Λαζαίοι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το 1790, οι γιοι του Τόλιου, μη θέλοντας να υποταγούν στον [[Αλή πασάς|Αλή Πασά]], επαναστάτησαν εναντίον του και αναγκάστηκαν να αποσυρθούν στις [[Σποράδες|Βόρειες Σποράδες]], όπου έγιναν πειρατές. Στα 1798 πήραν ξανά το πατρικό τους αρματολίκι, αφού συμφιλιώθηκαν με τον Αλή, όπως και ο Νικοτσάρας. Το 1802 ο Λιόλιος Λάζος πολέμησε ως σύμμαχόςσύμμαχος του Αλή Πασά, μαζί με άλλους Έλληνες καπετάνιους, κατά των Σουλιωτών. Ωστόσο, τον Αύγουστο του 1806, η ύπαρξη ρωσικού στόλου στο Αιγαίο έγινε αφορμή να επαναστατήσουν ξανά οι Λαζαίοι, μαζί με τον Νικοτσάρα, και να ξαναγίνουν κουρσάροι. Τότε, σε μία από τις πειρατικές επιδρομές τους εναντίον των χωριών του [[Πήλιο|Πηλίου]], σκότωσαν τον ντόπιο αρματολό Μπασδέκη. Ενωμένοι με τον ρωσικό στόλο, νίκησαν την τουρκική αρμάδα στην Τένεδο, το [[1807]]. Τον Ιούλιο του 1807 σκοτώθηκε ο [[Νικοτσάρας]]Γιάννης Λάζος, καθώςτην καιίδια οχρονιά Γιάννηςμε Λάζοςτον Νικοτσάρα.<ref name=":0" />

Το 1811, οι Λιόλιος, Δήμος, Κώστας αναγκάζονταιαναγκάστηκαν να γυρίσουν στο αρματολίκι τους στον βόρειο Όλυμπο, ξανακατέφυγαν όμως στα νησιά όταν ξέσπασε η επανάσταση του [[Βλαχάβας|Θύμιου Μπλαχάβα]], καθώς δεν ένοιωθαν ασφαλείς. Το 1811 επέστρεψαν πάλι στο αρματολίκι τους, υποτασσόμενοι στον πανίσχυρο εκείνη την εποχή Αλή Πασά. Έτσι ο Λιόλιος με τον Κώστα μετέβησαν στα Ιωάννινα για να προσκυνήσουν, με τον Κώστα να παραμένει εκεί ως όμηρος.<ref name=":0" />

Το 1813, ο Βλαχοθόδωρος (αρματολός στη θέση του Νικοτσάρα και δολοφόνος του [[Πάνος Τσάρας|Πάνου Τσάρα]]) διέβαλλε τους Λαζαίους στον Αλή, λέγοντάς του πως είχαν σχέσεις με τον αντίπαλό του, Ισμαήλ μπέη των Σερρών. Τότε, τον Απρίλιο του 1813, ο Αλής έστειλε τον γιο του, Βελή, να επιτεθεί εναντίον των αρματολών του Ολύμπου. Αυτός επιτέθηκε τη νύχτα στη Μηλιά της Πιερίας, όπου αιφνιδίασε τους Λαζαίους με αποτέλεσμα να σκοτωθεί, αμυνόμενος, ο Δήμος και να συλληφθούν όλα τα γυναικόπαιδα της οικογένειας και των φίλων τους. Στη συνέχεια, αυτά μεταφέρθηκαν από τον Βελή στη [[Λάρισα]] ή τον [[Τύρναβος|Τύρναβο]].<ref name=":0" /> Ο Λιόλιος διέφυγε τη σύλληψη και, μαζί με άλλους κυνηγημένους αρματολούς, έγινε πάλι πειρατής. Τότε ο Αλής εκτέλεσε τον Κώστα, ο οποίος ήταν όμηρός του. Το ίδιο έκανε και ο Βελής με όλους τους αρσενικούς της οικογένειας, εκτός από τον 12χρονο Τόλιο, γιο του Γιάννη Λάζου, τον οποίο σπλαχνίστηκε λόγω της ηλικίας του. Ο [[Νικόλαος Κασομούλης|Κασομούλης]], μάλιστα, αναφέρει πως ο Βλαχοθόδωρος ζήτησε από τον Βελή να εκτελέσει και τον μικρό Τόλιο λέγοντας πως δεν είναι καλό ούτε σπορά να μείνει από αυτή την οικογένεια. Ωστόσο ο Βελής απάντησε οργισμένος: «''Κερατά Βλαχοθόδωρε, αυτό το παιδί θα το αφήσω να σκοτώσει εσένα, οπού έγινες αιτία του θανάτου των πατέρων του και συγγενών και άιντε απ' εδώ να μη σε γλέπω''».<ref name=":0" />

Ο Λιόλιος έγινε ξανά πειρατής και πολιορκήθηκε στην [[Πάρος|Πάρο]] από τον Ομέρ Πασά της Καρύστου. Πιάστηκε και οδηγήθηκε στοστον Σουλτάνο, όπου απαγχονίστηκε. Η οικογένεια του Λιόλιου μαζί με 50 ακόμα συγγενείς του αιχμαλωτίστηκε και όλοι μαζί κάηκαν στα αμπάρια της τούρκικης ναυαρχίδας, η οποία ανατινάχθηκε από τον [[Κωνσταντίνος Κανάρης|Κανάρη]], το [[1822]]. Ο Μητροπολίτης Χίου κατόρθωσε να εξαγοράσει μόνο τους 2 ανήλικους γιους του Λιόλιου, τον Τόλιο Λάζο και το Δήμο Λάζο.

== Λαζαίοι και δημοτική παράδοση ==

Η ιστορία και η δράση των Λαζαίων τροφοδότησε δημοτικά τραγούδια. Το επεισόδιο της σύλληψης και της μεταφοράς των γυναικοπαίδων των Λαζαίων στον Τύρναβο έγινε αφορμή για το τραγούδι ''Οι γυναίκες των Λαζαίων'', από το οποίο προέρχεται το παρακάτω απόσπασμα<ref>Όπως διασώθηκε στην παραλλαγή που κατέγραψε ο Passow, βλ. Πολίτης 1973, σ. 106.</ref>: