Ελεύθερος στίχος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
|||
Γραμμή 12:
|pages = 118
|isbn = 978-960-16-1540-0
}}</ref> ονομάζεται το είδος της ποίησης που δεν ακολουθεί την κανονική μετρική μορφή
{{cite book
|author = Παρίσσης Ιωάννης-Παρίσσης Νικήτας
|title = ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
|chapter = Ελεύθερος στίχος
|publisher = ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
|url =
|year = 2010
|place = Αθήνα
|pages = 61
|isbn = 960-06-0795-8
}}</ref><ref group="Σημ">Μέτρο, ισοσύλλαβοι στίχοι, ομοιοκαταληξία και στροφές.</ref>.
==Ιστορία==
Η αρχή του βρίσκεται στη λαϊκή ποιητική παράδοση των λαών
Η συστηματική και συνειδητή χρήση του ελεύθερου στίχου ξεκινά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, κυρίως στο γαλλόφωνο και αγγλόφωνο χώρο· φυσικά, κορυφώνεται στον 20ό αιώνα, με όλους σχεδόν τους σημαντικούς ποιητές, σε όλο τον κόσμο, να γράφουν σε ελεύθερο στίχο<ref>
{{cite book
|author = Παρίσσης Ιωάννης-Παρίσσης Νικήτας
|title = ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
|chapter = Ελεύθερος στίχος
|publisher = ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
|url =
|year = 2010
|place = Αθήνα
|pages = 61-62
|isbn = 960-06-0795-8
}}</ref>.
Στη νεώτερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία<ref>
{{cite book
|author = ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
|title = ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
|chapter = ΜΕΡΟΣ Α΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ - 2. ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Η ΠΟΙΗΣΗ: ΕΝΝΟΙΑ-ΕΙΔΗ - γ΄. Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΙΗΣΗ
|publisher = Ιδιωτική
|url =
|year = 1978
|place = Αθήνα
|pages = 10-12
|isbn =
}}</ref> τους πρώτους ελεύθερους στίχους της λόγιας ποίησης έγραψε ο Γάλλος Άρθουρ Ρεμπώ το 1873 στο έργο του ''Μια εποχή στην κόλαση''. Στη συνέχεια δεν άργησαν να το μιμηθούν και άλλοι<ref group="Σημ">Ιδίως οι συμβολιστές.</ref>, με αποτέλεσμα σε λίγο καιρό οι Γάλλοι ποιητές να χωριστούν στους ''κανονικούς''<ref group="Σημ">Παραδοσιακούς.</ref> ποιητές και στους οπαδούς του ''ελεύθερου στίχου''.
==Μορφή==
Εκείνο που διακρίνει τη μορφή του ελεύθερου στίχου είναι η ελευθερία του μάκρους<ref group="Σημ">Σπάνια -στην πιο ακραία μορφή- οι στίχοι είναι μεγάλοι.</ref> του, ανάλογα με το γούστο του ποιητή και την αισθητική του, που ακολουθεί περισσότερες φορές το νόημα, σε τρόπους που η εξωτερική μορφή να έχει σχέση και να υπηρετεί το νόημα. Το μάκρος αυτό βέβαια δεν μπορεί να είναι απεριόριστο<ref group="Σημ">Δεν πρέπει να ξεπερνάει τα όρια της αντοχής της ανθρώπινης αναπνοής.</ref>
{{cite book
|author = Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος
|title = ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
|chapter = Ελεύθερος στίχος
|publisher = Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε.
|url =
|year = 2013
|place = Αθήνα
|pages = 140
|isbn = 978-960-503-298-2
}}</ref><ref>
{{cite book
|author = Γιάννης Α. Σαραλής
|title = Νεοελληνική Μετρική
|chapter = ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ - ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
|publisher = Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου & Σίας Α.Ε.
|url =
|year = Μάρτιος 1991
|place = Αθήνα
|pages = 152-153
|isbn = 960-05-0283-8
}}</ref>.
Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται ακόμα και παράλειψη της στίξης. Επιφωνήματα και λοιπές εξάρσεις, που συναντάμε στην παραδοσιακή ποίηση, αποφεύγονται
==Νεοελληνική λογοτεχνία==
Ο ελεύθερος στίχος μπήκε στη νεοελληνική λογοτεχνία από ξένες φιλολογίες και προ πάντων από τη Γαλλική<ref group="Σημ">Απ' όπου πήρε και τον όρο του, στη νεοελληνική λογοτεχνία.</ref>.
Οι απαρχές<ref>
{{cite book
|author = Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος
|title = ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
|chapter = Ελεύθερος στίχος
|publisher = Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε.
|url =
|year = 2013
|place = Αθήνα
|pages = 140
|isbn = 978-960-503-298-2
}}</ref> του ελεύθερου στίχου στη νεοελληνική ποίηση, θα μπορούσε ν' αναχθούν αφενός στο πεζοτράγουδο<ref group="Σημ">Poèm en prose.</ref> και αφετέρου στον ελευθερωμένο στίχο, που αποτελεί από το 1890 έως το 1920, ένα μεταβατικό διάστημα από την παραδοσιακή στιχουργική στον ελεύθερο στίχο. Ο ελευθερωμένος στίχος δεν απομακρύνεται από τα καθιερωμένα μέτρα, απομακρύνεται όμως από την παραδοσιακή χρήση τους. Αντίθετα, η μοντέρνα ποίηση, που εγκαινιάζεται με τους ποιητές της λεγόμενης γενιάς του 1930, προχώρησε στην κατάργηση του μέτρου και στην καθιέρωση του ελεύθερου στίχου, ως κυρίαρχης μορφής στην ποίηση.
Πρόδρομος του νέου ποιητικού είδους στην Ελλάδα<ref>
{{cite book
|author = ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
|title = ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
|chapter = ΜΕΡΟΣ Α΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ - 2. ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Η ΠΟΙΗΣΗ: ΕΝΝΟΙΑ-ΕΙΔΗ - γ΄. Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΙΗΣΗ
|publisher = Ιδιωτική
|url =
|year = 1978
|place = Αθήνα
|pages = 13
|isbn =
}}</ref>, θεωρείται ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Ο Τάκης Παπατσώνης είναι ο πρώτος Έλληνας που έγραψε πάνω σ' αυτό το 1918. Η μεγάλη στροφή των ποιητών από την παραδοσιακή ποίηση, στον ελεύθερο στίχο<ref group="Σημ">Ή μοντέρνα ποίηση, όπως έχει καθιερωθεί ο όρος.</ref>, πραγματοποιήθηκε με τη γενιά του 1930<ref>
{{cite book
|author = Α. ΑΡΓΥΡΙΟΥ
|title = Νεωτερικοί Ποιητές του Μεσοπολέμου
|chapter =
|publisher = Σοκόλη
|url =
|year = 1979
|place =
|pages = 110
|isbn =
}}</ref>, με το χαρακτηριστικό έργο ''Η Στροφή'' του Γιώργου Σεφέρη το 1931.
Το 1935 έρχονται να εκφράσουν το νέο ποιητικό είδος δύο μεγάλα, σε σπουδαιότητα, πνευματικά γεγονότα. Τον Ιανουάριο εκδίδεται το περιοδικό «Νέα Γράμματα«, όπου αποτέλεσε το όργανο των μοντέρνων ποιητών και το Μάρτιο κυκλοφορεί το ''Μυθιστόρημα'' του Γιώργου Σεφέρη, μία αντιπροσωπευτική συλλογή ποιημάτων, μ' ελεύθερο στίχο.
Έως το 1945 ο ελεύθερος στίχος, επικράτησε και ρίζωσε στη νεοελληνική λογοτεχνία, προσφέροντας εξαιρετικά και αριστουργηματικά ποιήματα, χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης.
