Τύμβος Καστά: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

'''Τύμβος Καστά''' ή απλά '''λόφος Καστά''' ονομάζεται ο κυκλικός λόφος στην περιοχή της αρχαίας [[Αμφίπολη]]ς στην ανατολική [[Μακεδονία]] και στις όχθες του ποταμού [[Στρυμόνας|Στρυμόνα]], σε απόσταση περίπου 900 μέτρων νοτιοανατολικά από το χωριό [[Μεσολακκιά Σερρών|Μεσολακκιά Σερρών]]. Είναι επίσης γνωστός ως ο '''τάφος της Αμφίπολης''', ονομασία που προέρχεται από το [[Μακεδονικό βασίλειο|Μακεδονικό]] ταφικό μνημείο της πρώιμης [[Ελληνιστική περίοδος|ελληνιστικής περιόδου]], που ανακαλύφθηκε στο εσωτερικό του λόφου. Στα μέσα του 1950 και έως την δεκαετία του 1970 είχαν γίνει ανασκαφές πάνω στην επιφάνεια του τύμβου από τον αρχαιολόγο [[Δημήτρης Λαζαρίδης|Δημήτρη Λαζαρίδη]], ο οποίος ανακάλυψε ένα σύνολο από λιτούς τάφους που χρονολογούνται από την [[Εποχή του σιδήρου|εποχή του Σιδήρου]].

Ο χώρος άρχισε να ανασκάπτεται περιμετρικά ξανά το 2012<ref name="vima2013">[http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=528084 Ένα λιοντάρι δείχνει τον τύμβο της Αμφίπολης. Αρχίζει σήμερα η νέα ανασκαφική έρευνα για την πλήρη αποκάλυψη του μνημείου], ''Το Βήμα'', 01/09/2013</ref> από την αρχαιολόγο [[Κατερίνα Περιστέρη]] και αναδείχθηκε στο ευρύ κοινό τον Αύγουστο του 2014, το χρονικό σημείο όπου έγιναν και οι αποκαλύψεις των πρώτων ευρημάτων στην νότια πλευρά του τύμβου όπου και βρίσκεται το ταφικό μνημείο των ανασκαφών που είναι σε εξέλιξη. Ανακαλύφθηκαν τρεις θάλαμοι και συνολικά τέσσερις χώροι συνυπολογίζοντας την είσοδο και σκαλιά προς το εσωτερικό του τάφου. Ο μαρμάρινος περίβολος του κυκλικού τύμβου έχει περίμετρο 497 [[μέτρο|μέτρων]] και η έκταση του αντιστοιχεί σε περίπου 20 [[στρέμμα|στρέμματα]]τα<ref name="ethnos">[http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=64050431 Ο τύμβος της Αμφίπολης και το μυστικό των 2.500 ετών], ''Έθνος'', 15/8/2014</ref>, κάτι που τον καθιστά στο σύνολό του ως ταφικό μνημείο το μεγαλύτερο που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στην Ελλάδα, και μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2014 διεθνώς<ref>{{Cite web|url = http://www.archaeology.org/issues/161-1501/features/2828-top-10-archaeological-discoveries-of-2014|title = Top 10 Discoveries of 2014 - archaeology.org, 16.12.2014}}</ref>. Στον τέταρτο χώρο βρέθηκε τάφος με οστά τα οποία ανήκουν σε 5 άτομα -καθώς και υπολείμματα απο σκελετό αλόγου- με τους σκελετούς να μην είναι πλήρεις<ref name="skai190115">{{Cite web|url = http://www.skai.gr/news/culture/article/273479/amfipoli-pede-einai-telika-oi-nekroi-tou-tumvou-kasta/|title = Αμφίπολη: Oμαδικός τάφος με τουλάχιστον 5 σκελετούς στον τύμβο - skai.gr, 19.01.2015}}</ref>.

Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από [[αρχαία Αθήνα|Αθηναίους]] αποίκους το 437 π.Χ. με στόχο τον έλεγχο των [[μεταλλεία της Θράκης|μεταλλείων της Θράκης]], αλλά πέρασε στα χέρια των [[Αρχαία Σπάρτη|Σπαρτιατών]] κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης του [[Πελοποννησιακός Πόλεμος|Πελοποννησιακού πολέμου]] την περίοδο 431-421 π.Χ., και ιδιαίτερα με την [[μάχη της Αμφίπολης]] το 422 π.Χ. όπου σκοτώθηκαν οι σημαντικοί φιλοπόλεμοι στρατηγοί [[Κλέωνας|Κλέωνα]]ς και [[Βρασίδας]]. Η [[Νικίειος Ειρήνη]] το 421 π.Χ. προέβλεπε να αποδοθεί στους Αθηναίους η Αμφίπολη, μια υπόσχεση που δεν υλοποιήθηκε.

