|
==== Η οικονομία των πολιτισμών της Μεσοποταμίας ====
της εργασίας επέτρεψε τη [[μαζική παραγωγή]] των [[Αγαθό (οικονομία)|αγαθών]] (και πολλών υπηρεσιών).
Από τα τέλη της [[6η χιλιετία π.Χ.|6ης χιλιετίας π.Χ.]] οι [[πόλη-κράτος|πόλεις-κράτη]] της Σουμερίας ανέπτυξαν (σταδιακά) μια μεγάλης (για την εποχή) κλίμακας οικονομία, που βασίστηκε αρχικά στις συναλλαγές βασικών προϊόντων, με επιχειρήσεις και [[εμπόριο|εμπόριο αγαθών]]. Οι πρώτοι [[νομικός κώδικας|νομικοί κώδικες]] από τη Σουμερία, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως τα πρώτα οικονομικά κείμενα. Πολλές από τις ιδιότητες που καταγράφηκαν εκεί, είναι ακόμη σε χρήση, στις [[τιμή|τιμές]] αποτίμησης του σήμερα, όπως κωδικοποιήθηκε η διαδικασία ανταλλαγής [[χρήμα|χρημάτων]] με εμπόρευμα, οι έννοιες όπως [[χρέος]], [[ποσοστό|ποσοστά]], [[τόκος|τόκοι]], [[πρόστιμο|πρόστιμα]], [[Κληρονομικό Δίκαιο]], τρόποι [[φορολογία]]ς της ιδιωτικής περιουσίας ή πώς αυτοί (οι φόροι) μπορούν να διαιρεθούν (σε δόσεις), κ.τ.λ..<ref>Horne 1915.</ref>.
Τα μεσοποταμιακά «δισκία Κανίς» (''tablettes Kanish'')<ref>Πρόκειται για μεταλλικούς δίσκους με τρύπα στο κέντρο, που χρησιμοποιούνταν στις εμπορικές συναλλαγές σα νομίσματα.</ref> που βρέθηκαν και στην [[Ανατολία]], δείχνουν μια έντονη εμπορική δραστηριότητα.
Οι [[Βαβυλώνα|Βαβυλώνιοι]] και οι γειτονικές πόλεις-κράτη τους ανέπτυξαν αργότερα ένα πρώιμο σύστημα της οικονομίας, περίπου όπως το σκεφτόμαστε σήμερα, από την άποψη των κανόνων και νόμων για τα χρέη, τις νομικές συμβάσεις και τους νομικούς κώδικες σχετικά με τις επιχειρηματικές πρακτικές και η ιδιωτική ιδιοκτησία<ref name=Sheila>Sheila C. Dow (2005), "Axioms and Babylonian thought: a reply", Journal of Post Keynesian Economics 27 (3), p. 385-391.</ref>.
Η [[εφεύρεση]] της [[Σφηνοειδής γραφή|σφηνοειδούς γραφής]], και η χρήση της πέρα από αποδείξεις πληρωμών ή χρεών και η (επακόλουθη) εφεύρεση της λίστας εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά γύρω στο [[3η χιλιετία π.Χ.|2600 π.Χ.]], με γραφή και παράδοση [[αλληλογραφία]]ς και καταγραφή [[ιστορία]]ς, θρύλων, [[μαθηματικά|μαθηματικών]], αρχείων [[αστρονομία]]ς και κειμένων για άλλους σκοπούς<ref name="Sheila"/>.
Το [[σέκελ]] (''Shekel'') αναφέρθηκε ως μια αρχαία μονάδα βάρους αλλά και νομισματικής αξίας. Η πρώτη χρήση του όρου έγινε στη [[Μεσοποταμία]] γύρω στο 3000 π.Χ. και αναφερόταν σε μια συγκεκριμένη [[μάζα]] [[κριθάρι|κριθαριού]], που συσχετίστηκε μετρήσιμα με άλλες αξίες αγαθών, όπως ο [[άργυρος]], ο [[ορείχαλκος]], ο [[χαλκός]], κ.ά.. Το «σέκελ» ήταν αρχικά μονάδα μέτρησης βάρους κριθαριού και αργότερα προέκυψε και ως νομισματική μονάδα αξίας ίσης με τη συγκεκριμένη μάζα, όπως ακριβώς αργότερα στη [[Μεγάλη Βρετανία]] χρησιμοποιούνταν ο όρος «pound» ([[λίβρα]]) αρχικά μονάδα βάρους και αργότερα καθιερώθηκε και ως νομισματική μονάδα ([[στερλίνα]]), που αντιστοιχούσε ακριβώς στην αξία της μάζας μιας λίβρας αργύρου<ref>Kramer 1988, p. 52–55.</ref>. .
