Κιργιζική γλώσσα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Spiros790 (συζήτηση | συνεισφορές)
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 28:
Πρόγονοι των σημερινών Κιργιζίων πιστεύεται από κάποιους ότι είναι φυλές της Σιβηρίας που ήρθαν σε επαφή με την Τουρκική κουλτούρα μετά την κατάκτηση των Ουϊγούρων και την εγκατάστασή τους στην περιοχή Ορχόν, κοιτίδα της αρχαιότερης καταγεγραμμένης Τουρκικής γλώσσας,τον ένατο αιώνα. Η ανακάλυψη της κουλτούρας των ''Παζιρίκ'' και των ''Ταστίκ'' τους απεικονίζει ως ένα κράμα Τουρκικών και Ιρανικών νομαδικών φυλών. Κινεζικές και Μουσουλμανικές πηγές της περιόδου του 7ου–12ου αιώνα περιγράφουν τους Κιργίζιους ως κοκκινομάλληδες με ξανθή επιδερμίδα και γαλαζοπράσινα μάτια.
 
Η καταγωγή των [[Κιργίζιοι|Κιργιζίων]] από τους αυτόχθονες [[Σιβηρία|Σιβηρικούς]] πληθυσμούς έχει επιβεβαιωθεί από την άλλη από τις πρόσφατες γενετικές μελέτες.<ref>[http://hpgl.stanford.edu/publications/PNAS_2001_v98_p10244.pdf The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity (pdf)]</ref>. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι το 63% των σύγχρον Κιργίζιων αντρών μοιράζονται το [[Haplogroup R1a1 (Y-DNA)]] με τους'' Τατζίκους'' κατά (64%), με τους ''Ουκρανούς'' κατά (54%), με τους ''Πολωνούς'' κατά (56%) και με τους ''Ισλανδούς'' ακόμα κατά (25%). Το [[Haplogroup R1a1 (Y-DNA)]] πιστεύεται ότι είναι ένας δείκτης των ομιλητών της [[Πρωτοινδοευρωπαϊκή γλώσσα|Πρωτοϊνδοευρωπαϊκής γλώσσας]]. Αυτό πιθανώς να εξηγεί την παρατηρούμενη ανοιχτή επιδερμίδα και τα γαλαζοπράσινα μάτια των πρώϊμων Κιργιζίων.
 
Αν προήλθαν από τις Σαμοϊκές φυλές της [[Σιβηρία]]ς, οι Κιργίζιοι θα μιλούσαν μια γλώσσα της [[Ουραλικές γλώσσες|Ουραλικής]] γλωσσικής οικογένειας όταν έφθασαν στην περιοχή Όρχον. Εάν κατάγονται από τις φυλές του Γιενισέϊ, θα έχουν προέλθει από έναν λαό με το ίδιο όνομα που άρχισε να έρχεται στην περιοχή της σημερινής Κιργιζίας από την περιοχή του [[Γιενισέϊ ποταμός|ποταμού Γιενισέϊ]] της Κεντρικής Σιβηρίας τον δέκατο αιώνα, μετά από την κιργιζική κατάκτηση των Ουϊγούρων στα ανατολικα τον αμέσως προηγούμενο αιώνα. Εντούτοις, οι ενθνογράφοι αμφισβητούν θεωρία της καταγωγής από τον Γιενισέϊ λόγω των πολύ στενών πολιτιστικών και γλωσσικών δεσμών μεταξύ των Κιργιζίων και των Καζάκων. Εντούτοις, οι πρώϊμες περιγραφές των Κιργιζίων στις Κινεζικές πηγές αναφέρουν ότι αυτοί είχαν 'κόκκινα μαλλιά και πράσινα μάτια', τυπικά χαρακτηριστικά δηλαδή των καυκασιοειδών ανθρώπων που μιλούσαν την Ινδο-Ευρωπαϊκή γλώσσα της εποχής τους, και οι οποίοι ζούσαν ακόμα στην Κεντρική Ευρασία. Επιπλέον, φαίνεται να μην υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος γλωσσολογικά λόγος να συνδέσουμε την Κιργιζική είτε με την Ουραλική ή με την Γιενισέϊ γλωσσική οικογένεια. Είναι άλλωστε αμφισβητούμενο εάν η Κιργίζιοι της σύγχρονης εποχής είναι πράγματι άμεσοι απόγονοι των Κιργιζίων των πρώϊμων μεσαιωνικών χρόνων.
Γραμμή 130:
|}
 
Τα συμφωνικά φωνήματα /k/, /g/, και /ŋ/ έχουν σταφυλικές εκφορές ([q], [ɢ], και [ɴ] αντίστοιχα) σε όπισθεν φωνηεντικά πλαίσια (πριν τα όπισθεν φωνήεντα). Σε έμπροσθεν φωνηεντικά περιβάλλοντα, το /g/ συριστικοποιείται ανάμεσα στα continuants (to [ɣ]), και σε όπισθεν φωνηεντικά περιβάλλοντα τόσο το /k/ όσο και το /g/ συριστικοποιούνται (σε [χ] και [ʁ] αντίστοιχα). Επιπροσθέτως, το υγρό /l/ εκφέρεται ως ραχιαίο /ɫ/ σε όπισθεν φωνηεντικά πλαίσια. Άλλα σύμφωνα έχουν ελαφρώς διαφορετικές εκφορές σε εμπρόσθια - σε αντίθεση με όπισθεν-φωνηεντικά πλαίσια και ανάλογα αν βρίσκονται μεταξύ continuants ή όχι, αλλά αυτά είναι τα πιο σαφή παραδείγματα.
 
