Μαγνήσιο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

| [[Πυκνότητα]]

| [[Ηλεκτραρνητικότητα]] (Pauling)

| 1η: 737,7 ΚJ/mol

| 2η: 1.450,7 ΚJ/mol

| 3η: 7.732,7 KJ/mol

Το '''μαγνήσιο''' είναι το [[χημικό στοιχείο]] με [[ατομικός αριθμός|ατομικό αριθμό]] δώδεκα (12) και [[χημικό σύμβολο]] '''Mg'''. Ο συνηθισμένος [[βαθμός οξείδωσης]] του είναι +2. Πρόκειται για ένα [[μέταλλα|μέταλλο]] [[αλκαλικές γαίες|αλκαλικών γαιών]], το όγδοο (8^ο) κατά σειρά αφθονίας στο [[Γήινος φλοιός|φλοιό]] της [[Γη|Γης]]ς (2% κατά βάρος<ref>Abundance and form of the most abundant elements in Earth’s continental crust. http://www.gly.uga.edu/railsback/Fundamentals/ElementalAbundanceTableP.pdf. Retrieved 2008-02-15.</ref>) και το ένατο (9^ο) γενικά στο [[σύμπαν]]<ref>Housecroft, Catherine E; Sharpe, Alan G. (2007). "Group 2 metals". Inorganic Chemistry (3 ed.). Harlow, England: Pearson. ISBN 978-0-13-175553-6.</ref><ref>Ash, Russell (2005). The Top 10 of Everything 2006: The Ultimate Book of Lists. Dk Pub. ISBN 0-7566-1321-3. http://plymouthlibrary.org/faqelements.htm..</ref>. Το τελευταίο οφείλεται στο γεγονός ότι σχετικά εύκολα παράγεται από τα [[υπερκαινοφανείς αστέρες|υπερκαινοφανή άστρα]] από την κύρια σειρά [[πυρηνική σύντηξη|πυρηνικών συντήξεων]]: [[υδρογόνο]] → [[ήλιο]] → [[άνθρακας]] → μαγνήσιο. Η μεγάλη διαλυτότητα του [[ιόν|ιόντος]]τος του (Mg²⁺) στο [[νερό]], το κάνει ακόμη το τρίτο (3^ο) πιο άφθονο διαλυμένο ιόν του [[θάλασσα|θαλασσινού]] νερού, μετά από αυτά του [[νάτριο|νατρίου]] (Na⁺) και του [[χλώριο|χλωρίου]] (Cl^-), φυσικά<ref>http://www.seafriends.org.nz/oceano/seawater.htm#composition. Retrieved Jan. 20, 2009.</ref>.<br />

Το μαγνήσιο είναι το ενδέκατο (11^ο) πιο άφθονο στοιχείο της [[μάζα|μάζας]]ς του [[άνθρωπος|ανθρώπινου σώματος]]. Τα [[ιόν|ιόντα]] του (Mg²⁺) είναι απαραίτητο για όλα τα ζωντανά [[κύτταρο|κύτταρα]], όπου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο σημαντικών βιοχημικών λειτουργιών. [[Πολυφωσφορικές ενώσεις]] όπως [[ATP]], του [[DNA]] και [[RNA]], καθώς και εκατοντάδες [[ένζυμα]], απαιτούν ιόντα μαγνησίου για να λειτουργήσουν. Τα ιόντα μαγνησίου είναι επίσης η μεταλλική καρδιά στο κέντρο της [[χλωροφύλλη|χλωροφύλλης]]ς, και είναι γι' αυτό μια κοινή πρόσθετη ύλη για τα λιπάσματα<ref>"Magnesium in health". http://www.mg12.info.</ref>. Αρκετές ενώσεις του μαγνησίου χρησιμοποιούνται καθημερινά για, ιατρικούς λόγους, ως [[καθαρτικά]], [[αντιόξινα]] (π.χ., το [[γάλα της μαγνησίας]]), και για σταθεροποίηση παθολογικής διέγερσης [[νευρικό σύστημα|νεύρων]], του [[αίμα|αίματος]]τος και το σπασμό των αγγείων. Τα ιόντα του μαγνησίου έχουν ξινή γεύση και σε χαμηλές συγκεντρώσεις βοηθούν να αντιμετωπιστεί εν μέρει η φυσική σκληρότητα των μεταλλικών νερών.

