυτού). <ref>Ερασμία –Λουΐζα Σταυροπούλου, «Π Πανάς και Αρ. Βαλαωρίτης. Αι κατά του Αρ. Βαλαωρίτου σάτιραι», Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τομ.23 (1972-1973), σελ.408-409</ref>Ο [[Δημήτριος Βερναρδάκης]] επέκρινε τον ρωμαντικό στόμφο του ποιήματος για τον Γρηγόριο Ε'. και την ‘’ψευτοδημοτική’’ γλώσσα του. <ref>[[Κωνσταντίνος Δημαράς]], «Η Ελληνική ποίηση στον δέκατο ένατο αιώνα», στο: Ελληνικός Ρωμαντισμός, εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1994, σελ.217 Μαριλίζα Μητσού, «Ο Βαλαωρίτης, ο Κουμανούδης και το ‘’σχοινί του Πατριάρχη’’», Τα Ιστορικά, τχ. 30(Ιούνιος 1999), σελ 125 </ref> Θα ακολουθήσει ο [[Ιάκωβος Πολυλάς]] με άρθρο του στην εφημερίδα ‘’Ο Κώδων’’ με τίτλο, ‘’Η λόθρα και η καταβόθρα (Επίκριση της Ωδής του Αρ. Βαλαωρίτη στον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄)’’. Θα το χαρακτηρίσει ‘’αποσιωποποίημα’’ λόγω της κατάχρησης αποσιωπητικών στο συγκεκριμένο ποίημα , της τάσης του να παρομοιάζει τα μεγάλα πράγματα με τα μικρά ,όπως στο στίχο ‘’η ανατριχίλα βαθιά μας βόσκει την καρδιά’’ που για τον Πολυλά η έννοια της ανατριχίλας --κάτι στιγμιαίο- δε συμβιβάζεται με την έννοια του ρήματος βόσκω-κάτι διαρκές) <ref>Δημήτρης Αγγελάτος, «Η λογοτεχνία των Επτανήσων και το εθνικό κέντρο (β ήμισυ 19ου αι). Οι σύνθετες όψεις μιας ‘’ημι-απορροφητικής διαπλοκής: το παράδειγμα της κριτικής», στο: Εταιρεία Λευκαδιακών Μελετών, Ζ’ Πανιόνιο Συνέδριο (Λευκάδα, 26-30 Μαΐου 2002),Πρακτικά τομ.Α΄, πρώτο τμήμα, ζητήματα πολιτισμικής ιστορίας, Αθήνα, 2004, σελ.315-322 Μαριλίζα Μητσού, «Ο Βαλαωρίτης, ο Κουμανούδης και το ‘’σχοινί του Πατριάρχη’’», Τα Ιστορικά, τχ. 30(Ιούνιος 1999), σελ .128</ref>Ο ελάσσων ποιητής Κωνσταντίνος Τυπάλδος Πρτεντέρης μιμείται τον Βαλαωρίτη και αυτό το εντοπίζουμε στο διακείμενό του, στην τυποτεχνική αποτύπωση των ιδεών και συναισθημάτων του με τη σωρεία αποσιωπητικών και θαυμαστικών. <ref> Θεοδόσιος Πυλαρινός, «Οι θέσεις του Κεφαλονίτη ποιητή Κωνσταντίνου Τυπάλδου Πρετεντέρη για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη», Κεφαληνιακά Χρονικά, τομ. 11 (2006-2008), σελ .228-229</ref>Ο [[Εμμανουήλ Ροΐδης]] στα 1877 προβάλει δημόσια την άποψη πως ποίηση στην Ελλάδα δεν υπάρχει, εκείνη την περίοδο, αλλά μόνο τον Βαλαωρίτη ξεχώριζε από τους εν ζωή ποιητές. Δυο χρόνια αργότερα θα εκφράσει την άποψη πως ο Βαλαωρίτης είναι εθνικός ποιητής μια αντιηρωικής εποχής. <ref> Παντελής Βουτούρης, «Η Μεγάλη Ιδέα του Κωστή Παλαμά», στο: Παντελής Βουτούρης-Γιώργος Γεωργής (επί.), Ο Ελληνισμός στον 19ο αιώνα. Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2006, σελ. 81 και υποσ. 12</ref>
