Βικιπαίδεια

Ψυχρός Πόλεμος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Το αρχείο Nixon_Mao_1972-02-29.png αφαιρέθηκε αφού διαγράφηκε στα Commons από τον INeverCry με αιτία: per c:Commons:Deletion requests/File:Nixon Mao 1972-02-29.png
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 8:
Πέραν του στρατιωτικού ανταγωνισμού, η αντιπαράθεση των δύο συνασπισμών εκδηλώθηκε σε πολλές σφαίρες, συμπεριλαμβανομένης της ιδεολογικοπολιτικής, της οικονομικής και της τεχνολογικής. Η [[προπαγάνδα]] και ο [[ψυχολογικός πόλεμος]] ήταν πεδία έντονης δραστηριότητας και αντιπαράθεσης εκατέρωθεν. Ο τεχνολογικός ανταγωνισμός οδήγησε μεταξύ των άλλων στην αυγή της [[αστροναυτική]]ς (με την εκτόξευση του πρώτου [[τεχνητός δορυφόρος|τεχνητού δορυφόρου]] στην ιστορία, του σοβιετικού [[Σπούτνικ]]) και της διαστημικής εποχής γενικότερα.
 
Η αρχική φάση του Ψυχρού Πολέμου ξεκινά τα πρώτα χρόνια μετά την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Την περίοδο εκείνη η ΕΣΣΔ εξασφάλισε και σταθεροποίησε τον έλεγχο της στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, στις οποίες είχε εισέλθει ο [[Κόκκινος Στρατός]] κατά την διάρκεια του πολέμου ενάντια στην [[Ναζιστική Γερμανία]] και τις δυνάμεις του Άξονα στην Ευρώπη. Παράλληλα οι ΗΠΑ έθεσαν τα θεμέλια της βασικής στρατηγικής τους σε παγκόσμιο επίπεδο, που προέβλεπε τον περιορισμό της σοβιετικής ισχύος με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της παροχής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας σε τρίτες χώρες προκειμένου να διασφαλισθεί ότι δεν θα περάσουν στην επιρροή του αντίπαλου μπλοκ. Στα κομβικά σημεία στην υλοποίηση της στρατηγικής αυτής συγκαταλέγονται η υποστήριξη των αντικομουνιστώναντικομμουνιστών στον [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο]] και μεταγενέστερα η συγκρότηση του [[ΝΑΤΟ]]. Το [[Σύμφωνο της Βαρσοβίας]], στο οποίο μετείχε η ΕΣΣΔ και οι περισσότερες χώρες της ανατολικής Ευρώπης, συγκροτήθηκε λίγο μετά την συγκρότηση του ΝΑΤΟ προς αντιμετώπιση του.
 
Κομβικό ζήτημα μετά το τέλος του παγκοσμίου πολέμου, άμεσα συνδεδεμένο με τον ρόλο και την ύπαρξη του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ήταν η διαχείριση της ηττημένης Γερμανίας μεταπολεμικά. Η τύχη της προηγμένης γερμανικής βιομηχανίας και το ζήτημα του επανεξοπλισμού της οδήγησαν σε σημαντικές διαφωνίες και εντάσεις. Τελικά δημιουργήθηκαν δύο ανεξάρτητα κράτη, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ([[Δυτική Γερμανία]]) και η [[Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας]] (Ανατολική Γερμανία) που εντάχθηκαν στο Δυτικό και το Ανατολικό μπλοκ και αντίστοιχα, συμμετέχοντας και στα αμυντικά σύμφωνα των δύο συνασπισμών.
Γραμμή 100:
=== Δόγμα Τρούμαν ===
{{κύριο|Δόγμα Τρούμαν|Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949}}
Στα 1947 οι σύμβουλοι του προέδρου Τρούμαν τον παρακίνησαν να λάβει άμεσα μέτρα προκειμένου να περιορισθεί η επιρροή των Σοβιετικών που εκτιμούσαν ότι επιχειρούσαν να δημιουργήσουν και να εκμεταλλευτούν ρήγματα ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες και ότι αυτό ίσως ήταν το προοίμιο νέου πολέμου.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=27}}</ref> Τον Φεβρουάριο του 1947 η Βρετανική κυβέρνηση, που μέχρι τότε υποστήριζε το μοναρχικό καθεστώς στον πόλεμο που διεξήγαγε ενάντια στους Έλληνες κομουνιστέςκομμουνιστές, ανακοίνωσε ότι δεν θα μπορούσε πλέον να ανταποκριθεί οικονομικά. Η αντίδραση των Αμερικανών ήταν άμεση: θα ακολουθούνταν πολιτική του περιορισμού του κομουνισμούκομμουνισμού.<ref name="Gaddis28">{{Harvnb|Gaddis|2005|pp=28–29}}</ref> Ο Τρούμαν σε ομιλία του ζήτησε την άμεση διάθεση 400 εκατομμυρίων δολαρίων για επέμβαση στον πόλεμο ενώ παράλληλα παρουσίασε το δόγμα Τρούμαν, σύμφωνα με το οποίο η σύγκρουση ήταν πάλη ανάμεσα στους ελεύθερους λαούς και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.<ref name="Gaddis28" /> Παρόλο που η όποια υποστήριξη έλαβαν οι κομουνιστέςκομμουνιστές αντάρτες προέρχονταν από τον [[Τίτο]], οι Αμερικανοί ψευδώς κατηγόρησαν την ΕΣΣΔ ότι συνωμοτούσε ενάντια στους Έλληνες βασιλόφρονες επιδιώκοντας να επεκτείνει την σφαίρα επιρροής της.<ref name="Lafeber 1993" />
 
