Ρωσική γλώσσα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το ''λεξιλόγιο'' (κυρίως αφηρημένες και λόγιες λέξεις), οι κανόνες σχηματισμού των λέξεων, και, καθ' έναν βαθμό, οι καταλήξεις των λέξεων και το λογοτεχνικό ύφος της Ρωσικής έχουν επηρεαστεί επίσης από την [[Αρχαία εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα|Αρχαία εκκλησιαστική Σλαβονική]], σε μια αναπτυγμένη και εν μέρει υιοθετημένη της μορφή από τη [[Νοτιοσλαβικές γλώσσες|Νότιο Σλαβική]] η οποία είναι η [[Εκκλησιαστική Σλαβονική γλώσσα]], χρησιμοποιηθείσα από τη [[Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία]] ως λειτουργική γλώσσα. Εντούτοις, οι μορφές της Ανατολικής Σλαβικής είχαν την τάση να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε διάφορες διαλέκτους, οι οποίες γνωρίζουν μια γρηγορότατη παρακμή. Σε μερικές περιπτώσεις τόσο οι τύποι των Ανατολικών Σλαβικών γλωσσών όσο και αυτοί της ''Εκκλησιαστικής Σλαβονικής'' χρησιμοποιούνται με πολύ διαφορετικές σημασίες.

Η ρωσική φωνολογία και το συντακτικό (ειδικά στις βόρειες διαλέκτους) έχουν επίσης επηρεασθεί καθ' έναν βαθμό από το πλήθος των Φιννικών γλωσσών της [[Φιννοουγγρικές γλώσσες|Φιννοουγγρικής υποοικογένειας]]: όπως οι γλώσσες ''MeryaΜέργια'', ''MokshaΜόκσα'', ''MuromianΜουρόμιαν'' και η γλώσσα της ''MeshcheraΜεστσέρα'' και η ''VepsΒεπς'' και ούτω καθεξής. Μερικές γλώσσες αυτών πλέον εξαφανισμένες ομιλούνταν στο κέντρο και το βορρά όπου σήμερα είναι το Ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας. Ήλθαν σε επαφή με τις [[Ανατολικές Σλαβικές γλώσσες]] περί τα πρώιμα χρόνια του Μεσαίωνα και στην πραγματικότητα χρησιμοποιήθηκαν ως υπόστρωμα για τη σύγχρονη Ρωσική γλώσσα. Οι ρωσικές διάλεκτοι, ομιλούμενες βόρεια, βορειοανατολικά και βορειοδυτικά της [[Μόσχα]]ς έχουν ένα σημαντικό αριθμό λέξεων Φιννοουγγρικής προέλευσης.<ref>{{cite web|title=Academic credit|publisher=Вопросы языкознания. - М., № 5. - С. 18–28| year = 1982 | url=http://www.philology.ru/linguistics2/filin-82.htm|accessdate= 2006-04-29}}</ref><ref>{{cite web|title=Academic credit|publisher=Прибалтийско-финский компонент в русском слове |url=http://www.ksu.ru/f10/publications/konf/articles_1_1.php?id=5&num=17000000|accessdate= 2006-04-29}}</ref>. Περάσματι αιώνων, το λεξιλόγιο και το λόγιο ύφος της Ρωσικής γλώσσας έχουν επίσης επηρεαστεί από γλώσσες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης όπως είναι η [[Πολωνική γλώσσα|Πολωνική]], τα [[Λατινική γλώσσα|Λατινικά]], η [[Ολλανδική γλώσσα|Ολλανδική]], η [[Γερμανική γλώσσα|Γερμανική]], η [[Γαλλική γλώσσα|Γαλλική]], και η [[Αγγλική γλώσσα|Αγγλική]].<ref>{{cite web | title=Encyclopaedia Britannica 1911 | url=http://www.1911encyclopedia.org/Russian_Language}}</ref>

