Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αναίρεση έκδοσης 5405750 από τον Timmy terner (Συζήτηση) |
Αναίρεση έκδοσης 5405752 από τον Glorious 93 (Συζήτηση) |
||
Γραμμή 1:
{{πηγές|01|09|2015}}
Η '''Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης''' ή '''Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης''' ήταν προσωρινή, επαναστατική κυβέρνηση που ήλεγχε τη [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]] και την Κρήτη από τις 16 Σεπτεμβρίου 1916 κατόπιν της επικράτησης του [[Κίνημα Εθνικής Αμύνης|Κινήματος της Εθνικής Αμύνης]], ενώ η νόμιμη συνταγματικά και επίσημη κυβέρνηση της Ελλάδας (με έλεγχο της Νότιας Ελλάδας) ήταν η [[Κυβέρνηση Νικολάου Καλογερόπουλου 1916]].▼
[[File:Triumvirate.jpg|thumb|right|250px|Η τριανδρία της Εθνικής Αμύνης με τους συνεργάτες της ([[29 Σεπτεμβρίου]] [[1916]])]]
▲Η '''Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης''' ή '''Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης''' ήταν προσωρινή, επαναστατική κυβέρνηση που ήλεγχε το λεγόμενο '''Κράτος της Θεσσαλονίκης''' (τη [[
==Ιστορικό==
===Η Ελλάδα κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο===
Τον Αύγουστο του 1914, ξέσπασε ο [[Α' Παγκόσμιος Πόλεμος]]. Η [[Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1910|Ελληνική Κυβέρνηση]] με πρωθυπουργό τον [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθέριο Βενιζέλο]], προσπάθησε να διαπραγματευθεί την έξοδο της στον πόλεμο ώστε σε περίπτωση νίκης να έχει το μέγιστο δυνατό εδαφικό όφελος.
Στις [[22 Σεπτεμβρίου]] του [[1915]], ο Ελευθέριος Βενιζέλος κάλεσε τις [[Αντάντ|συμμαχικές δυνάμεις]] της Αντάντ στην [[Θεσσαλονίκη]] χωρίς έγκριση από τον Βασιλιά και την Βουλή, παραβαίνοντας έτσι την επίσημη Ελληνική [[ουδετερότητα]]. Οι Αγγλογάλλοι προχώρησαν στην κατάληψη της [[Θεσσαλονίκη]]ς σύμφωνα με τα σχέδια τους για το [[Μακεδονικό Μέτωπο|μακεδονικό μέτωπο]] και κατόπιν αδείας του πρωθυπουργού Βενιζέλου, η οποία δόθηκε χωρίς την συγκατάθεση της [[Βουλή των Ελλήνων|Ελληνικής Βουλής]]. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, ο [[Ιταλικός Στρατός|ιταλικός]] και ο [[Γαλλικός Στρατός|γαλλικός]] στρατός, κατέλαβε την [[Κέρκυρα]] εγκαθιστώντας εκεί την εξόριστη Σέρβικη κυβέρνηση, καθώς και τα υπολείμματα του Σέρβικου στρατού. Με το τέλος του 1915, είχε γίνει πια φανερό ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να επιβάλλει την [[Ουδετερότητα|ουδετερότητά]] της.
===Η δημιουργία της ''Επιτροπής Εθνικής Αμύνης''===
Μία ομάδα πολιτών της [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονίας]] και αξιωματικών, βλέποντας τον κίνδυνο να δώσουν οι σύμμαχοι τη [[Θεσσαλονίκη]] και τη [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]] στο [[Βασίλειο της Σερβίας]], αλλά και πιστεύοντας στις ωφέλειες για την Ελλάδα από πιθανή νίκη των δυτικών συμμάχων, σκέφθηκε την κήρυξη επανάστασης για την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο. Η ομάδα αυτή ονομάσθηκε ''«Επιτροπή Εθνικής Αμύνης»'' και την αποτελούσαν οι [[Δημήτριος Δίγκας]], [[Περικλής Ι. Αργυρόπουλος|Περικλής Αργυρόπουλος]], [[Αλέξανδρος Ζάννας]], [[Κωνσταντίνος Αγγελάκης]], [[Νικόλαος Μάνος (δήμαρχος)|Νικόλαος Μάνος]], [[Δημήτριος Πάζης]], Π. Γραικός ''(εκπρόσωπος [[Νομός Φλώρινας|Φλώρινας]])'', Ζερβός ''(εκπρόσωπος [[Νομός Δράμας|Δράμας]])'', [[Εμμανουήλ Χ. Ζυμβρακάκης]], [[Νικόλαος Πλαστήρας]], Θαλής Κουτούπης κ.ά. Η αρχηγία δόθηκε στον ηθικό αυτουργό του κινήματος τον [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθέριο Βενιζέλο]], ο οποίος όμως για να την αναλάβει έθεσε ως όρο τη συμμετοχή στρατιωτικών μονάδων στο κίνημα, το οποίο επιθυμούσε πανελληνίως και όχι μόνο στη Μακεδονία.
