Ευστάθιος Μαλεΐνος

Ο Ευστάθιος Μαλέινος ήταν βυζαντινός στρατηγός και ένα από τα πλουσιότερα και πιο σημαίνοντα μέλη της στρατιωτικής αριστοκρατίας της Ανατολίας στα τέλη του 10ου αιώνα. Κατείχε υψηλόβαθμες διοικητικές και στρατιωτικές θέσεις στην Ανατολή, και συμμετείχε στις αριστοκρατικές εξεγέρσεις κατά του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ (976-1025), καταπολέμησε τον Βάρδα Σκληρό, αλλά υποστήριξε την εξέγερση του ανιψιού του Βάρδα Φωκά. Μετά την αποτυχία του τελευταίου, δεν τιμωρήθηκε, αλλά ο τεράστιος πλούτος του προκάλεσε την πτώση του, ο Βασίλειος Β' τον πήρε και τον κράτησε στην Κωνσταντινούπολη και μετά το θάνατό του κατάσχεσε την περιουσία του.

Βιογραφία

Ο Ευστάθιος ήταν γιος του Κωνσταντίνου Μαλεΐνου, στρατηγός και διοικητής του θέματος της Καππαδοκίας. Η Οικογένεια Μαλέινου είχε μέχρι εκείνη τη στιγμή, κυρίως μέσω της στενής σύνδεσής τους με την οικογένεια Φωκά, γίνει μία από τις πιο σημαντικές και ισχυρές οικογένειες στην αυτοκρατορία. Ο Ευστάθιος έγινε στρατηγός του θέματος των Λυκανδού, έπειτα ο ξάδελφος του, αυτοκράτορας Νικηφόρος Β΄ Φωκάς (963-969) τον διόρισε, παράλληλα με την αρχική του θέση, ως τον πρώτο βυζαντινό διοικητή (δούξ) της Αντιόχειας τον Οκτώβριο του 969. Περίπου ένα χρόνο μετά τη δολοφονία του Νικηφόρου Β΄, τον Δεκέμβριο του 969, ο Μαλεΐνος διορίσθηκε από τον διάδοχό του, Ιωάννη Τσιμισκή (969-976) διοικητής της Ταρσού στην Κιλικία, θέση την οποία εξακολουθεί να κατέχει το 976, όταν ο νεαρός Βασίλειος Β΄ έγινε αυτοκράτορας<.

Ο Βασίλειος ήταν αντίθετος προς τις αυτοκρατορικές οικογένειες και τον πλούτο που κατείχαν. Ο Μαλέινος, προσκολλημένος στην οικογένεια Φωκά, επομένως αντίπαλός του Τσιμισκή και τον υποστηρικτών του, παρέμεινε πιστός στον Βασίλειο. Παρά το γεγονός ότι απέτυχε να σταματήσει τον Βάρδα Σκληρό, και η εξάπλωση του στασιαστή από την αρχική βάση του γύρω από τη Μελιτηνή σε όλη την Ανατολία και μια βαριά ήττα που υπέστη στα τέλη του καλοκαιριού 976, ο Μαλέινος συνέχισε να υπηρετεί ως στρατηγός μέχρι την οριστική καταστολή της εξέγερσης το 979.

Προκειμένου να αντιμετωπίσει επιτυχώς τον στασιαστή, όμως, ο Βασίλειος με τον παρακοιμώμενο Βασίλειο Λεκαπηνό, είχε αναγκαστεί να επαναφέρει τον στρατηγό Βάρδα Φωκά τον νεότερο, ανιψιό του αυτοκράτορα Νικηφόρου Β΄, από την εξορία το 978 και να τον διορίσει στη διοίκηση του στρατού της ανατολής. Μετά τη νίκη του επί του Σκληρού, ο Φωκάς και οι οπαδοί του, άρχισαν να σχεδιάζουν να ανατρέψουν τον αυτοκράτορα. Η σύγκρουση δεν ξέσπασε άμεσα, αλλά και οι δύο πλευρές επιδόθηκαν σε αυτό που ο ιστορικός Mark Whittow αναφέρει «ψυχρός πόλεμος». Το 985, ο αυτοκράτορας κινήθηκε για πρώτη φορά μετά από την απόλυση ή υποβιβασμό ενός αριθμού στρατηγών της Ανατολής πιστοί στην οικογένεια Φωκά. Ο ίδιος ο Βάρδας Φωκάς υποβιβάστηκε σε δούκα Αντιοχείας και ο Ευστάθιος Μαλέινος απολύθηκε από το στρατό. Το 986, όμως, μετά την ταπεινωτική ήττα του Βασιλείου Β΄ από τους Βουλγάρους στις Πύλες του Τραϊανού και την επιστροφή του Σκληρού από την εξορία στη Βαγδάτη, ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να διορίσει εκ νέου τον Βάρδα Φωκά ως διοικητή της Ανατολής. Ο Φωκάς σύντομα ξεγέλασε τον Σκληρό σε μια συνάντηση και τον συνέλαβε. Στις 15 Αυγούστου ή 14 του Σεπτέμβρη 987, στο σπίτι των Μαλέινων στο θέμα Χαρσιανόν, οι κορυφαίες αριστοκρατικές οικογένειες ανακήρυξαν τον Φωκά ως αυτοκράτορα.