Το άρθρο ως ξεχωριστό μέρος του λόγου απουσιάζει από τη Ρωσική. Τα αριθμητικά ένας, μία και ένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αόριστα άρθρα. Το γραμματικό γένος (η Ρωσική έχει τρία γένη όπως κα η Ελληνική) της λέξης καθορίζεται από την κατάληξή της. Αρσενικού γένους είναι όλα τα ουσιαστικά που λήγουν σε σκληρό (μη ουρανωμένο) σύμφωνο: ''стол, кот, стакан, дом, сок, дуб, собор, покров'' και όσα τελειώνουν σε ''й'': ''музей, шалфей, трамвай, пoпугай, сарай, рай''. Θηλυκά είναι όσα ουσιαστικά λήγουν σε ''а'' και ''я'': ''земля, сумка, музыка, химия''. Τέλος, ουδετέρου γένους είναι τα ουσιαστικά που λήγουν σε ''о, е'' και ολιγάριθμες λέξεις που λήγουν σε ''мя'': ''окно, дерево, небо, здание, море, знамя, время, бремя, пламя, вымя, семя''. Όσα ουσιαστικά λήγουν σε ''ь'' (μαλακό σημείο) είναι είτε αρσενικά είτε θηλυκά (το γραμματικό γένος σ΄ αυτή την περίπτωση καθορίζεται από την κατάληξη της γενικής ενικού που για τα αρσενικά είναι ''я'' και για τα θηλυκά ''и''). Αρσενικού γραμματικού γένους είναι και ορισμένα ουσιαστικά που λήγουν σε ''а'' και ''я'' τα οποία δηλώνουν όντα αρσενικού φύλου: ''папа, дядя, дедушка,'' και υποκοριστικά αρσενικών κυρίων ονομάτων: ''Юра, Миша, Саша,'' από τα ''Юрий, Михаил, Александр''. Υπάρχουν φυσικά και αποκλίσεις από τους παραπάνω κανόνες όπως για παράδειγμα η λέξη ''кофе'' που αν και λήγει σε ''e'' είναι επίσημα γένους αρσενικού, σύμφωνα με την Ακαδημία Επιστημών και πολλά λεξικά, παρόλο που οι περισσότεροι ρωσόφωνοι τη χρησιμοποιούν ως λέξη ουδετέρου γένους. Λέξεις δάνειες που δεν έχουν ακόμη αφομοιωθεί ολοκληρωτικά από το ρωσικό λεξιλόγιο και λήγουν σε φθόγγους μη τυπικούς για το ρωσικό κλιτικό σύστημα θεωρούνται στην πλειοψηφία τους γένους ουδετέρου:''такси, салями, шоу, конфетти, жюри''.

Οι προσωπικές αντωνυμίες του τρίτου προσώπου σε αντίθεση με τα ελληνικά δηλώνουν το γραμματικό γένος μόνο στον ενικό αριθμό όπου διακρίνονται δύο τύποι: ένας για το αρσενικό και ουδέτερο γένος και ένας για το θηλυκό σε όλες τις πλάγιες πτώσεις. Μόνο στην ονομαστική ενικού διακρίνονται και τα τρία γραμματικά γένη. (βλ. πίνακα). Στον πληθυντικό αριθμό υπάρχει ένας κοινός τύπος και για τα τρία γένη σε όλες τις πτώσεις:

Το [[Χρόνος (γραμματική)|χρονικό σύστημα]] της σύγχρονης Ρωσικής απέβαλε τον αόριστο, τον παρατατικό, τον υπερσυντέλικο και το σουπίνο, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα την αντίθεση του ποιού ενεργείας των ρημάτων. Τα ρήματα της Ρωσικής κλίνονται κατά δύο συζυγίες: την Α΄ ή συζυγία "e" και τη Β΄ ή συζυγία "i". Υπάρχουν ρήματα μικτής κλίσης και ανώμαλα ρήματα. Απέμειναν μόνο τρεις γραμματικοί χρόνοι, ο ενεστώς, ο μέλλων και ο παρελθών. Η διάρκεια μιας πράξης, δηλαδή αν είναι στιγμιαία ή εξακολουθητική, εκφράζεται με το ποιόν ενεργείας του εκάστοτε ρήματος. Τα ρήματα σχηματίζουν ζεύγη τετελεσμένου και μη τετελεσμένου ποιού ενεργείας. Έτσι, ανάλογα με το τι ρημαρήμα χρησιμοποιείται στον μέλλοντα ή στον παρελθόντα χρόνο δηλώνεται και η διάρκεια της πράξης. Τα ρήματα με τετελεσμένο ποιόν ενεργείας δεν έχουν ενεστώτα. Μια άλλη ιδιομορφία της ρωσικής σύνταξης είναι η παράλειψη του βοηθητικού ρήματος είμαι στον ενεστώτα. Έτσι έχουμε στον ενεστώτα καθαρά ονοματικές προτάσεις του τύπου ''(*Αυτός δάσκαλος'' που σημαίνει ''Αυτός είναι δάσκαλος)''. Ο μέλλων (στα ρήματα μη τετελεσμένου ποιού ενεργείας) σχηματίζεται περιφραστικά με το βοηθητικό ρήμα είμαι στον μέλλοντα και το απαρέμφατο του ρήματος. Εκτός από τις κατηγορίες του προσώπου, αριθμού, έγκλισης, και χρόνου το ρωσικό ρήμα διαθέτει και την κατηγορία του γένους που είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ονόματος. Η κατηγορία του γένους στο ρήμα δηλώνεται μόνο στον παρελθοντικό χρόνο με τις καταλήξεις ''"-a"'' για το θηλυκό και ''"-o"'' για το ουδέτερο γένος, και την κατάληξη ''"-и"'' που χρησιμοποιείται και για τα τρία γένη στον πληθυντικό αριθμό. Το αρσενικό γένος στερείται ειδικής κατάληξης. Καταλήγει ως επί το πλέιστον στο επίθημα "''-л''" που είναι και ο βασικός δείκτης του παρελθοντικού χρόνου: он сдела-'''л''' αρσενικό γένος, она сдела-л-'''а''' θηλυκό, оно сдела-л-'''о''' ουδέτερο, они сдела-л-'''и''' κοινός τύπος για όλα τα γένη στον πληθυντικό αριθμό. Αναλυτικά στοιχεία χαρακτηρίζουν την υποτακτική έγκλιση που σχηματίζεται με τον αοριστικό τύπο του κλινόμενου ρήματος και το μόριο ''"бы"''.

Το [[φωνολογία|φωνολογικό σύστημα]] της σύγχρονης επίσημης ρωσικής περιέχει 39 φωνήματα (34 σύμφωνα <п п' б б' м м'ф ф' в в'т т' д д' с с' з з' ц л л' н н'ш ж ш' ж' ч' р р'j к г х> και 6 φωνήεντα <и э а о у ы>) σύμφωνα με τη Φωνολογική Σχολή της Μόσχας (ΦΣΜ) ή 42 (36 σύμφωνα και 6 φωνήεντα) σύμφωνα με την Φωνολογική Σχολή της Πετρούπολης (ΦΣΠ, πρώην ΦΣ Λενινγκράντ).<ref>[http://www.textologia.ru/russkiy/fonetika-fonologia/fonologia/fonologicheskie-shkoli-shodstva-i-otlichiya/262/?q=463&n=262 Фонологические школы: сходства и отличия]</ref> Οι δύο σχολές διαφωνούν στον ορισμό της έννοιας του φωνήματος εξ ου και η διαφορά στον αριθμό των φωνημάτων της ρωσικής. Για τον φωνηεντισμό της ρωσικής(σύμφωνα με τη ΦΣΜ) παίζει σημαντικότατο ρόλο η θέση του τόνου η οποία ονομάζεται ισχυρή θέση. Φωνήεντα άτονα, που βρίσκονται σε ασθενή θέση μέσα στη φωνητική μονάδα αντιπροσωπεύονται από τα αλλόφωνά τους, παραλλαγές δηλαδή του βασικού φωνήματος. Αλλοιώνονται και ποσοτικά και ποιοτικά. Ένας άλλος βασικός παράγων που επηρεάζει την προφορά των φωνηέντων είναι και η φύση του επόμενου συμφώνου. Τα ουρανωμένα (μαλακά σύμφωνα) προκαλούν μεγάλες αλλοιώσεις στα φωνήεντα. Αυτό προκαλεί πολύ συχνά προβλήματα στη σωστή ανάγνωση των ρωσικών από ξένους.<ref>[http://yarus.aspu.ru/?id=381 Фонетика - Гласные звуки]</ref>

