Οι Συμφορές του Πολέμου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[Αρχείο:Goya-Guerra (00).jpg|250px|thumb|Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης της σειράς ''Οι Συμφορές του Πολέμου'' (1863).]]

 

Το όνομα με το οποίο είναι γνωστή σήμερα η σειρά δεν έχει δοθεί από τον Γκόγια. Ο χειρόγραφος τίτλος σε ένα άλμπουμ που έδωσε σε έναν φίλο γράφει: '''''Θανάσιμες συνέπειες του αιματηρού πολέμου της Ισπανίας με τον Βοναπάρτη, και άλλα εμφατικά καπρίτσια''''' (Ισπανικά: '''''Fatales consequencias de la sangrienta guerra en España con Buonaparte, Y otros caprichos enfaticos''''').<ref>Wilson-Bareau, 48–9.</ref><ref group=a>Αυτός είναι ο χειρόγραφος από τον Γκόγια τίτλος της συλλογής που έδωσε ο καλλιτέχνης στον Juan Agustin Cean Bermudez (illustrated Wilson-Bareau, 44). Ωστόσο, όταν γίνεται αναφορά στη σειρά χρησιμοποιείται πάντα ο τίτλος της πρώτης έκδοσης της σειράς (1863), ''Los Desastres de la Guerra'' (''Οι Συμφορές του Πολέμου'').</ref> Με εξαίρεση τους τίτλους και τα σχόλια για κάθε χαρακτικό, αυτά είναι τα μόνα γνωστά λόγια του Γκόγια για τη σειρά. Με αυτά τα έργα, διαφοροποιείται από τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά των καλλιτεχνικών απεικονίσεων. Απορρίπτει τους πομπώδεις ηρωισμούς της παλαιότερης Ισπανικής τέχνης για να αναδείξει το αποτέλεσμα του πολέμου σε μεμονωμένους ανθρώπους. Επιπροσθέτως εγκαταλείπει το χρώμα για χάρη της ευθύτητας της αλήθειας που συναντάται στις σκιές και στις τονικές διαβαθμίσεις.

Αρκετές από αυτές τις εικόνες επιστρέφουν στο άγριο σατιρικό ύφος που συναντάται στην προηγούμενη σειρά χαρακτικών του Γκόγια ''[[Τα Καπρίτσια]]''. Η πλάκα 75, ''Farándula de charlatanes'' (''Ο θίασος των τσαρλατάνων'') απεικονίζει έναν ιερέα με κεφάλι [[Παπαγάλος|παπαγάλου]] να ψέλνει μπροστά σε ένα κοινό από γάιδαρους και μαϊμούδες.<ref name="NYT" /> Στην πλάκα 77, ''Que se rompe la cuerda! (Αχ, και να 'σπαγε το σχοινί!'') όπου ένας [[πάπας]] που σχοινοβατεί, ο εικονιζόμενος "υποβιβάστηκε συνετά" σε [[Καρδινάλιος|καρδινάλιο]] ή [[Επίσκοπος|επίσκοπο]] στο χαρακτικό που εκδόθηκε το 1863.<ref name=b59>Wilson-Bareau, 59</ref> Κάποια χαρακτικά όπου παριστάνονται σκηνές με ζώα μοιάζουν να αντλούν στοιχεία από μια σατιρική στιχομυθία του Giovanni Battista Casti, που δημοσιεύθηκε στα [[Ιταλικά]] το [[1802]]. Στην πλάκα 74, ο λύκος, που συμβολίζει έναν υπουργό, επικαλείται το γνωμικό - ''Μίζερη ανθρωπότητα, το σφάλμα είναι δικό σου'' - και έχει υπογραφή με το όνομα του Casti. Το χαρακτικό ''ρίχνει το φταίξιμο για την βαρβαρότητα των ηγετών στην ανοχή που δείχνουν τα θύματα''.<ref>Wilson-Bareau, 59. Βλέπε [[#Τα έργα της σειράς Οι Συμφορές του Πολέμου|Τα έργα της σειράς Οι Συμφορές του Πολέμου]] - πλάκα 77 στο τέλος του λήμματος.</ref>

 

 

