Μπεκτασήδες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Οι επαναλαμβανόμενες μεταναστεύσεις των φυλών κατά μήκος της κεντρικής [[Ασία|Ασίας]]ς δεν έφεραν μόνο τουρκικές και μογγολικές φυλές προς τη δύση αλλά και πνευματικούς ηγέτες με την κλασική ανατολική μορφή των περιπλανώμενων αγίων. Άλλωστε η παράδοση του μοναχισμού και της αγιοσύνης της ερήμου στη χριστιανική πίστη οφείλει περισσότερα στις επιδράσεις που πέρασαν μέσω του [[Αφγανιστάν]] από την [[Ινδία]] και την [[Κίνα]], παρά σε εκείνες που προέρχονται από την [[αρχαία Ελλάδα]]. Ο [[Χατζί Μπεκτάς]] ήταν ένας τέτοιος δάσκαλος. Ήταν ένας περιπλανώμενος δερβίσης, Τούρκος από το [[Χορασάν]], μεταξύ του βορειοανατολικού [[Ιράν]] και δυτικού Αφγανιστάν απ' όπου προήλθε και o [[Ομάρ Καγιάμ]] πριν έναν αιώνα. Ο Μπεκτάς ήταν οπαδός του Σαΐκ (σεΐχη) [[Αχμέτ Γιεσεβί]], που πέθανε το [[1166]], σε μια εποχή που λίγο μακρύτερα αρχίζουν οι πόλεμοι και οι επιδρομές σταυροφόρων από τη Δύση. Σύμφωνα με την αγιογραφική παράδοση, με εντολή του δασκάλου του πέταξε από από τη χώρα του με μορφή περιστεριού στο Ρουμ (άλλοτε βυζαντινή Μικρά Ασία) το [[1281]], μετά την καταστροφή της επικράτειας των [[Σελτζούκοι|Σελτζούκων]] από τους Μογγόλους. Σταμάτησε στο Χατζιμπεκτάς, ένα χωριό κοντά στο Κίρσεχιρ της [[Καππαδοκία|Καππαδοκίας]]ς - περιοχή που στη μέση [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|βυζαντινή]] περίοδο ήταν κέντρο των [[Παυλικιανοί|Παυλικιανών]], ετερόδοξων [[Μυστικισμός|μυστικιστών]] χριστιανών από τους οποίους προήλθαν οι [[Βογόμιλοι]] και αργότερα το κίνημα των [[Καθαροί|Καθαρών]]. Ήταν ένας από εκείνους που βοήθησαν στη σύνθεση των προϊσλαμικών θρησκευτικών και σαμανιστικών στοιχείων που επικρατούν ακόμα στις τουρκικές παραδόσεις, με αποτέλεσμα να κερδίσει την αντιπάθεια του ορθόδοξου πουριτανικού Ισλάμ. Η επιρροή των ''μπαμπά'' ήταν τεράστια και συναγωνίστηκε την επιρροή που ασκούσαν οι στρατιωτικοί ηγέτες, όπως και το γόητρο των κυβερνητών των Σελτζούκων, που είχαν υιοθετήσει αρκετές πτυχές του ιρανικού πολιτισμού. Όπως πολλοί [[Δερβίσηδες|δερβίσηδες]] από την Ανατολή, ο Χατζί Μπεκτάς ήταν προφανώς μια φωνή για τις κοινωνικές διαμαρτυρίες των τουρκικών πληθυσμών ενάντια στους σουνίτες Σελτζούκους, τις οποίες κατηύθυνε ο Μπαμπά Ιλυάς περίπου το [[1240]]. Λέγεται πως ο Χατζί Μπεκτάς παρείχε την προστασία και την ευλογία του στο τάγμα των [[Γενίτσαροι|Γενιτσάρων]] πριν πεθάνει (738 έτος Εγίρας/1337 μ.Χ.).

