Διανυσματικός χώρος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
αφαίρεση λάθος υπερσυνδέσμου
Francois-Pier (συζήτηση | συνεισφορές)
Διορθώσεις
Γραμμή 8:
==Εισαγωγή και ορισμός==
===Παράδειγμα πρώτο: βέλη στο επίπεδο===
Το πρώτο παράδειγμα ενός διανυσματικού χώρου αποτελείται από τα [[Βέλος (γεωμετρία)|βέλη]] σε ένα σταθερό [[επίπεδο]], ξεκινώντας από ένα σταθερό σημείο. Αυτό χρησιμοποιείται στη φυσική για να περιγράψει τις δυνάμεις και τις [[Ταχύτητα|ταχύτητες]]. Έχοντας δυο τέτοια βέλη, '''v''' και '''w''', το [[παραλληλόγραμμο]] που σχηματίζουν, περιέχει ένα διαγώνιο βέλος το οποίο έχει αρχή το κοινό σημείο των δυο αρχικών βελών. Αυτό το νέο βέλος ονομάζεται ''άθροισμα'' των δυο βελών και συμβολίζεται με '''v'''+'''w'''. Μια άλλη διεργασία που μπορεί να επιτευχθεί με τα βέλη είναι η εξής: δίνεται ένας οποιοσδήποτε θετικός πραγματικός αριθμός α και το βέλος με φορά ίδια με αυτή του '''v''', αλλά επεκτείνεται ή συρρικνώνεται πολλαπλασιάζοντάς το με το μήκος του α, η πράξη αυτή ονομάζεται ''πολλαπλασιασμός του '''v''' με α. Συμβολίζεται με α'''v'''. Αν ο αριθμός α είναι αρνητικός, τότε το α'''v''' ορίζεται ως βέλος που δείχνει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Οι παρακάτω εικόνες δείχνουν δυο παραδείγματα: αν α=2, το διάνυσμα που προκύπτει α'''w''' έχει την ίδια κατεύθυνση με το '''w''', αλλά είναι επεκτεταμένο κατά το διπλάσιο μήκος του (δεξιά εικόνα). Ισοδύναμα 2'''w''' είναι το άθροισμα '''w''' + '''w'''. Επιπλέον, (-1)'''v'''= -'''v''', έχει την αντίθετη κατεύθυνση αλλά το ίδιο μήκος με το '''v'''.
<center><gallery widths=200px heights=60px>
Αρχείο:Vector_addition3.svg
Γραμμή 77:
Το πιο απλό παράδειγμα διανυσματικών χώρων πάνω από ένα σώμα Κ είναι το ίδιο το σώμα, εφοδιασμένο με τις συνήθης πράξεις της πρόσθεση και του πολλαπλασιασμού.Γενικότερα, ένας διανυσματικός χώρος μπορεί να αποτελείται από n-πλειάδες (ακολουθίες μήκους n) των στοιχείων του Κ, όπως:
 
:(α<sub>1</sub>, α<sub>2</sub>, ..., α<sub>n</sub>), όπου κάθε α<sub>i</sub> είναι στοιχείο του Κ.
 
Ένας διανυσματικός χώρος που αποτελείται από το σύνολο των n-πλειάδων ενός πεδίου Κ είναι γνωστός ως ένας [[χώρος συντεταγμένων]], που συνήθως συμβολίζονται με F<sup>n</sup>. Η περίπτωση n = 1 είναι το προαναφερθέν απλούστερο παράδειγμα, στο οποίο το σώμα Κ θεωρείται επίσης ως ένας διανυσματικός χώρος πάνω από τον εαυτό του. Η περίπτωση F = '''R''' και n = 2 συζητήθηκε στο παράδειγμα 2 [[#Παράδειγμα δεύτερο: διατεταγμένα ζεύγη αριθμών|παραπάνω]].
Γραμμή 131:
==Βάση και διάσταση==
 
[[Αρχείο:Vector_components_and_base_change.svg|200px|thumb|right|Ένα διάνυσμα v στον R<sup>2</sup> (μπλε) εκφράζεται σε διαφορετικές βάσεις: χρησιμοποιώντας την [[κανονική βάση]] του R<sup>2</sup>v = xe<sub>1</sub> + ye<sub>2</sub> (μαύρο), και χρησιμοποιώντας μία διαφορετική, όχι [[Ορθογωνιότητα|ορθογώνια]] βάση: v = f<sub>1</sub> + f<sub>2</sub> (κόκκινο)]]Οι βάσεις επιτρέπουν την εισαγωγή [[Διατεταγμένο διάνυσμα|συντεταγμένων]] ως μέσο αναπαράστασης διανυσμάτων. Μια βάση είναι μια (πεπερασμένη ή μη πεπερασμένη) ομάδα Β={b<sub>i</sub>} διανυσμάτων bβ<sub>i</sub>, για ευκολία συχνά έχει ως δείκτες ένα [[σύνολο δεικτών]] I , που συνδέει όλο το χώρο και είναι [[Γραμμική ανεξαρτησία|γραμμικά ανεξάρτητη]]. «Σύνδεση όλου του χώρου» σημαίνει ότι κάθε διάνυσμα v μπορεί να εκφραστεί ως ένα πεπερασμένο άθροισμα (ονομάζεται [[γραμμικός συνδυασμός]]) των στοιχείων της βάσης:
 
:V = α<sub>1</sub>β<sub>i1</sub> + α<sub>2</sub>β<sub>i2</sub> +…+α <sub>n</sub>β<sub>in</sub>,
 
Όπου τα α<sub>k</sub> είναι βαθμωτά, ονομάζονται συντεταγμένες του διανύσματος v ως προς τη βάση Β και β<sub>ik</sub> (k=1,…,n) τα στοιχεία του Β. Γραμμική ανεξαρτησία σημαίνει ότι οι συντεταγμένες α<sub>k</sub> είναι μοναδικές για κάθε διάνυσμα στο διανυσματικό χώρο.
Γραμμή 148:
Η προέκταση του πεδίου πέρα από τα λογικά '''Q''' μπορεί να θεωρηθεί ως ένας διανυσματικός χώρος πέρα από το '''Q''' (ορίζοντας προσθήκη διανύσματος σαν προσθήκη πεδίου, ορίζοντας το βαθμωτό πολλαπλασιασμό ως πεδίο πολλαπλασιασμού από στοιχείο του '''Q''' και ειδάλλως αγνοώντας το πεδίο πολλαπλασιασμού). Η διάσταση (ή [[Βαθμός ή επέκταση πεδίου |βαθμός]] της επέκτασης πεδίου '''Q'''(α) πέρα από τον '''Q''' εξαρτάται από το α. Αν το a προϋποθέτει κάποια πολυωνυμική εξίσωση
 
:q<sub>n</sub>α<sup>n</sup> + q<sub>n-1</sub>α<sup>n-1</sup> + … + q<sub>0</sub> με φυσικούς (rational)συντελεστές q<sub>n</sub>,...,q<sub>0</sub>.
 
(«το α είναι [[Αλγεβρικός αριθμός|αλγεβρικό]], η διάσταση είναι πεπερασμένη. Ειδικότερα, αυτή ισούται με το βαθμό του [[Ελάχιστο πολυώνυμο (θεωρία πεδίου)|ελάχιστου πολυωνύμου]] έχοντας το a ως [[Ρίζα (μαθηματικά)|ρίζα]]. Για παράδειγμα, οι σύνθετοι αριθμοί '''C''' είναι ένας πραγματικός δισδιάστατος διανυσματικός χώρος, που παράγεται από το 1 και τη [[φανταστική μονάδα]] ''i''. Η τελευταία ικανοποιεί την ''i''<sup>2</sup> + 1 = 0, μια εξίσωση με βαθμό δύο. Έτσι, ο '''C''' είναι ένας δισδιάστατος '''R'''-διανυσματικός χώρος (και, όπως κάθε πεδίο, μονοδιάστατος όπως ένας διανυσματικός χώρος στον εαυτό του, '''C'''). Αν το α δεν είναι αλγεβρικό, η διάσταση του '''Q'''(α) στον '''Q''' είναι άπειρη. Για παράδειγμα, για α = [[Πι |π]] δεν υπάρχει τέτοια εξίσωση, δηλαδή το π είναι [[Υπερβατικός αριθμός |υπερβατικό]].
 