Η δημοσιευμένη έκδοση της σειράς ''Οι Συμφορές του Πολέμου'' τελειώνει όπως ξεκινάει. Με την απεικόνιση μιας μοναδικής, αγωνιώδους φιγούρας. Οι τελευταίες δύο πλάκες απεικονίζουν μια γυναίκα που φοράει ένα στεφάνι, και αποτελεί μια προσωποποίηση της Ισπανίας, της Αλήθειας, ή του συντάγματος του 1812 - το οποίο ο Φερδινάνδος είχε απορρίψει το 1814.<ref name=b59/> Στην πλάκα 79, ''Murió la Verdad (Η αλήθεια πέθανε)'', η αλήθεια κείτεται νεκρή. Στην πλάκα 80, ''Si resucitará? (Θα αναστηθεί;)'', παρουσιάζεται ξαπλωμένη ανάσκελα με το στήθος της εκτεθειμένο, λουσμένη από φως μπροστά σε έναν όχλο ''καλόγερων και τεράτων''.<ref name="NYT" /><ref>Wilson-Bareau, 59 (quotation)</ref> Στην πλάκα 82, ''Esto es lo verdadero'', είναι και πάλι γυμνόστηθη κάτι που προφανώς συμβολίζει την ειρήνη και την αφθονία. Εδώ είναι ξαπλωμένη μπροστά σε έναν χωρικό.<ref>Wilson-Bareau, 59–60</ref><ref group=a>Ο Licht γράφει για τις δύο τελευταίες πλάκες, ''το άλλοτε αυστηρό χέρι του Γκόγια αρχίζει να διστάζει, και δημιουργεί τις δύο πιο αδύναμες πλάκες της σειράς. Εκεί, ίσως, κρύβεται η δύναμή του: Δεν μπορεί να αυταπατάται.'' Licht, 158</ref>

Η Ακαδημία δανείστηκε τη συλλογή του Bermúdez για την έκδοση του 1863. Πάνω στις πλάκες χαράχθηκαν οι αυθεντικοί τίτλοι και οι απεικονίσεις, με τα ορθογραφικά λάθη του Γκόγια. Ένας τίτλος αλλάχθηκε<ref group=a>Ο τίτλος της πλάκας 69 αλλάχθηκε καθώς θεωρήθηκε ως ''προφανώς...υπερβολικά μηδενιστικός'' από ''Nada. Ello lo dice'' που ήταν ο τίτλος που έδωσε ο Γκόγια σε ''Nada. Ello dirá'' (Wilson-Bareau, 57).</ref>, σε μία πλάκα πραγματοποιήθηκε επιπλέον επεξεργασία, και η εκτύπωση έγινε με αρκετά περισσότερο μελάνι στις πλάκες (με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας ''επιφανειακός τόνος'') σε σχέση με τις δοκιμαστικές εκτυπώσεις, σύμφωνα με την αισθητική της εποχής.<ref>Wilson-Bareau, 46–49</ref> Η συλλογή του Bermúdez θεωρείται ''μοναδικής σημασίας...γιατί δείχνει τη σειρά όπως ο Γκόγια σκόπευε να την εκδώσει, και τον τρόπο με τον οποίο σκόπευε να εκτυπώσει τα έργα''.<ref name="B50" /> Ως εκ τούτου υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στη δημοσιευμένη έκδοση του 1863, με 80 πλάκες, και την πλήρη σειρά στη συλλογή, που συμπεριλαμβάνει 82 έργα (παραλείποντας του τρεις μικρούς ''Φυλακισμένους'').

 

 

