Προάστιο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Vagrand (συζήτηση | συνεισφορές)
-πολλές ατεκμηρίωτες σκέψεις/παρατηρήσεις
Γραμμή 71:
 
Σε πολλά μέρη του κόσμου, πάντως, στα περίχωρα εντοπίζονται οικονομικά ασθενείς ομάδες πληθυσμού, αγγίζοντας πολλές φορές την εξαθλίωση, κρατώντας τον κόσμο αυτό έξω από τα σύνορα της πόλης για λόγους οικονομικούς ή κοινωνικούς, καθώς τα άτομα αυτά δε διαθέτουν τη δυνατότητα τα υψηλότερο κόστος ζωής στην πόλη. Παράδειγμα τέτοιων συνοικιών αποτελεί το τα [[banlieus]] (περίχωρα) της Γαλλίας, ή οι εργατικές κατοικίες της Σουηδίας όπου επικρατούν συνθήκες παρόμοιες με τις κεντρικές γειτονιές των ΗΠΑ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κυβέρνηση αναζητά γη για να εφαρμόσει ελάχιστης πυκνότητας δόμηση σε προσφάτως εγκεκριμένα οικοδομικά σχέδια σε τμήματα της νοτιοανατολικής Αγγλίας. Η νέα φράση που επικρατεί είναι "κατασκευή διατηρήσιμων κοινοτήτων", παρά "οικοδομικά προγράμματα". Παρά ταύτα, εμπορικές ανησυχίες τείνουν να καθυστερούν την έναρξη των υπηρεσιών έως ότου ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων θα έχει εγκατασταθεί στις νέες γειτονιές.
 
[[Αρχείο:Population density in Athens.jpg|340px|thumb|Αποτύπωση πυκνότητας δόμησης του λεκανοπεδίου: Είναι εμφανείς οι πληθυσμιακές μετακινήσεις από τα δυτικά προς τα ανατολικά, από το 1922 έως το 2001. Διακρίνονται οι πυκνοδομημένες περιοχές και τα αραιοκατοικημένα προάστια.]]
 
Στην περίπτωση της [[Ρώμη|Ρώμης]], στην [[Ιταλία]], το 1920 και το 1930, τα προάστια κατασκευάστηκαν εσκεμμένα εξαρχής, με σκοπό να δώσουν τη δυνατότητα εποικισμού στις χαμηλές εισοδηματικά τάξεις, προβλέποντας την επερχόμενη μαζική μετακίνηση φτωχών ομάδων του πληθυσμού από άλλες περιοχές της χώρας. Πολλοί έχουν διαβλέψει σε αυτό το αναπτυξιακό μοντέλο (που συστηματικά διαδιδόταν προς πάσα κατεύθυνση) μια γρήγορη αντιμετώπιση του προβλήματος διατήρησης της [[δημόσια τάξη|δημόσιας τάξης]] (κρατώντας τις φτωχές τάξεις μαζί με τους εγκληματίες, ώστε να ελέγχονται ευκολότερα, μακρυά από την εκλεπτυσμένη επίσημη πόλη. Από την άλλη, η προβλεπόμενη επέκταση της πόλης σύντομα κάλυψε αποτελεσματικά την απόσταση από το κέντρο και τώρα αυτοί οι συνοικισμοί εσωκλείστηκαν στη μητροπολιτική περιοχή της πόλης. Καινούργια προάστια οικοδομήθηκαν σε μεγαλύτερη απόσταση από αυτούς τους οικισμούς.
Γραμμή 76 ⟶ 78 :
Στην [[Κίνα]], ο όρος προάστιο είναι καινούργιος. Τα κινεζικά προάστια προσομοιάζουν με αυτά των ΗΠΑ, λόγω του γεγονότος ότι οι κάτοικοί τους εντάσσονται κυρίως στις εύπορες εισοδηματικά τάξεις, ή σε μεσαίες τάξεις. Πολλά από τα καινούργια σπίτια που φιλοξενούν και πισίνες, γκαράζ δύο αυτοκινήτων και επιπλέον δωμάτια είναι αντίγραφα των αμερικανικών. Μολαταύτα, τα περισσότερα είναι περιφραγμένα και γενικά φυλάσσονται εξαιτίας των ποσοστών εγκληματικότητας από τις απότομες εισοδηματικές αποκλίσεις.
 