Νεώτεροι ποιητές αναγνωρίζουν τις οφειλές τους στον Βαλαωρίτη, όπως ο [[Άγγελος Σικελιανός]] με τις ποιητικές τους συνθέσεις και ομιλίες .<ref> Roderick Beaton, Εισαγωγή στη νεώτερη Ελληνική λογοτεχνία, μτφρ. Ευαγγελία Ζούργου-Μαριάννα Σπανάκη, εκδ.Νεφέλη, Αθήνα, 1996, σελ. 154 Ρίτσα Φράγκου-Κικιλία, «Ο ''Βαλαωρίτης'' του Σικελιανού. Ένα ποίημα και μια πράξη αντίστασης», στο:Επιστημονικό Συνέδριο, '''Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004'''-Πρακτικά τομ Β' Ιδεολογία/πολιτισμός, Αθήνα, 2006, σελ.185-196 Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879 Ο ιστορικός-εθνικός ποιητής και οι θέσεις της κριτικής», στο:Η Νεοελληνική σύνθεση. Θέματα και κατευθύνσεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκδ.Νεφέλη, Αθήνα, 1999, σελ. 26-30</ref>
Ο [[Κωστής Παλαμάς]] στις ομιλίες, άρθρα και επιστολές του, που όλα μαζί συγκρότησαν το βιβλίο του ‘’Αριστοτέλης Βαλαωρίτης’’ (1924) προχωράει στις ειδολογικές διακρίσεις και την ιεράρχηση των ενδιαφερόντων του ποιητή. <ref> Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879 Ο ιστορικός-εθνικός ποιητής και οι θέσεις της κριτικής», στο:Η Νεοελληνική σύνθεση. Θέματα και κατευθύνσεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκδ.Νεφέλη, Αθήνα, 1999, σελ. 17-20</ref>Ο Παλαμάς συνέθεσε ποίημα για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη τονίζοντας περισσότερο την ‘’πρακτική πλευρά’’ της ποίησής του. <ref> Θεοδόσιος Πυλαρινός, «Οι θέσεις του Κεφαλονίτη ποιητή Κωνσταντίνου Τυπάλδου Πρετεντέρη για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη», Κεφαληνιακά Χρονικά, τομ. 11 (2006-2008), σελ 227</ref> Για τον κριτικό Γιάννη Αποστολάκη η ποιητική του Βαλαωρίτη είναι εξωτερική και περιγραφική χωρίς να μπορεί να κατορθώσει να αναχθεί στη σύνθεση ιδανικών μορφών, απουσιάζει η δύναμη της συνθετικής σύλληψης. <ref>Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879 Ο ιστορικός-εθνικός ποιητής και οι θέσεις της κριτικής», στο:Η Νεοελληνική σύνθεση. Θέματα και κατευθύνσεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκδ.Νεφέλη, Αθήνα, 1999, σελ.21-26</ref>
Αλλά και η πολιτική του δράση δεν έμεινε ασχολίαστη από τους συγχρόνους του , έτσι ο Γεώργιος Ιακωβάτος, έγραψε μια έμμετρη σάτιρα: «Κνούτο, κνου, Βαλαωρίτη/Ως το στόμα , κι ως τη μύτη/Στα κεφάλια των παιδιών σου/Στυλαβάταις των σκοπών σου/Κνου, βρωμοποιηματούρα/που διαβάζει η Κουμουντούρα,/που διαβάζει η σγαριλιά/ η Κουμουντουροφωλιά<ref> Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, τομ. 4ος (1860-1900), εκδ.20ος αιώνας, Αθήνα, 1958, σελ .413</ref>.
Η μαρξιστική ιστοριογραφία και χαρακτηριστικά, ο Γιάνης Κορδάτος τον είδε ως τον «πατριδολάτρη ποιητή που υμνεί το 21 και εκφράζει τη Μεγάλη Ιδέα» <ref> Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, τομ. 4ος (1860-1900), εκδ.20ος αιώνας, Αθήνα, 1958, σελ .653</ref>.