==Γραμμικές απεικονίσεις και πίνακες==
 
 
Η σχέση των δύο διανυσματικών χώρων μπορεί να εκφραστεί από τη ''γραμμική απεικόνιση'' ή ''γραμμικό μετασχηματισμό''. Αυτές είναι [[Συνάρτηση|συναρτήσεις]] που αντανακλούν την κατασκευή του διανυσματικού χώρου, δηλαδή διατηρούν την πρόσθεση και τον βαθμωτό πολλαπλασιασμό:
 
:''f''('''x''' + '''y''') = ''f''('''x''') + ''f''('''y''') και ''f''(''α''•'''x''') = ''α''•''f''('''x''') για όλα τα '''x''' και '''y''' στο V, όλα τα ''α'' στον ''F''.
 
Ένας [[ισομορφισμός]] είναι μία γραμμική απεικόνιση ''f'': ''V''→ ''W'' έτσι ώστε να υπάρχει μία [[Αντίστροφη συνάρτηση |αντίστροφη απεικόνιση]] ''g'': ''W''→ ''V'', η οποία είναι μια απεικόνιση όπου οι δύο πιθανές [[Σύνθεση συνάρτησης|συνθέσεις]] ''f''º''g'' : ''W''→ ''W'' και ''g''º''f'' : ''V''→ ''V'' να είναι ταυτοτικές απεικονίσεις. Ισοδύναμα, η ''f'' είναι 1-1 ([[Ένα προς ένα|ένεση]]) και επί ([[Επί συνάρτηση |έφεση]]). Αν υπάρχει ένας ισομορφισμός ανάμεσα στο ''V'' και στο ''W'', οι δύο χώροι λέγονται ''ισομορφικοί''· αυτοί είναι τότε ουσιαστικά ταυτοτικοί ως διανυσματικοί χώροι, εφόσον όλες οι ταυτότητες που ανήκουν στο V μέσω της ''f'', μεταφέρονται σε παρόμοιες στον W και αντίστροφα μέσω της ''g''.
Γραμμή 163 ⟶ 162 :
Για παράδειγμα, τα «βέλη στο επίπεδο» και τα «διατεταγμένα ζεύγη αριθμών» στους διανυσματικούς χώρους είναι ισομορφικά: ένα σχεδιασμένο βέλος '''v''' που παρεκκλίνει στην [[Προέλευση (μαθηματικά) |προέλευση]] κάποιου (αναθεωρημένου) [[Σύστημα αναφοράς|συστήματος αναφοράς]] μπορεί να εκφραστεί σαν ένα διατεταγμένο ζεύγος λαμβάνοντας υπόψη το ''x''-και ''y''-στοιχείο του βέλους, όπως φαίνεται στην εικόνα στα δεξιά. Αντίστροφα, έχοντας ένα ζεύγος (''x'',''y''), το βέλος πηγαίνοντας απ’ το ''x'' στα δεξιά (ή στα αριστερά, αν το ''x'' είναι αρνητικό), και απ’ το ''y'' πάνω (ή κάτω, αν το ''y'' είναι αρνητικό) γυρίζει πίσω το βέλος '''v'''.
 
Οι γραμμικές απεικονίσεις ''V''→ ''W'' ανάμεσα σε δύο αμετάβλητους διανυσματικούς χώρους από ένα διανυσματικό χώρο Hom<sub>F</sub> (''V'',''W''), αναγράφεται και L(''V'',''W''). Ο χώρος των γραμμικών απεικονίσεων απ’ τον ''V'' στον ''F'' ονομάζεται [[Δυϊκός χώρος |δυϊκός(dual) διανυσματικός χώρος]], αναγράφεται και ''V''*. Μέσω της φυσικής απεικόνισης (και ένεσης) ''V''→''V''**, κάθε διανυσματικός χώρος μπορεί να επεκταθεί στο διπλό του· η απεικόνιση είναι ένας ισομορφισμός αν και μόνο αν ο χώρος είναι πεπερασμένης διάστασης.
 