===Εισβολή των Κεντρικών Δυνάμεων===
Τον Μάρτιο του 1916, ο [[γερμανικός Στρατός|γερμανικός]] και ο [[βουλγαρικός Στρατός|βουλγαρικός]] στρατός με τη σειρά τους, άρχισαν να καταλαμβάνουν ελληνικά εδάφη στην [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Ανατολική Μακεδονία]] και τη [[Θράκη (διαμέρισμα)|Θράκη]]. Παρά τις χλιαρές αντιρρήσεις των Γερμανών συμμάχων τους, οι Βούλγαροι προέβησαν σε διωγμούς κατά των Ελλήνων στις περιοχές αυτές, προσπαθώντας να [[αφελληνισμός|αφελληνίσουν]] την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη.
Η Θεσσαλονίκη άρχισε να δέχεται πρόσφυγες Έλληνες. Οι [[Κρήτη|Κρητικοί]], αλλά και άλλοι Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί, άρχισαν να παρουσιάζονται ως εθελοντές στο στρατό του Σαρράιγ για να πολεμήσουν εναντίον των Βουλγάρων. Το τάγμα χωροφυλακής στρατού εκστρατείας μετεγκαταστάθηκε στη [[Λάρισα]]. Εξαίρεση αποτέλεσε ο 2ος λόχος βρακοφόρων που έμεινε στην Θεσσαλονίκη με διοικητή τον ανθυπομοίραρχο Εμμανουήλ Τσάκωνα.
==Οι εξελίξεις που οδήγησαν στο Κίνημα==
Στις [[21 Μαΐου]] του [[1916]], οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού [[Μωρίς Σαράιγ]] επέβαλλαν [[Στρατιωτικός νόμος|στρατιωτικό νόμο]] (παρά τις Αγγλικές διαφωνίες) στις περιοχές που είχαν καταλάβει. Κατέλαβαν το ταχυδρομείο, το τηλεγραφείο, το τηλεφωνείο, τον σιδηρόδρομο, το εργοστάσιο ηλεκτρικού ρεύματος, τον [[Τροχιόδρομος Θεσσαλονίκης|τροχιόδρομο]] και το εργοστάσιο φωταερίου. Ταυτόχρονα επέβαλλαν [[λογοκρισία]] στον τύπο, έκλεισαν δια της βίας δυο εφημερίδες και απέλασαν πέντε [[Έλληνες]] αξιωματικούς με τους οποίους θεωρούσαν ότι δεν μπορούσαν να συνεργασθούν: Τον αρχηγό της [[Ελληνική Χωροφυλακή|Ελληνικής Χωροφυλακής]] συνταγματάρχη [[Νικόλαος Τρουπάκης|Νικόλαο Τρουπάκη]], τον αντιστράτηγο Νιδριώτη, τον διοικητή Φρουρίου Θεσσαλονίκης συνταγματάρχη [[Ευλάμπιος Μεσσαλάς|Ευλάμπιο Μεσσαλά]], τον επιτελάρχη του προηγουμένου αντισυνταγματάρχη [[Κωνσταντίνος Γουβέλης|Κωνσταντίνο Γουβέλη]] και τον αρχηγό πυροβολικού συνταγματάρχη [[Παναγιώτης Μπουκλάκος|Παναγιώτη Μπουκλάκο]]. Στην ουσία κάθε έννοια ελληνικής κυριαρχίας στα καταληφθέντα από τους συμμάχους στα ελληνικά εδάφη είχε καταργηθεί.
Χαρακτηριστικά αναφέρεται το [[τηλεγράφημα]] του ναυτικού ακολούθου της Γαλλίας αντιπλοιάρχου [[Ονρύ ντε Ροκφέιγ]] (Σεπτ. 1916): «''Δεν τίθεται ζήτημα ανησυχίας μας δια τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος διότι ουδέν μένει πλέον εν τη χώρα ταύτη όπερ να μην έχει παραβιασθεί''».