==Η κατασκευή του ‘’Εθνικού’’ ποιητή==
Στην περίπτωση του Βαλαωρίτη ο τίτλος του ‘’εθνικού ποιητή’’ δόθηκε διότι «αντλούσε σχεδόν αποκλειστικά τα θέματά του από τη νέωτερη ελληνική ιστορία και επειδή υπερασπίστηκε την εθνική ιδέα όχι μόνο με το λόγο του αλλά και εμπράκτως». Όμως με δεδομένο πως και άλλοι ποιητές και πεζογράφοι της εποχής του αντλούσαν από το ίδιο υλικό, η Έρη Σταυροπούλου, εξηγεί πως η διάκριση αυτή του Βαλαωρίτη οφειλόταν
α) στη δημοτική γλώσσα που χρησιμοποίησε –θελκτικό στοιχείο για το ακροατήριό του μα που άρμοζε και με το «ήθος και τη φωνή των διαφόρων ηρώων του»
β)στο πάθος και το τραγικό μεγαλείο με το οποίο πρόβαλε τους ήρωές του.
Γ) η συγκυρία επέτεινε όλα αυτά Κι έτσι ήταν επακόλουθο οι κριτικοί να επισημάνουν «διαρκώς θετικά», αυτά τα δεδομένα, «αναδεικνύοντας τον Βαλαωρίτη στον εγκυρότερο ποιητικό εκφραστή της Μεγάλης Ιδέας.<ref>Έρη Σταυροπούλου, «Ο Βαλαωρίτης και η κριτική των συγχρόνων του», στο:Εταρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας(Σχολή Μωραΐτη), Οι ποιητές του Γ.Π.Σαββίδη, εκδ.Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 1998, σελ.170-171</ref>
Το 1906 συστήνεται επιτροπή με σκοπό την διεξαγωγή εράνου για την κατασκευή προτομής προς τιμήν , όπως αναφέρεται , του ‘’εθνικού ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. <ref> Γιώργος Μαργαρίτης, «Οι περιπέτειες του ηρωικού θανάτου: 1912-1920», Μνήμων, τομ.12 (1989), σελ.101</ref>
==Ο σχολικός Βαλαωρίτης==
Τη θέση του βρήκε και στα σχολικά εγχειρίδια ο Βαλαωρίτης αρκετά νωρίς. Έτσι το 1884 με Διάταγμα του Υπουργείου Παιδείας ορίζεται η ύλη των Νέων Ελληνικών και ο Βαλαωρίτης περιλαμβάνεται στην προτεινόμενη διδακτική ύλη. <ref>Πόλλη Θαναηλάκη, «Οι προτεσταντικές ιδέες , ο Mark Twain και το πρότυπο του παιδικού χαρακτήρα στο μισσιοναρικό βιβλίο στην Ελλάδα (19ος αι)», Μνήμων, τομ.27 (2005), σελ.123</ref> Το ποίημά του ‘’Δημώδης περί Βαλμά θρύλλος’’ μετά από υπόδειξη του Νικόλαου Πολίτη συμπεριελήφθη στα πρώτα Νεοελληνικά Αναγνώσματα. <ref>Λάμπρος Βαρελάς, «Ανιχνεύοντας την προϊστορία της ‘’ηθογραφίας’’ πριν από το 1883», στο: Παντελής Βουτούρης-Γιώργος Γεωργής (επί.), Ο Ελληνισμ΄ς στον 19ο αιώνα. Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2006, σελ.264,υπος. 22</ref> Επίσης στο χρονικό διάστημα 1937-1997 και σε σύνολο 79 σχολικών εγχειριδίων, εκ των οποίων τα 47 περιέχουν αναφορές σε Επτανήσιους λογοτέχνες, έχουμε παρουσία του Βαλαωρίτη σε 7 εξ αυτών. Πιο συχνό το ποίημά του, ‘’Ο ανδριάς του Γρηγορίου του Ε΄’’. <ref>Γιώργος Ανδρειωμένος, «Οι Επτανήσιοι λογοτέχνες στα σχολικά αναγνωστικά (1937-1997)», στο: Κέντρο Μελετών Ιονίου Εταιρεία Ζακυνθιακών Σπουδών, ΣΤ’ Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο , Ζάκυνθος, 23-27 Σεπτεμβρίου 1997-Πρακτικά, τομ. 3ος, Αθήνα, 2002, σελ.208, 211</ref>
==Εργογραφία==
