Βικιπαίδεια

Ερρίκος Δ΄ της Γαλλίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Ignoto (συζήτηση | συνεισφορές)
6.268 επεξεργασίες
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ignoto (συζήτηση | συνεισφορές)
6.268 επεξεργασίες
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 35:
}}
 
{{Infobox manner of address
| είδος = Προσφωνήσεις του
| φόντο = #CCBBEE
| χρώμα = #000066
| όνομα = Βασιλιά Ερρίκου Δ΄
| εικόνα = [[Αρχείο:Grand Royal Coat of Arms of France & Navarre.svg|80px]]
| αναφορά = [[Μεγαλειότατος]]
| ομιλούμενη = Μεγαλειότατε
| εναλλακτική = Δ/Δ
}}
 
Ο '''Ερρίκος Δ΄''' (Henri IV, [[13 Δεκεμβρίου]] [[1553]] - [[14 Μαΐου]] [[1610]]) ήταν βασιλιάς της [[Γαλλία]]ς από το [[1589]] έως το [[1610]] και της [[Ναβάρρα]]ς (ως Ερρίκος Γ΄) από το [[1572]] έως το [[1610]]. Ήταν ο πρώτος βασιλιάς της δυναστείας των [[Βουρβόνοι|Βουρβόνων]]. Δολοφονήθηκε το 1610 στο [[Παρίσι]].
 
== Βασιλιάς τητης Ναβάρρας ==
=== Νεανικά χρόνια – Κάρολος Θ΄===
Το [[1562]] ανέβηκε στον θρόνο της [[Ναβάρρα]]ς σε ηλικία εννέα ετών διαδεχόμενος τον πατέρα του [[Αντώνιος της Ναβάρρας|Αντώνιο βασιλιά της Ναβάρρας]]. Αν και βαπτίστηκε Ρωμαιοκαθολικός, ανατράφηκε ως προτεστάντης από τη μητέρα του, τη Ζαν ντ' Αλμπρέ (Jeanne d'Albret). Η μητέρα του Ερρίκου, ως Αντιβασίλισσα, είχε ανακηρύξει τον Καλβινισμό επίσημη θρησκεία της Ναβάρρας. Ως έφηβος κατατάχτηκε στις δυνάμεις των [[Ουγενότοι|Ουγενότων]] στους [[Γαλλικοί θρησκευτικοί πόλεμοι|Γαλλικούς θρησκευτικούς πολέμους]]. Το [[1572]], με το θάνατο της μητέρας του και την ενηλικίωσή του, ανέλαβε και ουσιαστικά τα καθήκοντα του Βασιλιά της Ναβάρρας.
Γεννήθηκε στο Πω της Μπεάρν και ήταν γιος του θρησκευτικά ασταθούς [[Αντώνιος της Ναβάρρας|Αντωνίου, βασιλιά της Ναβάρρας]], και της υπερμάχου του Προτεσταντισμού βασίλισσας Ιωάννας ντ’ Αλμπρέ (Jeanne d'Albret). Ανατράφηκε με το καλβινιστικό δόγμα αλλά ήταν αδιάφορος για τα δόγματα εν γένει και μεταπηδούσε εύκολα κι αυτός στον Καθολικισμό όταν το έκρινε συμφέρον. <br />
Το 1562 ο Ερρίκος διαδέχθηκε τον πατέρα του ως βασιλιάς της Ναβάρρας (ψιλώ ονόματι, γιατί το βασίλειό του περιλάμβανε μόνο την μικρή γαλλική επαρχία της Μπεάρν) και παρουσιάστηκε στην γαλλική αυλή προς εκπαίδευσιν, δεδομένου ότι η μέχρι τότε ανατροφή του ήταν μάλλον «επαρχιώτικη». Ασπάστηκε τον Καθολικισμό, τον οποίον απαρνήθηκε σε τέσσερα χρόνια όταν επέστρεψε στην Μπεάρν. Σε ηλικία 16 ετών ανέλαβε την διοίκηση στρατού των προτεσταντών ([[Ουγενότοι|Ουγενότων]]) και πήρε μέρος στους θρησκευτικούς πολέμους που συντάραζαν την Γαλλία. <br />
Το 1570 ο νεαρός βασιλιάς της Γαλλίας [[Κάρολος Θ΄ της Γαλλίας|Κάρολος Θ΄]], που σπανίως εξέφραζε γνώμη, υπέγραψε απροσδόκητα την Ειρήνη του Σαιν Ζερμαίν, παραχωρώντας στους Ουγενότους πολύ περισσότερα απ’ όσα δικαιολογούσαν οι συχνές ήττες τους. Η μητέρα του [[Αικατερίνη των Μεδίκων]], ουσιαστικά κυβερνήτης της Γαλλίας, είτε από ειλικρινή επιθυμία να συμπαρασταθεί στην προσπάθεια του γιου της και να ειρηνεύσει το βασίλειο είτε για «να κερδίσει καιρό», όπως καθησύχαζε τον πάπα και τον [[Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας|Φίλιππο Β΄της Ισπανίας]], σχεδίασε τον γάμο της κόρης της Μαργαρίτας των Βαλουά με τον Ερρίκο. <br />
Η Ιωάννα ντ’ Αλμπρέ, είδε ν’ ανοίγονται μεγάλες προοπτικές για τον γιο της, που ήταν άλλωστε κι αυτός απόγονος του [[Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας|Αγίου Λουδοβίκου]] : μόνο οι δύο αδελφοί του Καρόλου Θ΄ θα τον χώριζαν από τον θρόνο της Γαλλίας. Συμφώνησε, θέτοντας όμως τους όρους της : ο γάμος δεν θα γινόταν κατά το καθολικό τυπικό και οπωσδήποτε ο Ερρίκος δεν θα παρακολουθούσε την εν συνεχεία λειτουργία. Η Αικατερίνη δέχθηκε, παρά τις παπικές αντιδράσεις.
 