Στο συμφωνικό σύστημα φωνολογικής σημασίας είναι η διάκριση ηχηρού-άηχου και ουρανισκόφωνου - μη ουρανισκόφωνου (στην παραδοσιακή ρωσική ορολογία σκληρά και μαλακά σύμφωνα).<ref>[http://yarus.aspu.ru/?id=382 Фонетика - Согласные звуки]</ref> Ο τόνος στη Ρωσική όπως και στη Νέα Ελληνική είναι δυναμικός. Είναι ελεύθερος σε αντίθεση με τα Νέα Ελληνικά όπου περιορίζεται στις τρεις τελευταίες συλλαβές. Μπορεί να βρίσκεται σε οποιδήποτε συλλαβή και σε πολυσύλλαβες λέξεις αναπτύσσεται ένας δευτερεύων, βοηθητικός τόνος. Τα ηχηρά σύμφωνα στο τέλος λέξης ή μορφήματος χάνουν την ηχηρότητά τους και προφέρονται όπως τα άηχα αντίστοιχά τους. Παραδείγματος χάριν η λέξη ''друг''(φίλος) (προφέρεται ντρουκ, με άηχο κ παρόλο που γράφεται ντρουγκ γιατί βρίσκεται στο τέλος της λέξης) όμως друга (του φίλου ή τον φίλο) (το '''г''' προφέρεται κανονικά ως ηχηρό γκ), ''Петров'' (προφέρεται πετρόφ). Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται και όταν ένα ηχηρό σύμφωνο βρεθεί μπροστά από ένα άηχο: ''водка'' (η βότκα) το '''д''' προφέρεται ως '''τ''', χάνει δηλαδή την ηχηρότητά του λόγω του άηχου '''κ''' που ακολουθεί. Άηχο σύμφωνο μπροστά από ηχηρό ηχηροποιείται: Στη λέξη ''сделать''(κάνω) το '''с'''(σ) προφέρεται ως '''ζ''' λόγω του ηχηρού '''д''' (ντ) που ακολουθεί. Eξαίρεση στον κανόνα αυτό αποτελεί το ηχηρό σύμφωνο "'''в'''" πριν από το οποίο τα άηχα σύμφωνα δεν αλλοιώνονται: Στη λέξη ''свет'' το '''с'''(σ) προφέρεται κανονικά, δηλαδή άηχο.

Ήδη από τον 15ο αιώνα στο ευρωπαϊκό μέρος της Ρωσίας διαμορφώθηκαν δύο μεγάλες ομάδες ιδιωμάτων, το βόρειο και το νότιο τα οποία χωρίζονται από μία σειρά ξεκάθαρων ισόγλωσσων (π.χ. η προφορά του [ο] σε όλες τις θέσεις, η προφορά του στιγμιαίου [g] και ο σχηματισμός της γενικής ενικού με την κατάληξη [ы] στα βόρεια ιδιώματα σε αντίθεση με την προφορά αλλοφώνων του [ο] σε άτονες θέσεις, την αντικατάσταση του [g] από το [γ] και την κατάληξη [e] στη γενική ενικού). Εμφανίστηκαν επίσης και μίγματα των παραπάνω που ονομάστηκαν ενδιάμεσα ιδιώματα, όπως είναι για παράδειγμα το ιδίωμα της Μόσχας που έχει στοιχεία και από τα δύο. Αυτά τα ενδιάμεσα ιδιώματα , κυρίως το μοσχοβίτικο, αποτέλεσαν τη βάση της γλώσσας της λογοτεχνίας καθώς επίσης και της επίσημης γλώσσας του ρωσικού κράτους που χρησιμοποιείται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι υπόλοιπες διάλεκτοι δε διαθέτουν επίσημη γραφή.