Τα πρώτα δείγματα γραφής του είναι οι επιστολές που συντάσσει προς τη μητέρα του την εποχή που ταξιδεύει στην Ελλάδα και στην Ιταλία ,πριν την έναρξη των σπουδών του. Στα 1847 φοιτητής όντας, τυπώνει την πρώτη ποιητική συλλογή του, ‘’Στιχουργήματα’’ . Το 1859 τυπώνει τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, ‘’Μνημόσυνα’’ και το 1859 τη μεγάλη ποιητική του σύνθεση ‘’Η Κυρά Φροσύνη’’ <ref> Νίκη Λυκούργου, «Βαλαωρίτης Αριστοτέλης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών, τομ.2 (1984), σελ.140</ref>
Επίσης πραγματοποίησε κι μεταφράσεις, όπως ποιήματα του Βίκτωρα de Laprade, <ref> Γεώργιος Χριστοδούλου, «Βιβλιογραφικά στον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη», Παρουσία, τ.Α (1982), σελ 40</ref>
===Ποιήματα ===
*Η Κυρά Φροσύνη (1859)
Γραμμή 56 ⟶ 84 :
*[[Κωνσταντίνος Δημαράς]], «Η Ελληνική ποίηση στον δέκατο ένατο αιώνα», στο: Ελληνικός Ρωμαντισμός, εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1994, σελ.167-220
*Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Βίος, Επιστολές και Πολιτικά Κείμενα, τ.Α' ,(επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Νίκη Λυκούργου), εκδ.Ίκαρος, Αθήνα, 1980
*Mario Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα, 1994, σελ.251-255
*Ευριπίδης Γαραντούδης, «Η λογοτεχνία 1830-1880. Η Ρομαντική αντίληψη της πραγματικότητας», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ. 4ος, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.195-210
*Ευριπίδης Γαραντούδης, «Ο Σολωμός και οι Επτανήσιοι ποιητές του 19ου αιώνα. Συγκλίσεις και αποκλίσεις», στο:Διεθνές Συμπόσιο Διονύσιου Σολωμού (1798-1857).Διακόσια χρόνια από τη γέννησή και εκατόν πενήντα από τον θάνατό του (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 7-10 Οκτωβρίου 1998)-Πρακτικά, εκδ. Σύλλογος ''Οι φίλοι του μουσείου Σολωμού και επιφανών Ζακύνθιων'', Αθήνα, 2003, σελ.89-100
Γραμμή 62 ⟶ 91 :
*Gunnar Herring, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, μτφρ.Θόδωρος Παρασκευόπουλος, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ.,Αθήνα, 2012
*Ευριπίδης Γαραντούδης, «Η Επτανησιακή ποίηση πριν και μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα», στο:Επιστημονικό Συνέδριο, '''Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004'''-Πρακτικά τομ Β' Ιδεολογία/πολιτισμός, Αθήνα, 2006, σελ.133-141
*Γιώργος Αλισανδράτος, «Ο Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός (1848-1864) και η σχέση του με τις Γαλλικές επαναστάσεις του 1789 και 1848 και το Ιταλικό Risorgimento», στο: Κείμενα για τον Επτανησιακό Ριζοσπαστισμό, εκδ.Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη, Αθηνα, 2008, σελ.169-206
*Ρίτσα Φράγκου-Κικιλία, «Ο ''Βαλαωρίτης'' του Σικελιανού. Ένα ποίημα και μια πράξη αντίστασης», στο:Επιστημονικό Συνέδριο, '''Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004'''-Πρακτικά τομ Β' Ιδεολογία/πολιτισμός, Αθήνα, 2006, σελ.185-196
