|
Το '''κλειδί''' (key) είναι η πρώτη κίνηση της λύσης μιας σκακιστικής σύνθεσης. Στους περισσότερους τύπους [[Σκακιστικό πρόβλημα|προβλημάτων]] ([[Ορθόδοξο σκακιστικό πρόβλημα|Ορθόδοξα]], [[Αντίστροφο σκακιστικό πρόβλημα|Αντίστροφα]], [[Σπουδή (σκάκι)|Σπουδές]]) το κλειδί είναι κίνηση των λευκών, αλλά στα [[Βοηθητικό σκακιστικό πρόβλημα|Βοηθητικά]] είναι κίνηση των μαύρων.
== Γενικοί κανόνες ==
Το κλειδί είναι κίνηση των λευκών στους περισσότερους τύπους [[Σκακιστικό πρόβλημα|προβλημάτων]] ([[Ορθόδοξο σκακιστικό πρόβλημα|Ορθόδοξα]], [[Αντίστροφο σκακιστικό πρόβλημα|Αντίστροφα]], [[Σπουδή (σκάκι)|Σπουδές]]), αλλά είναι κίνηση των μαύρων στα [[Βοηθητικό σκακιστικό πρόβλημα|Βοηθητικά]].
Το κλειδί πρέπει να είναι η '''μοναδική''' κίνηση που λύνει το πρόβλημα. Αν υπάρχει άλλη κίνηση, χωρίς να το γνωρίζει ο συνθέτης, που επίσης λύνει το πρόβλημα, τότε το πρόβλημα θεωρείται άχρηστο (''cooked''), δηλαδή ακατάλληλο για δημοσίευση ή για βράβευση. (Η εξαίρεση εδώ είναι τα προβλήματα που έχουν επίτηδες πάνω από μία λύσεις, όπως συνηθίζεται στα Βοηθητικάβοηθητικά, που συμπληρώνουν ή αντιστρατεύονται η μία την άλλη με κάποιο τρόπο ). ▼
Το κλειδί πρέπει να είναι μια κίνηση που εντοπίζεται δύσκολα, ώστε να δικαιολογείται ο προσδιορισμός ''σκακιστικό '''πρόβλημα '''''. ▼▲Το κλειδί πρέπει να είναι η '''μοναδική''' κίνηση που λύνει το πρόβλημα. Αν υπάρχει άλλη κίνηση, χωρίς να το γνωρίζει ο συνθέτης, που επίσης λύνει το πρόβλημα, τότε το πρόβλημα θεωρείται άχρηστο (''cooked''), δηλαδή ακατάλληλο για δημοσίευση ή για βράβευση. (Η εξαίρεση εδώ είναι τα προβλήματα που έχουν επίτηδες πάνω από μία λύσεις, όπως συνηθίζεται στα Βοηθητικά, που συμπληρώνουν ή αντιστρατεύονται η μία την άλλη με κάποιο τρόπο).
▲Το κλειδί πρέπει να είναι μια κίνηση που εντοπίζεται δύσκολα, ώστε να δικαιολογείται ο προσδιορισμός ''σκακιστικό '''πρόβλημα'''''.
Σε όλους τους τύπους προβλημάτων, ως κλειδί επιτρέπεται οποιαδήποτε κανονική κίνηση ή πάρσιμο ή προαγωγή πιονιού, αλλά ειδικότερα : ▼* επιτρέπεται το [[ροκέ]], εκτός αν μπορεί να αποδειχθεί με [[Αποδεικτική ανάλυση]] ότι ο σχετικός πύργος ή ο βασιλιάς έχουν ήδη κινηθεί, άρα δικαίωμα για ροκέ δεν υπάρχει, ▼* δεν επιτρέπεται το πάρσιμο πιονιού [[εν διελεύσει]], εκτός αν μπορεί να αποδειχθεί ότι το πιόνι είχε μετακινηθεί κατά δύο τετράγωνα στην αμέσως προηγούμενη κίνησή του. ▼
▲Σε όλους τους τύπους προβλημάτων, ως κλειδί επιτρέπεται οποιαδήποτε κανονική κίνηση ή πάρσιμο ή προαγωγή πιονιού, αλλά ειδικότερα :
▲* επιτρέπεταιΕπιτρέπεται το [[ροκέ]], εκτός αν μπορεί να αποδειχθεί με [[ Αποδεικτικήαποδεικτική ανάλυση]] ότι ο σχετικός πύργος ή ο βασιλιάς έχουν ήδη κινηθεί, άρα δικαίωμα για ροκέ δεν υπάρχει ,.
▲* δενΔεν επιτρέπεται το πάρσιμο πιονιού [[εν διελεύσει]], εκτός αν μπορεί να αποδειχθεί ότι το πιόνι είχε μετακινηθεί κατά δύο τετράγωνα στην αμέσως προηγούμενη κίνησή του.