=== Ο γάμος και η [[Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου]] ===
Στις [[18 Αυγούστου]] [[1572]] παντρεύεται τη Μαργαρίτα των Βαλουά (Βασίλισσα Μαργκό), αδελφή του βασιλιά της Γαλλίας και αποκτά δικαιώματα στον γαλλικό θρόνο. Αυτό θεωρήθηκε από πολλούς σαν μια προσπάθεια να επικρατήσει η θρησκευτική ειρήνη στο βασίλειο. Εντούτοις, οι ηγετικοί Καθολικοί παράγοντες προγραμμάτισαν μια σφαγή των προτεσταντών που μαζεύτηκαν στο Παρίσι για το γάμο. Στις [[24 Αυγούστου]], αρκετές χιλιάδες προτεσταντών σκοτώθηκαν στο Παρίσι και χιλιάδες περισσότεροι στην επαρχία. Η σφαγή έμεινε στην ιστορία ως η [[Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου]] Ο Ερρίκος διέφυγε το θάνατο δηλώνοντας ότι μεταστρέφεται στον καθολικισμό. Κρατήθηκε σε περιορισμό, αλλά δραπέτευσε στις αρχές του [[1576]]. Στις [[5 Φεβρουαρίου]] εκείνου του έτους, αποκήρυξε τον καθολικισμό και συστρατεύτηκε ξανά με τις προτεσταντικές δυνάμεις, στη στρατιωτική σύγκρουση.
Ο γάμος ορίστηκε για τις 18 Αυγούστου 1872. Στις 19 Ιουνίου η Ιωάννα ντ’ Αλμπρέ πέθανε από πλευρίτιδα στο Παρίσι, όπου είχε πάει για αγορές. Οι Ουγενότοι υποπτεύθηκαν ότι δηλητηριάστηκε.<ref>Κατά την Modern History του Cambridge (1907, v. III, 18) η υποψία αυτή είναι αστήρικτη.</ref> Ο Ερρίκος ήρθε στο Παρίσι τον Αύγουστο συνοδευόμενος από τον ναύαρχο Κολινύ (Coligny) και οκτακόσιους Ουγενότους.<ref>Ludwig von Pastor, Geschichte der Päpste, XIX 485 (αγγλ. μετάφρ., St.Louis, 1898)</ref> Άλλες τέσσερις χιλιάδες ένοπλοι τους ακολούθησαν τις επόμενες μέρες. Τα πνεύματα στο Παρίσι ήταν εξαιρετικά οξυμένα.<ref>Jules Michelet, Histoire de France III 458 (J.Hetzel et Cie, χχ)</ref> Οι καθολικοί κατηγορούσαν την ηγεσία του κράτους ότι παραδόθηκε στους Ουγενότους.<br />
Ο γάμος έγινε στις 18 Αυγούστου όπως προέβλεπαν οι όροι της συμφωνίας, αλλά στις 24 του μηνός, ημέρα γιορτής του Αγίου Βαρθολομαίου, συνωμοσία που εξυφάνθηκε από την οικογένεια ντε Γκυζ (de Guise), με την εκβιασμένη έγκριση του αλλοπρόσαλλου Καρόλου Θ΄ και ύστερα από παλίμβουλη στάση της Αικατερίνης, κατέληξε σε σφαγή χιλιάδων Ουγενότων στο Παρίσι και σε όλη την Γαλλία. <br />
Ύστερα από επιμονή της Αικατερίνης, ο Ερρίκος σώθηκε, ασπαζόμενος όμως και πάλι τον Καθολικισμό. Έμεινε υπό επιτήρησιν στο Λούβρο, και παρέμεινε φίλος του βασιλιά, ο οποίος εξέπληξε πάλι τους πάντες τον Ιούλιο του 1573 υπογράφοντας την Ειρήνη της Ροσέλ και εγγυώμενος θρησκευτική ελευθερία στους Ουγενότους. Όλα άρχιζαν από την αρχή. Τον Μάιο του 1574 ο Κάρολος, φυματικός και υπό το κράτος φοβερών τύψεων για την σφαγή,<ref>François Guizot, L’histoire de France...jusqu’en 1789, III 415 (αγγλ. μετάφρ., Λονδίνο 1898)</ref> πέθανε στην αγκαλιά του Ερρίκου.
 
=== Ερρίκος Γ΄ - Ο Ερρίκος της Ναβάρρας διάδοχος της Γαλλίας ===
Ο Ερρίκος της Ναβάρρας έγινε ο νόμιμος κληρονόμος του γαλλικού θρόνου μετά τον θάνατο [[1584]] του Φραγκίσκου, δούκα του Αλενσόν, αδελφού και διαδόχου του βασιλιά Ερρίκου του Γ΄. Δεδομένου ότι ο Ερρίκος της Ναβάρρας ήταν απόγονος του βασιλιά [[Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας|Λουδοβίκου Θ΄]], ο βασιλιάς [[Ερρίκος Γ΄ της Γαλλίας]] δεν είχε καμία άλλη επιλογή παρά να τον αναγνωρίσει ως νόμιμο διάδοχο. Ο [[σαλικός νόμος]] απέκλειε τις αδελφές του βασιλιά.
Βασιλιάς έγινε άλλος γιος της Αικατερίνης, ο δούκας του Ανζού, ως [[Ερρίκος Γ΄ της Γαλλίας|Ερρίκος Γ΄]]. Το 1575 ο Ερρίκος (στο εξής με το όνομα αυτό θα εννοείται ο εν θέματι), δραπέτευσε κατά την διάρκεια ενός κυνηγιού, διέσχισε μεταμφιεσμένος την Γαλλία και έφτασε στην Μπεάρν. Αποκήρυξε τον Καθολικισμό, ανέλαβε την ηγεσία των Ουγενότων και κυβέρνησε με δικαιοσύνη και ευφυΐα.<br />
Το 1576 ο βασιλιάς Ερρίκος Γ΄ υπέγραψε την «Ειρήνη του Κυρίου» που τερμάτιζε τον Πέμπτο Θρησκευτικό Πόλεμο που είχε ξεσπάσει εν τω μεταξύ. Οι καθολικοί εξανέστησαν πάλι και οι ντε Γκυζ συγκρότησαν την Καθολική ή Ιερή Λίγκα (ένωση, ομοσπονδία - Ligue catholique ή Sainte Ligue). Ακολούθησαν άλλοι τρεις θρησκευτικοί πόλεμοι. <br />
Το 1584 ο δούκας του Αλανσόν, τελευταίος γιος της Αικατερίνης και διάδοχος του θρόνου, πέθανε, και ο άτεκνος βασιλιάς αναγνώρισε τον Ερρίκο ως διάδοχό του και συνεχιστή της δυναστείας των Καπετιδών. Αλλά οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές. Ήταν αδιανόητο ένας Ουγενότος να γίνει βασιλιάς της Γαλλίας. Ο βασιλιάς παρασύρθηκε προς στιγμήν και απαίτησε από τους Ουγενότους να ασπαστούν τον Καθολικισμό ή να εγκαταλείψουν την Γαλλία. Ο καρδινάλιος [[Κάρολος των Βουρβόνων]] αυτοανακηρύχθηκε διάδοχος του θρόνου και ο πάπας αφώρισε τον Ερρίκο. Αυτός απηύθυνε έκκληση σ’ ολη την Ευρώπη να αναγνωρίσει τα δίκαιά του και η Αικατερίνη του υποσχέθηκε να τον βοηθήσει αν απαρνούνταν τον Προτεσταντισμό. Αρνήθηκε, κατέλαβε δώδεκα πόλεις και νίκησε το 1587 στο Κουτράς ένα στράτευμα της Λίγκας διπλάσιο από το δικό του. Οι Ουγενότοι που αποτελούσαν το ένα δωδέκατο του πληθυσμού, κατείχαν τώρα τις μισές από τις σπουδαιότερες πόλεις της Γαλλίας. <br />
Ο Ερρίκος Γ’ πιεζόμενος αφόρητα από όλες τις πλευρές αλλά κυρίως από την Λίγκα, που τον κατηγορούσε για την χλιαρή στάση του και είχε εγκαταστήσει επαναστατική κυβέρνηση στο Παρίσι, άρχισε να παίρνει αλληλοσυγκρουόμενες αποφάσεις και τελικά συγκάλεσε συνέλευση των Γενικών Τάξεων στο Μπλουά. Όταν εμφανίστηκε εκεί ο δούκας ντε Γκυζ, χαιρετίστηκε με βασιλικές σχεδόν τιμές από τους αντπροσώπους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την κατάσταση στο Παρίσι και τις πληροφορίες που είχε ο βασιλιάς για σχέδιο απαγωγής του από την Λίγκα και ισπανική εισβολή, εξώθησε τον καχύποπτο Ερρίκο Γ΄ να διατάξει την δολοφονία του δούκα ντε Γκυζ και του καρδιναλίου αδελφού του. <br />
Η Αικατερίνη πληροφορήθηκε με συντριβή τις δολοφονίες που κατά την γνώμη της έπλητταν τον Καθολικισμό, και σε δώδεκα μέρες πέθανε, μισημένη απ’ όλους για τις δολοπλοκίες της. Η καθολική Γαλλία διατελούσε σε επαναστατικό αναβρασμό, νιώθωντας να απειλείται. Στο Παρίσι οι σπουδαστές ζητούσαν την εκθρόνιση του βασιλιά και ο πάπας διά των θεολόγων της Σορβόννης απήλλαξε τον λαό από την υποχρέωση πίστεως.<br />
Ο Ερρίκος Γ΄ κατέφυγε στην Τουρ με λίγους ευγενείς και στρατιώτες. Από τον βορρά ερχόταν εναντίον του ο στρατός της Λίγκας του οποίου ηγούνταν ο δούκας ντε Μαγιέν (de Mayenne, ένας ακόμη από τους αδελφούς Γκυζ), και από το νότο ο στρατός του Ερρίκου της Ναβάρρας. Αυτός του προσέφερε την συμμαχία του, ο βασιλιάς δέχτηκε και οι ενωμένες δυνάμεις τους νίκησαν τον ντε Μαγιέν και βάδισαν κατά του Παρισιού. <br />
Την 1 Αυγούστου 1589 ο Ζακ Κλεμάν, ένας μοναχός που κατόρθωσε να εισχωρήσει στο βασιλικό στρατόπεδο, μαχαίρωσε τον βασιλιά. Ο Ερρίκος Γ΄ πέθανε την άλλη μέρα εξορκίζοντας τους οπαδούς του να ταχθούν υπό τον εξάδελφό του Ερρίκο της Ναβάρρας.
 
