Ξεσηκωμός της Πάτρας (1821): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Μικρές προσθήκες και διορθώσεις |
|||
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:Patras (Ancient Patrae) Achaia engraving by William Miller after H W Williams (detail).jpg|thumb|right|340px|Το Κάστρο της Πάτρας περί το 1829]]
Η [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] βρήκε την [[Πάτρα]], (Παλαιαί Πάτραι, την εποχή εκείνη), πρωτεύουσα της Αχαΐας, με ιδιαίτερη μητρόπολη, να είναι μια αναπτυγμένη πόλη με αξιόλογο εμπορικό λιμένα με κατ΄εξοχή ελληνικό πληθυσμό, Επτανήσιους, λιγότερο Τούρκους και ελάχιστους Αλβανούς, αποτελώντας και έδρα προξενείων του Μωριά όπως της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας. Το 1821, καθώς πλησίαζε η 25η Μαρτίου, όπου σύμφωνα με το σχέδιο της Φιλικής Εταιρείας θα άρχιζε η επανάσταση, άρχισαν σταδιακά διάφορα επεισόδια μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Λίγες μέρες πριν την 25 Μαρτίου έγινε ένοπλη εξέγερση και άρχισε η πολιορκία του κάστρου της πόλης, το οποίο ήταν και ένας από τους σημαντικότερους στρατηγικούς στόχους των επαναστατών. Λόγω κακής οργάνωσης, έλλειψης πειθαρχίας και οπλισμού, αλλά και λόγω της συνεργασίας του Άγγλου προξένου με τους Τούρκους, δεν έγινε δυνατό να κυριευθεί το κάστρο παρά μόνο στο τέλος της Επανάστασης. Η πόλη γνώρισε μεγάλη καταστροφή από τις αλλεπάλληλες μάχες.
== Ιστορικό της εξέγερσης ==
[[File:Courier Ain 1821 Patra+title.JPG|thumb|right|360px|Η είδηση για την επανάσταση στην Πάτρα την 25 Μαρτίου (6 Απριλ. Ν.Ημ.) 1821, στη γαλλική εφημερίδα Courrier de l' Ain, 29-5-1821 (Ν.Ημ.)<ref>Le Courrier de l' Ain, 29-5-1821, σελ. 4. Διαθέσιμο [http://www.archives-numerisees.ain.fr/archives/resultats/journauxnumerises/n:100?RECH_nom%5B0%5D=Courrier+de+l%27Ain&type=journauxnumerises]</ref>]]
Σε πολλά μέρη της Πελοποννήσου, γίνονταν επαναστατικές προετοιμασίες αρκετούς μήνες πριν την επίσημη κήρυξη της Επανάστασης. Στην Πάτρα από τον Φεβρουάριο του 1821 οι πατρινοί είχαν αρνηθεί να πληρώσουν τους φόρους και άρχισαν να κυκλοφορούν στην πόλη ένοπλοι. Για την ολιγοήμερη και ώριμη φάση της εξέγερσης ελάχιστα αναφέρουν οι Έλληνες ιστορικοί και απομνημονευματογράφοι. Ακόμη και ο αυτόπτης [[Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄|Παλαιών Πατρών Γερμανός]] δίνει μόνο το περίγραμμα των γεγονότων στα ενθυμήματά του.<ref>Σιμόπουλος Κυριάκος, "Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21", έκδοση 2004, τ. Α', σ. 183.</ref>
Αμέσως μετά το ξέσπασμα της επανάστασης στα [[Καλάβρυτα]] που γενικεύτηκε στις 21 Μαρτίου του 1821 με την κατάληψη της πόλης, άρχισε να εκδηλώνεται ένας έντονος αναβρασμός στην πόλη της Πάτρας με απειλές κατά των Ελλήνων. Στις 22 Μαρτίου, κατ΄ άλλους στις 23, Τούρκοι εξαγριωμένοι αφού μετέφεραν την προηγουμένη τις οικογένειές τους στο κάστρο της πόλης και ενισχυόμενοι από 150 ομοεθνείς τους από το φρούριο του Ρίου,
