Σπάρτωλος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η αρχαία '''Σπάρτωλος''' ήταν [[Πόλη-κράτος|πόλη-κράτος]] των [[Βοττιαία|Βοττιαίων]]<ref>[[Θουκυδίδης]], [[Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου]], (έκδοση Societatis 1789), [https://books.google.gr/books?id=JtFaAAAAcAAJ&dq=%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CF%89%CE%BB%CE%BF%CF%82&hl=el&source=gbs_navlinks_s Thucydides, “De Bello Peloponnesiaco Libri Octo, Graece Et Latine Ad Editionem Ios. Wasse Et Car. Andr. Dukeri Accurate Expressi Cum Varietate Lectionis Et Annotationibus”,] Τόμος 5, Typ. Societatis, 1789, Σελ. 394, «Σχόλια εις Βιβλίον Β’»: […] «Pag. 122. L.2. Υπό Σπάρτωλον) η Σπάρτωλος προπαροξύτονον. cad. Την Βοττικήν)ότι Βοττιαίοι άποικοι Μακεδόνων. εισί δε εν τη Θράκη, πλησίον Χαλκιδέων. L.3. Και προσχωρήσειν) τοις Αθηναίοις δηλονότι. L.8 Μετ' αυτών) των μη θελόντων παραδούναι δηλονότι. η δε Όλυνθος, μητρόπολις Χαλκιδέων». [...]</ref> (αρχαία ελληνικά: Βοττιαῖοι), στην περιοχή της [[Βοττική|Βοττικής]]ς <ref>«Ἀντιφῶν ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ ῾ἐπιτροπικὸς Τιμο- ῾κράτει.' πόλις ἐστὶ τῆς Βοττικῆς ἡ Σπάρτωλος.» [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A2013.01.0002%3Aletter%3Ds%3Aentry%3Dspartolos Σπάρτωλος] Harpocration, Valerius, Lexicon in decem oratores Atticos

Wilhelm Dindorf, Ed. - Λήμμα: Σπάρτωλος.</ref> της βορειοδυτικής [[Χαλκιδική|Χαλκιδικής]]ς, που σήμερα βρίσκεται εντός των ορίων της κοινότητας [[Πορταριά Χαλκιδικής|Πορταριά]],<ref>[https://www.gtp.gr/LocPage.asp?id=63095 Σπάρτωλος]</ref> 6 χιλιόμετρα βόρειο-δυτικά από τον οικισμό του χωριού, ανάμεσα στους γειτονικούς οικισμούς [[Άγιος Παντελεήμονας Χαλκιδικής|Άγιος Παντελεήμονας]] και [[Ζωγράφου Μουδανιών Χαλκιδικής|Ζωγράφου]].