== Ο αγώνας για τον θρόνο ==
== Βασιλιάς της Γαλλίας ==
[[Αρχείο:Carapace-berceau d'Henri IV (château de Pau).jpg|thumb|200px|Λίκνο του Ερρίκου Δ΄.]]
=== Αγώνας για το Θρόνο ===
Με τον θάνατο του Ερρίκου Γ΄ το [[1589]], ο Ερρίκος της Ναβάρρας έγινε ονομαστικά ο βασιλιάς της Γαλλίας. Η [[Καθολική Λίγκα]] υποστήριζε τον αιχμάλωτο θείο του [[Κάρολος των Βουρβώνων, Αρχιεπίσκοπος της Ρουέν|Κάρολο]] που τελικά παραιτήθηκε υπέρ αυτού. Αλλά η Καθολική Λίγκα, που ενισχυόταν από το εξωτερικό και ειδικά από την Ισπανία, ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να τον αναγκάσει να περιορίσει την εξουσία του, στο νότο.Ο Ερρίκος έπρεπε με στρατιωτικά μέσα να πάρει το βασίλειό του. Βοηθήθηκε από τα χρήματα και τα στρατεύματα που παραχωρήθηκαν από την [[Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας]]. Η Καθολική Λίγκα ανακήρυξε τον καθολικό θείο του Ερρίκου, Κάρολο, Καρδινάλιο των Βουρβόνων ως Βασιλιά της Γαλλίας. Ο καρδινάλιος ήταν φυλακισμένος του Ερρίκου και μετά το θάνατό του, το [[1590]], η Καθολική Λίγκα δεν μπορούσε να συμφωνήσει σχετικά με έναν νέο υποψήφιο.
 
=== Στρατιωτικές νίκες ===
Ενώ μερικοί υποστήριζαν τους Γκιζ, ο ισχυρότερος υποψήφιος ήταν η Πριγκίπισσα Ισαβέλλα, κόρη του [[Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας|Φιλίππου Β΄ της Ισπανίας]], της οποίας η μητέρα [[Ελισάβετ των Βαλουά|Ελισάβετ]] ήταν κόρη του [[Ερρίκος Β΄ της Γαλλίας|Ερρίκου Β΄ της Γαλλίας]]. Η υποστήριξη της υποψηφιότητάς της έβλαψε την Καθολική Λίγκα, η οποία έγινε έτσι ύποπτη ως πράκτορας των Ισπανών. Παρ΄ όλα αυτά, ο Ερρίκος αδυνατούσε να πάρει τον έλεγχο του Παρισιού. Με την ενθάρρυνση της μεγάλης αγάπης της ζωής του, Γαβριέλλας ντ' Εστρέ (Gabrielle d'Estrées), στις [[25 Ιουλίου]] [[1593]] ο Ερρίκος αποκήρυξε τον προτεσταντισμό, κερδίζοντας τους καθολικούς και προκαλώντας δυσαρέσκεια στον προηγούμενο σύμμαχό του, τη Βασίλισσα [[Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας]]. Εντούτοις, η είσοδός του στο Ρωμαιοκαθολικό Δόγμα εξασφάλισε την υποταγή της μεγάλης πλειοψηφίας των υπηκόων του. Στέφθηκε Βασιλιάς της Γαλλίας στον καθεδρικό ναό της Σαρτρ στις [[27 Φεβρουαρίου]] [[1594]]. Με τη στέψη του ξεκινά η βασιλεία της δυναστείας των [[Βουρβόνοι|Βουρβόνων]]. Στις [[13 Απριλίου]] [[1598]], εξέδωσε το [[Έδικτο της Νάντης]], το οποίο έδωσε αρκετά δικαιώματα και προστασία στους [[Ουγενότοι|Ουγενότους]].
Σύμφωνα με το νόμο και την τελευταία θέληση του Ερρίκου Γ΄, ο Ερρίκος της Ναβάρρας ήταν τώρα ο βασιλιάς Ερρίκος Δ΄. Αλλά πόσο βασιλιάς ήταν ; Οι ευγενείς του Ερρίκου Γ΄έφυγαν στα κτήματά τους και οι καθολικοί του βασιλικού στρατοπέδου εξαφανίστηκαν. Το Παρίσι πανηγύριζε έξαλλα για την τελευταία αυτή δολοφονία <ref>Michelet, ibid, IV 41</ref> και το Παρλαμέντο του αναγνώρισε ως βασιλιά τον καθολικό θείο του Ερρίκου, τον καρδινάλιο των Βουρβόνων.<br />
Αναγνωρίζοντας ότι ήταν αδύνατο να επιχειρήσει κάτι κατά του Παρισιού, ο Ερρίκος αποσύρθηκε προς την Μάγχη για να είναι κοντά στις προτεσταντικές Αγγλία και Ολλανδία. Ο Μαγιέν τον ακολούθησε, και τον Σεπτέμβριο του 1589 ο στρατός του Ερρίκου αποτελούμενος από 7.000 άντρες κατήγαγε περιφανή νίκη στην Αρκ (Arques) κατά του τριπλασίου στρατού του Μαγιέν. <br />
Η νίκη αυτή είχε καθοριστικά αποτελέσματα. Πολλές πόλεις άνοιξαν τις πύλες τους στον Ερρίκο, η Βενετία τον αναγνώρισε ως βασιλιά της Γαλλίας και η [[Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας|Ελισάβετ της Αγγλίας]] του έστειλε σημαντική βοήθεια σε άντρες, χρυσό και εφόδια. Βενετία και Αγγλία ενήργησαν έτσι φοβούμενες τον Φίλιππο Β΄, του οποίου οι βλέψεις επί της Γαλλίας ήταν πια φανερές. Αυτός διέταξε να ενισχυθεί ο Μαγιέν με τμήματα του ισπανικού στρατού της Φλάνδρας.<br />
Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στο Ιβρύ (σήμερα Ivry-la-Bataille εις ανάμνησιν της μάχης) στις 15 Μαρτίου 1590. Ο Ερρίκος παρότρυνε τους στρατιώτες του με μιαν ομιλία που έκλεισε με την παροιμιώδη πια (αν και ελαφρώς παρηλλαγμένη) φράση «Ακολουθείστε το άσπρο μου λοφίο» (Ralliez-vous à mon panache blanc). Πολέμησε όπως συνήθως στην πρώτη γραμμή και τόσο το χέρι του όσο και το ξίφος του παραμορφώθηκαν από τα χτυπήματα που έδωσε. Ενδεχομένως όμως η νίκη του οφειλόταν στους Ελβετούς μισθοφόρους του Μαγιέν που παραδόθηκαν κατά χιλιάδες : Ο Ερρίκος είχε την φήμη ότι ήταν επιεικής, οι Ελβετοί διέκειντο συμπαθώς προς τον Προτεσταντισμό και ο Μαγιέν τους είχε απλήρωτους.
 