Το 1873, ο Ισπανός συγγραφέας Antonio de Trueba δημοσίευσε τις φερόμενες ως αναμνήσεις του κηπουρού του Γκόγια, Ισίδρο, σχετικά με τη δημιουργία της σειράς. Ο de Trueba ισχυρίζεται ότι είχε μιλήσει με τον Ισίδρο το 1836, και ο κηπουρός θυμόταν πως είχε συνοδεύσει τον Γκόγια στον λόφο Principe Pio για να σχεδιάσει τα θύματα των εκτελέσεων της 3ης Μαΐου του 1808.<ref group=a>Καθώς άρχισε να πέφτει το σκοτάδι, ο αφέντης μου είπε, ''Ισίδρο, πάρε το όπλο σου και έλα μαζί μου''. Υπάκουσα και που φαντάζεσαι ότι πήγαμε; - Σε εκείνο τον λόφο όπου τα πτώματα αυτών των φτωχών ανθρώπων κείτονταν ακόμα... Το αφεντικό μου άνοιξε το βιβλίο σχεδίου του, το ακούμπησε πάνω στα γόνατά του και περίμενε να ξεπροβάλλει η Σελήνη πίσω από το μεγάλο σύννεφο που την έκρυβε...Τελικά το φεγγάρι έλαμψε πολύ φωτεινά, σαν να ήταν μέρα. Μέσα στις λίμνες αίματος, μπορούσαμε να διακρίνουμε κάποιους από τους νεκρούς - μερικοί ήταν ξαπλωμένοι ανάσκελα, άλλοι μπρούμυτα. Αυτός εδώ ήταν γονατιστός, εκείνος εκεί με τα χέρια του σηκωμένα προς τον ουρανό, παρακαλώντας για εκδίκηση ή για έλεος... Ενώ εγώ κοιτούσα την φρικτή σκηνή έντρομος, το αφεντικό μου τη σχεδίαζε. Επιστρέψαμε στο σπίτι και το επόμενο πρωί ο αφέντης μου μου έδειξε το πρώτο χαρακτικό από τη σειρά ''La Guerra'', το οποίο κοίταξα με τρόμο. ''Κύριε,'' τον ρώτησα, ''γιατί ζωγραφίζεις αυτές τις βαναυσότητες που διαπράττουν οι άνθρωποι;'' Απάντησε, ''Για να προειδοποιήσω τους ανθρώπους να μην ξαναγίνουν βάρβαροι ποτέ''. Ferrari, Enrique Lafuente. Licht et al, 82–83</ref> Μελετητές του Γκόγια αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τον εν λόγω ισχυρισμό. Ο Nigel Glendinning τον περιέγραψε ως ''ρομαντική φαντασίωση'', και έχει αναλύσει τις διάφορες ανακρίβειές του.<ref group=a>Σε ένα ντοκυμαντέρ του [[BBC]], o Glendinning ανέφερε: ''o Trueba ξεκάθαρα ρομαντικοποιεί τον καλλιτέχνη, παρουσιάζοντάς τον ως ατρόμητο και ηρωικό, εννοώντας πως υποστηρίζει όχι μόνο ότι παρακολουθούσε με τηλεσκόπιο όλα αυτά τα τρομερά γεγονότα που συνέβαιναν, αλλά ότι πήγε επί τόπου για να τα παρακολουθήσει...Τίποτα από αυτά δεν αντιστοιχεί στις πραγματικές συνθήκες των εκτελέσεων. Γιατί γνωρίζουμε ότι οι εκτελέσεις έλαβαν χώρα στις πέντε ή στις έξι το πρωί. Κάποιοι σύγχρονοι ειδικοί σημειώνουν επίσης ότι έβρεχε και επομένως αν υποθέσουμε ότι ο Γκόγια βγήκε έξω τα μεσάνυχτα, δεν επρόκειτο να δει τίποτα. Τίποτα από αυτά δεν ταιριάζει με τις ιστορικές πληροφορίες που έχουμε''. Ο Glendinning παρατηρεί επίσης ότι ο Trueba τοποθετεί τον Γκόγια στο σπίτι του που ήταν γνωστό ως Η Έπαυλη του Κουφού. Ο Γκόγια μετακόμισε σε αυτό το σπίτι το [[1819]], μετά τον πόλεμο, κάτι που δημιουργεί περισσότερες αμφιβολίες για την εκδοχή του Trueba. Βλέπε: Σειρά νοτκυμαντέρ ''The Private Life of a Masterpiece (Η ιδιωτική ζωή ενός αριστουργήματος)'', επεισόδιο: ''The Third of May, 1808 (Η Τρίτη Μαΐου 1808)'', Tx BBC2, 26 Ιανουαρίου 2004.</ref>

 

==Ερμηνεία==

[[Αρχείο:Prado - Los Disparates (1864) - No. 10 - El caballo raptor.jpg|left|thumb|250px|Η '''πλάκα 10''', '''''El caballo raptor''' (To άλογο - απαγωγέας)'', της σειράς ''[[Τρέλες (Γκόγια)|Los Disparates (Τρέλες)]]''. Σύμφωνα με τον Χιουζ, η ευφορία της γυναίκας παραπέμπει, μεταξύ άλλων πιθανών ερμηνειών, σε οργασμό.(24,4 x 35,3 εκ. (εικόνα)/ 33,7 x 50,2 εκ. (χαρτί))]]

[[Αρχείο:Prado - Los Desastres de la Guerra - No. 07 - Que valor!.jpg|thumb|250px|Πλάκα 7: '''''Que valor!''''' (''Τι θάρρος!''). Η πλάκα απεικονίζει την Agustina de Aragón (1786–1857), την ηρωίδα της [[Σαραγόσα]], που μετέφερε τρόφιμα στους κανονιέρηδες που βρίσκονταν στα αμυντικά τείχη της πόλης κατά τη διάρκεια της πολιορκίας στην οποία πέθαναν 54.000 Ισπανοί. Όταν πλέον όλοι οι κανονιέρηδες είχαν σκοτωθεί, η Agustina πυροδοτούσε η ίδια τα κανόνια. Αυτό το έργο είναι η μόνη πλάκα της σειράς στην οποία ο Γκόγια παρουσιάζει το κεντρικό πρόσωπο του έργου ως ηρωική μορφή.]]