Τα ελεύθερο στοιχείο δεν βρίσκεται στη Γη, επειδή είναι πολύ δραστικό όταν παράγεται, αν και όταν εκτίθεται στην [[ατμόσφαιρα]] επικαλύπτεται με ένα λεπτό στρώμα [[οξείδια|οξειδίου]] του (MgO) που προστατεύει το εσωτερικό του από την παρά πέρα οξείδωση και γενικά περιορίζει κάπως τη δραστικότητά του. Με την έκθεσή του ωστόσο σε καθαρό [[οξυγόνο]] (O₂) αναφλέγεται εκπέμποντας χαρακτηριστικό έντονο φως, καθιστώντας το ένα χρήσιμο συστατικό για φωτοβολίδες και πυροτεχνήματα. To μέταλλο πλέον παράγεται κυρίως με [[ηλεκτρόλυση]] αλάτων του που παραλαμβάνονται από τη θαλάσσια άλμη και από το [[Δολομίτης|δολομίτη]]. Η κύρια εμπορική χρήση του είναι να σχηματίζει [[κράμα|κράματα]]τα με [[αργίλιο|αλουμίνιο]] (Al), που συχνά γι' αυτό ονομάζονται «μαγνάλια» ή «μαγνήλια» (magnalium ή magnelium). Επειδή το μαγνήσιο έχει μικρότερη [[πυκνότητα]] από το αλουμίνιο (Al) τα κράματα αυτά είναι προικισμένα με σχετικά μεγάλη ελαφρότητα και αντοχή.

Το όνομα προέρχεται από τη [[Μαγνησία]] της [[Θεσσαλία|Θεσσαλίας]]ς. Σχετίζεται με το [[μαγνητίτης|μαγνητίτη]] (Fe₃S₄) και το [[μαγγάνιο]] (Mn), που προέρχονται από κοιτάσματα στην περιοχή και χρειάζονται διαφοροποίηση στην ονομασία τους ως διαφορετικές ουσίες.

Το μαγνήσιο είναι το έβδομο (7^ο) κατά [[μάζα]] και το όγδοο (8^ο) κατά [[μοριακή συγκέντρωση]] πιο άφθονο [[χημικό στοιχείο]] στο [[Γήινος φλοιός|φλοιό]] της [[Γη|Γης]]<ref>(PDF) Abundance and form of the most abundant elements in Earth’s continental crust. http://www.gly.uga.edu/railsback/Fundamentals/ElementalAbundanceTableP.pdf. Retrieved 2008-02-15.</ref>. Βρίσκεται σε μεγάλα αποθέματα [[μαγνησίτης|μαγνησίτη]], [[δολομίτης|δολομίτη]] και άλλα [[ορυκτό|ορυκτά]] και μεταλλικά [[νερό|νερά]], καθώς το ιόν του μαγνησίου (Mg²⁺) είναι διαλυτό. Το [[1618]] ένας αγρότης από το [[ΈπσονΈπσομ]] της [[Αγγλία|Αγγλίας]]ς προσπάθησε να ποτίσει τις [[αγελάδα|αγελάδες]] του με νερό από ένα πηγάδι. Αυτές αρνήθηκαν να πιουν, γιατί το νερό είχε πικρή γεύση. Ωστόσο ο αγρότης παρατήρησε ότι το νερό έμοιαζε να θεραπεύει γδαρσίματα και ουλές. Η φήμη για τα [[άλας|άλατα]] από το ΈπσονΈπσομ εξαπλώθηκε. Τελικά αναγνωρίστηκε ότι περιείχαν ένυδρο [[θειικό μαγνήσιο]] (MgSO₄).

Το ίδιο το μέταλλο πρωτοπαρασκευάστηκε επίσης στην Αγγλία από τον Σερ [[Χάμφρι Ντέιβι]] (Sir Humphry Davy) το [[1808]] με [[ηλεκτρόλυση]] ενός μίγματος [[οξείδιο του μαγνησίου]] (MgO) και [[οξείδιο του υδραργύρου]] (HgO). O Antoine Bussy το παρασκεύασε το [[1831]]. Η πρώτη πρόταση του Sir DavyΝτέιβι για την ονομασία του ήταν «μάγνιο» (magnium), αλλά τελικά επικράτησε το όνομα «μαγνήσιο».