Τότε βρίσκονταν στην Πάτρα πολλοί Επτανήσιοι, μεταξύ των οποίων και Φιλικοί. Αυτοί βλέποντες τις φλόγες και τους πυροβολισμούς οπλίστηκαν και οχυρώθηκαν σε διάφορα μέρη. Μερικοί, μαζί με Πατρινούς, προχώρησαν προς την περιοχή Τάσι όπου συνήθως μαζεύονταν Τούρκοι. Εκεί συγκρούστηκαν για πρώτη φορά και σκοτώθηκε ο Κεφαλλονίτης Βασίλης Ορκουλάτος. Από εκεί αποσύρθηκαν προς την ενορία του Αγ. Γεωργίου. Από το βράδυ της ίδιας μέρας άρχισαν να αποσύρονται προς τα πλοία οι πρόξενοι ευρωπαϊκών κρατών για να σωθούν από την οργή των Τούρκων. Την ίδια μέρα εμφανίστηκε στο προσκήνιο ένοπλος ο ηρωικός τσαγκάρης [[Παναγιώτης Καρατζάς]] ο οποίος είχε αποκτήσει φήμη λόγω της ανδρείας και του πατριωτισμού του. Αυτός, θέλοντας να δώσει χρόνο στους Πατρινούς να απομακρύνουν τις οικογένειες και τα πράγματά τους, συνεννοήθηκε με τους Επτανήσιους Βαγγέλη Λιβαδά, (έμπορο), Νικόλαο Γερακάρη (φαρμακοποιό) και άλλους, και το βράδυ βγήκαν στους δρόμους φωνάζοντας "γρηγορείτε", ώστε οι Τούρκοι να νομίσουν ότι οι Έλληνες είναι πολλοί και σε επαγρύπνηση και να μήν τολμήσουν νυχτερινή έφοδο. Ο άμαχος πληθυσμός κυρίως γυναικόπαιδα, έτρεχε στη "Ντογάνα" (=Τελωνείο) μπαίνοντας στη θάλασσα μέχρι το λαιμό ζητώντας να σωθεί από τα ελλιμενισμένα εκεί πλοία. Την επομένη (22 Μαρτίου) οι Τούρκοι βρέθηκαν όλοι συγκεντρωμένοι στο κάστρο της Πάτρας απ' όπου κανονιοβολούσαν την πόλη. Σύντομα, οι σημαντικοί Αχαιοί της γύρω περιοχής άρχισαν να εισέρχονται στην πόλη με όσους οπλοφόρους μπόρεσε να συγκεντρώσει ο καθένας. Πρώτος εισήλθε περί το μεσημέρι ο Παπαδιαμαντόπουλος και μετά από αυτόν ο Λόντος με κόκκινη σημαία με μαύρο σταυρό. Κατά τον Τρικούπη την ίδια ημέρα εισήλθαν στην Πάτρα και ο Π. Πατρών Γερμανός, ο επίσκοπος Κερνίτσης, ο Ζαΐμης και ο Ρούφος, ακολουθούμενοι από πλήθος οπλοφόρων και ροπαλοφόρων. Με την είσοδό τους οι Πατρινοί και άλλοι Έλληνες ζητωκραύγαζαν με ενθουσιασμό "Ζήτω η ελευθερία, ζήτωσαν οι αρχηγοί, και εις την Πόλιν να δώση ο Θεός".<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/8/8/5/metadata-02-0000351.tkl&do=109673_01.pdf&pageno=87&width=368&height=581&maxpage=413&lang=el Τρικούπης Σπ., Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, έκδ. 1853, σ. 79 κ.ε.]</ref>
Γραμμή 12:
:«''Πάτρα 4 Απριλίου'', (δηλαδή 23 Μαρτίου 1821), ''το βράδυ στις 6. Η φωνή της ελευθερίας ακούεται, φωτιά έχει αρχίσει μέσα στην πόλη... Ο αέρας που σπρώχνει τις φλόγες, μας απειλεί με γενική πυρκαϊά! Ο ήλιος έχει δύσει μέσα από ένα πέπλο κοκκινωπών καπνών... Ο πάταγος των σπιτιών, που γκρεμίζονται, οι αλλεπάλληλες κανονιές από το κάστρο, το σφύριγμα και η έκρηξη μερικών βομβών, οι φωνές των γυναικών και παιδιών, πάνω από 500, που έχουν προσφύγει στο γαλλικό προξενείο, σκορπίζουν παντού την σύγχυση και τον τρόμο. Ο ουρανός, σαν πύρινος θόλος μας φωτίζει με ένα φως μαυροκίτρινο. Η ταραγμένη θάλασσα μοιάζει να κυλά κύματα από αίμα, και το μεγαλύτερο μέρος από τα πλούτη της Πάτρας συσσωρεύονται στα δωμάτιά μου''».