Η εξέγερση του Φωκά διαδόθηκε γρήγορα σε όλη την Ανατολία. Τελικά ο Βασίλειος, έχοντας απόλυτη ανάγκη από πιστούς στρατιώτες, συνήψε συμμαχία με γάμο με τους Ρως του Κιέβου: σε αντάλλαγμα για την αδελφή του Άννα ο Βλαντιμίρ του Κιέβου να στείλει 6.000 Βαράγγους με τους οποίους ο Βασίλειος κατόρθωσε να υποτάξει την εξέγερση και με τον Φωκά να πέφτει νεκρός στη μάχη. Με την εξαίρεση των λίγων ανώτερων βοηθών του στασιαστή, ο Βασίλειος ασχολήθηκε σχετικά γενναιόδωρα με τους υποστηρικτές του Φωκά. Έτσι, παρά το γεγονός ότι ένας από τους πιο εξέχοντες υποστηρικτές του Φωκά, ο Μαλέινος επετράπη να κρατήσει τον τίτλο του στρατηγού, του μαγίστρου και τα κτήματά του (αραβικές πηγές αναφέρουν ότι ξεκινούσαν από την Κλαυδιόπολη στη Βιθυνία στον Σαγγάριο ποταμό, και κάλυπταν περίπου 115 τετραγωνικά χιλιόμετρα).

Το 995, ωστόσο, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ επέστρεφε από μια εκστρατεία εναντίον των Φατιμιδών στην Συρία, κι έμεινε στο σπίτι του Μαλέινου. Ο Μαλέινος αφειδώς κάλυψε τις ανάγκες τόσο της αυτοκρατορικής συνοδείας, καθώς και το σύνολο του στρατού από τους δικούς του πόρους. Ο Βασίλειος εντυπωσιάστηκε και θορυβήθηκε από αυτή την επίδειξη του πλούτου του και την εξουσία που είχε ο Μαλέινος και τον πήρε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη ως έναν εικονικό όμηρο, και τον Ιανουάριο του 996, εξέδωσε ένα νέο νόμο κατά της παράνομης ιδιοποίησης των κοινοτικών χώρων ενός χωριού και της γης, σε μια προσπάθεια να μειώσει την ισχύ της αριστοκρατίας. Περιορισμένος πλέον στην πρωτεύουσα, ο Μαλέινος σύμφωνα με τα λόγια του Ιωάννη Σκυλίτζη, «εφοδιάζοντάς τον με άφθονα ό, τι χρειάζεται, ο Βασίλειος Ευσταθίου, σαν να τρέφει ένα άγριο θηρίο σε κλουβί». Μετά το θάνατό του, τα κτήματα και περιουσία του κατασχέθηκαν από τον αυτοκράτορα.

Πηγές

• Holmes, Catherine (2005). Basil II and the Governance of Empire (976–1025). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-927968-5. 
• Kazhdan, Alexander Petrovich, επιμ. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. 
• Krsmanović, Bojana (11 Σεπτεμβρίου 2003). «Maleinos Family». Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor. Athens, Greece: Foundation of the Hellenic World. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012. 
• Magdalino, Paul, επιμ. (2003). Byzantium in the Year 1000. Leiden, The Netherlands: Brill. ISBN 90-04-12097-1. 
• Whittow, Mark (1996). The Making of Byzantium, 600–1025. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. ISBN 0-520-20496-4.