Το μαγνήσιο έχει τρία σταθερά [[ισότοπο|ισότοπα]] : ²⁴Mg, ²⁵Mg, ²⁶Mg. Όλα υπάρχουν σε σημαντικά ποσοστά στη [[Γη]] : το ²⁴Mg σε ποσοστό 78,99%, το ²⁵Mg σε ποσοστό 10% και το ²⁴Mg σε ποσοστό 11,01%. Το ισότοπο ²⁸Mg είναι ραδιενεργό και εντός των χρόνων [[1950]] και [[1970]] χρησιμοποιούνταν σε μερικά [[πυρηνική ενέργεια|πυρηνικά]] εργοστάσια για κάποια επιστημονικά [[πείραμα|πειράματα]]. Αυτό το ισότοπο έχει σχετικά μικρή διάρκεια ημιζωής (21 ώρες).

Το κατιόν του μαγνησίου (Mg²⁺) είναι το δεύτερο (2^ο) σε αφθονία κατιόν στο θαλασσινό νερό (περίπου το 12% της [[μάζα|μάζας]] του [[νάτριο|νατρίου]]). Αυτό κάνει το θαλασσινό νερό μια ελκυστική εμπορικά πηγή παραγωγής μαγνησίου. Για την εξαγωγή του μαγνησίου από το θαλασσινό νερό ακολουθείται η ακόλουθη διαδικασία:

Από το [[2005]] η [[Κίνα]] πήρε τη θέση του μεγαλύτερου παγκοσμίου προμηθευτή μαγνησίου, καλύπτοντας το 60% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ το [[1995]] κάλυπτε μόλις το 4%. Στην Κίνα προτιμάνε σχεδόν απόλυτα μια διαφορετική μέθοδο παραγωγής μετάλλου από τα ορυκτά της [[ηλεκτρόλυση|ηλεκτρόλυσης]]ς, την πυριτιοθερμική μέθοδο Pidgeon, δηλαδή την αναγωγή του [[οξείδιο του μαγνησίου|οξειδίου του μαγνησίου]] (MgO) από [[πυρίτιο]] (Si) σε υψηλή θερμοκρασία:

Το [[χημικό στοιχείο|στοιχειακό]] μαγνήσιο είναι ένα αρκετά ανθεκτικό και ελαφρύ αργυρόλευκο [[μέταλλο]], με δύο τρίτα (2/3) της [[πυκνότητα|πυκνότητας]]ς του [[αργίλιο|αλουμινίου]]. Όταν έρχεται σε επαφή με τον αέρα αντιδρά με αυτόν, παρόλο που, σε αντίθεση με τα μέταλλα των [[αλκάλια|αλκαλίων]], δεν είναι απαραίτητο να φυλάσσεται σε περιβάλλον χωρίς [[οξυγόνο]], γιατί δημιουργεί ένα προστατευτικό στρώμα [[οξείδιο του μαγνησίου|οξειδίου του μαγνησίου]], το οποίο είναι αρκετά αδιάβροχο και δύσκολο να αφαιρεθεί. Το μαγνήσιο, όπως και το [[ασβέστιο]] που βρίσκεται από κάτω του, στην ίδια ομάδα στον [[περιοδικός πίνακας|περιοδικό πίνακα]] (2 ή ΙΙ_Α), αντιδρά με το [[νερό]] σε θερμοκρασία δωματίου, αλλά αντιδρά πολύ πιο αργά από το ασβέστιο. Όταν βυθίζεται στο νερό, φυσαλίδες αέριου [[υδρογόνο|υδρογόνου]] (Η₂) εμφανίζονται σχεδόν απαρατήρητα στην επιφάνεια του μαγνησίου. Η αντίδραση πραγματοποιείται ταχύτερα σε υψηλότερη θερμοκρασία. Το μαγνήσιο επίσης αντιδρά εξωθερμικά με τα περισσότερα [[οξύ|οξέα]], όπως το [[υδροχλωρικό οξύ]] (HCl). Όπως και με το αργίλιο, τον [[ψευδάργυρος|ψευδάργυρο]] και με τα άλλα μέταλλα που είναι ηλεκτροθετικότερα, η αντίδραση με υδροχλωρικό οξύ παράγει ένα [[άλας]] που στο θετικό μέρος του έχει το μέταλλο αυτό και στο αρνητικό του το [[χλώριο]] (Cl^-) και απελευθερώνεται αέριο υδρογόνο:

Το μαγνήσιο είναι ένα πολύ εύφλεκτο μέταλλο, όταν είναι σε σκόνη ή μικρά κομμάτια, αλλά αναφλέγεται δύσκολα όταν βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα. Αφού αναφλεχθεί είναι δύσκολο να σβήσει και είναι ικανό να αναφλεχθεί και σε περιβάλλον με [[άζωτο]] (N₂) [για να σχηματίσει [[αζίδιο του μαγνησίου]] (Mg₃N₂)] και σε περιβάλλον με [[διοξείδιο του άνθρακα]] (CO₂) [για να σχηματίσει [[οξείδιο του μαγνησίου]] (MgO) και [[άνθρακας|άνθρακα]] (C)]. Αυτή του η ιδιότητα χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή φλογοβόλων και εμπρηστικών βομβών για πόλεις κατά το [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο]], αφού το μόνο πρακτικό αντίμετρο είναι η κάλυψη της φλεγόμενης επιφάνειας με ξηρή άμμο, για να εμποδιστεί η παραπέρα επαφή με την ατμόσφαιρα.

Οι (ανόργανες) ενώσεις του μαγνησίου είναι τυπικά λευκοί [[κρύσταλλος|κρύσταλλοι]]. Οι περισσότερες μπορούν να διαλυθούν στο νερό αποδίδοντας το κατιόν μαγνησίου (Mg²⁺) με την ξυνήξινή δυσάρεστήδυσάρεστη του γεύση. Μικρά ποσά διαλυμένων [[ιόν|ιόντων]]των μαγνησίου συνεισφέρουν στην οξύτητα και τη γεύση των φυσικών υδάτων. Ιόντα μαγνησίου σε μεγάλες ποσότητες χρησιμεύουν ως ήπια καθαρτικά και το [[θειώδες μαγνήσιο]] (MgSO₃) χρησιμοποιείται συνήθως γι’ αυτό το σκοπό. Το γνωστό «γάλα της μαγνησίας» είναι μία από τις πιο δυσδιάλυτες ουσίες του μαγνησίου, το [[υδροξείδιο του μαγνησίου]] [Mg(OH)₂]. Το «γάλα της μαγνησίας» είναι μια αραιά [[βάση]] και χρησιμοποιείται συνήθως ως [[αντιόξινο]].