Αποτελεί σημαντική αντίθεση το γεγονός ότι, ενώ τα σώματα των Γενιτσάρων ήταν έντονα αντιμεταρρυθμιστικά, ο ανορθόδοξες, διάφωνες και αντινομιακές ιδέες των Μπεκτασήδων συνδέονται με τη φιλελεύθερη σκέψη των φιλοσόφων του [[18ος αιώνας|18ου αιώνα]] στη [[Γαλλία]]. Στην πραγματικότητα είχαν χαλαρές επαφές με ένα από τα δίκτυα που ανέδειξαν τις ιδέες των φιλοσόφων του 18ου αιώνα, τον [[Ελευθεροτεκτονισμός|ελευθεροτεκτονισμό]]. Πολλοί ενεργοί πολιτικοί της [[Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολης]]ς ήταν συνδεδεμένοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τους ελευθεροτέκτονες κατά τη διάρκεια του [[19ος αιώνας|19ου αιώνα]], όταν και καθιερώθηκαν οι γαλλικές και αγγλικές στοές στην Κωνσταντινούπολη. Τα μέλη αυτών των στοών αυξήθηκαν προς το τέλος του 19ου αιώνα και ανάμεσά τους αναδείχθηκε μια ομάδα αντιπάλων του σουλτάνου [[Αμπντούλ Χαμίτ Β΄]] ([[1876]]-[[1909]]) γνωστή ως «Νεότουρκοι». Πρέπει να υπογραμμιστεί εδώ ότι ο μυστικισμός που επιζεί στο σύγχρονο ελευθεροτεκτονισμό έχει αδρανήσει σημαντικά, ενώ οι Μπεκτασήδες είναι μια γνήσια μυστική αδελφότητα.

Το ιερό τυπικό της μύησης και του όρκου ακολουθείται από τελετουργικό συμπόσιο στο οποίο καταναλώνεται [[σερμπέτι]] και [[τυρί]], πίνεται [[κρασί]] και ακούγεται [[μουσική]]. Υπάρχουν ενδείξεις για τελετουργικά στα οποία ακολουθείται η τεχνική της [[Έκσταση|έκστασηςέκσταση]]ς, αλλά η γενικότερη θέση των Μπεκτασήδων είναι η επέκταση της συνείδησης, μέσω της οποίας γίνεται κατορθωτή η άμεση επαφή με το Θείο Ον. Η τεχνική της έκστασης είναι ένα απομεινάρι από παλαιότερες [[Σαμανισμός|σαμανικές]] πρακτικές, το οποίο ακολουθούσαν και ακολουθούν αρκετά από τα ετερόδοξα τάγματα των δερβίσηδων, είτε μέσω του ήχου είτε μέσω του χορού. Οι γνωστικές επιδράσεις ωστόσο στην πρακτική της εξάπλωσης της συνείδησης μέσω συγκεκριμένων αρχετυπικών συμβόλων είναι μια ξεκάθαρη πρακτική των Γνωστικών, από την οποία άντλησαν οι Μπεκτασήδες στο παρελθόν ένα μέρος της γνώσης τους.

Οι πεποιθήσεις των Μπεκτασήδων λέγεται πως πέρασαν στην Αλβανία από το νησί της [[Κέρκυρα|Κέρκυρας]]ς από τον δερβίση Σαρί Σαλτίκ προς το τέλος του δέκατου πέμπτου αιώνα. Ίδρυσε επτά τεκέδες, συμπεριλαμβανομένου ενός στα βουνά πάνω από το Κρουζλ, όπου ο μύθος αναφέρει ότι σκότωσε ένα δράκο. Η σέκτα αυξήθηκε σε όλη τη χώρα, εκτός από στις καθολικές περιοχές στο βορρά. Εδώ πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η καταστολή του Μεχμέτ του Β΄ δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το γεγονός ότι ο [[Αλή πασάς|Αλή Πασάς Τεπελενλής]], ο πολέμαρχος της Ηπείρου, ήταν νεοφώτιστος του τάγματος των Μπεκτασήδων.

Το [[1922]] μια συνέλευση των εκπροσώπων από όλους τους τεκέδες της Αλβανίας διαχώρισε τη σχέση των Μπεκτασήδων με τον Ανώτατο Μπεκτάς, που είχε εγκατασταθεί στη νέα πρωτεύουσα της [[Άγκυρα|Άγκυρας]]ς, πριν την καταστολή του τάγματος από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Τα Τίρανα έγιναν έδρα του τάγματος και το [[1929]] αναγνωρίστηκε ως αυτόνομο μουσουλμανικό τάγμα, με νέο καταστατικό.

Ακμαία μονή (τεκές) των Μπεκτασήδων, με το όνομα [[Τεκές των Ασπρογείων|Ιρενί Τεκές]] υπήρχε, μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, κοντά στο χωριό Ασπρόγεια [[Φάρσαλα|Φαρσάλων]], στη [[Θεσσαλία]]. Σε αυτή μόναζαν Αλβανοί Μπεκτασήδες. Δίπλα στο χωριό [[Ρούσσα_ΈβρουΡούσσα Έβρου|Ρούσσα στον Έβρο]] βρίσκεται ο [[Τεκές Σεγίτ Αλή Σουλτάν|Τεκές του Σεγίτ Αλή Σουλτάν]].