Στο μεταξύ ο [[Νικόλαος Λόντος]] κάλεσε τον [[Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄|Παλαιών Πατρών Γερμανό
"''Οι κατά τας Πάτρας κατοικούντες Οθωμανοί βλέποντες επιβαρυνόμενον πανταχόθεν τον πολιτικόν ορίζοντα και θέλοντες να ασφαλισθώσιν απέναντι της επαπειλουένης καταιγίδος, μετέφερον τας οικογενείας αυτών εις το φρούριον .... Το βίαιον τούτο μέτρον των Τούρκων (δηλ. πυρπόληση οικιών) έδωκεν εις όλους τους χριστιανούς κατοίκους να εννοήσωσιν εις όν ευρίσκονται κίνδυνον, και ... επεκαλέσθησαν δια του εκεί έτι διαμένοντος ιεράρχου αυτών (εννοεί τον Π.Π.Γ.) την σύμπραξιν των Καλαβρυτινών, δια να διασώσωσι τας οικογενείας των ... Ο Γερμανός ... έσπευσε να δράμη εις βοήθειαν, επικαλεσθείς την συνδρομήν των Καλαβρυτινών, οίτινες '''συνηκολούθησαν προθύμως αυτόν''' ... και συγκαλέσας εις πολιορκίαν της πόλεως (δηλ. της Πάτρας)...''"</ref>, καθώς και όλους τους οπλαρχηγούς της περιοχής, να σπεύσουν με τις ομάδες τους προς βοήθεια των Πατρινών. Έτσι τις ημέρες που ακολούθησαν άρχισαν να συρρέουν στην Πάτρα οπλισμένοι χωρικοί με τους αρχηγούς τους και να παίρνουν μέρος στον Αγώνα της πολιορκίας του Κάστρου.
===Ο ρόλος των Άγγλων===
Η Αγγλική κυβέρνηση από την αρχή της Επανάστασης τήρησε εχθρική στάση κατά των Ελλήνων. Μερικοί από τους λόγους ήταν ότι η Επανάσταση απειλούσε τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και την εμπορική επικοινωνία με τις κτήσεις της Αγγλίας στην Ινδία, επίσης απειλείτο η ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη, ενώ η αγγλική εμπορική ναυτιλία δεχόταν ισχυρό ανταγωνισμό από την ελληνική που κυριαρχούσε στη Μεσόγειο.<br />
Η φιλοτουρκική δράση του προξένου της Αγγλίας στην Πάτρα, του Philip James Green, σε συνδυασμό με άλλα γεγονότα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέγερση και ίσως στη μετέπειτα πορεία της Επανάστασης. Οι Τούρκοι προειδοποιήθηκαν έγκαιρα για την εξέγερση και βοηθήθηκαν να αμυνθούν τις πρώτες ημέρες, έτσι ώστε κατάφεραν να κρατήσουν το κάστρο της Πάτρας έως το τέλος της Επανάστασης. Εκτιμάται ότι αν το κάστρο είχε πέσει στα χέρια των επαναστατών θα ήταν διαφορετική η τύχη του Μεσολογγίου και της Ρούμελης. Ο Γκρην υπήρξε φιλότουρκος και κατάσκοπος των Οθωμανών. Αντίθετα ο Γάλλος πρόξενος Υγκ Πουκεβίλ κράτησε ουδετερότητα αλλά πρόσφερε ανθρωπιστική βοήθεια στον ελληνικό πληθυσμό. <br /> Οι Άγγλοι είχαν υιοθετήσει εχθρική στάση προς την Επανάσταση από την αρχή της. Επισήμως δήλωναν ότι τηρούσαν ουδετερότητα, αλλά στην πράξη συνεργάζονταν με τους Τούρκους και προκάλεσαν πολλά δεινά στους Έλληνες. Στη δράση αυτή συνέβαλε και ο Thomas Maitland, Ύπατος Αρμοστής