==== Η οικονομία του αρχαίου ελληνικού κόσμου ====
[[Image:BMC 193.jpg|thumb|RIGHT|200px|Ελληνική [[δραχμή]] της [[Αίγινα]]ς. Πρόσοψη: Χερσαία [[χελώνα]]. Αντίστροφη: Επιγραφή ΑΙΓ(ΙΝΑ) και [[δελφίνι]]. Το αρχαιότερο [[Νόμισμα (Κέρμα)|νόμισμα]]-χελώνα που έχει βρεθεί χρονολογήθηκε στο [[700 π.Χ.]].]]
Η οικονομία είναι μια ελληνική λέξη που εμφανίζεται σε δύο (2) τουλάχιστον (γνωστές) αναφορές. Η μία είναι του [[Ξενοφώντας|Ξενοφώντα]] και η άλλη είναι του [[Αριστοτέλης|Αριστοτέλη]]. Σύμφωνα με τις αναφορές αυτές, σκοπός της οικονομίας είναι η γνώση και η διατύπωση των νόμων για τη βελτιστοποίηση της διαχείρησης ενός νοικοκυριού, που θεωρείται ως μονάδα για τη συλλογική παραγωγή μιας ευρύτερης οικογένειας ή φυλής. Για την εκτίμηση της έννοιας του [[πλούτος|πλούτου]] παίρνεται υπόψη τόσο η αφθονία των διαθέσιμων αγαθών, όσο και η χρησιμότητά τους, αλλά όχι η συσσώρευση του χρήματος μέσω της [[τοκογλυφία]]ς. Η τελευταία και άλλες διαδικασίες διαπραγμάτευσης αποτελούν το αντικείμενο μιας άλλης μελέτης, που ο Αριστοτέλης αποκάλεσε «χρηματιστική» και την ενασχόληση με αυτή τη θεωρούσε στείρα ή και επαίσχυντη<ref>Ηθικά Νικομάχεια.</ref> Η οικονομία, επίσης, σαφώς διακρίνεται από την [[πολιτική]], η οποία αποτελεί το αντικείμενο μιας άλλης [[πραγματεία]]ς του Αριστοτέλη, (σύμφωνα με την πραγματεία αυτή) και επιδιώκει να δημιουργήσει την [[αρμονία]] και τη [[δικαιοσύνη]] μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών των ατόμων και των οικογενειών που απαρτίζουν την «πολιτεία».
==== Η οικονομία της αρχαίας Ινδίας ====
Από τις σκέψεις του [[Ινδία|ινδού]] φιλοσόφου [[Χανάκυα]] ([[340 π.Χ.|340]]-[[293 π.Χ.]]) και μετά του [[Ιμπν Χαλντούν]], περίπου μια χιλιετία αργότερα, βρίσκουμε και πάλι πτυχές της σύγχρονης οικονομίας<ref>Jha 1998, p. 267–282.</ref>. Ο συγγραφέας L. Κ. Jha ήταν σύμβουλος του θρόνου της [[Αυτοκρατορία των Μαουρύα|Αυτοκρατορίας των Μαουρύα]] της αρχαίας Ινδίας, αλλά επίσης και ένας παραγωγικός συγγραφέας,
συμπεριλαμβανομένου του τομέα της πολιτικής οικονομίας. Το απώγειό του συγγραφικού του έργου ήταν το κείμενο ''Arthashastra'' (δηλαδή: ''«Η επιστήμη του πλούτου και της ευημερίας»'', επομένως πιο σύντομα: ''«Η οικονομία»'')<ref>Sihag 2005, p. 723-755</ref>.
=== Η οικονομία του Μεσαίωνα ===
Οι οικονομικοί στοχαστές του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]] είναι πρώτα απ 'όλα [[θεολογία|θεολόγοι]]. Ανάμεσα στους αξιοσημείωτους συγγραφείς του Μεσαίωνα, μπορούμε να αναφέρουμε το [[Θωμάς Ακινάτης|Θωμά Ακινάτη]] (''Thomas Aquinas'') και τον [[Ιμπν Χαλντούν]] (''Ibn Khaldun''). Στο σύγγραμμά του ''Summa Theologica'', ο Ακινάτης εξετάζει πολλά οικονομικά θέματα, συμπεριλαμβανομένης της αιτιολόγησης της ατομικής ιδιοκτησίας, του εμπορίου και του κέρδους. Ο [[Γιόζεφ Σουμπέτερ]] ''Joseph Schumpeter'', θεώρησε αρχικά τους [[Σχολαστικισμός|Σχολαστικούς]], από τα τέλη του [[14ος αιώνας|14ου αιώνα]] ως τον [[17ος αιώνας|17ο αιώνα]], ως τους πλησιέστερους ώστε να θεωρηθούν «ιδρυτές» της οικονομικής επιστήμης. Με μια συλλογιστική στο πλαίσιο του «φυσικού νόμου» προδιέγραψαν τη σύγχρονη οικονομία στον τομέα της [[νομισματική πολιτική|νομισματικής πολιτικής]], στα [[επιτόκιο|επιτόκια]] και στη [[θεωρία της αξίας]], στο πλαίσιο του «φυσικού νόμου»<ref>Schumpeter 1954, p. 97–115</ref>. Αφού ανακάλυψε το σύγγραμμα [[Μουκαντίναχ]] (''Muqaddimah''), του Ιμπν Χαλντούν, ο Σουμπέτερ τον θεώρησε τον πιο κοντινό «προπάτορα» της σύγχρονης οικονομίας<ref>Oweiss 1988</ref>, αν και οι περισσότερες από τις οικονομικές θεωρίες του έγιναν γνωστές στην Ευρώπη σχετικά πρόσφατα<ref>Boulakia 1971</ref>.