Το δόγμα Τρούμαν σηματοδότησε την αρχή της σύγκλισης των απόψεων του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού κόμματος σχετικά με ζητήματα της άμυνας και της οικονομικής πολιτικής, που θα εστιάζονταν στον περιορισμό και την αποτροπή. Το δόγμα αυτό έχασε έδαφος κατά την διάρκεια του [[πόλεμος του Βιετνάμ|πολέμου του Βιετνάμ]] και μετά από αυτόν, αλλά επί της ουσίας παρέμεινε σε ισχύ μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Τα μετριοπαθή και τα συντηρητικά κόμματα στην Ευρώπη, καθώς και οι σοσιαλδημοκράτες, έδωσαν την πλήρη και επί της ουσίας την άνευ όρων στήριξη τους στην δυτική συμμαχία.<ref>{{Harvnb|Moschonas|Elliott|2002|p=21}}</ref>
Γραμμή 109:
Στις αρχές του 1947 Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία και ΗΠΑ επιχείρησαν χωρίς επιτυχία να έρθουν σε συμφωνία με την ΕΣΣΔ όσον αφορά ένα πρόγραμμα για την μετατροπή της Γερμανίας σε οικονομικά αυτάρκη χώρα, το οποίο περιελάμβανε και αναλυτική αναφορά στις βιομηχανίες, τα αγαθά και τις υποδομές που είχαν ήδη αφαιρέσει οι Σοβιετικοί.<ref name="miller16">{{Harvnb|Miller|2000|p=16}}</ref> Τον Ιούνιο του 1947, ακολουθώντας την γραμμή του δόγματος Τρούμαν, οι ΗΠΑ θέσπισαν το σχέδιο Μάρσαλ, ένα πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που θα ήθελαν να συμμετάσχουν, συμπεριλαμβανομένης της Σοβιετικής Ένωσης.<ref name="miller16"/>
 
Κύριος και ουσιαστικός στόχος του σχεδίου ήταν η ανοικοδόμηση της ευρωπαϊκής οικονομίας και η αντιμετώπιση απειλών για την ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη, όπως τουλάχιστον τις εκλάμβαναν οι Δυτικοί, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου ανόδου στην εξουσία κομουνιστικώνκομμουνιστικών κομμάτων μέσω εκλογών ή επαναστάσεων.<ref>{{Harvnb|Gaddis|1990|p=186}}</ref> Κομβικό σημείο του σχεδίου ήταν ότι η οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης συνολικά ήταν άμεσα εξαρτημένη από την οικονομική ανάκαμψη της ίδιας της Γερμανίας.<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,887417,00.html|title=Pas de Pagaille!|work=[[Time (magazine)|Time]]|date=28 July 1947|accessdate=28 May 2008}}</ref> Ένα μήνα μετά την ανακοίνωση του σχεδίου Μάρσαλ συγκροτήθηκε ενιαίο Υπουργείο Άμυνας, η [[CIA|Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών]] (Central Intelligence Agency ή CIA) καθώς και το [[Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ|Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας]] (National Security Council ή NCS), θεσμοί που απετέλεσαν τα θεμέλια για την εφαρμογή της αμερικανικής πολιτικής στον Ψυχρό Πόλεμο.<ref name="Karabell" >{{Harvnb|Karabell|1999|p=916}}</ref>
 