Οι διαφορές μεταξύ των ρωσικών διαλέκτων ήταν ανέκαθεν περιορισμένες (σε σύγκριση με τις γερμανικές) και δεν αποτελούσαν εμπόδιο στη συνεννόηση γιατί οι ρώσοι κατοικούσαν κατά κύριο λόγο σε πεδιάδες και η μεταξύ τους επαφή δε διακοπτόταν από γεωγραφικά εμπόδια.

Στον 20ο αιώνα, η ρωσική διδάχτηκε σε ευρεία κλίμακα στα σχολεία των χωρών του παλαιού [[Σύμφωνο της Βαρσοβίας|Συμφώνου της Βαρσοβίας]] και σε άλλες χώρες που συνήθως ήταν σύμμαχες με την [[ΕΣΣΔ]]. Συγκεκριμένα, σε αυτές τις χώρες περιλαμβάνεται η [[Πολωνία]], η [[Βουλγαρία]], η [[Τσεχία]], η [[Σλοβακία]], την [[Ουγγαρία]], την [[Αλβανία]] και την [[Κούβα]]. Εν τούτοις, οι νεότερες γενεές δεν είναι συνήθως εξοικειωμένες με αυτήν, επειδή η ρωσική δεν είναι πλέον υποχρεωτική στα σχολεία τους. Αυτή τη στιγμή είναι η πιο ευρέως διδασκόμενη γλώσσα στην [[Μογγολία]] και έχει γίνει υποχρεωτική από τα 7 και πάνω ως δεύτερη ξένη γλώσσα από το 2006.<ref>{{cite news |first= |last= |author= |agency= [[New York Times]]|title=For Mongolians, E Is for English, F Is for Future |work= |page= |date= February 15, 2005|accessdate=May 16, 2009 |quote= |url=http://nytimes.com/2005/02/15/international/asia/15mongolia.html?_r=2&pagewanted=all}}</ref><ref>{{cite news |first= |last= |author= |agency= [[Новый Регион]]|title=Русский язык в Монголии стал обязательным |work= |page= |date=21 Σεπτεμβίου, 2006|accessdate=16 Μαΐου, 2009|language= Ρωσική |quote= |url=http://pda.nr2.ru/83966.html}}</ref>

Η ρωσική ομιλείται επίσης και στο [[Ισραήλ]] από τουλάχιστον 750,000 εθνικής καταγωγής [[Εβραίοι|Εβραίους]] μετανάστες από την πρώην [[Σοβιετική Ένωση]] (απογραφή 1999). Τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης και οι ιστοσελίδες πολύ συχνά δημοσιεύουν υλικό στα Ρώσικα.<ref>[http://portal.idc.ac.il/en/schools/Communications/conf/ComCul/Documents/Abstract_Natalia_Narspy_Zilberg.pdf Changes and developments in Russian media in Israel]</ref><ref>[http://gaz.sagepub.com/cgi/content/abstract/64/6/537 The Red, the White and the Blue: The Russian Media in Israel]</ref>

Το ρωσικό αλφάβητο υπέστη πολλές τροποποιήσεις κατά καιρούς. Η ορθογραφική μεταρρύθμιση του 1918<ref> [http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/93508 Реформа русской орфографии 1918 года]</ref> ήταν η μεγαλύτερη και σημαντικότερη που έγινε ποτέ. Από τότε υιοθετήθηκε και καθιερώθηκε το ρωσικό αλφάβητο στη σημερινή του μορφή με 33 γράμματα, γεγονός που συνέβαλε στην απλοποίηση της ορθογραφίας. Συνολικά αφαιρέθηκαν 4 γράμματα τα οποία αντικαταστάθηκαν από άλλα που απέδιδαν τους ίδιους φθόγγους αλλά ήταν απλούστερα στη γραφή. Τα γράμματα αυτά είναι τα εξής:

* Το γράμμα '''i''' αντικαταστάθηκε από το '''и''' (исторiя - история ''ιστορία'').

