Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η Θεοδώρα, χήρα του αυτοκράτορα [[Θεόφιλος (αυτοκράτορας)|ΘεόφιλοςΘεόφιλου]] ο οποίος πέθανε το 842, ανέλαβε τον ρόλο αντιβασιλέα έως ότου ενηλικιωθεί ο γιός της [[Μιχαήλ Γ΄|Μιχαήλ Γ´]], για τον οποίο έχει αναφερθεί πως ακολουθούσε έκλυτη ζωή επηρεασμένος από τον θείο του τον [[Βάρδας|Βάρδα]]. Όταν ο Μιχαήλ Γ' ανέλαβε πλήρως τα καθήκοντα του αυτοκράτορα το 856, έγινε γνωστός για την υπερβολική μέθη του, τις εμφανίσεις του στον [[Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης|Ιππόδρομο]] ως αρματηλάτη, καθώς και για την δημόσια παρωδία του προς τις θρησκευτικές παραδόσεις του κλήρου. Απομάκρυνε την Θεοδώρα από το [[Μέγα Παλάτιον|Μέγα Παλάτι]] σε ένα άλλο απομακρυσμένο και αργότερα στη [[μονή των Γαστρίων]], αλλά μετά τον θάνατο του Βάρδα η Θεοδώρα ήταν ελεύθερη να διαμείνει στο παλάτι του Αγίου Μάμα μέχρι τη δολοφονία του Μιχαήλ Γ' από τον [[Βασίλειος Α΄|Βασίλειο Α´]] το 867.<ref>George Finlay, History of the Byzantine Empire, Dent, London, 1906, σελ. 156–161.</ref>
[[File:Ög 81, Högby (side B).JPG|thumb|Δείγμα βράχου των [[Ρουνικές λίθοι Ελλάδας|Ρουνικών λίθων Ελλάδος]], όπου μνημονεύεται η [[Φρουρά των Βάραγγων|φρουρά των ΒαραγγωνΒαράγγων]] ]]
Το 860, η πόλη δέχτηκε την [[Πολιορκία της Κωνσταντινουπολης (860)|πολιορκία των Ρώσων]] οι οποίοι είχαν ενδυναμωθεί έχοντας ιδρύσει το βασίλειοβασίλειό τους λίγα χρόνια νωρίτεραενωρίτερα στο [[Κράτος των Ρως|Κίεβο]]. Αναφέρεται πως 200 μικρά πλοιάρια πέρασαν στον [[Βόσπορος|Βόσπορο]] και λεηλάτησαν τα μοναστήρια και άλλα οικίσματα στα [[Πριγκηπόννησα]]. Ο [[Νικήτας Ωορύφας Β΄|Ορύφας]], ο οποίος ήταν ο ναύαρχος του Βυζαντινού στόλου, ειδοποίησε τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ' και οι εισβολείς απωθήθηκαν γρήγορα, ωστόσο η ξαφνική επίθεση και η αγριότητα που την συνόδευσε έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στους κατοίκους της περιοχής.<ref>Finlay, 1906, σελ. 174–5.</ref>

Κατά το 980, ο αυτοκράτορας [[Βασίλειος Β´]] έλαβε ένα ασυνήθιστο δώρο από τον [[Βλαδίμηρος Α΄ του Κιέβου|Βλαδίμηρο Α´ του Κιέβου]], συγκεκριμένα, 6.000 [[Βάραγγοι|ΒάραγγουςΒαράγγους]] πολεμιστές τους οποίους ο Βασίλειος Β' χρησιμοποίησε για τη δημιουργία της [[Φρουρά των Βάραγγων|Φρουράς των Βάραγγων]]. Οι πολεμιστές αυτοί ήταν γνωστοί για την αγριότητααγριότητά τους, τον κώδικα τιμής του πολεμιστή, και την αφοσίωσηαφοσίωσή τους. Κατά μιαμία διήγηση, το 1038 όταν οι Βάραγγοι είχαν αποσταλεί στο [[Θέμα Θράκης]], ένας από αυτούς επιχείρησε να βιάσει μια γυναίκα πολίτη, ωστόσο αυτή τον σκότωσε με το ξίφος του που κατάφερε να του αποσπάσει. Οι υπόλοιποι Βάραγγοι επικρότησαν την γυναίκα, την αποζημίωσαν δίνονταςδίνοντάς της όλη την ιδιοκτησία του επίδοξου βιαστή της, και τον άφησαν άταφο ως ατιμωτική τιμωρία.<ref>Finlay, 1906, σελ. 379.</ref> Ωστόσο έγιναν επίσης γνωστοί για την λεηλασία των αυτοκρατορικών παλατιών, που ακολουθούσε τον θάνατο των αυτοκρατόρων.<ref>Enoksen, Lars Magnar. (1998). ''Runor : historia, tydning, tolkning''. Historiska Media, Falun. ISBN 91-88930-32-7 σελ. 135.</ref> Κατά τον 11ο αιώνα η φρουρά των Βάραγγων αποτελούνταναπετελείτο κυρίως από [[Αγγλοσάξονες|Αγγλοσάξωνες]], οι οποίοι προτιμούσαν να υπηρετούν στοστην ΒυζάντιοΚωνσταντινούπολη παρά να είναι υποτελείς στους [[Νορμανδοί|Νορμανδούς]] οι οποίοιπου είχαν πρόσφατα εισβάλλει επιτυχώς στη Βρετανία υπό τον [[Γουλιέλμος Α΄ της Αγγλίας|Γουλιέλμο Α´]].<ref>J M Hussey, The Byzantine World, Hutchinson, London, 1967, σελ. 92.</ref>