Η ηγεσία της ΕΣΣΔ έκρινε ότι ενδεχόμενη οικονομική ενοποίηση με την Δύση θα επέτρεπε σε χώρες του Ανατολικού Μπλοκ να φύγουν από τον σοβιετικό έλεγχο και ότι οι ΗΠΑ επιχειρούσαν μέσω της οικονομικής βοήθειας να μεταστρέψουν προς όφελός τους τον συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη.<ref name="Gaddis32">{{Harvnb|Gaddis|2005|p=32}}</ref> Συνέπεια αυτών ήταν η ΕΣΣΔ να απαγορεύσει στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ να λάβουν βοήθεια μέσω του σχεδίου Μάρσαλ. Η εναλλακτική που προσέφεραν οι Σοβιετικοί για να ενισχύσουν τις οικονομίες των χωρών αυτών ήταν το λεγόμενο «σχέδιο Μολότοφ» (το οποίο αργότερα απετέλεσε την βάση για την [[Κομεκόν]]).<ref name="Lafeber 1993" /> Επιπλέον η ΕΣΣΔ δεν επιθυμούσε σε καμία περίπτωση την επάνοδο της γερμανικής ισχύος στην ήπειρο: σύμφωνα με τον σχεδιασμό των Σοβιετικών δεν θα έπρεπε να της δοθεί το δικαίωμα να εξοπλισθεί και ως εκ τούτου να αποτελέσει εκ νέου απειλή.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|pp=105–106}}</ref>
Γραμμή 115:
Στις αρχές του 1948, έπειτα από συνεχείς αναφορές για την εμφάνιση και ενίσχυση αντιδραστικών στοιχείων, έγινε στην Τσεχοσλοβακία πραξικόπημα -με τον έλεγχο των Σοβιετικών- ώστε να ανατραπεί η κυβέρνηση (η μόνη με δημοκρατικές δομές σε χώρα του Ανατολικού Μπλοκ).<ref name="wettig86">{{Harvnb|Wettig|2008|p=86}}</ref> Η απροκάλυπτη βιαιότητα του πραξικοπήματος προκάλεσε αίσθηση στην Δύση και είχε σαν αποτέλεσμα να σιωπήσουν οι λίγοι διαφωνούντες με το σχέδιο Μάρσαλ στο Κογκρέσο των ΗΠΑ.<ref name="miller19">{{Harvnb|Miller|2000|p=19}}</ref>
 
Χάρη στο θεμελιώδες δίδυμο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ (Δόγμα Τρούμαν και Σχέδιο Μάρσαλ) δόθηκε στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, στην Ελλάδα και την Τουρκία οικονομική και στρατιωτική βοήθεια αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων. Χάρη στην αμερικανική βοήθεια, η φιλομοναρχική παράταξη κέρδισε τον εμφύλιο στην Ελλάδα,<ref name="Karabell" /> ενώ στην Ιταλία ο [[Αλτσίντε ντε Γκάσπερι]] κατάφερε να επικρατήσει στις εκλογές του 1948 ενάντια στον ισχυρότατο συνασπισμό κομουνιστώνκομμουνιστών και σοσιαλιστών. Την ίδια περίοδο αυξήθηκε δραματικά η δραστηριότητα των υπηρεσιών πληροφοριών εκατέρωθεν, οι απελάσεις διπλωματών και ο αριθμός των προερχομένων από τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ που ζητούσαν άσυλο στην Δύση.<ref>{{Harvnb|Cowley|1996|p=157}}</ref>
 
=== Αποκλεισμός του Βερολίνου ===
Γραμμή 124:
Αντιδρώντας σε αυτές τις εξελίξεις, ο Στάλιν επέβαλε από τις 24 Ιουνίου 1948 αποκλεισμό στο Βερολίνο,<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=33}}</ref> το οποίο βρίσκονταν στην σοβιετική ζώνη κατοχής αλλά ήταν υπό διαιρεμένο σε τέσσερις ζώνες ελέγχου από τις νικήτριες δυνάμεις. Ο αποκλεισμός, που διήρκησε μέχρι τις 12 Μαΐου 1949, ήταν η πρώτη μεγάλη κρίση του Ψυχρού Πολέμου. Οι Σοβιετικοί δεν επέτρεπαν την μεταφορά τροφίμων και εφοδίων στις ζώνες του Βερολίνου υπό δυτικό έλεγχο. Οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και άλλες χώρες ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση ξεκινώντας την μαζική μεταφορά εφοδίων και στο δυτικό Βερολίνο από αέρος.<ref>{{Harvnb|Miller|2000|pp=65–70}}</ref>
 
