Σαμψών: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

 

Ο Σαμψών υπήρξε ηγέτης και τελευταίος κριτής του βιβλικού Ισραήλ, η ιστορία του οποίου εξιστορείται στο βιβλίο των Κριτών της Παλαιάς Διαθήκης (Κριτές, 13-16). Ήταν ναζίρ / ναζιραίος και κριτής του λαού του Ισραήλ.

 

 

 

Σύμφωνα με τη βιβλική παράδοση και τις διηγήσεις της Παλαιάς Διαθήκης, την περίοδο ανάμεσα στο θάνατο του Ιησού του Ναυή και την άνοδο στη βασιλεία του Σαούλ, μεσολαβεί η περίοδος των Κριτών. Οι Κριτές ήταν οι ανώτατοι εκείνοι πολιτικοί άνδρες, που ηγήθηκαν του Ισραήλ από τον θάνατο του Ιησού του Ναυή μέχρι τον πρώτο βασιλέα τον Σαούλ. Η λέξη απαντάται στην Παλαιά Διαθήκη και με την έννοια του δικαστή.

Μέσα από τη μελέτη του βιβλικού κειμένου διαπιστώνει κανείς πως η εξουσία δεν ήταν κληρονομική και συνεχιζόμενη διαδοχικά, αλλά οι κριτές εμφανίζονταν κατά τα παραστρατήματα των Ισραηλιτών για να καθοδηγήσουν τον λαό και πάλι στο θέλημα του Θεού. Όταν ο περιούσιος λαός απομακρύνεται από το Θεό και στρέφεται σε άλλους θεούς, τότε η τιμωρία ή μάλλον το αποτέλεσμα της στροφής αυτής είναι η κατάκτηση. Τούτο συμβαίνει καθώς κατά τη βιβλική θεώρηση της Ιστορίας, απώλεια της πίστης στον πραγματικό Θεό του Ισραήλ, στο Θεό των πατέρων, οδηγεί σε απώλεια της ελευθερίας - είναι αποτέλεσμα της αχαριστίας που δείχνουν οι Ισραηλίτες. Έτσι, παρουσιάζεται κάποιος εχθρός που τους στερεί την αυτοδιάθεση μέχρι να επιστρέψουν στην αληθινή πίστη. Ο λαός μετανοεί για το λάθος του, τότε εμφανίζεται, ο άνθρωπος του Θεού, ένας κριτής, οδηγεί το λαό στην ελευθερία και επανέρχεται περίοδος ειρήνης και ευμάρειας για το Ισραήλ.

 

 

Το βιβλίο στον ιουδαϊκό κανόνα ανήκει στην ομάδα των βιβλίων των Προφητών, και μάλιστα των Προγενέστερων Προφητών. Στον Αλεξανδρινό Κανόνα εμπεριέχεται στην ομάδα των ιστορικών βιβλίων.

 

 

Στην άγια Γραφή συναντάμε τρεις μορφές γεννήσεως: α) Η κατά σάρκα γέννηση, σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους. β) Η κατ’ επαγγελίαν γέννηση, η οποία επιτελείται χωρίς την πλήρη ενέργεια των φυσικών νόμων, καθώς στηρίζεται στην θαυματουργική επέμβαση του Θεού και γ) η υπερφυσική και μοναδική γέννηση στην ιστορία της ανθρωπότητος, αυτή του Ιησού Χριστού.

Μία από τις περιπτώσεις κατ’ επαγγελίαν γέννησης είναι αυτή του Σαμψών, ο οποίος αναδείχθηκε συνεργός στο σχέδιο του Θεού. Στο βιβλίο των Κριτών αναφέρεται ότι ο Σαμψών υπήρξε κριτής επί είκοσι έτη και περιγράφονται ορισμένα επεισόδια, κυρίως από την αρχή και το τέλος της ζωής του. Πριν από τη γέννηση του, άγγελος Κυρίου επισκέφθηκε τους γονείς του, που ανήκαν στη φυλή Δαν από τη Σαραά, κοντά στην Ιερουσαλήμ, και τους ανήγγειλε ότι θα αποκτήσουν γιο και θα έπρεπε να τον αφιερώσουν στον Θεό ως ναζίρ. Ο Ναζιραίος ήταν πρόσωπο που αφιερωνόταν στον Θεό, απείχε από τα οινοπνευματώδη, δεν έκοβε ποτέ τη γενειάδα ή τα μαλλιά του και απείχε από την επαφή με νεκρούς.