 
Όταν μια βάση του V είναι επιλεγμένη, οι γραμμικές απεικονίσεις ''f'':''V''→ ''W'' είναι εντελώς καθοριστικές προδιαγράφοντας τις εικόνες των διανυσμάτων της βάσης, γιατί κάθε στοιχείο του V εκφράζεται μοναδικά ως ένας γραμμικός συνδυασμός του. Αν dim''V''=dim''W'', μια [[1-1 |1-1 αντιστοιχία]] ανάμεσα σε σταθερές βάσεις των ''V'' και ''W'' δίνει αύξηση σε μια γραμμική απεικόνιση που απεικονίζει κάθε στοιχείο βάσης του ''V'' στο αντίστοιχο στοιχείο βάσης του ''W''. Είναι ένας ισομορφισμός από τον ίδιο του τον ορισμό. Συνεπώς, δύο διανυσματικοί χώροι είναι ισομορφικοί αν οι διαστάσεις τους συμφωνούν, και αντίστροφα. Με άλλα λόγια, κάθε διανυσματικός χώρος είναι εντελώς "ταξινομημένος" (μέχρι και ισομορφισμό) από τη διάστασή του, ένα μόνο αριθμό. Ειδικότερα, κάθε n-διάστατος ''F''-διανυσματικός χώρος V είναι ισομορφικός στον F<sup>n</sup>. Υπάρχει, ωστόσο, όχι "κανονικός" ή προτιμότερα ισομορφισμός· στην πραγματικότητα ένας ισομορφισμός φ:''F<sup>n</sup>''→''V'' είναι ισοδύναμος με την επιλογή μιας βάσης του V, μέσω της φ. Η ελευθερία επιλογής μια βολικής βάσης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στο απειρο-διάστατο γενικό πλαίσιο παρακάτω.
Γραμμή 171 ⟶ 169 :
[[Αρχείο:Matrix.svg|right|thumb|200px|Ένας τυπικός πίνακας.]]
Οι ''πίνακες'' είναι μια χρήσιμη ιδέα για να απεικονίσουμε γραμμικές απεικονίσεις. Γράφονται σαν έναν ορθογώνιο πίνακα με βαθμούς(scalars), όπως στην εικόνα στα δεξιά. Κάθε πίνακας ''Α'' m x n αυξάνει σε μια γραμμική απεικόνιση από τον ''F<sup>n</sup>'' στον ''F<sup>m</sup>'' από το παρακάτω
:'''x'''=(X<sub>1</sub>, X<sub>2</sub>,..., X<sub>n</sub>)→ <math>(\sum_{j=1}^n a_{1j}x_j, \sum_{j=1}^n a_{2j}x_j,...,\sum_{j=1}^n a_{mj}x_j</math> όπου Σ συμβολίζει [[άθροιση]],
 
'''x'''=(X<sub>1</sub>, X<sub>2</sub>,..., X<sub>n</sub>)→ <math>(\sum_{j=1}^n a_{1j}x_j, \sum_{j=1}^n a_{2j}x_j,...,\sum_{j=1}^n a_{mj}x_j</math> όπου Σ συμβολίζει [[άθροιση]], ή χρησιμοποιώντας τον [[Πολλαπλασιασμός πινάκων |πολλαπλασιασμό πινάκων]] του πίνακα ''Α'' με το διατεταγμένο διάνυσμα '''x'''
:'''''x'''→A'''x'''''
 
'''''x'''→A'''x'''''
 
Επιπλέον, μετά την επιλογή βάσεων των ''V'' και ''W'', κάθε γραμμική απεικόνιση ''f'':''V''→ ''W'' φαίνεται μοναδικά από έναν πίνακα μέσω αυτής της τοποθέτησης.
Γραμμή 184 ⟶ 182 :
 