Στο ίδιο το Βερολίνο συνεχίστηκαν οι υποκινούμενες από τους Σοβιετικούς εντάσεις. Στο ανατολικό Βερολίνο οι κομουνιστέςκομμουνιστές επιχείρησαν να παρεμποδίσουν την ομαλή διεξαγωγή των δημοτικών εκλογών της 5ης Δεκεμβρίου 1948 (όπως είχαν κάνει και στις εκλογές του 1946),<ref name="miller13"/> που έφεραν όμως συντριπτική νίκη (86,3%) των μη κομουνιστικώνκομμουνιστικών δυνάμεων.<ref>[[Henry Ashby Turner|Turner, Henry Ashby]], ''The Two Germanies Since 1945: East and West'', Yale University Press, 1987, ISBN 0-300-03865-8, page 29</ref> Τα αποτελέσματα των εκλογών χώρισαν επί της ουσίας το Βερολίνο στο διακριτό δυτικό και ανατολικό τμήμα. Τριακόσιες χιλιάδες Βερολινέζοι διαδήλωσαν υπέρ της συνέχισης της διεθνούς αερογέφυρα που μετέφερε προμήθειες στην πόλη.<ref>Fritsch-Bournazel, Renata, ''Confronting the German Question: Germans on the East-West Divide'', Berg Publishers, 1990, ISBN 0-85496-684-6, page 143</ref> Τελικά τον Μάιο του 1949 ο Στάλιν υποχώρησε και διεκόπη ο αποκλεισμός της πόλης.<ref name="Gaddis 2005, p. 34">{{Harvnb|Gaddis|2005|p=34}}</ref><ref>{{Harvnb|Miller|2000|pp=180–81}}</ref>
 
Το 1952 η ΕΣΣΔ πρότεινε επανειλημμένα σχέδιο ενοποίησης της ανατολικής (ελεγχόμενης από τους Σοβιετικούς) και της δυτικής (ελεγχόμενης από τις δυτικές δυνάμεις) Γερμανίας κάτω από ενιαία κυβέρνηση που θα ανέβαινε στην εξουσία ύστερα από εκλογές που θα γίνονταν με την επίβλεψη των Ηνωμένων Εθνών, υπό τον όρο ότι το νέο ενιαίο γερμανικό κράτος δεν θα συμμετείχε σε στρατιωτικές συμμαχίες με άλλες δυτικές δυνάμεις. Οι δυτικοί απέρριψαν την πρόταση.
Γραμμή 134:
Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 εντάθηκαν επίσης οι προσπάθειες των προπαγανδιστικών μηχανισμών εκατέρωθεν. Εκτός από τις αναμεταδόσεις του BBC και του Voice of America στις χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης,<ref>{{Harvnb|Puddington|2003|p=131}}</ref> ξεκίνησε το 1949 μεγάλη προπαγανδιστική προσπάθεια μέσω του νεοσυσταθέντος Radio Free Europe/Radio Liberty, που ήταν αφιερωμένο στην πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων του Ανατολικού Μπλοκ με ειρηνικά μέσα.<ref name="Puddington9" /> Τα μέσα αυτά προσέφεραν εναλλακτική πηγή πληροφόρησης στους λαούς των χωρών αυτών<ref name="Puddington9">{{Harvnb|Puddington|2003|p=9}}</ref> και ήταν δημιούργημα προσωπικοτήτων με κομβικό ρόλο στην διαμόρφωση της αμερικανικής στρατηγικής στα πρώτα στάδια του πολέμου και ιδίως όσων πίστευαν ότι τα κύρια μέσα διεξαγωγής του πολέμου θα ήταν πολιτικά και όχι στρατιωτικά.<ref name="Puddington7">{{Harvnb|Puddington|2003|p=7}}</ref> Από την άλλη πλευρά, τα μέσα ενημέρωσης των σοσιαλιστικών χωρών ήταν ελεγχόμενα από το κράτος και απηχούσαν την θεμελιώδη θέση των Σοβιετικών ότι ο καπιταλισμός είχε σαν δομικά στοιχεία του την εκμετάλλευση της εργασίας και την προώθηση των ιμπεριαλιστικών φιλοδοξιών ακόμα και με στρατιωτικά μέσα.<ref>James Wood, p. 111</ref>
 
Εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Κένναν και ο John Foster Dulles, αναγνώρισαν ότι ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν επί της ουσίας ιδεολογικοπολιτικός πόλεμος.<ref name=Puddington7 /> Οι ΗΠΑ, μέσω της CIA, χρηματοδότησαν πληθώρα εγχειρημάτων προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την επιρροή του κομουνισμούκομμουνισμού και της ιδεολογίας του στην ιντελιγκέντσια των χωρών της Ευρώπης και του αναπτυσσόμενου κόσμου.<ref>{{Harvnb|Puddington|2003|p=10}}</ref> Η CIA χρηματοδότησε επίσης προπαγανδιστική εκστρατεία στο εσωτερικό των σοσιαλιστικών χωρών με την ονομασία «Εκστρατεία για την Ελευθερία» (Crusade for Freedom).<ref>{{cite book|last=Cummings|first=Richard H.|title=Radio Free Europe's "Crusade for freedom": Rallying Americans behind Cold War Broadcasting, 1950–1960|year=2010|publisher=McFarland & Co|location=Jefferson, N.C.|isbn=978-0-7864-4410-6|url=http://books.google.com/books?id=BO78hXsRebkC}}</ref>
 
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι ΗΠΑ ξεκίνησαν τις προσπάθειες για τον επανεξοπλισμό της Δυτικής Γερμανίας ενώ το 1955 εξασφάλισαν την είσοδό της στο ΝΑΤΟ,<ref name="Byrd" /> ενώ είχε προηγηθεί τον Μάιο του 1953 άκαρπη προσπάθεια του Μπέρια για επανένωση των δύο γερμανικών κρατών σε ενιαία ουδέτερη οντότητα προκειμένου να αποτραπεί η ένταξη της Δυτικής Γερμανίας στο ΝΑΤΟ.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=105}}</ref>
Γραμμή 160:
Το 1953, έτος τερματισμού του πολέμου στην Κορέα, έλαβαν χώρα σημαντικές αλλαγές στην ηγεσία των δύο υπερδυνάμεων, που άλλαξαν δραματικά την δυναμική του μεταξύ τους ανταγωνισμού.<ref name=autogenerated1>Karabell, p. 916</ref> Ο [[Ντουάιτ Αϊζενχάουερ]] εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ τον Ιανουάριο. Ο νέος πρόεδρος έσπευσε να μειώσει κατά ένα τρίτο τις αμυντικές δαπάνες -που είχαν τετραπλασιασθεί τους τελευταίους 18 μήνες της κυβέρνησης Τρούμαν- χωρίς όμως να παύσουν οι ΗΠΑ να εφαρμόζουν τα θεμελιώδη ψυχροπολεμικά τους δόγματα.
 