Το σύγγραμα γνωστό ως ''Ἐπαρχικόν βιβλίον'', το οποίο χρονολογείται στον 10ο αιώνα, παρέχει μια λεπτομερή περιγραφή της εμπορικής ζωής της πόλης και της οργάνωσηςοργάνωσής της κατά την εποχή εκείνη. Οι εμπορικοί σύνδεσμοι και οι συνεταιρισμοί στους οποίους οργανώνοντανοργανωνόταν οι έμποροι εποπτεύοντανεποπτευόταν από τον Έπαρχο, ο οποίοςπου ρύθμιζε τα ζητήματα της παραγωγής και της κοστολόγησης, καθώς και τις εισαγωγές και εξαγωγές. Κάθε σύνδεσμος διατηρούσε το δικό του μονοπώλιο, και απαγορεύονταν η συμμετοχή των εμπόρων σε παραπάνω από ένα σύνδεσμο. Ο διακανονισμός αυτός σε σχέση με τη ρύθμιση της εμπορικής ζωής, παρέμενε ουσιαστικά ο ίδιος από τότε που είχε πρωτοιδρυθείπρωτοϊδρυθεί το σχετικό αξίωμα το 330 μ.Χ. στη Ρώμη.<ref>Vasiliev 1952, σελ. 343–4.</ref>

Κατά τον 8ο και 9ο αιώνα οι συγκρούσεις των εικονοκλαστών με τους εικονολάτρες, κατά τη διάρκεια της [[Εικονομαχία|Εικονομαχίας]], δημιούργησε σημαντικές αναταραχές στην πόλη και την αυτοκρατορία. Ο αυτοκράτορας [[Λέων Γ´]] εξέδωσε διάταγμα το 726 εναντίον των εικόνων, και διέταξε την καταστροφή ενός αγάλματος του Χριστού το οποίο βρισκόταν πάνωεπάνω από τιςτη πύλες τηςΧαλκή ΧάλκηςΠύλη, μια πράξη η οποία προκάλεσε ιδιαίτερα αλγεινή εντύπωση στους κατοίκους της πόλης.<ref>Finlay 1906, σελ. 111.</ref>

Ο [[Κωνσταντίνος Ε΄ Κοπρώνυμος|Κωνσταντίνος Ε´]] συγκάλεσε την [[Σύνοδος της Ιέρειας|σύνοδο της Ιέρειας]] το 754, η οποία καταδίκασε την λατρεία των εικόνων, και μετά την σύνοδο αυτή υπήρξε εκτεταμένη καταστροφή πολλών εικόνων, αγαλμάτων και άλλων λατρευτικών αναπαραστάσεων. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, η εκκλησία της [[Παναγία των Βλαχερνών|Παναγίας των Βλαχερνών]] είχε πλέον μετατραπεί σε οπωροπωλείο.<ref>Vasiliev 1952, σελ. 261.</ref>Μετά τον θάνατο του γιού της, [[Λέων Δ΄|ΛέωνταΛέοντα Δ´]] το 780, η αυτοκράτειρα [[Ειρήνη η Αθηναία|Ειρήνη]] επανέφερε την λατρεία των εικόνων μέσω των αποφάσεων τηςτής [[Δεύτερη Σύνοδος της Νίκαιας|ΒΖ´ συνόδουΟικουμενικής της ΝίκαιαςΣυνόδου]] το 787.