Το μαγνήσιο είναι το τρίτο (3^ο) συχνότερα χρησιμοποιούμενο κατασκευαστικό μέταλλο, ακολουθώντας το [[χάλυβας|χάλυβα]] και το [[αργίλιο|αλουμίνιο]]. Η κύρια χρήση του είναι να σχηματίζει [[κράμα|κράματα]]τα με το αλουμίνιο, μια ευρεία χρήση των οποίων είναι η κατασκευή μεταλλικών κουτιών για [[αναψυκτικό|αναψυκτικά]] και [[μπύρα|μπύρες]]. Ωστόσο και το καθαρό μαγνήσιο μπορεί να συγκριθεί με το αλουμίνιο, γιατί είναι ισχυρό και ελαφρύ. Γι' αυτό χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό σε κατασκευαστικές εφαρμογές, όπως ανταλλακτικά αυτοκινήτων και φορτηγών. Ειδικά οι υψηλές ποιότητας ζάντες κράματος μαγνησίου που ονομάζονται «mag wheels». Το [[1957]] το μοντέλο «Corvette SS», που σχεδιάστηκε για αγώνες ταχύτητας, είχε αμάξωμα από καθαρό μαγνήσιο. Ένα άλλο σπορ μοντέλο, το «Mercedes-Benz 300 SLR» είχε αμάξωμα από το κράμα μαγνησίου «Elektron». Αυτά τα μοντέλα είχαν επιτυχίες στους αγώνες «Le Mans» και «Mille Miglia», καθώς και σε άλλους αγώνες αυτοκινήτων του [[1955]], αν και ένα από αυτά είχε ένα από τα χειρότερα δυστυχήματα με ανθρώπινες απώλειες στον αγώνα του «Le Mans». Η «Porsche», στη διαρκή προσπάθειά της για ελάττωση του βάρους των αυτοκινήτων της, οδηγήθηκε στη χρήση φτερών από μαγνήσιο στο διάσημο μοντέλο της «Porsche 917/053» που νίκησε τον αγώνα «Le Mans» του [[1971]], όπου ακόμη κρατά το απόλυτο ρεκόρ απόστασης. Το «917/30 Can-Am» επίσης είχε φτερά από μαγνήσιο, βοηθώντας έτσι την εκμετάλλευση του φιλόδοξου κινητήρα 1100-1500 [[ίπποςΊππος (ισχύςμονάδα ισχύος)|ίππων]] της «Volkswagen Group», που επίσης χρησιμοποιούσε πολλά ανταλλακτικά από μαγνήσιο, για πολλά έτη. Για μακρά περίοδο η «Porsche» χρησιμοποίησε κράμα μαγνησίου για τους [[κινητήρας|κινητήρες]] της, εξαιτίας φυσικά του μειωμένου βάρους του. Επίσης υπήρξε ανανεωμένο ενδιαφέρον για κινητήρες από μαγνήσιο ή και κράματά του από την «BMW», από το [[2006]] στα μοντέλα της «325i» και «325i» Οι κινητήρες της «BMW» χρησιμοποίησαν κράμα μαγνησίου (συγκεκριμένα το «AJ62A») στα εσωτερικά τοιχώματα των κυλίνδρων τους, καθώς και στα χιτώνια ψύξης τους. Ο κινητήρας της «Corvette Z06» το [[2006]] είχε περίβλημα από το κράμα μαγνησίου «AE44» θεωρήθηκε μια υψηλής τεχνολογίας σχεδίαση. Όλα αυτά τα κράματα είναι πρόσφατες εξελίξεις υψηλής θερμοκρασίας και χαμηλής τριβής κραμάτων μαγνησίου. Η «Mitsubishi Motors» επίσης χρησιμοποιεί μαγνήσιο, μεταλλικό και σε κράματα, για τα χειριστήρια αλλαγής ταχυτήτων της. Η γενική στρατηγική γι' αυτά τα κράματα είναι να σχηματίζουν διαμετταλλικές επαφές στα όρια κόκκων, π.χ. προσθέτοντας και μεταλλικό [[ασβέστιο]]<ref>Alan A. Luo and Bob R. Powell (2001) (PDF). Tensile and Compressive Creep of Magnesium-Aluminum-Calcium Based Alloys. Materials & Processes Laboratory, General Motors Research & Development Center. http://doc.tms.org/ezmerchant/prodtms.nsf/productlookupitemid/01-481x-137/%24FILE/01-481X-137F.pdf. Retrieved 2007-08-21.</ref>. Νέες εξελίξεις ανάπτυξης κραμάτων μαγνησίου και μειωμένα κόστη αρχίζουν να γίνονται ολοένα πιο ανταγωνιστικά για το καθαρό αλουμίνιο σε όλο και περισσότερες εφαρμογές της [[αυτοκίνητο|αυτοκίνησης]].

Η δεύτερη περιοχή εφαρμογών του μαγνησίου είναι οι ηλεκτρονικές συσκευές. Εξαιτίας της μικρής του [[πυκνότητα|πυκνότητας]]ς και των καλών μηχανικών και ηλεκτρικών ιδιοτήτων του, το μαγνήσιο χρησιμοποιείται ευρύτατα στην κατασκευή [[κινητό τηλέφωνο|κινητών τηλεφώνων]], [[υπολογιστής|φορητών υπολογιστών]], [[φωτογραφία|φωτογραφικών μηχανών]], [[κάμερα|καμερών]] και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών.