Στην ΕΣΣΔ το 1953 πέθανε ο Ιωσήφ Στάλιν, ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της από την δεκαετία του 1920. Αφού κατάφερε να εξουδετερώσει τους πολιτικούς του αντιπάλους ([[Λαβρέντι Μπέρια]], [[Γκεόργκι Μαλενκόφ]] και [[Βιατσεσλάβ Μολότοφ]]) ο [[Νικίτα Χρουστσόφ]] έγινε ο νέος ισχυρός άνδρας της χώρας.<ref name="Lafeber 1993" /> Σε ομιλία του την 25η Φεβρουαρίου 1956 στο 20ο Συνέδριο του [[ΚΚΣΕ]] ο Χρουστσόφ προκάλεσε σοκ στους συνέδρους καταγγέλλοντας και αποκηρύσσοντας για πρώτη φορά τα εγκλήματα που διέπραξε ο Στάλιν.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=107}}</ref> Ξεκίνησε τότε το πρόγραμμα της [[αποσταλινοποίηση]]ς, δηλαδή της προσπάθειας του καθεστώτος να απομακρυνθεί από τις πολιτικές πρακτικές του [[Σταλινισμός|Σταλινισμού]] μέσω της αναγνώρισης των σφαλμάτων που έγιναν στο παρελθόν. Το 1961 δήλωσε ότι παρόλο που η ΕΣΣΔ υστερούσε σε σχέση με την Δύση μέσα σε μια δεκαετία το σοβαρότατο στεγαστικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε η χώρα θα είχε επιλυθεί και τα καταναλωτικά αγαθά θα ήταν άφθονα, ενώ σε δύο δεκαετίες θα είχε επί της ουσίας ολοκληρωθεί η οικοδόμηση της κομουνιστικήςκομμουνιστικής κοινωνίας.<ref name = "Karabell" />
Στις ΗΠΑ ο υπουργός εξωτερικών John Foster Dulles υιοθέτησε μια «Νέα Οπτική» (New Look) στον τρόπο εφαρμογής της στρατηγικής του περιορισμού, σύμφωνα με την οποία τον κύριο αποτρεπτικό ρόλο θα είχαν τα πυρηνικά όπλα σε περίπτωση σύρραξης.<ref name="Karabell" /> Ο Dulles εισήγαγε επίσης την στρατηγική των μαζικών αντιποίνων (massive retaliation), απειλώντας ότι οι ΗΠΑ θα επέφεραν μεγάλο πλήγμα στην ΕΣΣΔ σε περίπτωση εκδήλωσης σοβιετικής επιθετικότητας. Για παράδειγμα η υπεροχή που είχαν τότε σε πυρηνικά όπλα οι ΗΠΑ ήταν σημαντικό διαπραγματευτικό όπλο στα χέρια της κυβέρνησης Αϊζενχάουερ όταν αυτή κλήθηκε να αποτρέψει ενδεχόμενη σοβιετική παρέμβαση στην [[Κρίση του Σουέζ]] το 1956.<ref name="Lafeber 1993" />
Γραμμή 171:
Ο Χρουστσόφ διετύπωνε την ίδια περίοδο επιθετική ρητορική ισχυριζόμενος ότι οι εφοδιασμένοι με πυρηνικές κεφαλές βαλλιστικοί πύραυλοι που διέθετε πλέον η ΕΣΣΔ μπορούσαν να πλήξουν οποιοδήποτε στόχο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Παράλληλα με την ρητορική, υιοθέτησε το εκ διαμέτρου αντίθετο δόγμα της «ειρηνικής συνύπαρξης» των δύο συστημάτων, απορρίπτοντας το προγενέστερο σταλινικό δόγμα σύμφωνα με το ο πόλεμος ήταν αναπόφευκτος.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=70}}</ref> Πλέον το σοβιετικό δόγμα μετακινήθηκε από την θέση ότι η διεθνής ταξική πάλη αναπόφευκτα σήμαινε ότι τα δύο συστήματα βρίσκονταν σε τροχιά σύγκρουσης, στην θέση ότι η παρατεταμένη ειρήνη θα επέτρεπε την κατάρρευση του καπιταλισμού εσωτερικά,<ref>{{Harvnb|Perlmutter|1997|p=145}}</ref> ενώ η ΕΣΣΔ θα κέρδιζε πολύτιμο χρόνο για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες.,<ref>{{Harvnb|Njolstad|2004|p=136}}</ref> Το δόγμα αυτό παρέμεινε σε ισχύ μέχρι την άνοδο του Γκορμπατσόφ στην εξουσία στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ο Γκορμπατσόφ μετέτρεψε την ειρηνική συνύπαρξη σε αυτοσκοπό, ενώ μέχρι τότε θεωρούνταν μορφή ταξικής πάλης.<ref>Breslauer, p. 72</ref>
[[Αρχείο:BTR-40 Budapest 1956.jpg|thumb|left|250px|Σοβιετικά στρατεύματα στην Βουδαπέστη (1956)]]
Η βίαιη καταστολή της εξέγερσης στην Ουγγαρία προκάλεσε τριβές ανάμεσα στα κομουνιστικάκομμουνιστικά κόμματα παγκοσμίως, ιδιαίτερα δε στην δυτική Ευρώπη.<ref name=Lendvai196>{{cite book|last=Lendvai|first=Paul|authorlink=Paul Lendvai|title=One Day that Shook the Communist World: The 1956 Hungarian Uprising and Its Legacy|publisher=Princeton University Press|year=2008|page=196|isbn=0-691-13282-8}}</ref> Η συμμετοχή σε αυτά μειώθηκε καθώς πολλοί απογοητεύτηκαν από την βιαιότητα της καταστολής στην Ουγγαρία. Τα κομμουνιστικά κόμματα της Δύσης έχασαν μεγάλο μέρος της επιρροής του, κάτι που αναγνώρισε -μεταξύ των άλλων- και ο Γιουγκοσλάβος πολιτικός [[Μίλοβαν Τζίλας]] δηλώνοντας ότι «η πληγή που προκάλεσε η Ουγγρική Επανάσταση στον κομουνισμόκομμουνισμό δεν πρόκειται ποτέ να επουλωθεί πλήρως».<ref name=Lendvai196/>
 