της Βρετανίας στα Επτάνησα. Ο Γκρην με τον αδελφό του είχαν οργανώσει δίκτυο πρακτόρων και επικοινωνούσαν με του Χουρσίτ (που βρισκόταν στα Ιωάννινά) και με τους έγκλειστους στο κάστρο της Πάτρας Τούρκους, δίνοντάς τους πληροφορίες για τις κινήσεις των Ελλήνων. Ταυτόχρονα ο Γκρην ενημέρωνε τους προϊσταμένους του. Τις αναφορές του αυτές και άλλα σχετικά με την Επανάσταση εξέδωσε σε βιβλίο το 1827. <br />
Ο Γκρην είχε ενημερωθεί για την επικείμενη επανάσταση μήνες πριν, από τον πρόξενο της Αγγλίας στην Αρκαδιά (Κυπαρισσία) Αναστάσιο Πασχαλίγκο. Στα χέρια του βοεβόδα της Κυπαρισσίας είχε πέσει γράμμα του Κολοκοτρώνη από τη Ζάκυνθο που επικοινωνούσε με Πελοποννήσιους και τους ανέφερε ότι ετοιμάζεται να διεκπεραιωθεί στο Μωριά με Επτανήσιους ενόπλους. Ο βοεβόδας ενημέρωσε τον αντικαταστάτη του Χουρσίτ στην Τριπολιτσά. Στις 17 Μαρτίου ο Γκρην πληροφορεί τους Τούρκους ότι κυκλοφορούν φήμες για επανάσταση. Οι Τούρκοι ανάγκασαν τους Έλληνες να σύρουν ως το κάστρο μερικά βαριά κανόνια που βρίσκονταν στην παραλία, και έκαναν επίταξη των φούρνων για να παράγουν παξιμάδι. Στις 21 Μαρτίου οι Τούρκοι έλαβαν μικρές ενισχύσεις από τον Έπαχτο και τα Καλάβρυτα. Γύρω στις 23 Μαρτίου οι Άγγλοι υπήκοοι που βρίσκονταν στην Πάτρα επιβιβάστηκαν σε πλοία και κατέφυγαν στα Επτάνησα. Στο μεταξύ ο Maitland απαγόρευσε σε υπήκοους των Επτανήσων να πολεμούν στο πλευρό των επαναστατών. Στις 3 Απριλίου διεκπεραιώθηκε από τη Στερεά στο Ρίο ο Γιουσούφ πασάς με 600 ενόπλους, με στόχο να λύσει την πολιορκία του κάστρου της Πάτρας. Η επιχείρισή του πέτυχε χάρι στην κατασκοπευτική δραστηριότητα του Γκρην και στην έλλειψη ηγεσίας στο ελληνικό στρατόπεδο. Ο Άγγλος πρόξενος είχε πληροφορηθεί ότι οι Έλληνες σκάβουν λαγούμι κάτω από τα τείχη του κάστρου για να το ανατινάξουν. Ενώ αυτό το λαγούμι ήταν στα τελειώματά του, ο Γκρην έστειλε τον αδελφό του στο Ρίο και ειδοποίησε τον Γιουσούφ. Η έλευσή του στην Πάτρα φόβισε τους πολιορκητές οι οποίοι διασκορπίστηκαν. Ο Γκρην γράφει ότι διέσωσε στο προξενείο του αρκετούς Έλληνες. Αντίθετα ο Φιλήμων γράφει ότι οι πρόξενοι της Αγγλίας και της Ισπανίας δεν δέχτηκαν τα γυναικόπαιδα που ζήτησαν άσυλο. Ο ίδιος αναφέρει ότι ο Γκρην ζητούσε από τον Γιουσούφ πασά την εξόντωση των Ελλήνων. Γι' αυτό κάποια μέρα αποκεφαλίστηκαν έξη Έλληνες μπροστά στην πόρτα του Γκρην την ώρα που ο τελευταίος έβγαινε από το σπίτι του. Στις 21 Μαΐου ο Γκρην φεύγει για τα Επτάνησα, αφού ο Γιουσούφ τον ειδοποίησε ότι σκοπεύει να ισοπεδώσει την Πάτρα. <br />