Ιστορικά το μαγνήσιο ήταν ένα από τα κύρια μέταλλα κατασκευής αεροδιαστημικών σκαφών και σχετικών συστημάτων. Χρησιμοποιήθηκε από τη [[Γερμανία]] για την κατασκευή πολεμικών [[αεροπλάνο|αεροσκαφών]] της από τον [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο]], αλλά ιδιαίτερα κατά το [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο]]. ΚατοχήρωσανΚατοχύρωσαν ακόμη την ονομασία «Elektron» για το σημαντικό αυτό κράμα μαγνησίου. Εξαιτίας των πιθανών ζημιών από την ανάφλεξη εξαρτημάτων μαγνησίων σε περίπτωση πυρκαγιάς η εφαρμογή του μαγνησίου στην αεροδιαστημική βιομηχανία γενικά είχε αποκλειστεί από τα εξαρτήματα των κινητήρων της. Ωστόσο πλέον η χρήση κραμάτων μαγνησίου και στον αεροδιαστημικό τομέα αυξάνεται, εξαιτίας της σημασίας της οικονομίας καυσίμων εκεί και επομένως της μείωσης του βάρους κατασκευής. Η ανάπτυξη και η έρευνα κραμάτων μαγνησίου (π.χ του «Elektron 21») συνεχίζεται επιτυχημένα στους κινητήρες, στα εσωτερικά και στα ατρακτικά εξαρτήματα. Η [[Ευρωπαϊκή Ένωση]] χρηματοδοτεί τρία (3) σχετικά ερευνητικά εγχειρήματα για την αεροδιαστημική τεχνολογία, με προτεραιότητα το «Six Framework Program».

[[Αρχείο:Magnesium Sparks.jpg|thumb|right|«ΑναπτύραςΑναπτήρας μανγησίουμαγνησίου» (στο αριστερό του χέρι): Χρησιμοποιείται με ένα μαχαίρι και τσακμακόπετρα για να δημιουργήσει σπινθήρες που θα αναφλέξουν τα ρινίσματα του μετάλλου.]]

Κατ' αρχήν το μαγνήσιο είναι αναφλέξιμο. Όταν καίγεται παράγει θερμοκρασία έως 3.100&nbsp;°C<ref> Edward L. Dreizin, Charles H. Berman and Edward P. Vicenzi. "Condensed-phase modifications in magnesium particle combustion in air". Scripta Materialia 122. doi:10.1016/S0010-2180(00)00101-2.</ref>. Η θερμοκρασία αυτανάφλεξης ρινισμάτων του στον αέρα είναι ακριβώς 630&nbsp;°C<ref>N. V. Ravi Kumar, J. J. Blandin M. Suérya and E. Grosjean. Effect of alloying elements on the ignition resistance of magnesium alloys. doi:10.1016/S1359-6462(03)00263-X. </ref>. Όταν καίγεται παράγει έντονο λευκό φως και [[θερμότητα]]. Η υψηλή θερμοκρασία που παράγει όταν καίγεται κάνει το μαγνήσιο θαυμάσιο εργαλείο για το επείγον άναμμα φωτιάς στο ύπαιθρο αλλά και για διασκέδαση. Άλλες σχετικές εφαρμογές της ιδιότητας αυτής είναι το φλας στη [[φωτογραφία]], [[φωτοβολίδα|φωτοβολίδες]], [[πυροτέχνημα|πυροτεχνήματα]] και πίδακες φωτιάς για εφέ.

# Σαν [[οξειδοαναγωγή|αναγωγικό]] [[αντιδραστήριο]] κατά την παραγωγή [[ουράνιο|ουρανίου]] (U) και άλλων μετάλωνμετάλλων από τα [[άλας|άλατά]] τους.

Πηγές μαγνησίου είναι οι [[ξηροί καρποί]], τα [[δημητριακά]], ο [[καφές]], το [[κακάο]], το [[τσάι]], τα [[μπαχαρικά]] και τα [[λαχανικά]] (ειδικά αυτά που έχουν πράσινα φύλλα). Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μείωση του μαγνησίου στους ανθρώπους με μοντέρνες διατροφικές συνήθειες, καθώς ο καθαρισμός της τροφής και τα [[λίπασμα|λιπάσματα]] μειώνουν ή “εξαφανίζουν” το υπαρκτό μαγνήσιο.

== Σημειώσεις, Παραπομπές και σημειώσεις ==

{{παραπομπές|30em}}