 

 

Το όνομα Σαμψών, το οποίο έλαβε σχετίζεται με τον όρο semes, που σημαίνει ήλιος, στα εβραϊκά Simson. Παρέβαλε και τα ακκαδικά samsanu και samas, που δήλωναν ηλιακές θεότητες.

 

 

Ο Σαμψών ήταν προικισμένος με μεγάλη σωματική δύναμη, η οποία θεωρείτο ιδιαίτερο δώρο του Θεού, το οποίο συνδεόταν με την ιδιότητα του Ναζιραίου. Ο Σαμψών κυβέρνησε τον ισραηλιτικό λαό για είκοσι περίπου έτη και διακρίθηκε για τη μεγάλη φιλοπατρία του και για τους σκληρούς και επιτυχείς αγώνες του εναντίον των Φιλισταίων, τους οποίους είχε κατατροπώσει με τα ηρωικά του κατορθώματα. Τα απίστευτα αυτά κατορθώματα του υποδηλώνουν τη μεγάλη πίεση την οποία ασκούσαν οι Φιλισταίοι επί του Ισραήλ κατά το μεγαλύτερο διάστημα της πρώιμης περιόδου του Ισραήλ στη Χαναάν (1200-1000 π.Χ).

Ο Σαμψών διέθετε ασυνήθιστη φυσική ρώμη. Αφού πραγματοποίησε εξαιρετικά κατορθώματα (όπως η θανάτωση ενός λιονταριού και η μετακίνηση των θυρών της Πύλης της Γάζας), παραβίασε για πρώτη φορά τον θρησκευτικό του όρκο διασκεδάζοντας με μια γυναίκα από τη γειτονική Θαμναθά. Η γυναίκα αυτή ήταν «αλλόφυλη», δηλαδή Φιλισταία, και οι Φιλισταίοι ήταν θανάσιμοι εχθροί του Ισραήλ. Ακολούθησαν άλλα εξαιρετικά κατορθώματα του, όπως ο αποδεκατισμός των Φιλισταίων σε έναν ιδιωτικό πόλεμο. Σε μιαν άλλη περίπτωση, απώθησε μιαν ενέδρα τους εναντίον του στη Γάζα, όπου είχε μεταβεί για να επισκεφθεί μια πόρνη. Τα απίστευτα κατορθώματα του υποδηλώνουν τη μεγάλη πίεση την οποία ασκούσαν οι Φιλισταίοι επί του Ισραήλ κατά το μεγαλύτερο διάστημα της πρώιμης περιόδου του Ισραήλ στη Χαναάν (1200-1000 π.Χ).

 

 

Ο Σαμψών νικήθηκε από τους εχθρούς του όταν ερωτεύθηκε μία γυναίκα από την Αλσωρήχ, τη Δαλιδά, η οποία τον εξαπάτησε και απέσπασε το μυστικό της δύναμης του, ότι δηλαδή αυτή οφειλόταν στα μακριά άκοπα μαλλιά που έφερε ως ναζίρ. Την ώρα που ο Σαμψών κοιμόταν, η Δαλιδά έκοψε τα μαλλιά του και κατόπιν τον πρόδωσε στους Φιλισταίους, οι οποίοι τον συνέλαβαν, τον τύφλωσαν και τον φυλάκισαν. Τέλος όμως, ο Σαμψών εκδικήθηκε. Η δύναμη του επανήλθε όταν ανέκτησε την κόμη του και γκρέμισε τον ναό του Δαγών, θεού των Φιλισταίων, στη Γάζα, σείοντας τους κίονες του, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί και ο ίδιος με τους δεσμώτες του, αναφωνώντας «αποθανέτω ή ψυχή μου μετά των αλλοφύλων» (Κριτές, 16, 4-30). Ο θάνατος του στον ναό δεν παρουσιάζεται ως αυτοκτονία, αλλά, κατά τη γενική ερμηνεία των βιβλικών σχολιαστών, ως επαναφορά του στην αρχική του αποστολή (ως κριτού και ναζίρ), την οποία είχε για ένα διάστημα εγκαταλείψει.