Στους δυο όμοιους λόφους που ονομάζονται [[Τούμπα (αρχαιολογία)|Τούμπες]], έγινε η ιστορική [[Μάχη στη Σπάρτωλο|μάχη της Σπαρτώλου]] ([[429 π.Χ.]]), μεταξύ των [[Αρχαία Αθήνα|Αθηναίων]] και του [[Κοινό των Χαλκιδέων|Κοινού των Χαλκιδέων]]. <ref>[[Θουκυδίδης]], [[Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου]], Βιβλίο Β, 79: […] «[79] Τοῦ δ' αὐτοῦ θέρους καὶ ἅμα τῇ τῶν Πλαταιῶν ἐπιστρατείᾳ ᾿Αθηναῖοι δισχιλίοις ὁπλίταις ἑαυτῶν καὶ ἱππεῦσι διακοσίοις ἐπεστράτευσαν ἐπὶ Ξαλκιδέας τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης καὶ Βοττιαίους ἀκμάζοντος τοῦ σίτου• ἐστρατήγει δὲ Ξενοφῶν ὁ Εὐριπίδου τρίτος αὐτός. ἐλθόντες δὲ ὑπὸ Σπάρτωλον τὴν Βοττικὴν τὸν σῖτον διέφθειραν. ἐδόκει δὲ καὶ προσχωρήσειν ἡ πόλις ὑπό τινων ἔνδοθεν πρασσόντων. προσπεμψάντων δὲ ἐς ῎Ολυνθον τῶν οὐ ταὐτὰ βουλομένων ὁπλῖταί τε ἦλθον καὶ στρατιὰ ἐς φυλακήν• ἧς ἐπεξελθούσης ἐκ τῆς '''Σπαρτώλου''' ἐς μάχην καθίστανται οἱ ᾿Αθηναῖοι ὑπ' αὐτῇ τῇ πόλει. καὶ οἱ μὲν ὁπλῖται τῶν Ξαλκιδέων καὶ ἐπίκουροί τινες μετ' αὐτῶν νικῶνται ὑπὸ τῶν ᾿Αθηναίων καὶ ἀναχωροῦσιν ἐς τὴν '''Σπάρτωλον''', οἱ δὲ ἱππῆς τῶν Ξαλκιδέων καὶ ψιλοὶ νικῶσι τοὺς τῶν ᾿Αθηναίων ἱππέας καὶ ψιλούς• εἶχον δέ τινας οὐ πολλοὺς πελταστὰς ἐκ τῆς Κρουσίδος γῆς καλουμένης. ἄρτι δὲ τῆς μάχης γεγενημένης ἐπιβοηθοῦσιν ἄλλοι πελτασταὶ ἐκ τῆς ᾿Ολύνθου. καὶ οἱ ἐκ τῆς '''Σπαρτώλου''' ψιλοὶ ὡς εἶδον, θαρσήσαντες τοῖς τε προσγιγνομένοις καὶ ὅτι πρότερον οὐχ ἥσσηντο, ἐπιτίθενται αὖθις μετὰ τῶν Ξαλκιδέων ἱππέων καὶ τῶν προσβοηθησάντων τοῖς ᾿Αθηναίοις• καὶ ἀναχωροῦσι πρὸς τὰς δύο τάξεις ἃς κατέλιπον παρὰ τοῖς σκευοφόροις. καὶ ὁπότε μὲν ἐπίοιεν οἱ ᾿Αθηναῖοι, ἐνεδίδοσαν, ἀναχωροῦσι δ' ἐνέκειντο καὶ ἐσηκόντιζον. οἵ τε ἱππῆς τῶν Ξαλκιδέων προσιππεύοντες ᾗ δοκοίη προσέβαλλον, καὶ οὐχ ἥκιστα φοβήσαντες ἔτρεψαν τοὺς ᾿Αθηναίους καὶ ἐπεδίωξαν ἐπὶ πολύ. καὶ οἱ μὲν ᾿Αθηναῖοι ἐς τὴν Ποτείδαιαν καταφεύγουσι, καὶ ὕστερον τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους κομισάμενοι ἐς τὰς ᾿Αθήνας ἀναχωροῦσι τῷ περιόντι τοῦ στρατοῦ• ἀπέθανον δὲ αὐτῶν τριάκοντα καὶ τετρακόσιοι καὶ οἱ στρατηγοὶ πάντες. οἱ δὲ Ξαλκιδῆς καὶ Βοττιαῖοι τροπαῖόν τε ἔστησαν καὶ τοὺς νεκροὺς τοὺς αὑτῶν ἀνελόμενοι διελύθησαν κατὰ πόλεις». [[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου/Β/79]] ''Μετάφραση'': [[Θουκυδίδης]], [[Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου]], σε''' μετάφραση''' [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθερίου Βενιζέλου]]: […] «79. '''Ήττα των Αθηναίων εις Σπάρτωλον''': Κατά το ίδιον θέρος, την εποχήν που ωριμάζει ο σίτος, και συγχρόνως με την εκστρατείαν κατά των Πλαταιών, οι Αθηναίοι εξεστράτευσαν εναντίον των πόλεων της Χαλκιδικής και της Βοττικής με δισχιλίους ιδικούς των οπλίτας και διακοσίους ιππείς, υπό την αρχηγίαν του Ξενοφώντος, υιού του Ευριπίδου, και δύο άλλων στρατηγών. Ελθόντες δ' εις το έδαφος της '''Σπαρτώλου''', πόλεως της Βοττικής, ήρχσαν να καταστρέφουν την εσοδείαν των σιτηρών. Επιστεύετο άλλωστε ότι θα παραδοθή η πόλις, συνεπεία των ενεργειών μιας μερίδος των πολιτών, με τους οποίους ευρίσκοντο εις μυστικάς συνεννοήσεις. Αλλ' η αντίθετος μερίς ειδοποίησεν εγκαίρως τους ευρισκομένους εις Όλυνθον, οπόθεν ήλθεν ως φρουρά της '''Σπαρτώλου''' στρατιωτική δύναμις οπλιτών και άλλων στρατιωτών. Η δύναμις αυτή εξορμήσασα, έδωσε μάχην προς τους Αθηναίους πλησίον εις τα τείχη της πόλεως. Και οι μεν Χαλκιδείς οπλίται που είχαν έλθει από την Όλυνθον, και μαζί με αυτούς μερικοί μισθοφόροι, ενικήθησαν από τους Αθηναίους και υπεχώρησαν εις την '''Σπάρτωλον''', οι ιππείς όμως και οι ελαφρώς ωπλισμένοι στρατιώται ενίκησαν τους Αθηναίους ιππείς και ελαφρούς, διότι είχαν και οι τελευταίοι μερικούς πελταστάς εκ της χώρας της καλουμένης Κρουσίδος. Μόλις όμως είχε τελειώσει η μάχη, ήλθεν από την Όλυνθον και άλλη δύναμις πελταστών εις βοήθειαν της φρουράς της '''Σπαρτώλου''', της οποίας οι ελαφροί στρατιώται, αναθαρρύσαντες όχι μόνον από την θέαν της επικουρίας που προσήρχετο, αλλά και από το γεγονός ότι δεν είχαν ηττηθή προηγουμένως, επετέθησαν πάλιν εναντίον των Αθηναίων από κοινού με το ιππικόν των Χαλκιδέων, και τους νεωστί προσελθόντας εις βοήθειαν. Ενώπιον της επιθέσεως αυτής, ηναγκάσθησαν οι Αθηναίοι να υποχωρήσουν προς δύο λόχους που είχαν αφίσει δια να φυλάττουν τας αποσκευάς των. Και οσάκις μεν οι Αθηναίοι επετίθεντο, εκείνοι υπεχώρουν, οσάκις δε υπεχώρουν, τους παρηκολούθουν κατά πόδας, ρίπτοντες κατ' αυτών ακόντια. Και οι Χαλκιδείς ιππείς επελαύνοντες επετίθεντο εναντίον των Αθηναίων, οπουδήποτε το έκριναν ενδεδειγμένον, και εμπνεύσαντες εις αυτούς πανικόν, τους έτρεψαν εις φυγήν και τους κατεδίωξαν συντόνως εις μακράν απόστασιν. Και οι μεν Αθηναίοι κατέφυγαν εις την Ποτείδαιαν, και αφού παρέλαβαν τους νεκρούς, συνεπεία βραχείας ανακωχής, την οποίαν προς τούτο εζήτησαν, επέστρεψαν εις Αθήνας με το υπολειπόμενον μέρος του στρατού, απολέσαντες τετρακοσίους τριάντα Αθηναίους άνδρας και όλους τους στρατηγούς. Οι Χαλκείς, εξ άλλου, και οι Βοττιαίοι, έστεισαν τρόπαιον, και αφού συνέλεξαν τους νεκρούς των, διελύθησαν, και τα διάφορα αποσπάσματα επέστρεψαν εις τα ίδια». […] [[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Β/79]]</ref> Στο γύρω χώρο βρίσκονται ακόμη διάσπαρτα τμήματα μετάλλων, [[Αμφορέας|αμφορέων]] και άλλων [[Αρχαία ελληνική κεραμική|κεραμικών]] ειδών.