=== Η τελική νίκη : Το Παρίσι αξίζει μια λειτουργία ===
=== Γάμος ===
Ανεμπόδιστος πια ο Ερρίκος βάδισε κατά του Παρισιού και το πολιόρκησε. Οι στρατιώτες του τον πίεζαν να επιτεθεί, γιατί τα εφόδιά τους είχαν εξαντληθεί, αυτός όμως δίσταζε φοβούμενος σφαγή αντεκδικήσεως. Στο Παρίσι βέβαια τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα. Οι κάτοικοί του έτρωγαν σκύλους, γάτες και χόρτα. Ο Ερρίκος, σε μιαν επίδειξη μεγαλοψυχίας ή από πολιτική σκοπιμότητα, επέτρεψε να εισαχθούν τρόφιμα. Ύστερα απέσυρε τα στρατεύματά του στην Ρουέν γιατί ο δούκας της Πάρμας Αλέξανδρος Φαρνέζε, κυβερνήτης των Ισπανικών Κάτω Χωρών, ερχόταν εναντίον του με εμπειροπόλεμο στράτευμα. Σύγκρουση δεν έγινε, μονομαχία τακτικής μόνο, ο δούκας όμως αρρώστησε σοβαρά και ο Ερρίκος επανέλαβε την πολιορκία της πρωτεύουσας.<br />
[[Αρχείο:Carapace-berceau d'Henri IV (château de Pau).jpg|thumb|200px|Λίκνο του Ερρίκου Δ΄.]]
Αλλά βρισκόταν προ αδιεξόδου. Η κατάληψη της πόλης εξ εφόδου με τα όσα θα επακολουθούσαν, θα τον αποξένωνε από ένα πολύ μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Το 90 τοις εκατό περίπου των Γάλλων ήταν καθολικοί. Καθολικοί ήταν και οι περισσότεροι από τους στρατιώτες του, τους οποίους δεν μπορούσε πια να πληρώνει. <br />
Κάλεσε τους συνεργάτες του και τους δήλωσε ότι σκεπτόταν να ασπαστεί τον Καθολικισμό. Κάποιοι συμφώνησαν, κάποιοι το θεώρησαν εγκατάλειψη των Ουγενότων. Ο Ερρίκος συνόψισε το πιστεύω του ως εξής : «Εκείνοι που ακλόνητα ακολουθούν την συνείδησή τους είναι της δικής μου θρησκείας κι εγώ ανήκω στην θρησκεία όλων εκείνων που είναι γενναίοι και καλοί». Πολλοί προτεστάντες ηγέτες εγκατέλειψαν το στρατόπεδο αλλά ο Ερρίκος είχε πάρει την απόφασή του : «Το Παρίσι αξίζει μια λειτουργία» (Paris vaut bien une messe).<ref>Sully, ibid, I 299. 311-14, Michelet, ibid, III 463, Guizot, ibid, III 521</ref><br />
Τον Μάιο του 1593 ο Ερρίκος έστειλε μήνυμα στον πάπα και στην γαλλική ιεραρχία ότι επιθυμούσε να κατηχηθεί στον Καθολικισμό. Η Εκκλησία δέχτηκε και τον Ιούλιο ο Ερρίκος έγραψε στην ερωμένη του εκείνης της εποχής Γαβριέλλα ντ' Εστρέ (Gabrielle d'Estrées) «θα κάνω ένα επικίνδυνο πήδημα». Στις 25 του μηνός, στο αββαείο του Αγίου Διονυσίου (Saint-Denis, τότε έξω από το Παρίσι), εξομολογήθηκε, έλαβε άφεση αμαρτιών και παρακολούθησε την (καθολική βέβαια) θεία λειτουργία. <br />
Πολλοί καθολικοί και προτεστάντες τον χαρακτήρισαν υποκριτή. Οι Ιησουίτες απέρριψαν την μεταστροφή του και η Λίγκα αντιστεκόταν ακόμη. Αλλά ο διεκδικητής του θρόνου καρδινάλιος Κάρολος των Βουρβόνων είχε πεθάνει καθώς και ο δούκας της Πάρμας. Η σοβαρότερη υποψηφιότητα των καθολικών ήταν αυτή της ινφάντας Ισαβέλλας, κόρης του Φιλίππου Β΄της Ισπανίας, που η μητέρα της ήταν κόρη του [[Ερρίκος Β΄ της Γαλλίας|Ερρίκου Β΄της Γαλλίας]]. Αλλά η Γαλλία ήταν ήδη περικυκλωμένη από τους [[Οίκος των Αψβούργων|Αψβούργους]] της Γερμανίας και της Ισπανίας και δεν ήθελε μία γόνο τους στον γαλλικό θρόνο. Οι υποστηρικτές αυτής της πρότασης (κυρίως οι άνθρωποι της Λίγκας, οι πραξικοπηματίες του Παρισιού) έχασαν την λαϊκή εκτίμηση και πολλοί μετριοπαθείς καθολικοί ευγενείς, εκκλησιαστικοί και αστοί (οι λεγόμενοι «Πολιτικοί») είχαν συμφιλιωθεί με την ιδέα της θρησκευτικής ανοχής και είχαν εκτιμήσει τις ικανότητες και τον ανθρωπισμό του Ερρίκου, που θα οδηγούσαν στην ανόρθωση του κράτους μετά από σαράντα περίπου χρόνια εμφυλίων θρησκευτικών πολέμων. Στο Παρίσι ο λαός κραύγαζε για ειρήνη και το Παρλαμέντο του γνωμοδότησε ότι βάσει του [[Σαλικός Νόμος|Σαλικού Νόμου]] μια γυναίκα δεν μπορούσε να γίνει βασίλισσα της Γαλλίας. <br />
Για μερικούς μήνες οι εχθροπραξίες, μικρής όμως έκτασης, συνεχιζόταν, αλλά τον Φεβρουάριο του 1594 ο Ερρίκος στέφθηκε στον καθεδρικό ναό της Σαρτρ βασιλιάς της Γαλλίας και στις 22 Μαρτίου μπήκε στο Παρίσι επευφημούμενος από μέγα πλήθος. Εγκαταστάθηκε στο Λούβρο όπως και πριν εικοσιδύο χρόνια και χορήγησε αμνηστεία σε όλους, ακόμη και στους Γκυζ. Κέρδισε πολλούς από τους εχθρούς του με την επιεική του συμπεριφορά και άλλους φρόντισε να τους δωροδοκήσει με διάφορες παροχές. <br />
Αλλά υπήρχαν ακόμη πολλοί που αντιστέκονταν μολονότι ο πάπας είχε άρει τον αφορισμό του. Τον Δεκέμβριο του 1594 ένας νεαρός, ο Ζαν Σατέλ, αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει με αποτέλεσμα να τον τραυματίσει ελαφρά στο στόμα. Οι [[Ιησουίτες]], που ο Σατέλ παραδέχθηκε ότι ήταν μαθητής τους πριν εκτελεστεί δια διαμελισμού, θεωρήθηκαν υπεύθυνοι της στρατολογίας βασιλοκτόνων και διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν την Γαλλία. Η Λίγκα συνέχισε να πολεμά ως το 1598 βοηθούμενη φανερά από τους Ισπανούς, αλλά ο Ερρίκος κατανίκησε τις ενωμένες δυνάμεις τους στο Φονταίν-Φρανσαίζ (1595) και στην Αμιένη (1597), και η Ειρήνη του Βερβέν το 1598 έβαλε τέλος στον πόλεμο Γαλλίας – Ισπανίας. Ο Μαγιέν είχε ήδη συνθηκολογήσει το 1596.
 