Ο "υπολογισμός" διανυσμάτων γίνεται προσδιορίζοντας το μέτρο τους, ένα δεδομένο το οποίο υπολογίζει μήκη διανυσμάτων, ή από ένα [[εσωτερικό γινόμενο]], το οποίο μετράει γωνίες ανάμεσα στα διανύσματα. Τα μέτρα και τα εσωτερικά γινόμενα συμβολίζονται με |'''V'''| και <'''v''','''w'''> αντίστοιχα.Το δεδομένο ενός εσωτερικού γινομένου συνεπάγεται ότι τα μήκη των διανυσμάτων μπορούν να οριστούν επίσης, ορίζοντας το αντίστοιχο μέτρο '''<math>|V|:=\sqrt{<v,v>}</math>'''. Οι διανυσματικοί χώροι ενσωματώνουν τόσες πολλές πληροφορίες ώστε να είναι γνωστοί ως ''διανυσματικοί χώροι μέτρων και εσωτερικών γινομένων, αντίστοιχα''. Ο διατεταγμένος χώρος ''F<sup>n</sup>'' μπορεί να εφοδιαστεί με το [[σύνηθες γινόμενο]]:
:'''<x,y> = x · y =''' x<sub>1</sub>y<sub>1</sub> + ... + x<sub>n</sub>y<sub>n</sub>'''.
 
Στον '''R'''<sup>2</sup>, αυτό αντανακλά τη συνήθη ιδέα της γωνίας ανάμεσα στα δύο διανύσματα '''x''' και '''y''', από το [[Νόμος των συνημίτονων |νόμο των συνημίτονων]]:
:'''x · y = ''' = cos ( ( ''' x , y''' ) )· '''|x| · |y|'''.
 
Εξαιτίας αυτού, δύο διανύσματα που ικανοποιούν τη '''<x,y>''' = 0''' ονομάζονται [[Ορθογωνιότητα |ορθογώνια]]. Μια σημαντική παραλλαγή του συνήθους γινομένου χρησιμοποιείται στο χώρο [[MinkowskiΧώρος Μινκόβσκι|χώρο Μινκόβσκι]]: '''R'''<sup>4</sup> όπου προσδίδεται το γινόμενο Lorentz
:<'''<x | y'''> = '''x<sub>1</sub>y<sub>1</sub> + x<sub>2</sub>y<sub>2</sub> + x<sub>3</sub>y<sub>3</sub> - x<sub>4</sub>y<sub>4</sub>
 
Σε αντίθεση με το σύνηθες γινόμενο, αυτό δεν είναι [[Ορισμένη τετραγωνική μορφή| θετικά ορισμένο]] : <'''x | x '''> επίσης παίρνει αρνητικές τιμές, για παράδειγμα για '''x'''=(0,0,0,1). Ξεχωρίζοντας την τέταρτη συντεταγμένη - αντίστοιχα με προηγουμένως, όπως αντιτίθεται με τον τρισδιάστατο χώρο, το κάνει χρήσιμο για τη μαθηματική αντιμετώπιση της [[Ειδική σχετικότητα | ειδικής σχετικότητας]].
'''x · y = '''cos ( (''' x , y ) )· |x| · |y|'''.
 
{{Θέματα Διαστάσεων}}
Εξαιτίας αυτού, δύο διανύσματα που ικανοποιούν τη '''<x,y> = 0''' ονομάζονται [[Ορθογωνιότητα |ορθογώνια]]. Μια σημαντική παραλλαγή του συνήθους γινομένου χρησιμοποιείται στο χώρο [[Minkowski]]: '''R'''<sup>4</sup> όπου προσδίδεται το γινόμενο Lorentz
'''<x | y> = '''x<sub>1</sub>y<sub>1</sub> + x<sub>2</sub>y<sub>2</sub> + x<sub>3</sub>y<sub>3</sub> - x<sub>4</sub>y<sub>4</sub>
Σε αντίθεση με το σύνηθες γινόμενο, αυτό δεν είναι [[Ορισμένη τετραγωνική μορφή| θετικά ορισμένο]] : '''x | x ''' επίσης παίρνει αρνητικές τιμές, για παράδειγμα για '''x'''=(0,0,0,1). Ξεχωρίζοντας την τέταρτη συντεταγμένη - αντίστοιχα με προηγουμένως, όπως αντιτίθεται με τον τρισδιάστατο χώρο, το κάνει χρήσιμο για τη μαθηματική αντιμετώπιση της [[Ειδική σχετικότητα | ειδικής σχετικότητας]].
 
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en|Vector space}}
 
{{DEFAULTSORT:Διανυσματικος χωρος}}
[[Κατηγορία:Θεμελιώδεις έννοιες της φυσικής]]
[[Κατηγορία:Γραμμική άλγεβρα]]