Η τελευταία αναφορά για την Σπάρτωλο (περίπου μεταξύ του [[305 π.Χ.]] ως [[297 π.Χ.]]), δεν αφορά πλέον την πόλη, αλλά για γεωργικά εδάφη της, σε ένα βασιλικό διάταγμα του [[Κάσσανδρος|Κασσάνδρου]] σχετικό με την μίσθωση/παροχή γης στον [[Περδίκκας (γιος Κοίνου)|Περδίκκα]], γιο του στρατηγού [[Κοίνος (στρατηγός)|Κοίνου]], Οι εκτάσεις και τα κτήματα στην [[Χαλκιδική]], είχαν εν μέρει παραχωρηθεί, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του [[Φίλιππος Β' της Μακεδονίας|Φιλίππου Β']], στον [[Πολεμοκράτης της Ελιμίας| Πολεμοκράτη της Ελιμίας]], πατέρα του Κοίνου, (ο οποίος Κοίνος ήταν στρατηγός του [[Μέγας Αλέξανδρος|Μεγάλου Αλεξάνδρου]]). Τα κτήματα αυτά κληροδοτήθηκαν έπειτα στον γιό του Κοίνου, τον Περδίκκα.<ref>[http://epigraphy.packhum.org/inscriptions/oi?ikey=152471&bookid=153&region=4&subregion=11 Meletemata 22, Epig. App. 20].</ref><ref>”Kings and colonists: aspects of Macedonian imperialism”, by Richard A. Billows, Page 133, (1995), ISBN 90-04-10177-2</ref>

Τέλος σύμφωνα με άλλους επίσης συγγραφείς, η αρχαία πόλη Σπάρτωλος, είναι «τα σημερινά Νέα Σίλατα Χαλκιδικής» <ref> Αθανασίου Χρ. Σακαλή, «Η Ελληνική Ταυτότητα των Αρχαίων Μακεδόνων (ετυμολογική προσέγγιση 1044 ονομάτων), εκδ. Αντ. Σταμούλη.</ref> από όπου ήταν και ο ιερέας της πόλης [[Καλλικράτης (αρχαίος ιερέας)|Καλλικράτης]] που έζησε τον 4ο αι. π.Χ. και είναι γνωστός από μια επιγραφή αγοραπωλησίας με μάρτυρες και γείτονες συμπολίτες του. (S.E.G. νοl. 46, επιγρ. 804).

* Mogens Herman Hansen & Thomas Heine Nielsen (2004). «Thrace from Axios to Strymon». An inventory of archaic and classical poleis (en inglés). Nueva York: Oxford University Press. pp. &nbsp;843–844. ISBN 0-19-814099-1.