===Ποιητές===
Οι ποιητές που αποτέλεσαν το μεταβατικό στάδιο, του λεγόμενου ''ελευθερωμένου στίχου'', ήταν ο Κωστής Παλαμάς, ο Αλέξανδρος Πάλλης, ο Κώστας Χατζόπουλος, ο Αριστομένης Προβελέγγιος, ο Ιωάννης Γρυπάρης, ο Κώστας Ουράνης. Ενώ το όριο μεταξύ ελευθερωμένου και ελεύθερου στίχου αποτελούν ο Άγγελος Σικελιανός, ο Τάκης Παπατσώνης, ο Κ. Π. Καβάφης και σε ορισμένες περιπτώσεις ο Κ. Γ. Καρυωτάκης<ref>
{{cite book
|author = Παρίσσης Ιωάννης-Παρίσσης Νικήτας
|title = ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
|chapter = Ελεύθερος στίχος
|publisher = ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
|url =
|year = 2010
|place = Αθήνα
|pages = 61-62
|isbn = 960-06-0795-8
}}</ref>.
Μετέπειτα όλοι σχεδόν οι ποιητές από τη γενιά του τριάντα έως σήμερα διακρίνονται πάνω στον ελεύθερο στίχο και τον καθιερώνουν, όπως ο Γιώργος Σεφέρης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Νίκος Γκάτσος, ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Μανώλης Αναγνωστάκης και πολλοί ακόμα, ως τις μέρες μας<ref>
{{cite book
|author = Παρίσσης Ιωάννης-Παρίσσης Νικήτας
|title = ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
|chapter = Ελεύθερος στίχος
|publisher = ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
|url =
|year = 2010
|place = Αθήνα
|pages = 61-62
|isbn = 960-06-0795-8
}}</ref><ref>
{{cite book
|author = ΣΟΦΟΚΛΗ Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
|title = ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
|chapter = ΜΕΡΟΣ Α΄ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ - 2. ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Η ΠΟΙΗΣΗ: ΕΝΝΟΙΑ-ΕΙΔΗ - γ΄. Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΙΗΣΗ
|publisher = Ιδιωτική
|url =
|year = 1978
|place = Αθήνα
|pages = 13
|isbn =
}}</ref>.
Ακολουθεί το ποίημα του [[Ιωάννης Γρυπάρης (λογοτέχνης)| Ιωάννη Γρυπάρη]], με ελευθερωμένο στίχο.
<blockquote style="font-size:95%; font-style:italic; margin-left:5%;">
Λυώνει το αστέρι των βοσκών<br />
μες στον υγρό ουρανό.<br />
Την πάσα ανάσα τους κρατούν<br />
τα δέντρα στο βουνό,<br />
μου πνίγει την καρδιά βαριά<br />
σα νάρφου μυρωδιά<br />
κι αντιλαλεί<br />
μέσα στης μνήμης μου τα βάθια<br />
παλιός σκοπός για κάποια μάτια<br />
που ψιλοψυχαλίζουν<br />
και μέσα στο ψυχάλισμα φρεγάδες αρμενίζουν.<br />
Μαζεύει ο πρώτος το χεροπάλαμα<br />
τ' ασήμι και το μάλαμα,<br />
σκορπάει στη στράτα ο άλλος χεροπάλαμα<br />
τ' ασήμι και το μάλαμα,<br />
κι ο Τρύφων ο στερνός σκορπάει τραγούδια<br />
και μαζεύει λουλούδια.<br />
Και κάτω απ' τα λουλούδα οχιές, δεντρογαλιές,<br />
μιαν αρμαθιά δένουν φιλιές<br />
και τα πουλιά από τις φωλιές<br />
το κελαϊδούνε:<br />
Το πως μερώνουν κ' οι όχεντρες<br />
σαν αγαπούνε.<br />
</blockquote>
Ακολουθεί το ποίημα του [[Ιωάννης Γρυπάρης (λογοτέχνης)| Ιωάννη Γρυπάρη]], με ελεύθερο στίχο
<blockquote style="font-size:95%; font-style:italic; margin-left:5%;">
| |||