* Το γράμμα '''ѣ''' (γιατ) αντικαταστάθηκε από το '''e''' (дѣвочка - девочка ''κορίτσι'').

* Το γράμμα '''Ѳ''' (φίτα) που γραφόταν σε λέξεις ελληνικής προέλευσης αντικαταστάθηκε από το '''ф''' (ариѳметика - арифметика ''αριθμητική'') Το γράμμα αυτό ήταν εντελώς άχρηστο από φωνητικής απόψεως γιατί η ρωσική δε γνωρίζει το φθόγγο αυτό. Και όταν ακόμα υπήρχε το γράμμα '''Ѳ''' προφερόταν ακριβώς το ίδιο με το γράμμα '''ф''' όπως το ελληνικό φι.

* Το γράμμα '''ѵ''' (ίζιτσα) που ήταν μια παραλλαγή του ελληνικού Υ και γραφόταν μόνο σε εκκλησιαστικούς όρους από τα ελληνικά αντικαταστάθηκε από το '''и''' (сѵнодъ - синод ''σύνοδος'').

* Το γράμμα '''ъ''' (ονομαζόταν ''γιερ'' μέχρι το 1918) που γραφόταν στο τέλος της λέξης μετά από σκληρά σύμφωνα, μετονομάστηκε σε '''твёрдый знак''' (σκληρό σημείο, τβγιορντίι ζνιάκ) και έπαψε να χρησιμοποιείται τόσο συχνά, διατήρησε το ρόλο του διαχωριστικού σημείου μεταξύ σκληρών συμφώνων και φωνηέντων.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1942 εισήχθη επίσημα στο ρωσικό αλφάβητο το γράμμα '''ё''' (γιο). <ref>[http://www.rusf.ru/books/yo/history.html#CITE1 Краткая история буквы Ё ]</ref><ref>[http://www.rusf.ru/books/yo/local1seprecenzia.html история буквы Ё]</ref> Έχει την έβδομη θέση στο ρωσικό αλφάβητο. Οι συλλαβές που περιέχουν αυτό το γράμμα φέρουν πάντοτε τον τόνο της λέξης. Η χρήση του δεν είναι υποχρεωτική, συνήθως στη θέση του χρησιμοποιείται το γράμμα '''e''' εκτός κι αν αυτό δημιουργεί προβλήματα κατανόησης του κειμένου. Οι λέξεις все (όλοι) και всё (όλο), για παράδειγμα, στη γραφή ξεχωρίζουν μόνο από τη χρήση του '''ё''' ή του '''e'''. Το γράμμα '''ё''' χρησιμοποιείται ευρέως σε εγχειρίδια εκμάθησης της ρωσικής γλώσσας για ξένους προς αποφυγή λανθασμένης προφοράς.

Λόγω πολλών τεχνικών περιορισμών στην πληροφορική και επίσης επειδή δεν είναι διαθέσιμα κυριλλικά αλφάβητα στο εξωτερικό, τα Ρωσικά συχνά μεταγράφονται με την χρήση του Λατινικού αλφαβήτου. Για παράδειγμα, η τυπική μεταγραφή της λέξης "мороз" (ελληνικά: παγωνιά) είναι "moroz" και για την λέξη "мышь" (ελληνικά: ποντικός) είναι "mysh'". Η μεταγραφή χρησιμοποιείται συχνά από ζώντες εκτός Ρωσίας, αν και χρησιμοποιείται ολοένα και λιγότερο συχνά από τους Ρώσους λόγω της επέκτασης της [[Unicode]] κωδικοποίησης των χαρακτήρων, η οποία πλέον ενσωματώνει διαφορετικά αλφάβητα φτάνοντας από το [[λατινικό αλφάβητο|Λατινικό]] μέχρι το [[Ντεβαναγκάρι|Χίντι]].