Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 93:
Ο πρώτος αφορισμός αναφέρει ότι «''Ὑπεγράφη συνοδικῶς ἐπὶ τῆς ἁγίας Τραπέζης''».<ref>{{cite book|last=Κανδηλώρος|first=Τάκης|title=Ιστορία του εθνομάρτυρος Γρηγορίου Ε΄|page=40|year=1909}}</ref> Ο ίδιος ο Υψηλάντης, έχοντας προβλέψει το ενδεχόμενο, καθησύχαζε με επιστολή του της 29ης Ιανουαρίου τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ότι «''ο μεν Πατριάρχης βιαζόμενος παρά της [[Υψηλή Πύλη|Πόρτας]] σας στέλλει αφοριστικά και εξάρχους παρακινώντας σας να ενωθήτε με την Πόρτα, εσείς όμως να τα θεωρείτε ταύτα ως άκυρα, καθότι γίνονται με βία και δυναστείαν και άνευ θελήσεως του πατριάρχου''»<ref>{{cite book |last=Δεσποτόπουλος|first=Αλέξανδρος|editor-first=Αλέξανδρος|editor-last=Δεσποτόπουλος|series=Ιστορία του Ελληνικού Έθνους|title=Η Ελληνική Επανάσταση και η δημιουργία του Ελληνικού κράτους (1821-1832). Τόμος ΙΒ'|publisher=Εκδοτική Αθηνών|year=1977|page=36|chapter=Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία}}</ref>.
Γενικώς οι απόψεις και οι κρίσεις που διατυπώθηκαν για το θέμα, κατατάσσονται σε 4 κατηγορίες. Η πρώτη υποστηρίζει ότι πρόκειται για πραγματικό αφορισμό και είναι προϊόν συνειδητής τουρκόφιλης και αντεπαναστατικής θέσης του Πατριάρχη και των λοιπών συνοδικών. Υποστηρικτές αυτής της άποψης είναι κυρίως οι Π. Πιπινέλης, Γ. Κορδάτος, Γ. Σκαρίμπας και Γ. Καρανικόλας και διάφοροι μαρξιστές ιστορικοί. Η δεύτερη άποψη δέχεται ότι ο αφορισμός είναι πραγματικός (δηλ. έγκυρος) αλλά έγινε υπό την απειλή βίας. Αυτή υποστηρίζεται από αγωνιστές της Επανάστασης και μεταγενέστερους ιστορικούς. Για παράδειγμα, ο Αναστ. Εμμ. Παπάς σε επιστολή του προς τον αδελφό του Αθανάσιο, την 18 Απριλίου 1821 γράφει "Οι εξορκισμοί δεν έχουν πέραση, διότι είναι φτιαγμένοι κατά διαταγήν του Σουλτάνου".<ref>Γ. Λάιος, Ανέκδοτες επιστολές και έγγραφα 1821, Αθήνα 1958, σ. 93. Αναφέρεται στο Γεωργαντζής, σ. 34.</ref> Το ίδιο υποστηρίζουν οι Ι. Φιλήμων, Τ. Γκόρντον, Μ. Οικονόμου, Τζ. Φίνλεϋ, Απ. Βακαλόπουλος και άλλοι. Επίσης αναφέρεται στην "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" (τ. ΙΒ', σ. 36). Η τρίτη άποψη δέχεται επίσης ότι ο αφορισμός είναι πραγματικός αλλά ανακλήθηκε λίγο αργότερα. Την παράδοση αυτή αναφέρουν ο Ι. Φιλήμων, ο Σπηλιάδης, ο Γ. Πιλάβιος στη βιογραφία του Γρηγορίου (1872), ο Μ. Οικονόμου και νεώτεροι μελετητές. Σύμφωνα με αυτή την παράδοση, ο αφορισμός ανακλήθηκε σε μυστική τελετή το ίδιο βράδυ ή τη Μ. Δευτέρα ή τη Μ. Παρασκευή. Κατά την τέταρτη άποψη ο αφορισμός είναι "οικονομικός" (εισαγωγικά συγγραφέα) ή εικονικός, προς το θεαθήναι και όχι πραγματικός. Αυτή η εκδοχή υποστηρίζεται από τον Ι. Φιλήμονα, Ι. Χατζηφώτη και άλλους.<ref>Γεωργαντζής, σ. 35-41.</ref>
Σύμφωνα με τον [[Τάκης Κανδηλώρος|Τάκη Κανδηλώρο]], βιογράφο του Πατριάρχη, ο Γρηγόριος «''ως αντιπρόσωπος του Χριστού ουδέποτε έπρεπεν να υπογράψει έγγραφον εις το οποίον δεν επίστευεν. Αλλ' ως αρχηγός κινδυνεύοντος έθνους ώφειλε να στέρξει μέτρον, όπερ έστω και προσωρινώς έσωζε τους ανίσχυρους και εμπεπιστευμένους αυτώ πληθυσμούς εκ της σφαγής''» και έδρασε εκβιαζόμενος.<ref>{{cite book|last=Κανδηλώρος|first=Τάκης|title=Ιστορία του εθνομάρτυρος Γρηγορίου Ε΄|pages=219-220|year=1909|url=http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/6/1/2/metadata-b6b67504ff0288dbf7709219ee3fdcb4_1245247904.tkl&do=84506_w.pdf&pageno=112&pagestart=1&width=841&height=595&maxpage=149&lang=el}}</ref> Ο Ιωάννης Κολιόπουλος χαρακτηρίζει τον αφορισμό ως «μνημείο της εκκλησιαστικής γλώσσας που είχε φιλοτεχνήσει η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία τους αιώνες της τουρκικής κυριαρχίας» και τον ερμηνεύει στο συγκείμενο της αναγνώρισης από την Εκκλησία της νομιμότητας του καθεστώτος του Σουλτάνου, του οποίου αποτελούσε οργανικό τμήμα, και της εναντίωσης στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό του εθνικού κινήματος των Ελλήνων.<ref>{{cite book |first=Ιωάννης Σ.|last=Κολιόπουλος||year=2000|title=Ιστορία της Ελλάδος από το 1800. Τεύχος Α': Το έθνος, η πολιτεία και η κοινωνία των Ελλήνων|pages=214, 63-64, 53-57|publisher=Βάνιας|isbn=9602880724}}</ref>. Ο [[Τάκης Σταματόπουλος]] θεωρεί ότι ο Πατριάρχης αντέδρασε στην επανάσταση και αναφέρει ''«πως μ'αλεπάλληλα έγγραφά του και αφορισμούς συνιστούσε πάντα πίστη και τυφλήν υποταγή στους Τούρκους.».<ref name="Σταματόπουλος">Τάκης Σταματόπουλος, ''Ο εσωτερικός αγώνας'', εκδόσεις Κάλβος, Αθήνα 1979, τόμος Α΄, σελ. 198</ref>
| |||