== Βασιλιάς της Γαλλίας ==
Ο πρώτος γάμος του Ερρίκου, με την [[Μαργαρίτα των Βαλουά]] δεν ήταν ευτυχής, και το ζεύγος παρέμεινε άτεκνο. Οι δύο είχαν χωρίσει, προτού να ανέβει ο Ερρίκος στο θρόνο, τον Αύγουστο του [[1589]]. Αφότου ο Ερρίκος είχε γίνει βασιλιάς, έπρεπε να αποκτήσει διαδόχους, προκειμένου να αποφευχθεί ένα πρόβλημα διαδοχής. Ο Ερρίκος είχε την ιδέα της ακύρωσης του πρώτου γάμου του, και να παντρευτεί την Γαβριέλλα ντ' Εστρέ (Gabrielle d'Estrées), με την οποία είχε ήδη τρία παιδιά, μη νόμιμα. Οι σύμβουλοι του αντέδρασαν έντονα σ' αυτήν την ιδέα, αλλά το θέμα επιλύθηκε απροσδόκητα από τον ξαφνικό θάνατο της Γαβριέλλας στις 10 Απριλίου του [[1599]], που πέθανε πάνω σε έναν πρόωρο τοκετό<ref>Jean Portefaix, «Ερριέτα ντ' Αντράγκ. Η επίσημη ευνοουμένη του βασιλέως της Γαλλίας Ερρίκου Δ'»,Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ.74 (Αύγουστος 1974), σελ.44</ref>. Ο γάμος του Ερρίκου με την Μαργαρίτα ακυρώθηκε το [[1599]], και παντρεύτηκε την [[Μαρία των Μεδίκων]] το [[1600]]<ref>Jean Portefaix, «Ερριέτα ντ' Αντράγκ. Η επίσημη ευνοουμένη του βασιλέως της Γαλλίας Ερρίκου Δ'»,Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ.74 (Αύγουστος 1974), σελ.47</ref>. .
[[Αρχείο:HenriIV.jpg|thumb|200px|O Ερρίκοq Δ΄.]]
 
=== Ο κυβερνήτης ===
Παιδιά τους ήταν:
Όταν το 1594 ανέλαβε την διακυβέρνηση ο Ερρίκος, η Γαλλία ήταν σε κατάσταση υλικής και ηθικής διαλύσεως. Εκατοντάδες χιλιάδες σπιτιών είχαν καταστραφεί καθώς και ο εμπορικός της στόλος. Ληστές λυμαίνονταν τους δρόμους και τα χωριά, οι ευγενείς ήταν ανεξέλεγκτοι, οι επαρχίες ενεργούσαν αυτόνομα. Οι Ουγενότοι απαιτούσαν θρησκευτική και πολιτική ανεξαρτησία, η Λίγκα διατηρούσε ακόμη εχθρικό στρατό μέσα στο κράτος, το μίσος κυριαρχούσε. <br />
Ιδρυτής μιας νέας δυναστείας, των Βουρβόνων, ο Ερρίκος ήταν αυτός που την ταύτισε με την απόλυτο μοναρχία. Έκρινε ότι μια απολυταρχική διακυβέρνηση ήταν αναγκαία για την αντιμετώπιση της κατάστασης και είχε σ’ αυτό την λαϊκή υποστήριξη.<br />
Ο Ουγενότος δούκας ντε Σουλλύ (duc de Sully) ήταν ο πολυτιμότερος συνεργάτης του. Είχε πολεμήσει δίπλα στον Ερρίκο επί δεκατέσσερα χρόνια και ανέλαβε τώρα να καταπολεμήσει την ακμάζουσα διαφθορά, να εισπράττει τους φόρους που πληρώνονταν αλλά δεν έφταναν στο δημόσιο ταμείο, να εποπτεύει, να κατασκευάζει και να επισκευάζει τους δρόμους, τις γέφυρες, τις διώρυγες, τα δημόσια κτίρια, τις οχυρώσεις, τα πάντα. Σταθεροποίησε το νόμισμα, πάταξε την γραφειοκρατία, υποχρέωσε όσους είχαν κλέψει το κράτος και καταπατήσει την περιουσία του κατά την διάρκεια τον πολέμων, να αποδώσουν τα αρπαγέντα και υποχρέωσε σαράντα χιλιάδες φοροφυγάδες να πληρώσουν επί τέλους. Όταν ανέλαβε, το δημόσιο χρέος ήταν 296 εκατομμύρια λίβρες. Οι υποχρεώσεις αυτές πληρώθηκαν όλες και υπήρξε πλεόνασμα 13 εκατομμυρίων λιβρών.<br />
Προκειμένου να έχει ένα αντίβαρο κατά της απείθαρχης αριστοκρατίας, ο Ερρίκος ευνόησε την τάξη των νομικών που στελέχωναν τα δικαστήρια και τα παρλαμέντα, επιτρέποντας (αντί τιμήματος εννοείται) την κληρονομική μεταβίβαση των σχετικών αξιωμάτων –μέτρο που κρίθηκε ως μια από τις αιτίες που «έσκαψαν τον λάκκο» της μοναρχίας. Ανύψωσε έτσι την μεσαία τάξη, δημιουργώντας την «αριστοκρατία της τηβέννου» (noblesse de robe κατ’ αντιδιαστολήν προς την παραδοσιακή noblesse d'épée, την αριστοκρατία του ξίφους). Γενικοί τοποτηρητές και περιφερειακοί επίτροποι ασκούσαν πλέον την εξουσία αντί των κατά τόπους ανυπότακτων ευγενών.<br />
Στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις του στέμματος, ο Ερρίκος εφήρμοσε τις νέες μεθόδους που πρότεινε ο Ολιβιέ ντε Σερρές (Olivier de Serres) στο βιβλίο του «Το θέατρο της γεωργίας». Απαγόρευσε στους ευγενείς να περνούν έφιπποι από τους αγρούς των χωρικών κατά τα κυνήγια τους, και την λεηλασία των αγρών από τα στρατεύματα. Διέγραψε είκοσι εκατομμύρια αγροτικών χρεών, εισήγαγε την καλλιέργεια της μουριάς και αποξήρανε έλη. Έλεγε ότι ήθελε να βλέπει κάθε γεωργό στο βασίλειό του να έχει κάθε Κυριακή «μια όρνιθα στην χύτρα» (une poule dans son pot). Η πρόθεσή του ήταν αγαθότατη, αμφισβητείται όμως η επιτυχία των προσπαθειών του στον αγροτικό τομέα. <br />
Στον τομέα της βιομηχανίας και του εμπορίου, με σημαντικότερο συνεργάτη του τον Λαφφεμά (Barthélemy de Laffemas), ο Ερρίκος προστάτευσε δασμολογικά τις υφιστάμενες βιομηχανίες και ίδρυσε νέες που όχι μόνο θα περιόριζαν τις εισαγωγές πολυτελών ειδών αλλά θα παρήγαν αυτά τα είδη προς εξαγωγήν. Ίδρυσε έτσι την ταπητουργία των Γκομπλέν, την υφαντουργία της Ρενς, την μεταξουργία της Τρουά κ.α. Η συντεχνιακή δομή της βιομηχανίας καταργήθηκε. Εργοδότες, υπάλληλοι και εργάτες υπάγονταν στην κοινή ρύθμιση που θα αποφάσιζε το κράτος. Τέλος, χρηματοδότησε ευρύ πρόγραμμα δημοσίων έργων για ν’απασχολήσει χιλιάδες ανέργους, απολυμένους στρατιώτες και αργόσχολους.
 