Τον Απρίλιο του [[1916]], 120.000 άνδρες του Σερβικού Στρατού μεταφέρθηκαν στο μακεδονικό μέτωπο. Ταυτόχρονα, ο Σέρβος βασιλιάς και η κυβέρνηση του μετακινήθηκαν από την Κέρκυρα στην [[Θεσσαλονίκη]]. Οι εξελίξεις αυτές, είχαν πρωτοφανή αποτέλεσμα: Να αποδοθεί η [[Θεσσαλονίκη]] και η [[Μακεδονία]] στο [[Βασίλειο της Σερβίας]]. Ταυτόχρονα οι Σύμμαχοι θα ανακήρυσσαν πρωτεύουσα του Σέρβικου κράτους την Θεσσαλονίκη.
==Το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης==
[[File:Restaurant Verdun, Thessaloniki 1916.jpeg|thumb|200px|Το εστιατόριο "Verdun" στην Θεσσαλονίκη, διακοσμημένο με την υποστήριξη του Βενιζέλου και του Κινήματος της Εθνικής Αμύνης, το 1916.]]
Με δεδομένη αυτή την κατάσταση και με τον κίνδυνο της απώλειας της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης, αποφασίσθηκε από την «''Επιτροπή Εθνικής Αμύνης''» στις 17 Αυγούστου του 1916, η κήρυξη του Κινήματος. Αντιπρόσωπος της [[Κρητική Χωροφυλακή|Κρητικής Χωροφυλακής]] στην Επιτροπή αυτή ήταν ο μοίραρχος Δ. Κοκκαλάς. Η απόφαση πάρθηκε κυρίως κατόπιν των απειλών του στρατηγού Σαρράιγ για διορισμό Σέρβου νομάρχη στη Θεσσαλονίκη και παρά τις επιφυλάξεις για πιθανές αντιρρήσεις του Ε. Βενιζέλου.
Αρχικά ο αν/χης Μαζαράκης προσπάθησε, ανεπιτυχώς όμως, να παρασύρει στο Κίνημα την 11η Μοίρα ορειβατικού πυροβολικού που στρατωνιζόταν στο [[Μικρό Καραμπουρνού]]. Όλες οι οργανωμένες μονάδες του Στρατού παρέμειναν πιστές στην κυβέρνηση. Στο Κίνημα προσχώρησαν μόνο μεμονωμένοι αξιωματικοί και οπλίτες. Κυρίως αυτοί που προερχόταν από μονάδες του Τετάρτου Σώματος Στρατού και είχαν νοιώσει την ταπείνωση του να παραδώσουν αμαχητί Ελληνικά εδάφη στους Βουλγάρους.
Ευτυχώς για τους κινηματίες η Κρητική Χωροφυλακή κατόρθωσε μόνη της στην ουσία να επικρατήσει στη Θεσσαλονίκη και να εδραιώσει το Κίνημα. Αρκετοί αξιωματικοί της κρητικής [[Ελληνική Χωροφυλακή|χωροφυλακής]] ήταν ήδη μυημένοι στα της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης, όπως για παράδειγμα ο διοικητής της πρώτης μοιραρχίας [[Ευάγγελος Σαρρής]] ο οποίος είχε νυμφευθεί στην Θεσσαλονίκη την [[Καλλιόπη Τάττη]] (δισέγγονη του φιλικού [[Κωνσταντίνος Τάττης|Κωνσταντίνου Τάττη]]) και συνδεόταν με συγγενικούς δεσμούς με τον [[Αλέξανδρος Ζάννας|Αλέξανδρο Ζάννα]].
Μετά την προκήρυξη της Επιτροπής, πρώτος στασίασε ο 2ος λόχος βρακοφόρων του τάγματος χωροφυλακής στρατού εκστρατείας με διοικητή τον ανθυπομοίραρχο [[Εμμανουήλ Τσάκωνα]]. Ακολούθησαν οι μοιραρχίες της Κρητικής Χωροφυλακής. Η πρώτη μοιραρχία με διοικητή τον μοίραρχο Α' τάξεως [[Ευάγγελος Σαρρής|Ευάγγελο Σαρρή]], η δεύτερη μοιραρχία με διοικητή τον μοίραρχο Παυλίδη, η Αστυνομική Διεύθυνση με διοικητή τον ταγματάρχη Πανουσόπουλο κ. ο. κ.. Όλοι οι Αξιωματικοί και οι οπλίτες της Κρητικής Χωροφυλακής συμμετείχαν στο Κίνημα και μάλιστα αυθόρμητα. Την εποχή του Κινήματος αναφέρεται ότι υπηρετεί ακόμη στην Κρητική Χωροφυλακή και συμμετέχει στο Κίνημα (για άλλους προφανώς λόγους) ο Ιταλός υπομοίραρχος Φαρρούγκιο. Τέλος, ο αντισυνταγματάρχης του ιππικού Επ. Ζυμβρακάκης, από τα ιδρυτικά μέλη της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης (και του κινήματος στο Γουδί), ανέλαβε την ηγεσία των συγκεντρωθέντων κινηματιών και αφού τους οδήγησε στο Γενικό Στρατηγείο, ανακοίνωσε στον Στρατηγό Σαρράιγ ότι οι επαναστάτες τάσσονται κάτω από τις διαταγές του. Ο Βενιζέλος ανέλαβε την πολιτική αρχηγία του χωριστικού αυτού πραξικοπήματος δηλώνοντας: "δεν στρεφόμαστε εναντίον του Βασιλιά, αλλά εναντίον των Βουλγάρων".
