Έδεσσα Μεσοποταμίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Έδεσσα''' ή Αντιόχεια ή «η επί [[Καλλιρρόη Ιουδαίας|Καλλιρρόης]] και Ασφαλτίτιδος λίμνης»<ref>κατά πλήρη έκφραση του [[Στέφανος Βυζάντιος|Στέφανου Βυζάντιου]]</ref>, στην [[Οσροηνή]] <ref>περιοχή παρά τις πηγές κάποιου καταρράκτη του Μασίου όρους, νότια του [[Ευφράτης|Ευφράτη]]</ref>, ήταν αρχαία πόλη της [[Μεσοποταμία]]ς. Στη θέση της βρίσκεται η σημερινή [[Σανλιούρφα|Ούρφα]] της [[Τουρκία|Τουρκίας]].

Κατά πιθανότερες μαρτυρίες την Έδεσσα αυτή έκτισε για πρώτη φορά ο [[Μέγας Αλέξανδρος]] (πιθανόν το 331 π.Χ.) καθ'οδόν για τα [[Γαυγάμηλα]]{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=}}. Βρισκόταν πάνω στην παλαιότερη πόλη με το όνομα ''Ορχόη'' ή ''Οσρόη'' (Πέρσης σατράπης που ονόμασε την γύρω περιοχή ''Οσροηνή''). Κατά τον Αντιοχέα ιστορικό [[Ιωάννης Μαλάλας|Ιωάννη Μαλάλα,]] λόγω των καταστροφών της πόλεως από πλημμύρες, ο '''[[Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ]]''' την επανίδρυσε με το όνομα ''Αντιόχεια Μιξοβάρβαρο'' και στην συνέχεια της έδωσε το όνομα Έδεσσα (305/4 π.Χ.).

Αξίζει να αναφερθεί και η παλαιότερη διείσδυση του λαού των '''[[Μουσκί''']], πουτους οποίους οι μελετητές τον ταυτίζουν με τους [[Φρύγες]] και άλλα θρακικά φύλα. Η εξόρμηση έγινε από τις πεδιάδες της μακεδονικής ''Έδεσσας'' και αφού κατέλαβαν μέρη της Μ. Ασίας, απλώθηκαν ανατολικώτεραανατολικότερα, μαζί με πρωτο -Αρμενικάαρμενικά φύλα<ref>Ηροδότου Ιστορίαι (Πολύμνια, κεφ 73): ''οἱ δὲ Φρύγες, ὡς Μακεδόνες λέγουσι, ἐκαλέοντο Βρίγες χρόνον ὅσον Εὐρωπήιοι ἐόντες σύνοικοι ἦσαν Μακεδόσι, μεταβάντες δὲ ἐς τὴν Ἀσίην ἅμα τῇ χώρῃ καὶ τὸ οὔνομα μετέβαλον ἐς Φρύγας. Ἀρμένιοι δὲ κατά περ Φρύγες ἐσεσάχατο, ἐόντες Φρυγῶν ἄποικοι.''</ref> ΣτηνΣτη συνέχεια ηττήθηκαν από τον Ασσύριο αυτοκράτορα [[Τιγκλάθ Πιλεσέρ Α΄|Τιγλάθ Πιλασσάρ]] το 1115 π.Χ. κοντά στην [[Νινευή]]. Οι ηττημένοι Φρύγες και Θράκες (κατά τα ασσυριακά έγγραφα "6.000 άνδρες τον αριθμό") εγκαταστάθηκαν στηνστη βορειοδυτική Μεσοποταμία. Εκεί ο Στράβων μιλάει για Μύγδονες γύρω από τηντη [[Νίσιβις|Νίσιβη]]. Δεν αποκλείεται -κατά μίαν εκδοχή- η Έδεσσα να ιδρύθηκε από αιχμαλώτους Μουσκί της περιόδου αυτής<ref>C.A.H. Vol. II part 2, σελ. 421 και 457-458</ref>.

