Περί κτισμάτων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[Αρχείο:Basilica of St. John in Ephesus 01.jpg|μικρογραφία|319x319εσ|Η βασιλική του [[Ιωάννης ο Βαπτιστής|Αγίου Ιωάννη]] στην [[Έφεσος|Έφεσο]], χτισμένη από τον [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανό Α΄]].]]

Ο τίτλος ''Περὶ κτισμάτων'' φαίνεται να δόθηκε από τον ίδιο τον [[Προκόπιος (ιστορικός)|Προκόπιο]], ενώ τη συγγραφή του έργου παρήγγειλε ο ίδιος ο [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανός Α΄]].<ref name=":0" />  Σκοπός του κειμένου δεν ήταν απλώς η καταγραφή του οικοδομικού έργου του [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανού]] για λόγους ιστορικούς, αλλά ο εγκωμιασμός της οικοδομικής πολιτικής του αυτοκράτορα. Για τον λόγο αυτό πλάι στις αναμενόμενες ρητορικές «εκφράσεις» (περιγραφές) κυριαρχεί το «εγκώμιο» του αυτοκράτορα ως πηγής προόδου για το κράτος. Και ενώ στο ''[[Ὑπὲρ τῶν πολέμων]],'' για να μην αναφερθούμε στα ''[[Ανέκδοτα του Προκοπίου|Ἀνέκδοτα]],'' εντοπίζονται ίχνη κριτικής προς την πολιτική του [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανού]], από το  ''Περὶ κτισμάτων'' λείπει παντελώς οποιαδήποτε κριτική προς τον αυτοκράτορα. Από την άποψη αυτή το ''Περὶ κτισμάτων'' μπορεί να θεωρηθεί ένας [[πανηγυρικός]].<ref>{{Cite book|title=Βυζαντινή Λογοτεχνία ΙΙ|last=Hunger|first=Herbert|publisher=M.I.E.T.|year=1997|isbn=960-250-024-7|location=Αθήνα|page=82}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=http://www.academia.edu/6686966/_The_Rhetoric_of_Buildings_in_the_De_Aedificiis_of_Procopius_in_E._James_ed._Art_and_Text_in_Byzantium_Cambridge_CUP_2007_33-57|title=Art and Text in Byzantine Culture|last=Elsner|first=Jas|publisher=Cambridge University Press|accessdate=16.5.2016|year=2007|isbn=|editor-last=James|editor-first=Liz|location=Cambridge|page=35-36}}</ref> Κοντά στα παραπάνω αξίζει να συνυπολογιστεί και η άποψη πως η συγγραφή του εγκωμιαστικού ''Περὶ κτισμάτων'' συμβαίνει προς το τέλος της βασιλείας του [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανού]], όταν η αλλοτινή δόξα είχε παρέλθει και όταν άρχισε να φαίνεται το εύθραυστο της μεγαλεπήβολης πολιτικής του.<ref name=":2">{{Cite journal|url=http://www.jstor.org/stable/283492?seq=1#page_scan_tab_contents|title=The Composition of Procopius, De Aedificiis|last=Downey|first=G.|date=1947|journal=Transactions and Proceedings of the American Philological Association|accessdate=16.5.2016|issue=78|doi=|publication-date=1947|page=171}}</ref>

Ο πανηγυρικός τόνος διακρίνεται ήδη στο [[προοίμιο]], όπου ο [[Προκόπιος (ιστορικός)|Προκόπιος]] θεωρεί τη συγγραφή του έργου αυτού απαραίτητη, καθώς τα υπόλοιπα επιτεύγματα του [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανού]], δηλαδή η απόκρουση εχθρών και η reconquista, η κωδικοποίηση των νόμων και η διαφύλαξη της ορθής πίστης είναι ήδη γνωστά. Αυτό λοιπόν που απέμενε, ήταν η διαφύλαξη στη μνήμη των τόσων πολλών και μεγαλοπρεπών κατασκευών, διότι ενδεχομένως στο μέλλον οι άνθρωποι, που θα τα αντίκριζαν, θα μπορούσαν να αμφισβητούν ότι όλα αυτά έγιναν από έναν και μόνο άνθρωπο: ''τανῦν δὲ, ὅπερ εἶπον, ἐπὶ τὰς οἰκοδομίας τούτου δὴ τοῦ βασιλέως ἡμῖν ἰτέον, ὡς μὴ ἀπιστεῖν τῷ τε πλήθει καὶ τῷ μεγέθει ἐς τὸν ὄπισθεν χρόνον τοῖς αὐτὰς θεωμένοις ξυμβαίη, ὅτι δὴ ἀνδρὸς ἑνὸς ἔργα τυγχάνει ὄντα.''[http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/Procopius%20Caesariensis_PG%2089/De%20aedificiis.pdf]

 

Το ''Περὶ κτισμάτων'' φαίνεται πως είναι το τελευταίο έργο του [[Προκόπιος (ιστορικός)|Προκοπίου]] και υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν ολοκληρώθηκε ή, έστω, δεν έτυχε τελικής επεξεργασίας. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, ενώ αναφέρονται κτήρια μεταγενέστερα του [[558]], ωστόσο δεν αναφέρεται η κατάρρευση του τρούλου της [[Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη)|Αγίας Σοφίας]] ([[558]]), παρόλο που σε αυτό το κτήριο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση. Επίσης, από το έργο απουσιάζουν οι ιταλικές οικοδομές, οι οποίες ήταν εξαιρετικά σημαντικές. Η παράλειψή τους είναι δύσκολο να εξηγηθεί διαφορετικά.<ref name=":1" /><ref name=":2" />

[[File:Sangarius_Bridge._Drawing_01.jpg|thumb|left|200px|Αψίδα του θριάμβου στο Σαγγάριο ποταμό]]

== Χρονολόγηση ==

Το ''Περὶ κτισμάτων'' πήρε τη μορφή στην οποία σώζεται το πολύ μέχρι το [[560]], καθώς το πιο πρόσφατο για την εποχή του έργο, η γέφυρα του [[Σαγγάριος|Σαγγαρίου]], χρονολογείται τότε.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite book|title=Ιστορία της Βυζαντινής Λογοτεχνίας|last=Krumbacher|first=Karl|publisher=Πάπυρος|year=1955|isbn=|location=Αθήνα|page=240-241}}</ref>