Μοχάμεντ Μοσαντέκ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Μοχάμεντ Μοσαντέκ''' ([[περσική γλώσσα|περσ.]] مُحَمَد مُصَدِق, [[Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο|ΔΦΑ]]: mohæmˈmæd(-e) mosædˈdeɣ, [[16 Ιουνίου]] [[1882]] – [[5 Μαρτίου]] [[1967]]), ήταν [[Ιράν|Ιρανός]] πολιτικός και [[πρωθυπουργός του Ιράν]] την περίοδο 1951-1953, ιδρυτής του κόμματος του Εθνικού Μετώπου. Ανατράπηκε με [[Πραξικόπημα του 1953 (Ιράν)|πραξικόπημα]] που οργανώθηκε από τις [[Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής]] και το [[Ηνωμένο Βασίλειο]].<ref>{{cite web | url=http://www.nytimes.com/library/world/mideast/041600iran-cia-chapter3.html | title =SECRETS OF HISTORY The C.I.A. in Iran THE COUP First Few Days Look Disastrous | author =James Risen| publisher =nytimes.com | year =2000}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/vol48no2/article10.html | title =All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror | author = Stephen Kinzer, John Wiley | author2 =David S. Robarge | publisher =''[[Central Intelligence Agency]]'' | date =12 April 2007}}</ref>

 

 

Χαρακτηρίζεται ως χαρισματικός ηγέτης, προσηλωμένος στην αρχή της συνταγματικής διακυβέρνησης<ref name="Abrahamian114">Abrahamian, Ervand. ''A History of Modern Iran''. Cambridge University Press, 2008, σελ. 114</ref>. Αντίθετος με την εγκαθίδρυση της δυναστείας Παχλαβί, ο Μοσαντέκ υποστήριζε την άποψη πως ο Σάχης θα έπρεπε να έχει ρόλο κατά τα πρότυπα της βελγικής ή βρετανικής μοναρχίας.<ref name="Abrahamian114"/> Ειδικότερα, ως πρωθυπουργός ανέλαβε πρωτοβουλίες για την αποδυνάμωσή του. Μεταξύ άλλων, αφαίρεσε τον έλεγχο του στρατού από το παλάτι, μετέφερε μέρος της βασιλικής περιουσίας στο κράτος, ενώ περιόρισε επίσης σημαντικά τις δαπάνες για τη βασιλική οικογένεια<ref>Abrahamian, Ervand. ''A History of Modern Iran''. Cambridge University Press, 2008, σελ. 117-118</ref>. Στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, ο Μοσαντέκ ήταν ένθερμος υποστηρικτής της απεξάρτησης του Ιράν από την επιρροή των μεγάλων δυνάμεων, μέσω του δόγματος της «αρνητικής ισορροπίας».<ref name=Abrahamian114/> Παρά την αριστοκρατική του καταγωγή, στηρίχθηκε κυρίως από τη μεσαία τάξη και απέκτησε τη φήμη του αδιάφθορου πολιτικού.<ref>Abrahamian, Ervand. ''A History of Modern Iran''. Cambridge University Press, 2008, σελ. 115</ref><ref>Bayandor, Darioush. ''Iran and the CIA'', Palsgrave Macmillan, 2010, σελ. 31</ref> Η [[εθνικοποίηση]] του ιρανικού πετρελαίου που προώθησε ο Μοσαντέκ ήρθε σε σύγκρουση με τα οικονομικά συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου και άλλων χωρών, καθώς μετέφερε τον έλεγχο από τις πετρελαϊκές εταιρείες της Δύσης στη χώρα παραγωγής του πετρελαίου. Η Βρετανία αντέδρασε επιβάλλοντας οικονομικό [[εμπάργκο]] και αναλαμβάνοντας μυστικές πολιτικές δράσεις με στόχο την ανατροπή του Μοσαντέκ<ref name="iranica">Mark J. Gasiorowski, Coup d’etat of 1332 Š./1953, ''Encyclopædia Iranica'', Vol. VI, Fasc. 4, pp. 354-356, διαθέσιμο στο διαδίκτυο http://www.iranicaonline.org/articles/coup-detat-1953 (ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2015).</ref>, οδηγώντας τελικά στο πραξικόπημα του 1953. Ο Μοσαντέκ καταδικάστηκε για προδοσία σε τρία χρόνια φυλάκιστης και κατόπιν έζησε υπό κατ' οίκον περιορισμό μέχρι τον θάνατό του.