Με την κατάκτηση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους [[Ρωμαίοι|Ρωμαίους]] η Αμφίπολη έγινε μέρος της [[Ρωμαϊκή αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] και ορίστηκε πρωτεύουσα σε μία από τις [[Μακεδονία (Ρωμαϊκή επαρχία)|τέσσερις διοικητικές περιφέρειες]] στις οποία χώρισαν οι [[Αρχαία Ρώμη|Ρωμαίοι]] την Μακεδονία, τις λεγόμενες ''μερίδες''. Η μερίδα της Αμφίπολης στη συνέχεια ενσωματώθηκε στην επαρχία της Θράκης. Από την πόλη διερχόταν η περίφημη [[Αρχαία Εγνατία Οδός|Εγνατία οδός]]. Στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια είχε σημαντική οικονομική ανάπτυξη, κάτι που μαρτυρούν και εντυπωσιακές σε μέγεθος και διακόσμηση εκκλησίες της πόλης του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ.

Μετά τις [[Εκστρατείες του αυτοκράτορα Μαυρικίου στα Βαλκάνια#.CE.95.CE.B9.CF.83.CE.B2.CE.BF.CE.BB.CE.AD.CF.82 .CE.91.CE.B2.CE.AC.CF.81.CF.89.CE.BD .CE.BA.CE.B1.CE.B9 .CE.A3.CE.BB.CE.AC.CE.B2.CF.89.CE.BD.2C 582 .CE.AD.CF.89.CF.82 591|επιδρομές των Σλάβων]] στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. η Αμφίπολη ερήμωσε σταδιακά, για να εγκαταλειφθεί εντελώς τον 8ο αιώνα, όταν οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στην κοντινή παραθαλάσσια πόλη [[Ηιών|Ηιώνα]]α, που πλέον είχε μετονομαστεί από τους [[Βυζαντινή αυτοκρατορία|Βυζαντινούς]] σε [[Χρυσόπολη Θράκης|Χρυσόπολη]].

Οι πρώτες ανασκαφές του λόφου Καστά έγιναν το 1964, οπότε αποκαλύφθηκε η περίμετρος του τύμβου. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν μετά το 1971, αλλά επικεντρώθηκαν στην κορυφή του λόφου. Το 2012 ανασκάφηκε ο περίβολος του τύμβου Καστά<ref name="vima2013"/> και βρέθηκε να έχει μήκος 497 μέτρων και ύψος 3 μέτρων, κατασκευασμένος από 2.500 περίπου κυβικά μέτρα μαρμάρου από τη [[Θάσος|Θάσο]]. Υπεύθυνη της ανασκαφής είναι η διευθύντριά της ΚΗ' Εφορείας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων [[Κατερίνα Περιστέρη]]. Τον Αύγουστο του 2014 η ανασκαφή αποκάλυψε την είσοδο του τύμβου, όπου βρέθηκε θύρα πάνω από την οποία υπάρχουν δύο μαρμάρινες [[Σφίγγα (μυθολογία)|σφίγγες]] στις οποίες λείπουν τα κεφάλια και τα φτερά. Κατά τη συνέχεια των ανασκαφών, στο εσωτερικό του τύμβου, πάνω σε πεσσούς, βρέθηκαν σκαλισμένες δύο [[Καρυάτιδες]]<ref name="sky">[http://www.skai.gr/news/culture/article/265065/amfipoli-anakalupsan-duo-karuatides-ston-tumvo-kasta-/ Αμφίπολη: Αποκαλύφθηκαν δυο καρυάτιδες στον τύμβο Καστά!], Σκάϊ.gr, 07/09/2014</ref>. Ήδη και από το εξωτερικό του μνημείου, αλλά και στις σφίγγες, στις Καρυάτιδες και στο μικρό τμήμα του μνημείου που έχει αποκαλυφθεί, υπάρχουν ίχνη χρωμάτων που διακοσμούσαν την κατασκευή και τα γλυπτά του. Τον Οκτώβριο του 2014 βρέθηκε επιδαπέδιο ψηφιδωτό στο δεύτερο θάλαμο με θέμα την [[Άδης_Άδης (μυθολογία)#.CE.A0.CE.B5.CF.81.CF.83.CE.B5.CF.86.CF.8C.CE.BD.CE.B7|αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα]]. Το θέμα είναι γνωστό από την [[ελληνική μυθολογία]] και έχει αναπαρασταθεί σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις σε μακεδονικό τάφο.