Ο Βρετανός αξιωματικός [[Price C. Ward]] στο έργο του «The Story Of The Salonica Army» γράφει σχετικά, αναφερόμενος στο Κίνημα της «Εθνικής Αμύνης»: «Ο στρατηγός Sarrail δέχθηκε τις προσφερόμενες υπηρεσίες μια που ήδη είχε την συνήθεια να δέχεται Έλληνες εθελοντές από τότε που οι Βούλγαροι ήρθαν στην Ελλάδα».
Γράφει σχετικά ο [[Αλέξανδρος Ζάννας]], μέλος της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης: «Η κατάστασις ήταν περίεργη. Εμείς οι επαναστατήσαντες είχαμε καταλάβει ολόκληρη την πόλη της Θεσσαλονίκης στις 17-8-16 βασιζόμενοι στη δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής». Ο Νομάρχης Αθηνογένης και ο Εισαγγελεύς Εφετών ανάγκασαν τον επιτελάρχη του Γ' Σ.Σ. σ/χη Ν. Τρικούπη να μη προβεί άμεσα σε απόπειρα βίαιης καταστολής του κινήματος χρησιμοποιώντας τις μονάδες της ενδέκατης Μεραρχίας.
Ακολούθησαν ώρες αγωνίας όταν οι επαναστάτες περικύκλωσαν τις φιλοβασιλικές μονάδες. Οι απώλειες από τις σποραδικές συγκρούσεις ήταν μόνο 3 νεκροί και 7 τραυματίες. Την επομένη το μεσημέρι τα Γαλλικά στρατεύματα ανάγκασαν τους πιστούς στον Βασιλιά Έλληνες στρατιώτες να παραδοθούν. Ακολούθως, το Κίνημα επεκτάθηκε και σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας, την [[Κρήτη]] και τα νησιά, με πρωτοστατούντες αξιωματικούς της Κρητικής Χωροφυλακής, όπως ο μοίραρχος Βούρος, στη [[Βέροια]].
Μεμονωμένοι αστυνομικοί από όλη τη Βόρεια Ελλάδα άρχισαν να συρρέουν στην Θεσσαλονίκη, και στις 2/15 Σεπτεμβρίου, η «Εθνική Άμυνα» έλαβε την πρώτη ουσιαστική ενίσχυση της, όπως ο συνταγματάρχης Νικόλαος Χριστοδούλου έφτασε στην πόλη με τα απομεινάρια του 4ου Σώματος Στρατου που αρνήθηκαν να παραδοθούν και αποσύρθηκαν μέσω Καβάλας και Σαμοθράκη<ref name="Enc496">{{cite book | script-title=el:Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία. Τόμος Γ′: Δαβατηνός – Ιωσήφ | trans_title = Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία. Τόμος Γ′: Δαβατηνός – Ιωσήφ | location = Αθήνα | year = 1929 | language = Ελληνικά | page = 496}}</ref>. Ήδη στις 8/21 Σεπτεμβρίου, οι εθελοντές υπό τον Γρηγοριάδη σχηματίζουν το 1ο Τάγμα του «Στρατού της Εθνικής Άμυνας», και αναχώρησε για τις πρώτες γραμμές κατά μήκος του ποταμού Στρυμόνα<ref name="Enc497">{{cite book | script-title=Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία. Τόμος Γ′: Δαβατηνός – Ιωσήφ | trans_title = Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία. Τόμος Γ′: Δαβατηνός – Ιωσήφ | location = Αθήνα | year = 1929 | language = Ελληνικά | pages = 496–497}}</ref>.