Οι ΗΠΑ επικεντρώθηκαν εκείνη την περίοδο στην ενίσχυση της δύναμης τους στο εξωτερικό και στην επιτυχία του φιλελεύθερου καπιταλισμού.<ref>Joshel, p. 128</ref> Παρόλα αυτά από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο ιδεολογικοπολιτικός πόλεμος είχε επί της ουσίας τελειώσει, ενώ η αντιπαράθεση επικεντρώθηκε στην επίτευξη γεωπολιτικών στόχων και επιδιώξεων.<ref>Rycroft, p. 7</ref>
Γραμμή 182:
Το σχίσμα στις σχέσεις ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και την ΛΔ Κίνας είχε σοβαρές επιπτώσεις για το σοσιαλιστικό μπλοκ. Ο Μάο προασπίστηκε τον Στάλιν όταν ο Χρουστσόφ τον αποκύρηξε μετά τον θάνατό του. Ο κινέζος ηγέτης αντιμετώπιζε τον σοβιετικό ομόλογό του ως ένα επιφανειακό τυχάρπαστο, κατηγορώντας τον ότι έχει χάσει την επαναστατική πρωτοκαθεδρία.<ref name="Gaddis142" /> Από την άλλη πλευρά ο Χρουστσώφ, ενοχλημένος από την στάση του Μάο σχετικά με το ζήτημα του πυρηνικού πολέμου αναφέρονταν στον Μάο αποκαλώντας τον «φρενοβλαβή σε θρόνο».<ref>{{cite book|last=Kempe|first=Frederick|authorlink=Frederick Kempe |title=Berlin 1961|year=2011|publisher=Penguin Group (USA)|isbn=0-399-15729-8|page=42}}</ref>
 
Ο Χρουστσόφ επιχείρησε επανειλημμένα να αποκαταστήσει τις σινοσοβιετικές σχέσεις αλλά ο Μάο απέρριψε κατηγορηματικά τις προσπάθειες αυτές.<ref name="Gaddis142">{{Harvnb|Gaddis|2005|p=142}}</ref> Η εχθρότητα ανάμεσα στις δύο κύριες δυνάμεις του σοσιαλιστικού μπλοκ εκδηλώθηκε και μέσω του πολέμου προπαγάνδας ανάμεσα τους,<ref>Lüthi, pp. 273–276</ref> ενώ υπήρχε ανταγωνισμός για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο κομουνιστικόκομμουνιστικό κίνημα.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|pp=140–142}}</ref>
 
=== Αυγή της αστροναυτικής ===
Γραμμή 236:
=== Βελτίωση των σινο-αμερικανικών σχέσεων ===
 
Ο πρόεδρος Νίξον αποφάσισε να εκμεταλλευτεί το σινοσοβιετικό σχίσμα και γενικότερα την επιδείνωση των σχέσεων ανάμεσα στις δύο κύριες κομουνιστικέςκομμουνιστικές δυνάμεις προκειμένου να γύρει η πλάστιγγα υπέρ της Δύσης στον παγκόσμιο γεωπολιτικό ανταγωνισμό. Οι Κινέζοι επίσης επεδίωκαν την ίδια περίοδο την βελτίωση των σχέσεών τους με τις ΗΠΑ προκειμένου να αποκτήσουν το πλεονέκτημα στην αντιπαράθεση με τους Σοβιετικούς.
Τον Φεβρουάριο του 1972 ο Νίξον ανακοίνωσε, προκαλώντας αίσθηση διεθνώς, την αποκατάσταση των σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΛΔ Κίνας, ανακοινώνοντας παράλληλα το ταξίδι που θα πραγματοποιούσε για να συναντήσει τον Μάο και τον Ζου Ενλάι. Πρέπει να σημειωθεί ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η ΕΣΣΔ είχε καταφέρει να συγκροτήσει για πρώτη φορά πυρηνικό οπλοστάσιο ισοδύναμο με των Αμερικανών, ενώ παράλληλα εξελίσσονταν ο [[Πόλεμος του Βιετνάμ]] που είχε σαν συνέπειες –μεταξύ πολλών άλλων- την εξασθένιση της επιρροής των ΗΠΑ στις χώρες του Τρίτου Κόσμου και την ψύχρανση των σχέσεων τους με τις δυνάμεις της δυτικής Ευρώπης.
 
Γραμμή 249:
 
== Ο «δεύτερος Ψυχρός Πόλεμος» (1979-85) ==
[[Αρχείο:Cold War Map 1980.svg|500px|thumb|right|Η διεθνής γεωπολιτική κατάσταση το 1980:<br />{{legend|#000099|Κράτη μέλη του NATO}}{{legend|#6666FF|Άλλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ}}{{legend|#FF0000|Κράτη μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας}}{{legend|#FF6666|Σοσιαλιστικό κράτος σύμμαχος της ΕΣΣΔ}}{{legend|#FFCCCC|Άλλοι σύμμαχοι της ΕΣΣΔ}}{{legend|#FFCC33|Κίνα και οι σύμμαχοι της}}{{legend|#CCCCFF|Αδέσμευτα έθνη}}<br /><span style="color:blue;"><big>'''×'''</big></span> ΑντικομουνιστέςΑντικομμουνιστές αντάρτες <span style="color:red;"><big>'''×'''</big></span>Κομουνιστέςκομμουνιστές αντάρτες <span style="color:green;"><big>'''×'''</big></span>Άλλες συρράξεις]]
Με τον όρο «δεύτερος Ψυχρός Πόλεμος» είναι γνωστή η ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων ανάμεσα στα δύο μπλοκ στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1980.
 