Ο πρώτος θάλαμος βρίσκεται μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου διαφραγματικού τοίχου και έχει μήκος 6 μέτρα και πλάτος 4,5 μέτρα, ενώ το ύψος του είναι στις άκρες περίπου 4 μέτρα και στο μέσο (όπου βρίσκεται ο θόλος),ακόμη μεγαλύτερο. Ενδεικτικά, οι Καρυάτιδες μαζί με το βάθρο τους φτάνουν τα 3,67 μέτρα από το επίπεδο του εδάφους του πρώτου θαλάμου. Η πρόσβαση γίνεται από τη θύρα με τις σφίγγες και στο βάθος του πρώτου θαλάμου βρισκόταν ο δεύτερος διαφραγματικός τοίχος, πίσω από τον οποίο υπήρχαν στήλες με δυο Καρυάτιδες με το ένα χέρι της μιας απλωμένο προς την πλευρά της άλλης. Οι Καρυάτιδες είναι σκαλισμένες σε πεσσούς από [[μάρμαρο]] Θάσου διατομής 0,20 μ. επί 0,60 μ.

[[File:The Abduction of Persephone by Pluto, Amphipolis.jpg|thumb|Το ψηφιδωτό του δεύτερου θαλάμου με τη σκηνή της [[Άδης_Άδης (μυθολογία)#.CE.A0.CE.B5.CF.81.CF.83.CE.B5.CF.86.CF.8C.CE.BD.CE.B7|αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα]]]]

Ο δεύτερος θάλαμος βρίσκεται πίσω από το δεύτερο διαφραγματικό τοίχο και είσοδό του αποτελούν οι στήλες με τις Καρυάτιδες. Ο δεύτερος θάλαμος είναι υπερυψωμένος σε σύγκριση με τον πρώτο κατά 7 εκ., διαφορά που καλύπτεται με ένα σκαλοπάτι μικρού ύψους, κάτω από τις Καρυάτιδες, χρωματισμένο με μπλε χρώμα στο κάθετό του μέρος. Ο δεύτερος θάλαμος είχε βρεθεί σχεδόν γεμάτος με χώματα, όπως και ο πρώτος. Εκτίμηση των αρχαιολόγων ήταν ότι τα χώματα είχαν αφεθεί από τους κατασκευαστές του τάφου, για να εμποδιστεί η σύλησή του<ref>[http://www.kathimerini.gr/783744/article/epikairothta/ellada/koryfwnetai-h-agwnia-gia-to-mysthrio-poy-kryvei-h-amfipolh Κορυφώνεται η αγωνία για το «μυστήριο» που κρύβει η Αμφίπολη], ''Καθημερινή'', 14.09.2014</ref>. Οι τοίχοι του δευτέρου θαλάμου έχουν μαρμάρινη επικάλυψη. Η οροφή είναι θολωτή και βρέθηκε σε καλή κατάσταση. Το ύψος του είναι περίπου 6 μέτρα, έχει 4,5 μέτρα πλάτος και 3 μέτρα μήκος. Στο πάτωμα του δεύτερου θαλάμου βρέθηκε ψηφιδωτό με διαστάσεις 4,5 x 3 μέτρα (καλύπτει όλο το δάπεδο του θαλάμου) που απεικονίζει τον μύθο της αρπαγής της [[Περσεφόνη|Περσεφόνης]]ς από τον [[Άδης (μυθολογία)|Πλούτωνα]]. Το ψηφιδωτό να έχει υποστεί φθορά κυκλικού σχήματος στο κέντρο του. Η παράσταση περιλαμβάνει άρμα με δυο λευκά άλογα το οποίο οδηγεί στεφανωμένος γενειοφόρος άνδρας (ο Πλούτων), δίπλα στον οποίο βρίσκεται γυναίκα (η Περσεφόνη). Μπροστά, και δίπλα στα άλογα, τρέχει ο Ψυχοπομπός [[Ερμής (μυθολογία)|Ερμής]] με φτερωτά σανδάλια, κρατώντας το [[κηρύκειο]], φορώντας [[πέτασος|πέτασο]] και μανδύα. Στο βάθος του δευτέρου θαλάμου υπήρχε ο τρίτος διαφραγματικός τοίχος. Στο βάθος του δεύτερου θαλάμου υπάρχει μαρμάρινο θύρωμα με άνοιγμα 1,50 μ., που οδηγεί στον τρίτο θάλαμο<ref name="imer1"/>. Στο κάτω της μέρος υπάρχει μαρμάρινο κατώφλι το οποίο έχει διακόσμηση ιωνικού κυματίου.<ref>[http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=58792 Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Δελτίο Τύπου για την ανασκαφική έρευνα στον λόφο Καστά Αμφίπολης], Κυριακή, 12 Οκτωβρίου 2014</ref>.