=== Το Διάταγμα της Νάντης ===
* [[Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας]]
Στις 13 Απριλίου 1598 ο Ερρίκος εξέδωσε το περίφημο [[Έδικτο της Νάντης|Διάταγμα της Νάντης]] με το οποίο καθιερωνόταν η θρησκευτική και πολιτική ελευθερία των προτεσταντών. Ήταν ένα προοδευτικό βήμα προς την θρησκευτική ανοχή αλλά οι καθολικοί εξεγέρθηκαν πάλι. Ο Κλήμης Η΄ το χαρακτήρισε καταραμένο και οι καθολικοί συγγραφείς άρχισαν πάλι να εξυμνούν την βασιλοκτονία. Και αντιθέτως, προτεστάντες συγγραφείς που επί Ερρίκου Γ΄ είχαν υποστηρίξει την λαϊκή κυριαρχία, εξυμνούσαν τώρα τα καλά της απολυταρχίας. Το Παρλαμέντο του Παρισιού αρνούνταν να επικυρώσει το Διάταγμα μέχρις ότου ο Ερρίκος εξήγησε στα μέλη του πως ό,τι έκανε ήταν για το καλό της Γαλλίας. (Εννοείται ότι στην ειδική και κρίσιμη αυτή περίπτωση ο Ερρίκος προτίμησε να πείσει παρά να διατάξει. Εν γένει τα διατάγματά του καταχωρούνταν υποχρεωτικά από το Παρλαμέντο πριν ακόμη συζητηθούν). Για να καθησυχάσει τέλος τους καθολικούς, ο Ερρίκος, μεταξύ άλλων, ανακάλεσε τους Ιησουίτες. Ο Σουλλύ προέβλεψε δολοφονία του βασιλιά με την παρότρυνσή τους, αλλά ο Ερρίκος απάντησε ότι η απουσία τους θα ήταν πιο επικίνδυνη από την παρουσία τους. <ref>Maximilien de Béthune, duc de Sully, Mémoires, III 10-11 (αγγλ. μετάφρ., Λονδίνο 1856)</ref>
* Ελισσάβετ (1602 - 1644) βασίλισσα της Ισπανίας λόγω του γάμου της με τον βασιλιά Φίλιππο Δ΄
* Μαρία - Χριστίνα (1606 - 1663) δούκισσα της Σαβοΐας
* [[Γκαστόν της Ορλεάνης]]
* Ερριέτα - Μαρία (1609 - 1669) βασίλισσα της Αγγλίας, λόγω του γάμου της με τον βασιλιά της Αγγλίας [[Κάρολος Α΄ της Αγγλίας|Κάρολο Α΄]]
 