 

 

Σχετικά με την ερμηνεία της ιστορίας του Σαμψών οι φιλελεύθεροι κριτικοί, αλλά και ορισμένοι Ιουδαίοι ερμηνευτές της Ταλμουδικής Περιόδου, θεώρησαν τον κύκλο των ιστοριών του Σαμψών μυθικό ή επικό. Πιο συντηρητικοί εξηγητές, ενώ αποδέχονταν την απιθανότητα των γεγονότων και το παραδοσιακό δημώδες ύφος του κειμένου, υποστήριζαν παράλληλα ότι υπάρχει ένας ιστορικός πυρήνας στην αφήγηση, ο οποίος όμως έχει εμπλουτιστεί από τη λαϊκή φαντασία και έχει διογκωθεί από τη ραββινική λογοτεχνία. Ο Σαμψών, κατά συνέπεια, θεωρήθηκε από τον συντάκτη του Βιβλίου των Κριτών παράδειγμα που αποδείκνυε τη γενική θέση του, ότι, όταν οι Ισραηλίτες συμπεριφέρονταν με απιστία προς τον Γιαχβέ, καταδυναστεύονταν και, όταν έκαναν επίκληση του ονόματος του, ανακτούσαν την ελευθερία τους.

Τέλος και κατά την πατερική ορθόδοξη ερμηνευτική μέσα από την ιστορία των Κριτών και μάλιστα του Σαμψών, διδάσκεται πως όσες φορές ο λαός του Ισραήλ απομακρύνθηκε από το Θεό δοκίμασε μεγάλες συμφορές, ενώ όσες φορές κατέφυγε στον Θεό με πίστη και μετάνοια αποκαταστάθηκε και γεύθηκε τη σωτηρία. Η δύναμή του Σαμψών ήταν δώρο της Χάριτος του Θεού, λόγω της αφιερώσεώς του σε Αυτόν. Η ειλικρινής του μετάνοια είχε σαν αποτέλεσμα να επιστρέψει η Χάρις του Θεού, και να επανέλθει και η δύναμή του.

 

 

Ο Σαμψών και η δύναμη του απαντώνται και στην λαογραφική παράδοση τόσο της Ελλάδος, όσο και άλλων λαών, καθώς απαντούμε λαϊκές δοξασίες με πρωταγωνιστή τον Σαμψών στην Γαλλία και την Γερμανία. Αναφέρουμε παραδειγματικά πως κατά την βυζαντινή εποχή πίστευαν πως ανέβλυζε νερό από την σιαγόνα του Σαμψών. Στην Φιγαλία παρομοίαζαν την δύναμη και ρωμαλεότητα των Ελλήνων με εκείνη του Ηρακλή και του Σαμψών. Στη Χίο απαντάται βράχος, ο οποίος υποστηρίζεται από την παράδοση του τόπου, πως αυτόν τον έριξε ο Σαμψών στην προσπάθεια του να πετύχει τον Θεό, αλλά έπεσε εν τέλει στη θάλασσα. Τέλος παρόμοια παράδοση συναντάται και στην Σάμο, όπου υπάρχει βράχος που και αυτός κατά την παράδοση εκσφενδονίσθηκε από τον Σαμψών.

 

 

==Βιβλιογραφία:==

Ανωνύμου, «Σαμψών», ''ΠΛΜ'', τόμ. 45ος, εκδ. Πάπυρος, σ. 661.

Βασιλειάδη Ν. Ψαλτάκη Γ., «Κριταί», ''Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας'', Αθήνα 1985.

Γιαννακόπουλου Ι., «Κριταί», ''Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄'', Θεσσαλονίκη 1986.

Καλαντζάκη Σ., ''Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη'', εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2006.

Κολιτσάρα Ι., «ΚΡΙΤΑΙ», ''Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν της Αγίας Γραφής'', εκδ. Αδελφότης Θεολόγων η «Ζωή», Αθήναι 1998, σ. 199.

Κωνσταντίνου Γ., «ΚΡΙΤΑΙ», ''Λεξικόν των Αγίων Γραφών'', εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1999, σσ. 546-548.

Κωνσταντίνου Γ., «ΣΑΜΨΩΝ», ''Λεξικόν των Αγίων Γραφών'', εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1999, σσ. 880-881.

Οικονομίδης Δ., «Σαμψών», ''ΘΗΕ'', τόμ. 10, Αθήναι 1967, στ. 1150-1152.

Παπαδόπουλου Ν., ''Σύντομος Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην'', Αθήναι 2003.

Σωτηρίου Γ., ''Παιδαγωγός εις Χριστόν. Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη'', εκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1992.

Χαστούπη Α., ''Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην'', εν Αθήναις 1981.

Χαστούπη Α., «Το βιβλίο των Κριτών», ''Θεολογία'' 60 (1989), σσ. 572-579.

Χριστινάκη Ε., ''Εγχειρίδιο Βιβλικής Ιστορίας και Θεολογίας της Παλαιάς Διαθήκης'', εκδ. Συμμετρία, Αθήνα 2007.