Η ίδια η οικονομία, κατά το Μεσαίωνα, βρίσκονταν κοντά στο επίπεδο διαβίωσης. Οι περισσότερες συναλλαγές γινόταν μέσα σε κοινωνικές ομάδες.
Στην κορυφή αυτών βρισκόταν κάποιοι κατακτητές που συγκέντρωσαν κεφάλαια με επιχειρηματικό ρίσκο, για να χρηματοδοτήσεουν τις εκστρατείες τους. Τα κεφάλαια αυτά μπορούσαν να προέρχονται από αγαθά που έρχονταν και μέσω εξερευνήσεων. Γνωστοί έγιναν έμποροι της εποχής όπως ο [[Τζέικομπ Φάγκαρ]] (''Jakob Fugger'', [[1459]]-[[1525]]) και ο [[Τζιοβάνι ντι Μπίκκι των Μεδίκων]] (''Giovanni di Bicci de' Medici'', [[1360]]-[[1428]]). Οι ανακαλύψεις του [[Μάρκο Πόλο]] (''Marco Polo'', [[1254]]-[[1324]]), του [[Χριστόφορος Κολόμβος|Χριστόφορου Κολόμβου]] (''Christopher Columbus'', [[1451]]-[[1506]]) και του [[Βάσκο ντα Γκάμα]] (''Vasco da Gama'', [[1469]]-[[1524]]), ουσιαστικά οδήγησαν για πρώτη φορά σε μια παγκόσμια οικονομία. Οι πρώτες επιχειρήσεις ήταν εμπορικοί οίκοι. Το [[1513]] ιδρύθηκε το πρώτο [[χρηματιστήριο]], στην [[Αμβέρσα (πόλη)|Αμβέρσα]]. Η «οικονομία» της εποχής είχε πρωτίστως την έννοια του εμπορίου.
==== Τα «θεμέλια» της σύγχρονης οικονομίας (1450-1750) ====
{{Κύριο|Εμποροκρατία}}
Οι ιστορικοί περικλείουν την «εμποροκρατία» στη χρονική περίοδο [[1450]] - [[1750]]<ref name="Villey 1985, p. 37">Villey 1985, p. 37</ref>. Στην περίοδο αυτή, αναδύεται η έννοια του κράτους που πρέπει να επιβληθεί σε δύο μέτωπα: α) Την εξωτερική όψη της [[πάπας|παπικής]] εξουσίας και β) Την ενοποίηση της εσωτερικής περιοχής<ref name="Villey 1985, p. 37"/>. Οι στοχαστές του μερκαντιλισμού υποστηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη μέσω του πλούτου των εθνών και τελικά μέσω του εμπορίου που επιτρέπει σε ένα [[πλεόνασμα]] του [[εμπορικό ισοζύγιο|εμπορικού ισοζυγίου]], μέσω [[επένδυση|επενδύσεων]] σε οικονομικές δραστηριότητες, αυξανόμενες αποδόσεις, όπως είχε επισημάνει ο [[Ιταλία|ιταλός]] οικονομολόγος [[Αντόνιο Σάρρα]] (''Antonio Serra'') το [[1613]].