Το θύρωμα που οδηγεί στον τρίτο θάλαμο έχει στροφείο στο αριστερό μέρος και μαρμάρινη θύρα, με σκαλισμένη απομίμηση μεταλλικών καρφιών. Η μαρμάρινη θύρα βρέθηκε σπασμένη και τμήματά της ανακτήθηκαν από την επίχωση. Μπροστά στο θύρωμα βρέθηκαν μεταλλικά (χάλκινα και σιδερένια) [[καρφί|καρφιά]]. Ο τρίτος θάλαμος είχε βρεθεί με λιγότερη επιχωμάτωση από τους άλλους δύο. Οι τοίχοι έχουν μαρμάρινη επικάλυψη, όπως και στους άλλους δυο θαλάμους. Η θολωτή οροφή βρέθηκε με αρκετές ρωγμές αλλά και με καταπόνηση στους τοίχους. Ο τρίτος θάλαμος είναι τετράγωνος, με διαστάσεις 4,5 μ. x 4,5 μ.<ref>[http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=447468 Νεκρικός θάλαμος στα σχέδια του Πλάτωνα], ''Ελευθεροτυπία'', Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014 </ref>. Κατά τις εργασίες σταδιακής αφαίρεσης των χωμάτων τον Οκτώβριο του 2014 βρέθηκε το κεφάλι της ανατολικής σφίγγας της εισόδου μαζί με υπολείμματα των φτερών, το οποίο έχει ύψος 60 εκατοστά. Επίσης βρέθηκε και το βόρειο τμήμα του μαρμάρινου κατωφλιού της εισόδου στον θάλαμο <ref>{{Cite web|url = http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=58894|title = ΥΠΠΟ δελτίο τύπου 21 Οκτωβρίου 2014}}</ref>. Το δάπεδο διαπιστώθηκε ότι έχει ρόλο σφράγισης με πώρινους λίθους. Κάτω από τους λίθους, βρέθηκε τεχνητό όρυγμα στο φυσικό έδαφος (σχιστολιθικής φύσης) με επιφάνεια 4 επί 2,10μ<ref>{{Cite web|url = http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=58972|title = ΥΠΠΟ δελτίο τύπου 31 Οκτωβρίου 2014}}</ref>. Σε βάθος 1.60 μ. στο όρυγμα ανακαλύφθηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος και οστά τα οποία ήταν μέσα και γύρω από τον τάφο<ref name="yppo12112014">{{Cite web|url = http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=59112|title = ΥΠΠΟ δελτίο τύπου 12 Νοεμβρίου 2014}}</ref><ref name="tanea12112014">[http://www.tanea.gr/news/culture/article/5179279/brethhke-skeletos-nekroy-ston-tafo-ths-amfipolhs/ Περιστέρη: «Ο τάφος της Αμφίπολης ανήκει σε επιφανή μακεδόνα στρατηγό»], ΤΑ ΝΕΑ, 12/11/2014</ref>. Αναλύσεις των σκελετικών καταλοίπων έδειξαν ότι στον τάφο ήταν θαμμένα πέντε άτομα: μια γυναίκα με ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών, δυο άντρες μεταξύ 35 και 45 ετών, με ενδείξεις ότι τομές που βρέθηκαν στο σκελετό του νεώτερου από τους δυο πιθανόν προκάλεσαν το θάνατό του, ένα μωρό (νεογνό) και τα οστά ενός άνδρα το σώμα του οποίου είχε αποτεφρωθεί<ref name="skai190115"/>. Στον τρίτο θάλαμο υπάρχουν αχνοί χρωματισμοί και ενδείξεις από ανθρώπινες απεικονίσεις (ανδρική και γυναικεία μορφή, καθώς και φτερωτές μορφές) στα επιστύλιά του και γενικότερα βρέθηκε διακόσμηση στα μέλη του [[θριγκός|θριγκού]]: ρόδακες κάτω από τις μαρμάρινες δοκούς της οροφής, ιωνικό κυμάτιο, στο πάνω μέρος του επιστυλίου<ref>[http://news.in.gr/culture/article/?aid=1231365691 Αμφίπολη: Ανθρώπινες απεικονίσεις στα επιστύλια του τάφου], in.gr, 22 Νοε. 2014</ref><ref>[http://www.naftemporiki.gr/story/886842/amfipoli-apokaluptontai-oi-parastaseis-sta-epistulia Αμφίπολη: Αποκαλύπτονται οι παραστάσεις στα επιστύλια], Ναυτεμπορική, 03 Δεκεμβρίου 2014</ref>.