=== Αφωνοποίηση και αηχοποίηση ===
 
Στα Κιργιζικά, οι καταλήξεις που ξεκινούν με /n/ παρουσιάζουν ενίσχυση της ηχηρότητας του /n/ σε [d] μετά από τα σύμφωνα (περιλαμβάνοντας και το /j/), και μείωση της φωνητικότητας σε [t] μετά από άφωνα σύμφωνα, π.χ. το οριστικό πρόθεμα της αιτιατικής -NI συμπεριφέρεται ως εξής: кеме'''ни''' ''η βάρκα'', ай'''ды''' ''ο μήνας'', тор'''ду''' ''το δίχτυ'', кол'''ду''' ''το χέρι'', таң'''ды''' ''η αυγή'', көз'''дү''' ''το μάτι'', баш'''ты''' ''το κεφάλι''.
 
Οι καταλήξεις που αρχίζουν με /l/ παρουσιάζουν επίσης ελλάτωση ήχου και φωνής, αν και μόνο μετά από σύμφωνα ίσης ή χαμηλότερης ηχηρότητας από το /l/, π.χ. η κατάληξη του πληθυντικού -LAr συμπεριφέρεται ως εξής: кеме'''лер''' ''βάρκες'', ай'''лар''' ''μήνες'', тор'''лор''' ''δίχτυα'', кол'''дор''' ''χέρια'', таң'''дар''' ''αυγές'', көз'''дөр''' ''μάτια'', баш'''тар''' ''κεφάλια''. Αλλές /l/- αρχικά επιθήματα, όπως το -LA, μια κατάληψη ουσιαστικοποιημένου ρήματος, και -LUU, μια κατάληξη ουσιαστικοποιημένου επιθέτου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε με /l/ ή /d/ μετά το /r/; π.χ. тор'''до'''-/тор'''ло'''- ''παγιδεύω με δίχτυ/υφαίνω'', түр'''дүү'''/түр'''лүү''' ''ποικίλος''.
 
Δείτε [[#Πτώση|πιο κάτω την ενότητα για την πτώση]] για περισσότερα παραδείγματα.
 
== Σύστημα γραφής ==
Γραμμή 144:
Η Κιργιζική στην [[Κιργιζία]] χρησιμοποιεί ένα τροποποιημένο Κυριλλικό αλφάβητο το οποίο χρησιμοποιεί όλα τα Ρωσικά γράμματα καθώς και αυτές τα πρόσθετα γράμματα: ң, ү, ө
 
Στην [[Ζινγιάνγκ]], χρησιμοποιείται ένα τροποποιημένο [[Αραβικό αλφάβητο]].
 
== Μορφολογία και Σύνταξη ==
Γραμμή 209:
|}
 
Οι κλίσεις των αντωνυμιών απεικονίζονται στον παρακάτω πίνακα. Οι αντωνυμίες ενικού αριθμού (με την εξαίρεση του сиз, οι οποίες συνήθως είναι πληθυντικού) παρουσιάζουν ανωμαλίες, ενώ οι αντωνυμίες πληθυντικού όχι. Οι μη ομαλοί τύποι εμφανίζονται με έντονα γράμματα.
 
{|class="wikitable"
Γραμμή 271:
=== Δευτερεύουσες προτάσεις ===
 
Για να σχηματίσουμε [[αναφορική πρόταση|αναφορικές προτάσεις]], στα Κιργιζικά ουσιαστικοποιούμε τις ρηματικές φράσεις. Για παράδειγμα, η φράση "«Δεν ξέρω τί είδα"» θα αποδίδονταν ως "«Мен эмнени көргөнүмдү билбейм"» (''Men emneni körgönümdü bilbeym''): I what-ACC.DEF see-ing-1st.SG-ACC.DEF know-NEG-1st.SG, ή χοντρικά "«Δεν ξέρω εμένα να το έχω δει αυτό»," όπου η ρηματική φράση "«Εγώ είδα κάτι"» ως ονομαστικό αντικείμενο του ρημάτος "«ξέρω"». Η πρόταση αυτή είναι επίσης ένα θαυμάσιο παράδειγμα της Κιργιζικής φωνηεντικής αρμονίας (παρατηρήστε ότι όλοι οι φωνηεντικοί φθόγγοι είναι ''εμπρόσθια φωνήεντα'').
 
Πολλές στρατηγικές ουσιαστικοποίησης χρησιμοποιούνται καθώς εξαρτώνται από τις προσωρινές ιδιότητες της σχετικής ρηματικής φράσης: -GAn(dIK) γενικά για τον αόριστο, -AAr για μελλοντικά εν δυνάμει μη πραματοποιηθέντα γεγονότα, και -A turgan(dɯq) για μη συντελεσμένα γεγονότα είναι τα πιο κοινά. Η copula έχει μια μη ομαλή σχετικοποιημένη μορφή ως экен(дик) η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντίστοιχα σε μορφές του ρήματος бол- ''be'' (болгон(дук), болоор). Σχετικοποιημένες ρηματικές μορφές μπορεί, και συχνά το κάνουν, να παίρνουν ουσιαστικοποιήμενες κτητικές καταλήξεις καθώς και καταλήξεις εν γένει.
 
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==