==Σύνθεση της Κυβέρνησης Θεσσαλονίκης==
[[Image:Triandria.jpg|thumb|right|200px|Η "Τριανδρία της Εθνικής Αμύνης": Ναύαρχος Κουντουριώτης, Βενιζέλος και Στρατηγός Δαγκλής.]]
[[File:1st Battalion of the National Defence army marches for the front.jpeg|thumb|right|200px|Το 1ο Τάγμα του Στρατού της Εθνικής Αμύνης παρελαύνει δίπλα στον Λευκό Πύργο πριν μεταβεί στο Μέτωπο.]]
[[Image:Venizelos WWI 1918.jpg|thumb|right|200px|Ο Βενιζέλος επιθεωρεί Ελληνικές μονάδες στο [[Μακεδονικό Μέτωπο]], ακολουθούμενος από τον Ναύαρχο Κουντουριώτη και τον Στρατηγό Σαρραίγ.]]
Την κυβέρνηση αυτή σχημάτισε στη [[Θεσσαλονίκη]], με την υποστήριξη των όπλων της [[Αντάντ]] -
▲Την κυβέρνηση αυτή σχημάτισε στη [[Θεσσαλονίκη]], με την υποστήριξη των όπλων της [[Αντάντ]] - μονάδες της οποίας είχαν αποβιβαστεί εκεί προηγουμένως χωρίς την έγκριση της ελληνικής κυβέρνησης παραβιάζοντας την εθνική κυριαρχία αλλά και την ουδετερότητα της χώρας - ο [[Ελευθέριος Βενιζέλος]] μαζί με το Ναύαρχο [[Παύλος Κουντουριώτης|Παύλο Κουντουριώτη]] και το Στρατηγό [[Παναγιώτης Δαγκλής|Παναγιώτη Δαγκλή]] και με υπουργούς τους:
*[[Εμμανουήλ Χ. Ζυμβρακάκης|Εμμανουήλ Χ. Ζυμβρακάκη]], που ανέλαβε υπουργός Στρατιωτικών (29 Σεπτεμβρίου 1916) και
*[[Νικόλαος Πολίτης (υπουργός)|Νικόλαο Πολίτη]], που ανέλαβε υπουργός Εξωτερικών (3 Οκτωβρίου 1916).
Από τις 6 Οκτωβρίου 1916 ανέλαβαν επίσης καθήκοντα οι:
*[[Δημήτριος Δίγκας]], επί της Δικαιοσύνης
Γραμμή 18 ⟶ 66 :
Η προσωρινή αυτή κυβέρνηση είχε τον έλεγχο και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της νότιας Ελλάδας από την [[Κυβέρνηση Σπυρίδωνα Λάμπρου 1916]] (Σεπτέμβριο 1916 - Απρίλιο 1917) και την [[Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη 1917]] (Απρίλιο - Ιούνιο 1917), μέχρι το σχηματισμό της [[Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1917|Κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου 1917]] που ήταν επίσημη κυβέρνηση της Ελλάδας.
== Δείτε επίσης ==
* [[Εθνικός Διχασμός]]
==Πηγές==
*{{cite web |url=http://www.ggk.gov.gr/?p=889 | title=«Κυβέρνησις Αλεξάνδρου Ζαΐμη» | accessdate=22 Ιανουαρίου 2011 |publisher=Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης}}
== Προτεινόμενη βιβλιογραφία ==
* Ιωάννης Μουρέλος,"Η προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης και οι σχέσεις της με τους Συμμάχους (1916-1917)", Μνήμων, τόμος Η΄, Αθήνα 1980-1982.
*Γιώργος Χιονίδης, «Η επίσημη εφημερίδα της ''προσωρικής κυβερνήσεως''Θεσσαλονίκης του Ελευθερίου Βενιζέλου. (Μιά πρώτη επισκόπηση των περιεχομένων της (15/09/1916-10/06/1917)»Ελληνική Ιστορική Εταιρεία, Ε' Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο-Πρακτικά, Αθήνα, 1984, σελ.91 κ.εξ
==Παραπομπές==
[[Κατηγορία:Ελληνικές κυβερνήσεις|1916 09 16]]▼
{{παραπομπές}}
{{DEFAULTSORT:Κινημα Εθνικης Αμυνης}}
[[Κατηγορία:Ιστορία της Θεσσαλονίκης]]
[[Κατηγορία:Στρατιωτικά κινήματα στην Ελλάδα]]
[[Κατηγορία:Η Ελλάδα κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο]]
| |||