=== Η οικονομία της Νεώτερης Εποχής ===
Οι Ευρωπαϊκές κατακτήσεις σε άλλες ηπείρους, που ονομάστηκαν [[αποικιοκρατία|αποικίες]], έγιναν βραχίονες των αντίστοιχων ευρωπαϊκών κρατών. Σε άνθηση βρισκόταν τα [[εθνικό κράτος|εθνικά κράτη]] [[Ισπανία]], [[Πορτογαλία]], [[Γαλλία]], [[Μεγάλη Βρετανία]] και [[Ολλανδία]], που προσπάθησαν να ελέγξουν το εμπόριο με [[τελωνείο|τελωνειακούς]] [[δασμός|δασμούς]] και φόρους, με σκοπό να προστατεύσουν τις εθνικές οικονομίες τους. Η εμποροκρατία ήταν η πρώτη προσέγγιση και το ενδιάμεσο μεταξύ του ιδιωτικού πλούτου και του δημόσιου συμφέροντος. Η λαϊκοποίηση στην Ευρώπη επέτρεψε στα κράτη να χρησιμοποιήσουν την τεράστια περιουσία της εκκλησίας για την ανάπτυξη των πόλεων. Η επιρροή των ευγενών (σταδιακά) μειώθηκε. Οι πρώτοι υπουργοί οικονομικών άρχισαν την εργασία τους. [[Τράπεζα|Τραπεζίτες]] όπως ο [[Ἀμσελ Μάγιερ Ρόθστσαϊλντ]] (''Amschel Mayer Rothschild'', [[1773]]-[[1855]]) άρχισαν να χρηματοδοτούν εθνικά προγράμματα όπως πόλεμοι και υποδομές. Η «οικονομία» τότε είχε το νόημα της εθνικής οικονομίας, ως ένα θέμα που αφορούσε τις συνολικές οικονομικές δραστηριότητες των πολιτών του.
=== H οικονομία της Βιομηχανικής Επανάστασης ===
Ο πρώτος οικονομολόγος του κόσμου, με την πραγματική έννοια του όρου, ήταν ο [[Σκωτία|Σκωτσέζος]] [[Άνταμ Σμιθ]] (''Adam Smith'') ([[1723]]-[[1790]]). Αυτός όρισε τις βάσεις της «εθνικής οικονομίας»: τα προϊόντα προσφέρονται σε μια φυσική τιμή που παράγεται από τον [[ανταγωνισμός|ανταγωνισμό]], το [[προσφορά και ζήτηση|συδυασμό προσφοράς και ζήτησης]] και τον [[καταμερισμός της εργασίας|καταμερισμό της εργασίας]]. Αυτός υποστήριξε ότι το βασικό κίνητρο για το [[ελεύθερο εμπόριο]] είναι το προσωπικό κέρδος. Η αποκαλούμενη «[[υπόθεση του προσωπικού κέρδους]]» έγινε μια [[ανθρωπολογία|ανθρωπολογική βάση]] για την οικονομία. Ο [[Τόμας Ρόμπερτ Μάθιους]] (''Thomas Robert Malthus'') ([[1766]]-[[1834]]) μετέφερε την ιδέα της προσφοράς και ζήτησης στο πρόβλημα του [[υπερπληθυσμός|υπερπλυθυσμού]]. Οι [[ΗΠΑ]] έγιναν ένα μέρος που εκατομμύρια ομογενείς από όλες τις [[Ευρώπη|Ευρωπαϊκές]] χώρες έψαχναν ελεύθερη οικονομική εξέλιξη.
Η «[[Βιομηχανική Επανάσταση]]» ήταν μια (χρονική) περίοδος από το [[18ος αιώνας|18ο αιώνα]] ως το [[19ος αιώνας|αιώνα]], με μεγάλες αλλαγές στη [[Γεωργία (δραστηριότητα)|γεωργία]], στη [[μεταποίηση]], στην [[Μεταλλευτική|εξόρυξη]] και τις [[μεταφορές]]. Αυτό το σύνολο των αλλαγών είχε πρωτοφανούς μεγέθους επιπτώσεις στις [[κοινωνική οικονομία|κοινωνικοοικονομικές]] και [[πολιτισμός|πολιτιστικές]] συνθήκες (αρχικά) στο [[Ηνωμένο Βασίλειο]] και συνεπώς μετά επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη [[Βόρεια Αμερική]] και τελικά (πρακτικά) σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η μετάβαση στη Βιομηχανική Επανάσταση σηματοδότησε ένα μεγάλο [[σημείο καμπής]] στην ανθρώπινη ιστορία. Σχεδόν κάθε τομέας της καθημερινής ζωής τελικά επηρεάστηκαν με κάποιον τρόπο. Στην Ευρώπη άρχισε να επεκτείνεται ο [[καπιταλισμός]], αντικαθιστώντας το (παλαιότερο) καθεστώς της εμποροκρατίας (που σήμερα ονομάζεται [[προστατευτισμός]]) και οδήγησε σε οικονομική ανάπτυξη. Η περίοδος ονομάστηκε (μεταγενέστερα) «Βιομηχανική Επανάσταση», γιατί το σύστημα παραγωγής και του καταμερισμού της εργασίας επέτρεψε τη [[μαζική παραγωγή]] των [[Αγαθό (οικονομία)|αγαθών]] (και πολλών υπηρεσιών).
== Επιστημονικό πεδίο ==
|