== Γάμοι, έρωτες, απόγονοι ==
=== Ο Ερρίκος και η ερωμένη του Ερριέτα Ντ' Αντράγκ ===
Ο γάμος του κατά τις παραμονές της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου με την Μαργαρίτα των Βαλουά, την «Βασίλισσα Μαργκό» (la reine Margot), υπήρξε υποδειγματικά ατυχής. Παιδιά δεν υπήρξαν, και οι δύο σύζυγοι απατούσαν συστηματικά ο ένας τον άλλο. Σύμφωνα με τα Απομνημονεύματα της Μαργκό, σύντομα έφτασαν στο σημείο να μη μιλιούνται και η κατάσταση αυτή διήρκεσε μέχρι το 1600.<br />
[[Αρχείο:HenriIV.jpg|thumb|200px|O Ερρίκοq Δ΄.]]
Αναρίθμητες υπήρξαν οι ερωμένες του Ερρίκου Δ΄. Με την Γαβριέλλα ντ’ Εστρέ συνδέθηκε το 1590 και απέκτησε τρία παιδιά μαζί της. Ο Σουλλύ τον κατηγόρησε ότι ξόδευε τα χρήματα του κράτους σε πόρνες και ο Ερρίκος απολογήθηκε ότι μετά τόσα χρόνια πολέμων δικαιούνταν κάποιαν αναψυχή.<ref>Sully, ibid, III 31-2</ref> Σκεπτόταν να την παντρευτεί αλλά η Γαβριέλλα πέθανε σ’ έναν ακόμη τοκετό το 1599. <br />
Ακολούθησε αμέσως μετά η [[Ερριέτα Ντ' Αντράγκ]]. Δασκαλεμένη από τους οικείους της αρνούνταν να υποκύψει στον βασιλιά, ο οποίος συνέταξε έγγραφη υπόσχεση γάμου αν του γεννούσε γιο. Ο Σουλλύ έσχισε το έγγραφο μπροστά στον Ερρίκο αλλά αυτός της έστειλε άλλο μαζί με είκοσι χιλιάδες κορώνες, οπότε η Ερριέτα ενέδωσε. Γέννησε γιο τελικά και ισχυριζόταν ότι αυτός ήταν ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου, οργανώθηκε μάλιστα συνωμοσία από τον πατέρα της (1604) με σκοπό την απαγωγή της ίδιας και του παιδιού στην Ισπανία, προκειμένου να αναγνωριστεί αυτό από τον Φίλιππο Γ΄ ως διάδοχος της Γαλλίας. Η συνωμοσία αποκαλύφθηκε αλλά παρ’ όλα αυτά ο Ερρίκος εξακολούθησε ασυγκράτητος τις σχέσεις του με την Ερριέτα, που δεν τις εμπόδιζε ούτε ο νέος του γάμος. <br />
Τελικά οι σύμβουλοι του βασιλιά φρόντισαν για την συνέχιση της δυναστείας. «Έπεισαν» την, «ανενεργό» από πάσης απόψεως, Μαργκό να συγκατατεθεί στην λύση του γάμου τους υπό τον όρον ότι ο Ερρίκος δεν θα παντρευόταν την ερωμένη του. Ο πάπας Κλήμης Η΄ συμφώνησε με τον ίδιο όρο και πρότεινε την [[Μαρία των Μεδίκων]], κόρη του μεγάλου δούκα της Τοσκάνης. Οι τραπεζίτες της Φλωρεντίας συνέβαλαν στην προσπάθεια υποσχόμενοι διαγραφή των μεγάλων απαιτήσεων που είχαν από την Γαλλία. Ο Ερρίκος ενέδωσε και τον Οκτώβριο του 1600 έγινε ο γάμος του με την Μαρία των Μεδίκων. Σε δέκα χρόνια γέννησε αυτή επτά παιδιά από τα οποία επέζησαν τα παρακάτω :
• [[Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας]]
• Ελισάβετ (1602 - 1644), σύζυγος Φιλίππου Δ΄ της Ισπανίας
• Χριστίνα (1606 - 1663), σύζυγος Βίκτωρα-Αμεδαίου Α΄ της Σαβοΐας
• Νικόλαος (1607-1611), δούκας της Ορλεάνης (Monsieur d’Orléans)
• [[Γκαστόν της Ορλεάνης|Γκαστόν]] (1608-1660), δούκας της Ορλεάνης, του Ανζού κτλ.
• [[Ενριέττα Μαρία της Γαλλίας|Ερριέτα – Μαρία]] (1609 - 1669), σύζυγος Καρόλου Α΄ της Αγγλίας<br />
Πέραν αυτών, γνωρίζουμε τα ονόματα δέκα τουλάχιστον εξωγάμων τέκνων του Ερρίκου, από τα προφανώς πολύ περισσότερα που απέκτησε από τις απειράριθμες ερωμένες του.
 
== Το τέλος ==
Το 1609 πέθανε χωρίς απογόνους ο ηγεμόνας του παραρρήνιου δουκάτου Γύλιχ-Κλεβ-Μπεργκ. Ο αυτοκράτορας [[Ροδόλφος Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Ροδόλφος]], ως επικυρίαρχός του, ήθελε να τον διαδεχθεί ένας καθολικός ηγεμόνας. Ο Ερρίκος διαμαρτυρήθηκε ότι ένας άνθρωπος των Αψβούργων τόσο κοντά στα σύνορα θα ήταν κίνδυνος για την Γαλλία. Όταν τα αυτοκρατορικά στρατεύματα κατέλαβαν το δουκάτο, ο Ερρίκος συμμάχησε με τους διαμαρτυρομένους Γερμανούς ηγεμόνες του Βρανδεμβούργου και του Παλατινάτου και με τις Ηνωμένες Επαρχίες (σημ.Ολλανδία), έλαβε υπόσχεση βοήθειας από τον [[Ιάκωβος Α΄ της Αγγλίας|Ιάκωβο Α΄ της Αγγλίας]] και ετοιμάστηκε για πόλεμο. <br />
Οι καθολικοί της Γαλλίας, που αποτελούσαν την συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού της, αναστατώθηκαν. Ο Καθολικισμός απειλούνταν ευθέως από τον Προτεσταντισμό. Και πλήρωναν φόρους γι’ αυτό ! Η δημοτικότητα του Ερρίκου έφτασε σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν ότι επρόκειτο να δολοφονηθεί. <br />
Στα μέσα Μαΐου 1610 οι πολεμικές προετοιμασίες είχαν ολοκληρωθεί και η Μαρία των Μεδίκων είχε οριστεί στις 13 Μαΐου αντιβασίλισσα κατά την διάρκεια της εκστρατείας. Ο Ερρίκος θα συναντούσε τον στρατό μιαν από τις αμέσως επόμενες μέρες. Το πρωί της 14ης Μαΐου τον ειδοποίησαν ότι σύμφωνα με διάφορες πληροφορίες η μέρα αυτή ήταν επικίνδυνη. Δεν έπρεπε να βγει απ’ το παλάτι. Αλλά τέτοιες προειδοποιήσεις έρχονταν καθημερινά σχεδόν. Αποφάσισε να βγει το απόγευμα με την άμαξα για να επισκεφθεί τον άρρωστο Σουλλύ και «ν’ αναπνεύσει λίγο». Κράτησε λίγους μόνο συνοδούς για να μη κινήσει την προσοχή και ξεκίνησε. Σε ένα σημείο του δρόμου η άμαξα σταμάτησε λόγω κυκλοφοριακής συμφόρησης. Τότε ο Φρανσουά Ραβαγιάκ, ένας φανατικός καθολικός που παρακολουθούσε το Λούβρο, πήδησε στο σκαλοπάτι της άμαξας και χτύπησε με το μαχαίρι τον βασιλιά στην καρδία. Ο Ερρίκος πέθανε σχεδόν αμέσως.
 