Η εικονοκλαστική διαμάχη επέστρεψε στις αρχές του 9ου αιώνα, καιαλλά η αυτοκράτειρα [[Θεοδώρα (9ος αιώνας)|Θεοδώρα]] το 843 επανέφερε για μια ακόμα φορά τη λατρεία των εικόνων. Οι αναζωπυρώσεις του ζητήματος αυτού συνεισέφεραν στην σταδιακή φθορά των σχέσεων μεταξύ των μελών της εκκλησίας στη δύση (Ρώμη) και την ανατολή (Κωνσταντινούπολη).

Στα τέλη του 11ου αιώνα συνέβη η απροσδόκητη και καταστροφική για τους ΒυζαντινούςΡωμαίους ήττα από τους [[Σελτζούκοι|Σελτζούκους Τούρκους]] στη [[Μάχη του Μαντζικέρτ]] το 1071 στα εδάφη της [[Θέμα Αρμενιακών|Αρμενίας]]. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας [[Ρωμανός Δ΄ Διογένης|Ρωμανός Δ´]]<nowiki/> αιχμαλωτίστηκε, ωστόσο οι όροι της συνθηκολόγησης που ζήτησε ο σουλτάνος των Σελτζούκων, [[Αλπ Αρσλάν]], δεν ήταν υπερβολικοί και ο Ρωμανός τους αποδέχτηκε. Με την απελευθέρωσηαπελευθέρωσή του ωστόσο, ο Ρωμανός Δ' ανακάλυψε πως είχαν ξεκινήσει οι διαδικασίες αντικατάστασηςαντικατάστασής του στον θρόνο της Κωνσταντινούπολης, και επιστρέφοντας στην πόλη θανατώθηκε μετά από βασανιστήρια. Ο νέος αυτοκράτορας, [[Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας|Μιχαήλ Ζ´ Δούκας]], αρνήθηκε να τηρήσει τους όρους της συμφωνίας που είχε αποδεχθεί ο Ρωμανός Δ'. Η αντίδραση των Σελτζούκων ήταν να προωθηθούν προς τα ενδότερα της Μικράς Ασίας το 1073. Η αποσύνθεση του παλαιού αμυντικού συστήματος των Βυζαντινών στη Μικρά Ασία τους επέτρεψε να εξαπλωθούν χωρίς προβλήματα, ενώ παράλληλα η προσοχή και ενέργεια της αυτοκρατορίας είχε επικεντρωθεί στις εμφυλοπολεμιακέςεμφυλοπολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων Βυζαντινών φατριών. Χιλιάδες [[Τουρκομάνοι]] πέρασαν και εγκαταστάθηκαν στη Μικρά Ασία, και το 1080 ήταν φανερό πλέον πως μια τεράστια γεωγραφική έκταση είχε απωλεστείαπωλεσθεί από τους Βυζαντινούς, ενώ οι Σελτζούκοι Τούρκοι ίδρυσαν το [[σουλτανάτο του Ρουμ]] και πλησίαζαν απειλητικά την ίδια την Κωνσταντινούπολη.

Υπό την [[δυναστεία των Κομνηνών]] (1081–1185), το Βυζάντιο κατάφερε σταδιακά να ορθοποδήσει. Κράτησε τους [[Σελτζούκοι|Σελτζούκους]] σε απόσταση -χωρίς ωστόσο να είναι σε θέση να επανακτήσει τα χαμένα εδάφη στη Μικρά Ασία, μετά τη [[μάχη του Μυριοκέφαλου]] λίγατο χρόνια νωρίτερα1176-, και όταν το 1090–1091 ο νομαδικός λαός του τουρκικού φύλου των [[Πετσενέγοι|Πετσενέγων]] απείλησε τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, ο Αλέξιος Α´ με την βοήθεια των [[Κιπτσάκ|Κιπτσάκων]] τους αποδεκάτισε.<ref>{{Wayback |date=20050829210704 |url=http://www.geocities.com/egfroth1/Pechenegs |title=The Pechenegs }}{{dead link|date=February 2016}}, Steven Lowe and Dmitriy V. Ryaboy.</ref> Επιπλέον, η [[Α΄ Σταυροφορία|Α´ Σταυροφορία]] συγκεντρώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1096 μετά από αίτημα για βοήθεια από τον [[Αλέξιος Α΄ Κομνηνός|Αλέξιο Α´ Κομνηνό]], αλλά αρνήθηκε να τεθεί υπό Βυζαντινή διοίκηση κατά την πορεία της προς την [[Ιερουσαλήμ]]. Την ίδια περίοδο, ο [[Ιωάννης Β΄ Κομνηνός|Ιωάννης Β´ Κομνηνός]] έκτισε το μοναστήρι του Παντοκράτορα με νοσοκομείο για τους απόρους και υποστήριξη 50 κλινών.<ref>Vasiliev 1952, σελ. 472.</ref>