Αργότερα κατά το 212 π.Χ. όταν ο Σελευκίδης βασιλιάς [[Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας|Αντίοχος Γ΄]], εξεστράτευσεεκστρατεύοντας κατά της αποστατημένης Σωφηνής, πέρασε διαμέσου της Έδεσσας, αν κρίνει κανείς από το νόμισμα που έκοψε στην πόλη<ref>Harlan J. Berk LTD ''The art and science of numismatics''</ref>

Αργότερα ο '''[[Αντίοχος Δ' Επιφανής|Αντίοχος Δ' ο Επιφανής]]''', κατά μαρτυρία του [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλινίου]], μετονόμασετη αυτήμετονόμασε σε «Αντιόχεια Καλλιρρόη» ή κατ' άλλους «Αντιόχεια επί Καλλιρρόη» (165/4 π.Χ.). Τα νομίσματά της επί Αντίοχου Δ' φέρουν την επιγραφή «<small>ΑΝΤΙΟΧΕΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ</small>». Το όνομα όμως αυτό δεν διατηρήθηκε για πολύ, καθώς από τα σωζόμενα νομίσματα εξάγεται ότι πολύ γρήγορα (μετά τον Αντίοχο Δ') επανέκτησε το πρότερο όνομα Έδεσσα.

Μετά την αποσύνθεση της Σελευκιδικής αυτοκρατορίας, η Έδεσσα υπήχθη στο αυτόνομο βασίλειο της Οσροηνής (132 π.Χ. -214 μ.Χ.). ΙδρύθηκεΤο βασίλειο αυτό ιδρύθηκε από αραβικές φυλές (μαζί και οι [[Ναβαταίοι]]), είχεκαιείχε 28 άρχοντες που μερικές φορές ονόμαζαν τους εαυτούς τους "''βασιλείς''" στα νομίσματά τους.

Στην αρχή η πόλη ήταν υπό την παρθική επικυριαρχία, ύστερα του [[Τιγράνης ο Μέγας|Τιγράνη]] της [[Αρμενία]]ς και στην συνέχεια από την εποχή του [[Πομπήιος|Πομπηίου]], υπό τους Ρωμαίους. ΜετάΜε την κατάληψη και την λεηλασία της Έδεσσας από τον [[Τραϊανός|Τραϊανό]], η πόλη έπεσε σε ρωμαϊκά χέρια (116 -118 μ.Χ.). Επειδή όμως η πόλη ήταν φίλα προσκείμενη στους Πάρθους, ο Ρωμαίος συναυτοκράτωρ [[Λεύκιος Βέρος|Λούκιος Βέρος]] την ξαναλεηλάτησε στα μέσα του ίδιου αιώνα. Από το 212 ως το 214, το βασίλειο της Οσροηνής περιήλθε στηνστη ρωμαϊκή κυριαρχία. Ο αυτοκράτωρ [[Καρακάλλας]] δολοφονήθηκε στον δρόμο από την Έδεσσα προς τις [[Χαρράν|Κάρρες]] από έναν φρουρό του (217 μ.Χ.). Το 260 μ.Χ. έγινε διεξήχθη εκεί κοντά μια αποφασιστική μάχη, στην οποία οι Σασσανίδες Πέρσες του [[Σαπώρης Α΄ της Περσίας|Σαπώρ Α΄]] κατανίκησαν τον ρωμαϊκό στρατό του αυτοκράτορα [[Βαλεριανός|Βαλεριανού]]. Ο τελευταίος οδηγήθηκε αιχμάλωτος στο [[Ιράν]] μαζί με άλλους Ρωμαίους, όπου βρήκε ατιμωτικό και μαρτυρικό θάνατο.

Στα χρόνια του Βυζαντινού αυτοκράτορα '''[[Ιουστίνος Α΄|Ιουστίνου Α΄]]''', η Έδεσσα ξανακτίστηκε ως '''Ιουστινόπολις'''. Αν και οι Σασσανίδες του Χοσρόη Β΄ την κατέλαβαν το 609 μ.Χ., εν τούτοις μετά από αιματηρές μάχες την ανέκτισεανέκτησε ο Ηράκλειος (627/8 μ.Χ.). Κατά την [[Α' Σταυροφορία]], η Έδεσσα ήταν ηέγινε πρωτεύουσα της [[Κομητεία της Έδεσσας|ομώνυμης κομητείας]]. Η Κομητεία της Έδεσσας ήταν το πρώτο κράτος που ιδρύθηκε από τους Σταυροφόρους, αλλά και το πρώτο που καταλύθηκε, το 1144, πέφτοντας στα χέρια των Τούρκων.