== Αποτίμηση ==
Μετά τον πρόωρο θάνατο της Γαβριέλλας ντ' Εστρέ, ο Ερρίκος γνωρίζει την [[Αικατερίνη Εριέττα του Μπαλζάκ|Ερριέτα Ντ' Αντράγκ]]. Μεταβαίνοντας στη Νότιο Γαλλία με σκοπό να αντιμετωπίσει μια εξέγερση που είχε εκδηλωθεί, φιλοξενείται προσωρινά στο σπίτι του Φραγκίσκου ντε Μπαλζάκ ντ' Αντράγκ, ο οποίος είχε δύο κόρες. Η μία από αυτές ήταν η εικοσάχρονη Ερριέτα. Την 1η Οκτωβρίου 1599 υπόσχεται στον πατέρα της και στην ίδια πως αν πρόκειται να γεννήσει αγόρι εντός των επομένων έξι μηνών θα την παντρευτεί. Την εγκαθιστά στο Μέγαρο Λαρσάν και στα τέλη του 1599 μένει έγκυος. Όμως όταν πληροφορείται τον επικείμενο γάμο του με την Μαρία των Μεδίκων, τον εγκαταλείπει. Τελικά μεταπείθεται και επιστρέφει. Την 1η Ιουλίου 1600 γεννά ένα αγοράκι το οποίο πεθαίνει. Τον Ιανουάριο του 1601 κι ενώ είναι παντρεμένος με τη νέα σύζυγό του συναντιέται με την ερωμένη του. Η Ερριέτα αξιώνει πως αυτή είναι η νόμιμη σύζυγος του Ερρίκου αφού εκπλήρωσε την βασική της υπόσχεση που ήταν η απόκτηση άρρενα απογόνου.<ref>Jean Portefaix, «Ερριέτα ντ' Αντράγκ. Η επίσημη ευνοουμένη του βασιλέως της Γαλλίας Ερρίκου Δ'»,Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ.74 (Αύγουστος 1974), σελ.45, 47-49</ref>
Ο Ερρίκος Δ΄ παρέλαβε ένα κράτος σε κατάσταση αποσυνθέσεως και το άφησε δυνατό, οργανωμένο και δίκαιο, με τους πολίτες του να ευημερούν –όσο τουλάχιστον επέτρεπαν οι καιροί. Κατέπαυσε τις θρησκευτικές έριδες και συμφιλίωσε τους Γάλλους με το Διάταγμα της Νάντης, που τόσο απερίσκεπτα και με τραγικές συνέπειες για την Γαλλία, ανακάλεσε ο εγγονός του [[Λουδοβίκος ΙΔ΄]]. Μπόρεσε να σταθεί απέναντι στην πανίσχυρη Ισπανία και ν’ αντιταχθεί στους Αψβούργους της Γερμανίας.<br />
Ο Ερρίκος μεγάλωσε σαν χωρικός και έζησε σαν στρατιώτης. Ήταν προσιτός και ανθρώπινος, σε αντίθεση με όλους τους απογόνους του που έμοιαζαν με απρόσιτα είδωλα. Ιδιαίτερα μορφωμένος δεν ήταν αλλά οι επιστολές του προδίδουν ένα σπινθηροβόλο πνεύμα. Θεωρήθηκε ο ευφυέστερος απ’ όλους τους Γάλλους βασιλείς και σώζονται πολλές πνευματώδεις ρήσεις του. Ήταν ο μόνος από τους Βουρβόνους που αγαπήθηκε πραγματικά από τους Γάλλους –τους συγχρόνους του και τους μετέπειτα. Ακόμη και κατά την Γαλλική Επανάσταση δεν επισκιάστηκε η φήμη του. Ο λαός τον ονόμασε «Ο καλός βασιλιάς Ερρίκος» (Bon roi Henri) και η Ιστορία Μέγα (Henri le Grand).
 
=== Ανέκδοτα ==
=== Το τέλος της βασιλείας του ===
Τα αδιάφορα ανέκδοτα που έφτασαν ως τις μέρες μας επιβεβαιώνουν το πνεύμα του και την ανεκτικότητά του :<br />
Ο Ερρίκος Δ΄ αποδείχθηκε διορατικός και με θάρρος. Αντί να διεξαγάγει δαπανηρούς πολέμους για να χρηματοδοτούνται οι ευγενείς, ο Ερρίκος απλά τους πλήρωνε. Σαν βασιλιάς, υιοθέτησε πολιτικές και προγράμματα για να βελτιώσει τις ζωές όλων των υπηκόων του, με αποτέλεσμα να γίνει ένας από τους δημοφιλέστερους βασιλιάδες που κυβέρνησαν ποτέ τη χώρα.
Όταν κάποιος διορίστηκε σ’ ένα αξίωμα και άρχισε να τον ευχαριστεί πομπωδώς λέγοντας «Κύριε, είμαι ανάξιος...», ο Ερρίκος τον διέκοψε. «Το ξέρω καλά αλλά ο ανεψιός μου με παρακάλεσε να σας διορίσω».<ref>Tallemant des Réaux, Historiettes 9, (αγγλ. μετάφρ. ως Miniature Portraits, Νέα Υόρκη χχ)</ref><br />
Όταν κάποτε ενώ πήγαινε να δειπνήσει τον σταμάτησε κάποιος με μιαν αίτηση κι αρχισε να λέει «Μεγαλειότατε, ο βασιλεύς των Λακεδαιμονίων Αγησίλαος...», «Διάβολε» είπε ο Ερρίκος «τον έχω ακουστά αλλά εκείνος είχε δειπνήσει ενώ εγώ όχι». <ref>H.D. Sedwick, Henry of Navarre, 274 (Indianapolis 1930)</ref> <br />
Πήγαινε στα θέατρα να δει τις κωμωδίες που τον σατίριζαν. Γελούσε πρώτος αυτός κι εξουδετέρωνε την σάτιρα. «Όλα τα δάση του βασιλείου μου δεν θα έφταναν για ικριώματα, αν έπρεπε να κρεμάσω όλους αυτούς που γράφουν ή κηρύττουν εναντίον μου».<ref>Sully, ibid, IV 128 n</ref> <br />
Ο αρχιεπίσκοπος του Παρισιού τον επέπληττε συνεχώς για τις ερωτικές του αταξίες. Μια μέρα ο Ερρίκος του είπε : «Αύριο είστε καλεσμένος μου στο γεύμα. Τί φαγητό σας αρέσει ;», «Φασιανός». Μετά το γεύμα η πρόσκληση επανελήφθη για την άλλη μέρα. Και πάλι φασιανός. Και τρίτη, τέταρτη και δέκατη μέρα. Πάντα φασιανός. Στο τέλος ο αρχιεπίσκοπος δεν άντεξε : «Μα κάθε μέρα φασιανό, Μεγαλειότατε ;» «Μα κάθε βράδυ βασίλισσα, Σεβασμιότατε ;»
 
Αν και ήταν άτομο της ευγένειας, του οίκτου, και του καλού χιούμορ, που αγαπήθηκε πολύ, αποτέλεσε στόχο πολλών προσπαθειών δολοφονίας. Στις [[14 Μαΐου]] [[1610]], ο βασιλιάς Ερρίκος Δ΄ δολοφονήθηκε, στο Παρίσι, από τον Φραγκίσκο Ραβαγιάκ, που σκαρφάλωσε στη βασιλική άμαξα και του κατάφερε τρεις μαχαιριές. Η χήρα του Ερρίκου, [[Μαρία των Μεδίκων]], ανέλαβε καθήκοντα Αντιβασίλισσας, (μιας και ο γιος τους, Λουδοβίκος, ήταν μόλις εννέα χρονών), μέχρι το [[1617]].
 
==Παραπομπές==
{{παραπομπές}}
 
==Πηγή==
*''Jean Portefaix, «Ερριέτα ντ' Αντράγκ. Η επίσημη ευνοουμένη του βασιλέως της Γαλλίας Ερρίκου Δ'»,Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ.74 (Αύγουστος 1974), σελ.44-51
 
{{Διαδοχή|[[Γαλλία|Βασιλιάς της Γαλλίας]]<br />[[2 Αυγούστου]] [[1589]]–[[14 Μαΐου]] [[1610]]|[[Ερρίκος Γ΄ της Γαλλίας]]|[[Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας|Λουδοβίκος ΙΓ΄]]}} <br />
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Ερρίκος_Δ΄_της_Γαλλίας"