== Ομορφιά του κλειδιού ==
ΤοΛέμε ότι το κλειδί δεν είναι καλό στις παρακάτω περιπτώσεις:
* ανΌταν είναι προφανές. (ΑνΓια παράδειγμα, όταν δεν υπάρχει άμυνα των λευκών για κάποιο σαχ των μαύρων (unprovided check), ή ανόταν δεν υπάρχουν έτοιμα ματ σε κάποιες διαφυγές του μαύρου βασιλιά σε δυάρι πρόβλημα, το κλειδί είναι προφανές).
* ανΌταν δίνει σαχ ή παίρνει κομμάτι. (ΣυνηθιζότανΣε παλιά προβλήματα συνηθιζόταν το κλειδί με σαχ, σε παλιά προβλήματα.ενώ Σήμερασήμερα θεωρείται μεγάλο μειονέκτημα).
* ανΌταν εμποδίζει τον αντίπαλο να δώσει σαχ.
* ανΌταν περιορίζει την κίνηση του μαύρου βασιλιά (στα ορθόδοξα).
Το ωραίο κλειδί αυξάνει κατά πολύ την αξία του προβλήματος. (Τατα προβλήματα που δίνονται ως παραδείγματα αναγράφονται με τηντη [[Σκακιστικήσκακιστική γραφή προβληματιστών]]). Το ωραίο κλειδί έχει κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
# Το κλειδί θυσιάζει ένα πολύ δυνατό λευκό κομμάτι, ιδιαίτερα σε τετράγωνο που παίρνεται από περισσότερα μαύρα κομμάτια.
# Το κλειδί επιτρέπει να αποκτήσουν τα μαύρα περισσότερες δυνάμεις με προαγωγή πιονιού τους.
# Το κλειδί εκθέτει τον λευκό βασιλιά σε σαχ. ''ΔεςΈνα έναπρόβλημα σχετικό με τα χαρακτηριστικά 2 και 3 είναι το [[Γκαμπί του Στάινιτς (σκακιστικό πρόβλημα)|σχετικόΓκαμπί πρόβληματου Στάινιτς]], με χαρακτηριστικά 2 και 3''.
# Το κλειδί ξεκαρφώνει μαύρα κομμάτια, ιδιαίτερα εκείνα που μπορούν να δώσουν σαχ ή να πάρουν λευκά κομμάτια.
# Το κλειδί κλείνει γραμμές των λευκών ή ανοίγει γραμμές των μαύρων.
# Το κλειδί δίνει ''τετράγωνα διαφυγής'' στον μαύρο βασιλιά. Είναι αποδεκτό τοΤο κλειδί, που λέγεται ''πάρε-δώσε'' (give and take'') (πάρε-δώσε)είναι αποδεκτό, πουδιότι στερεί μεν τον μαύρο βασιλιά από κάποια ''τετράγωνα διαφυγής'' από τον μαύρο βασιλιά, αλλά ταυτόχρονα του δίνει ταυτόχρονα ίσο πλήθος άλλων τετραγώνων διαφυγής. ''ΔεςΈνα καλό παράδειγμα, είναι το δυάρι [8/7Ρ/2Πι1Ι2/6ρ1/6Ι1/2ι4σ/8/4ΒΠ2] του [[Σαμ Λόιντ]], με κλειδί 1.Ιζ2! ''
# Το κλειδί καταστρέφει μια ''λευκή μπαταρία'', ή ενεργοποιεί μια ''μαύρη μπαταρία''. ''ΔεςΓια παράδειγμα, το δυάρι [8/1ι1ΙΑΣ1Ρ/5Πσι/π4Α2/π4ρ1σ/4σ3/6Β1/7Ι] του [[Σαμ Λόιντ]], με κλειδί 1.Πα6! ''
# Το κλειδί φέρνει σε κατάσταση [[Τσούκτσβανγκ]] τα μαύρα, ή διατηρεί την κατάσταση αυτή.
# Το κλειδί κάνει υποπροαγωγή. ''ΔεςΓια παράδειγμα, το τριάρι [8/2Σ1Σ1Σ1/3ΣρΣ2/8/4Ρ3/8/8/8] του Π. Κόφμαν (P. Kofman), με κλειδί 1.ε8=Α! ''
# Το κλειδί είναι κρυφή κίνηση αναμονής, που αναγκάζει τα μαύρα να παίξουν και να δημιουργήσουν κάποια αδυναμία στην παράταξή τους, (''αυτομπλοκάρισμα'' του βασιλιά, ''αυτοπαρεμβολή'' των γραμμικών κομματιών, άνοιγμα γραμμής των λευκών, κλείσιμο γραμμής των μαύρων, δεςγια καιπερισσότερα στην [[Καλλιτεχνικό σκάκι/ (ορολογία)|ορολογία]]), και να δώσουν έτσι [[Τακτική|τακτικό]] πλεονέκτημα στα λευκά.
== Το κλειδί θυσιάζει κομμάτια ==
{{Chess diagram small
{{Σκακιστικό διάγραμμα|=
| tright
| '''Σ.Σταύρος Ιατρίδης''',<br />''Ο Σκακιστής'', Τεύχοςτεύχος #6 (Μάιος 1968)
|=
2| | | | | | | | nl|kl|= ▼
8 | | | | | | | | pd|=rl
7 | | | | | | kd| nl| |=
6 | | | | | |pd| |pd|rl|=
5 | | | | | |kd|nlpl| |=
4 | | | | | |pd| | nl|=kl
3 |bl| | | | | |pl| | |=
| Ματ σε 4.
