Νεοελληνικός Διαφωτισμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

 

Η πνευματική κίνηση της περιόδου αγκαλιάζει και τα ευρύτερα στρώματα του ελληνικού πληθυσμού, όπως μαρτυρεί η ποιότητα, το περιεχόμενο και ο τρόπος παραγωγής του δημοτικού τραγουδιού, οι δεκάδες εκδόσεις της ''Φυλλάδας του Μεγαλέξανδρου'', του ''Ερωτόκριτου'', των ''Μύθων του Αισώπου'', uρησκευτικών διηγήσεων και ιστορημάτων, τα οποία τροφοδοτούν τη λαϊκή γνώση με ένα κράμα σεβασμού προς τους αρχαίους και τους βυζαντινούς προγόνους, την ορθόδοξη πίστη και την επιστημονική γνώση, που διαμορφώνει την λαϊκή ιδεολογία της περιόδου προς μια εθνικοαπελευθερωτική, ελληνοκεντρική και ορθόδοξη κατεύθυνση. Αγωνιστές όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Μακρυγιάννης κ.ά. εξέφραζαν αυτή την κυρίαρχη ιδεολογία. Επίσης η ιδεολογία της «Φιλικής Εταιρείας», ένα κράμα των ιδεωδών της Γαλλικής Επανάστασης μαζί με νεώτερες ιδέες και τη στροφή προς το «ξανθό γένος», εκφράζει και τα πιό προχωρημένα και εγγράμματα στρώματα.<ref>Καραμπελιάς Γ. "Η ελληνική Αναγέννηση", Νέος Ερμής ο Λόγιος, 1, 2011, σελ. 87, 88.</ref> Επί τη βάσει των αρχών του διαφωτισμού διεκδικήθηκε, μεταγενέστερα κυρίως, η νομιμότητα του αιτήματος αναδημιουργίας του εθνικού κράτους. Ο αγώνας των Ελλήνων για απελευθέρωση θα μπορούσε να γίνει η συνέχεια του αγώνα ενάντια στην 'ασιατική βαρβαρότητα'.

Στην πορεία του Νεοελληνικού διαφωτισμού τέθηκαν επίσης ζητήματα και προβλήματα που ταλαιπώρησαν επί μακρόν την ελληνική παιδεία, μεταδόθηκαν νέες γνώσεις και ανακαλύψεις της εποχής, ενώ τυπώθηκαν εκατοντάδες πρωτότυπα βιβλία και μεταφράσεις. Η φιλολογική διαμάχη της εποχής με επίκεντρο το γλωσσικό πρόβλημα αντικατοπτρίζει εν μέρει τις πνευματικές αναζητήσεις και τον δυναμισμό με τον οποίο αντιμετώπισαν οι Έλληνες λόγιοι τα πνευματικά ζητήματα, αλλά και μια πάλη ανάμεσα στα παραδοσιακά και τα νεωτερικά ρεύματα της ελληνικής κοινωνίας.

 

==Κριτική της χρήσης του όρου==

Τον όρο «Νεοελληνικός Διαφωτισμός» εισήγαγε μεταπολεμικά ο [[Κωνσταντίνος Δημαράς|Κ.Θ. Δημαράς]]. Κατά μία άποψη χρησιμοποιείται καθ’ υπερβολή ενώ πρόκειται απλώς για ένα πνευματικό κίνημα με αίτημα την παιδεία των Ελλήνων. Ορισμένοι σύγχρονοι ιστορικοί υπερβάλλουν τη σημασία που είχε αυτό το κίνημα στην προετοιμασία της Επανάστασης του 1821, σε μια μηχανιστική μεταφορά ενός μοντέλου που λειτουργεί ικανοποιητικά για τη Δυτική ιστορία αλλά όχι για την Ελληνική. Η κριτική σημειώνει ότι μόνο ένας διαφωτιστής, ο Ρ. Φεραίος, συμμετείχε στις επαναστατικές διαδικασίες, ενώ ταυτόχρονα οι Έλληνες έμποροι της διασποράς, ως τάξη, δεν είχαν την πρόθεση να κάνουν επανάσταση. Αντίθετα, οι Έλληνες έμποροι πλήττονται από την επανάσταση και αρχικά είναι αρνητικοί ενώ μετά εισέρχονται σ' αυτήν ως μέλη μιας εθνικής κοινότητας και όχι ως έμποροι. Πιστεύεται ότι γίνεται μια αξιωματική χρήση του όρου η οποία εξυπηρέτησε μια οικονομιστική και πολιτικοποιημένη ιστοριογραφία, κυρίως κατά τις δεκαετίες μετά τη μεταπολίτευση.<ref>[http://www.antifono.gr/portal/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%B3%CE%B5%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE/%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%80%CF%84%CF%8C%CF%82-%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%BF%CF%82/4775-%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%87%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CF%8E%CE%BD-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF-21-%CF%84%CE%BF-%CE%BB%CE%AC%CE%B8%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AC.html [[Διαμαντής Απόστολος]], Τα σχήματα ερμηνειών για το 21: το λάθος του Δημαρά. 25-3-2014.]</ref><ref>[[Διαμαντής Απόστολος]], συνέντευξη, 10-5- 2013, διαθέσιμη στο http://www.antifono.gr/]</ref>

 

==Δείτε επίσης==