=== Η στρατιωτική επέμβαση των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν ===
{{κύριο|Σοβιετικός πόλεμος στο Αφγανιστάν}}
Τον Απρίλιο του 1978 πήρε την εξουσία στο Αφγανιστάν, μετά από επανάσταση, το κομουνιστικόκομμουνιστικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα του Αφγανιστάν. Οι αντίπαλοι της κομουνιστικήςκομμουνιστικής κυβέρνησης γρήγορα οργάνωσαν εξέγερση στις ανατολικές περιοχές της χώρας, που σύντομα εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στις καθεστωτικές δυνάμεις και τους αντάρτες Μουτζαχεντίν. Οι αντάρτες του Πεσαβάρ εκπαιδεύτηκαν στο γειτονικό Πακιστάν και την Κίνα, ενώ έλαβαν οπλισμό και χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Σαουδική Αραβία, ενώ οι Σοβιετικοί έστειλαν χιλιάδες στρατιωτικούς συμβούλους για να υποστηρίξουν την κομμουνιστική κυβέρνηση.
 
== Η τελευταία φάση του Ψυχρού Πολέμου (1985-91) ==
Γραμμή 275:
=== Κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη ===
[[Αρχείο:Thefalloftheberlinwall1989.JPG|thumb|right|250px|Η πτώση του Τείχους (Νοέμβριος 1989). Το 1989 ανετράπη με ειρηνικά μέσα ο σοσιαλισμός σε όλες τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης]]
Στα 1989 το σύστημα συμμαχιών που είχαν εγκαθιδρύσει οι Σοβιετικοί ήδη από τα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κατέρρεε. Τα σοσιαλιστικά καθεστώτα έχαναν την δύναμη και την επιρροή τους, ενώ ήταν πλέον απίθανη η άμεση επέμβαση της ΕΣΣΔ προς υποστήριξή τους. Οργανώσεις όπως η Αλληλεγγύη στην Πολωνία σύντομα κέρδισαν σημαντική λαϊκή υποστήριξη. Το 1989 οι κομουνιστικέςκομμουνιστικές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας συζήτησαν για πρώτη φορά το ενδεχόμενο διεξαγωγής ελεύθερων εκλογών. Στην Τσεχοσλοβακία και την Ανατολική Γερμανία πραγματοποιήθηκαν την ίδια περίοδο μεγάλες διαδηλώσεις ενώ σε Ρουμανία και Βουλγαρία κατέρρεαν ήδη τα σοσιαλιστικά καθεστώτα, στην Ρουμανία εν μέσω βίαιων συγκρούσεων. Κολοφώνας των σαρωτικών αλλαγών που έλαβαν χώρα σε ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη στα 1989 ήταν η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, που χώριζε επί μισό αιώνα περίπου το Βερολίνο σε δυτικό και ανατολικό μέρος. Εξαιρουμένης της Ρουμανίας, ο σοσιαλισμός ανετράπη με ειρηνικά μέσα το 1989 σε ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη.
 
=== Διάλυση της ΕΣΣΔ ===
Γραμμή 305:
* [[1950]] Διώξεις κομμουνιστών στις ΗΠΑ στην ίδια την κυβέρνηση, αλλά και εναντίον σκηνοθετών.
* [[1950]]-[[1953]] Ο [[Πόλεμος της Κορέας]] φέρνει σε αντιπαράθεση τις [[ΗΠΑ]] και τους συμμάχους της με την [[Κίνα]] και τη [[Σοβιετική Ένωση]].
* [[1955]] Υπογράφεται το [[Σύμφωνο της Βαρσοβίας]] βάσει του οποίου συγκεντρώνονται στρατιωτικές δυνάμεις της [[ΕΣΣΔ]] και των άλλων Σοσιαλιστικών (κομουνιστικώνκομμουνιστικών) Χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.
* [[1962]] [[Κρίση των πυραύλων της Κούβας|Κρίση της Κούβας]] μετά το αποτυχημένο σχέδιο εγκατάστασης σοβιετικών πυραύλων.
* [[1965]]-[[1975]] [[Πόλεμος του Βιετνάμ]], οι αμερικανικές δυνάμεις έρχονται σε αντιπαράθεση με το Βόρειο Βιετνάμ το οποίο υποστηρίζει και βοηθά η [[Κίνα]].
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Ψυχρός_Πόλεμος"