* Πόλλη Θαναηλάκη, «Οι προτεσταντικές ιδέες , ο Mark Twain και το πρότυπο του παιδικού χαρακτήρα στο μισσιοναρικό βιβλίο στην Ελλάδα (19ος αι)», Μνήμων, τομ.27 (2005), σελ.109-127
*Λύντια Τριχά, «Βουλευτικές εκλογές και πολιτικοί στα Επτάνησα μετά την Ένωση(1865-1895)», στο:Επιστημονικό Συνέδριο, '''Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004'''-Πρακτικά τομ Β' Ιδεολογία/πολιτισμός, Αθήνα, 2006, σελ.215-225
*Παναγιώτης Μουλλάς, «Η λογοτεχνία από τον αγώνα ως την γενιά του 1880 », Ιστορία του Ελληνικού Έθνους , Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΓ (1977), σελ.492-514
*[[Λίνος Πολίτης]], Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2004
*Roderick Beaton, Εισαγωγή στη νεώτερη Ελληνική λογοτεχνία, μτφρ. Ευαγγελία Ζούργου-Μαριάννα Σπανάκη, εκδ.Νεφέλη, Αθήνα, 1996
*Βασίλειος Τωμαδάκης, «Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στην Κρήτη το 1868», Νεοελληνικόν Αρχείον τομ. 2ος (1984-1986), σελ.5-12
*Γιώργος Ανδρειωμένος, «Οι Επτανήσιοι λογοτέχνες στα σχολικά αναγνωστικά (1937-1997)», στο: Κέντρο Μελετών Ιονίου Εταιρεία Ζακυνθιακών Σπουδών, ΣΤ’ Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο , Ζάκυνθος, 23-27 Σεπτεμβρίου 1997-Πρακτικά, τομ. 3ος, Αθήνα, 2002, σελ.205-214
*Δημήτρης Αγγελάτος, «Η λογοτεχνία των Επτανήσων και το εθνικό κέντρο (β ήμισυ 19ου αι). Οι σύνθετες όψεις μιας ‘’ημι-απορροφητικής διαπλοκής: το παράδειγμα της κριτικής», στο: Εταιρεία Λευκαδιακών Μελετών, Ζ’ Πανιόνιο Συνέδριο (Λευκάδα, 26-30 Μαΐου 2002),Πρακτικά τομ.Α΄, πρώτο τμήμα, ζητήματα πολιτισμικής ιστορίας, Αθήνα, 2004, σελ.305-323
* Γιώργος Μαργαρίτης, «Οι περιπέτειες του ηρωικού θανάτου: 1912-1920», Μνήμων, τομ.12 (1989), σελ.89-116
* Ερασμία –Λουΐζα Σταυροπούλου, «Π. Πανάς και Αρ. Βαλαωρίτης. Αι κατά του Αρ. Βαλαωρίτου σάτιραι», Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τομ.23 (1972-1973), σελ. 391-410
*Γιάννης Τζιώτης, «Τρεις σταθμοί στη θεώρηση των Μνημοσύνων του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη από τη γερμανική κριτική», στο: Ευκαρπίας έπαινος. Αφιέρωμα στον καθηγητή Παναγιώτη Μαστροδημήτρη (επιμ. Γεώργιος Ανδρειωμένος), εκδ. Πορεία, Αθήνα, 2007, σελ.1087-1099
* Lars Norgaard, «Τα γράμματα της οικογένειας Ανδρέα Τυπάλδου Λασκαράτου προς τον Δανό ιερέα Θεόδωρο Χάνσεν», Κερκυραϊκά Χρονικά, τομ.Γ (περίοδος Β) (2006)
*[[Νίκος Σβορώνος]], «Ο Βαλαωρίτης ιστορικός. Απλές σκέψεις ξαναδιαβάζοντας το έργο του», στο: Ανάλεκτα νεοελληνικής ιστορίας και ιστοριογραφίας, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1982, σελ.407-412
*Μαρία Μακρή, «Σολωμός και Βαλαωρίτης-Συμπήρωση σε Παλαμικά κείμενα», Κερκυραϊκά Χρονικά, τομ.26 (1982), σελ.284-296
*Θεοδόσιος Πυλαρινός, «Οι θέσεις του Κεφαλονίτη ποιητή Κωνσταντίνου Τυπάλδου Πρετεντέρη για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη», Κεφαληνιακά Χρονικά, τομ. 11 (2006-2008), σελ.219-240