}}
Ο Ολυμπιονίκης [[Σταύρος Ιατρίδης (ολυμπιονίκης)|Σταύρος Ιατρίδης]] δημιούργησε το πρόβλημα σταστο διάγραμμα δεξιά για να αποδείξει ότι στο καλλιτεχνικό σκάκι δεν είναι αναγκαία μόνο η δύναμη των κομματιών, αλλά και η θέση τους καιή η θυσία τους.
Η λύση είναι:
: '''1. Πθ5'''
:: Με το κλειδί εμποδίζεται ο μαύρος βασιλιάς να κινηθεί (μπορούσεστο αρχικάη5 και να πάρει τον Ιη5)ίππο, αλλά δίνεται ένα αντάλλαγμα στα μαύρα, καθώς με το πιόνι τους (μπορούν να πάρουν τον πύργο). στο θ5.
: '''1... ηxθ5η:θ5'''
: '''2. Ιθ4+ Ρxη5Ρ:η5'''
: '''3. Αη7 Ρxθ4Ρ:θ4'''
: '''4. Αζ6#'''
:: Σε τρεις κινήσεις θυσιάζονται τρία κομμάτια τουτων λευκούλευκών, καιαλλά μετάέτσι ταεπιτεύχθηκε μαύρα γίνονταιτο ματ. <brστα style="clear:both"/>μαύρα.
== Ποιο είναι το κλειδί; ==
{{Chess diagram small
{{Σκακιστικό διάγραμμα|=
| tright
| '''Μ. Μανωλάς''',<br />''Πελοπόννησος'', 07/04/(7 Απριλίου 1971)
▲| | α| β| γ| δ| ε| ζ η θ|
|=
2 | pl|nl | | | | | | | = ▼
8 | pl| | ql| | | | | |=
7 | kl| pd| pl| | | | | |=
6| |pl| |ql| | | | | |=
5 |klkd|pd|plbl| | | | | |=
4 | |pl|nl| | | | | | |=
3 |kd|blbd| | | | | |rl| |=
1 |bd| | | | | |rl| |=
α β γ δ ε ζ η θ
| Ματ σε 2.
}}
Το πρόβλημα στο δεξιό διάγραμμα δεξιά παρουσιάζει δυσκολία για τον ανυποψίαστο λύτη, επειδή δεν μπορεί να εντοπίσει άμεσα την σειρά κινήσεων που θα κάνει ματ στα μαύρα στην δεύτερη κίνηση.
Το πρόβλημα χρειάζεται λίγη ''ρετροανάλυση''. Είναι η σειρά των λευκών για να παίξουν. Ποια ήταν η κίνηση που έπαιξαν προηγουμένως τα μαύρα; (Θυμίζουμε ότι οι θέσεις των ορθόδοξων προβλημάτων πρέπει να μπορούν να προκύψουνπροκύπτουν από τοτην αρχικόαρχική στήσιμοπαράταξη των 32 κομματιών γιασε μια παρτίδα με κάποια αλληλουχία κινήσεων).
* Δεν μπορεί ναη έχειτελευταία παίξεικίνηση τελευταίοςνα οήταν Αα1.
* Δεν μπορεί ναη έχειτελευταία παίξεικίνηση τελευταίοςνα οήταν Ρα3.
* Πρέπει η τελευταία κίνηση να έχειήταν παίξειη τελευταίοβ5 από το μαύρο πιόνι Σβ5. Από πού ξεκίνησε για να φτάσει στο β5; Όχι από το α6 ή το γ6 γιατί υπάρχουνδιότι εκεί υπάρχουν λευκοί πεσσοί. Αποκλείεται να ήρθε από το β6, γιατίδιότι θα έδινε σαχ από εκεί. Άρα το μαύρο πιόνι έκανε κίνηση με διπλό βήμα στο β5 από την αρχική του θέση, στο β7-β5. Οπότε, η λύση είναι:
: Κλειδί '''1.γxβ e.p.γ:β6'''
:: Το κλειδί είναι το πάρσιμο [[Ενεν διελεύσει|αν-πασάν]]., ενώ Ανοίγουνανοίγουν δύο γραμμές της λευκής βασίλισσας.
: '''1... Αxβ2Α:β2 2.Βα4#'''
: '''1... Ρxβ2Ρ:β2 2.Βγ1#''' <br style="clear:both"/>
== ΠηγέςΠαραπομπές ==
<references />
* ''"Ο Σκακιστής"'', Μηνιαία σκακιστική επιθεώρηση, Τεύχος #1 (Ιανουάριος [[1967]]) – Τεύχος #54 (Ιούνιος [[1972]]).
* ''"Πελοπόννησος"'', ημερήσια εφημερίδα της Πάτρας (7 Απριλίου 1971).
| 