Στην αφήγησή του για την Επανάσταση, ο Γκρην για να μειώσει τη σημασία των επιτυχιών των Ελλήνων στον θαλάσσιο πόλεμο, αναφέρει την άθλια κατάσταση του τουρκικού ναυτικού. Κατά τον ίδιο, το πρώτο τουρκικό κάστρο που κατέλαβαν οι επαναστάτες ήταν αυτό της Αρκαδιάς. Με τη μεσολάβηση του εκεί Άγγλου πρόξενου οι Τούρκοι έφυγαν σώοι με ελληνική συνοδεία, άλλοι προς το Ναυαρίνο και άλλοι προς την Τριπολιτσά.<br />Οι πρόκριτοι της Πάτρας απέστειλαν στον Γκρην επιστολή διαμαρτυρίας στην οποία τον κατηγορούν ότι έγινε αίτιος να σκοτωθούν πολλοί Έλληνες και τον καλούν "να δώκη λόγον εν καιρώ περί απάντων των ανωτέρω συμβεβηκότων και περί των ζημιών οπού παρανόμως έγινε αίτιος". Τον χειμώνα του 1821 ο Γκρην βρέθηκε από Επτανήσιους επαναστάτες πάνω σε μια αγγλική γολέτα που αιχμαλωτίστηκε. Για εκδίκηση ο Γκρην υπέστη γενναίο ξυλοδαρμό.<ref>Σιμόπουλος Κ., "''Πώς είδαν οι ξένοι'' ...", κεφ. "Ο φιλότουρκος Άγγλος Πρόξενος της Πάτρας", τ. Α', σ. 183-211. </ref>
Γραμμή 40 ⟶ 41 :
== Εξέλιξη ==
[[Αρχείο:PATRAS2006 012.jpg|thumb|260px|Μνημείο για την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|ελληνική επανάσταση]] (1821-1830).]]
Λίγες μέρες αργότερα στις [[3 Απριλίου]] ([[Κυριακή των Βαΐων]]) και με υπόδειξη του Άγγλου προξένου, κατέφθασε στην Πάτρα ο Τούρκος στρατηγός [[Γιουσούφ Σέρεζλης]] ο οποίος και έλυσε την πολιορκία που επιχειρούσαν οι Έλληνες στο κάστρο ενώ ακολούθησε αυτόν στη συνέχεια ο Μουσταφά μπέης που κατευθύνθηκε προς το Αίγιο και την Τριπολιτσά. Ο Γιουσούφ κατέστρεψε και λεηλάτησε την Πάτρα.
Επαναλήφθηκαν κάποιες περιορισμένες χρονικά πολιορκίες του κάστρου μέχρι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Στη συνέχεια ακολούθησαν τον επόμενο χρόνο εντονότερα γεγονότα από τον Θ. Κολοκοτρώνη που αφορούσαν ευρύτερη περιοχή και όχι το κάστρο. Κατόπιν αυτών η Πάτρα, αν και επαναστάτησε σχεδόν πρώτη, παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Οθωμανών σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης, μέχρι τις 7 Οκτωβρίου 1828 που παραδόθηκε από τους Τούρκους τελευταία, στο γαλλικό στράτευμα του [[Νικόλαος - Ιωσήφ Μαιζών|Ν.Μαιζών]]. Γεγονός είναι ότι ο [[Θεόδωρος Κολοκοτρώνης]] επιθυμούσε μετά την [[Άλωση της Τριπολιτσάς|απελευθέρωση της Τριπολιτσάς]] την απελευθέρωση ολόκληρης της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]] και βέβαια της Πάτρας. Η κυβέρνηση ήθελε να τον ορίσει αρχηγό της πολιορκίας, αλλά οι τοπικοί άρχοντες δεν το δέχονταν. Όμως, τον χρειάστηκαν τον Φεβρουάριο του 1822, όταν ο τουρκικός στόλος αποβίβασε χιλιάδες στρατό στην πόλη της [[Πάτρα]]ς. Γρήγορα, ο [[Θεόδωρος Κολοκοτρώνης]] συγκέντρωσε 6.000 στρατό και κατάφερε να περιορίσει όλους τους [[Οθωμανοί|Τούρκους]] στο κάστρο, στην περίφημη [[μάχη του Γηροκομείου]].
| |||