*Μαριλίζα Μητσού, «Ο Βαλαωρίτης, ο Κουμανούδης και το ‘’σχοινί του Πατριάρχη’’», Τα Ιστορικά, τχ. 30(Ιούνιος 1999), σελ.125-136
*Γρηγόριος Κασιμάτης, «Οι Επτανήσιοι και ο πολιτικός βίος μετά την ένωσιν», Παρνασσός, τομ.7(1965), σελ.351-380
*Αριστείδης Στεργελλής, «Βαλαωριτικά. Από το αρχείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας», Παρνασσός, τομ.12(1970), σελ.113-120
*Βασίλειος Βανδώρος, «Ανέκδοτος επιστολή Αρ. Βαλαωρίτου προς τον Γ. Τυπάλδον-Ιακωβάτον», Παρνασσός, τομ.13(1971), σελ.49-52
* Λάμπρος Βαρελάς, «Ανιχνεύοντας την προϊστορία της ‘’ηθογραφίας’’ πριν από το 1883», στο: Παντελής Βουτούρης-Γιώργος Γεωργής (επί.), Ο Ελληνισμός στον 19ο αιώνα. Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2006, σελ.256-268
* Παντελής Βουτούρης, «Η Μεγάλη Ιδέα του Κωστή Παλαμά», στο: Παντελής Βουτούρης-Γιώργος Γεωργής (επί.), Ο Ελληνισμός στον 19ο αιώνα. Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2006, σελ.76-97
*Νίκη Λυκούργου, «Βαλαωρίτης Αριστοτέλης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών, τομ.2 (1984), σελ.140-142
*Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, τομ. 4ος (1860-1900), εκδ.20ος αιώνας, Αθήνα, 1958
*Δημήτρης Φίλιας, «Οι διαμάχες Πολυλά-Ζαμπέλιου και Πολυλά-Βαλαωρίτη με φόντο το Σολωμικό έργο», Κερκυραϊκά Χρονικά, (περίοδος Β’),τομ.Ε (2010), σελ.89-94
*Αστέριος Αργυρίου, Η Μεγάλη Ιδέα στο έργο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη,εκδ. Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα,2008
*Γιάννης Παπαθεοδώρου, Ρομαντικά πεπρωμένα. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης ως ‘’εθνικός ποιητής’’, εκδ.Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2009
*Γεώργιος Αλισανδράτος, Αρχειακά σύμμεικτα για τον Βαλαωρίτη», Μολυβδοκονδυλοπελεκιτής, τομ. 3(1991), σελ.139-166
*Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Φωτεινός, (επίμ. Γ.Π.Σαββίδης), εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1970
*Γεώργιος Χριστοδούλου, «Βιβλιογραφικά στον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη», Παρουσία, τ.Α (1982), σελ.38-41
*Έρη Σταυροπούλου, «Ο Βαλαωρίτης και η κριτική των συγχρόνων του», στο:Εταρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας(Σχολή Μωραΐτη), Οι ποιητές του Γ.Π.Σαββίδη, εκδ.Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 1998, σελ.161-182
*Αθηνά Γεωργαντά-Γ.Π.Σαββίδης, «Αθησαύριστα κείμενα του Βαλαωρίτη ΙΙ-και άγνωστες πληροφορίες από την ζωή και το έργο του», Παλίμψηστον, τχ. 3 (1986), σελ.35-53
*Γ. Π. Σαββίδης, «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης και Παύλος Λάμπρος», στο:Αντίχαρη-Αφιέρωμα στον καθηγητή Σταμάτη Καρατζά, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 1984, σελ.381-391
== Δείτε επίσης ==
| |||