Με την επαναφορά της κεντρικής διοίκησης, η αυτοκρατορία ανέκτησε την οικονομική της ευμάρεια. Ο πληθυσμός μεγάλωνε, και οι πόλεις και χωριά ευδοκιμούσαν. Εντωμεταξύ ο όγκος των χρηματικών συναλλαγών αυξήθηκε ιδιαίτερα, κάτι που μαρτυρείται και από την κατασκευή τουτού [[Παλάτι των Βλαχερνών|παλατιού των Βλαχερνών]], την ανάπτυξη τουτού εμπορίου και συναλλαγές με τις ιταλικές πόλεις κράτη, την κατασκευή διάφορων πολυτελών έργων τέχνης στην πόλη, και το γενικότερο κλίμα ευφορίας που υπήρχε. Ιδιαίτερα ως προς το εμπόριο, η Κωνσταντινούπολη διατηρούσε στενές εμπορικές σχέσεις με τους [[Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας|Βενετούς]] όπως και τα σταυροφορικά βασίλεια τουτης [[Ουτρεμέρ]]. Οι Βενετοί διατηρούσαν αποθήκες και βιοτεχνίες στην περιοχή του [[Πέραν]] βορείως του [[Κεράτιος κόλπος|Κεράτιου Κόλπου]], και ένας μεγάλος αριθμός ξένων υπηκόων διέμενε στην πόλη κατά τον 12ο αιώνα. Κατά το τέλος της ηγεμονίας τουτού [[Μανουήλ Α΄ Κομνηνός|Μανουήλ Α´ Κομνηνού]], ο αριθμός των ξένων υπηκόων έφτασε να κυμαίνεται από 60.000 έως 80.000 άτομα με τον συνολικό πληθυσμό της πόλης να εκτιμάται στα 400.000 άτομα.<ref name="popu">J. Phillips, ''The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople'', 144.</ref> Το 1171, στην Κωνσταντινούπολη διέμενε επίσης και ένας μικρός πληθυσμός [[Εβραίοι|Εβραίων]], περίπου 2.500.<ref name="Jews">J. Phillips, ''The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople'', 155.</ref> Το 1182 ωστόσο, όλοι οι Λατίνοι κάτοικοι της πόλης σφαγιάστηκαν στο συμβάν γνωστό ως η [[σφαγή των Λατίνων]].<ref>{{cite book| title=The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages: 950-1250 |publisher= Cambridge University Press |year=1986 |isbn=978-0-521-26645-1 | url=https://books.google.com/books?id=1IhKYifENTMC | pages=506–508 | accessdate=2016-02-19}}</ref>

Σε καλλιτεχνικούς όρους, ο 12ος αιώνας ήταν μια πολύ παραγωγική περίοδος. Υπήρξε μια αναβίωση της τέχνης του [[Ψηφιδωτό|ψηφιδωτού]] με τις παραστάσεις τους να γίνονται πιο εκφραστικές και ρεαλιστικές, και να αποκτούν μια τρισδιάστατη έκφραση. Υπήρχε επίσης αυξημένη ζήτηση για τέχνη, με αρκετούς ανθρώπους να έχουν την οικονομική άνεση για να παραγγείλουν και να καλύψουν τα έξοδα των καλλιτεχνικών δημιουργιών. Από τον 10ο έως τον 12ο αιώνα το Βυζάντιο αποτελέσεαποτελούσε την κύρια πηγή έμπνευσης για την δυτική τέχνη, και είχε έντονη επίδραση στις Ιταλικές πόλεις.