=== Ελλάδα ===
 
[[Αρχείο:Citroenenkoopman in Athene.jpg|thumb|left|240px|Η παλαιά Αθήνα, αρχές 20ου αιώνα.]]
 
Η Ελλάδα αναπτύχθηκε με ένα μοντέλο μεικτό με αυτό των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών πόλεων. Συγκεκριμένα στην Αθήνα, οι κεντρικές γειτονιές της μητρόπολης όπως το [[Μεταξουργείο]], η [[Κυψέλη]], τα [[Πετράλωνα]] κ.α. άρχισαν σταδιακά να εγκαταλείπονται, με τους κατοίκους να εξωθούνται έξω από το κέντρο προς προαστιακούς προορισμούς, όπως συνέβη και στις ΗΠΑ, υφιστάμενες [[αστικός μαρασμός|αστικό μαρασμό]]. Ως μία όμως από τις πιο ιστορικές πόλεις της Ευρώπης όμως η Αθήνα, δε θα μπορούσε παρά να διατηρήσει ένα εύρωστο και ακριβό ιστορικό κέντρο, με τις αξίες στο [[Θησείο]], την [[Πλάκα]], αλλά και περιοχές που ταυτίστηκαν με την ιστορία της πόλης του 19ου αιώνα, όπως το [[Σύνταγμα]], το [[Μετς]] και το [[Κολωνάκι]] να συγκεντρώνουν τις μεγαλύτερες αξίες στη χώρα. Ομοίως και η Λεωφόρος Νίκης στο κέντρο της [[Θεσσαλονίκη|Θεσσαλονίκης]], αλλά και το ακραιφνές ιστορικό κέντρο πολλών γνωστών πόλεων της χώρας διατηρείται σε κατάσταση ευημερίας, κατά τα πρότυπα των ιστορικών ευρωπαϊκών πόλεων. Παρά ταύτα, φαινόμενα αποβιομηχανοποίησης, απουσίας προγραμμάτων ανάπλασης και λειτουργικότητας των πόλεων, σε συνδυασμό με τη θέση της χώρας στο μεταναστευτικό χάρτη, εξώθησε μεγάλες μάζες πληθυσμού μακρυά από το κέντρο.
 
[[Αρχείο:Population density in Athens.jpg|340px|thumb|Αποτύπωση πυκνότητας δόμησης του λεκανοπεδίου: Είναι εμφανείς οι πληθυσμιακές μετακινήσεις από τα δυτικά προς τα ανατολικά, από το 1922 έως το 2001. Διακρίνονται οι πυκνοδομημένες περιοχές και τα αραιοκατοικημένα προάστια.]]
 
Οι μαζικοί προσφυγικοί συνοικισμοί του 1922 είχαν στηθεί περιμετρικά των Αθηνών και του Πειραιά, προς όλες τις κατευθύνσεις. Νοτιοδυτικά η [[Κοκκινιά (Πειραιάς)|Κοκκινιά]], δυτικά το [[Περιστέρι Αττικής|Περιστέρι]], βόρεια η Νέα Ιωνία, [[Νέα Φιλαδέλφεια]] και [[Νέα Χαλκηδόνα]], ανατολικά η [[Καισαριανή]] κ.α. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Αθήνα επηρεάστηκε από το κίνημα των κηπουπόλεων, ειδικά σχεδιασμένες ώστε να απέχουν από το κέντρο και τους προσφυγικούς συνοικισμούς και να παρουσιάζουν παρόμοια δημογραφικά χαρακτηριστικά, προς στέγαση συγκεκριμένων συντεχνιών ή πληθυσμιακών ομάδων. Επί παραδείγματι, γνωστή κηπούπολη στα βορειοανατολικά ήταν η [[Κηφισιά]], με ανθοστόλιστα αρχοντικά να στεγάζουν τους μεγαλοτσιφλικάδες, η Νέα Αλεξάνδρεια (Φιλοθέη) για τη στέγαση των υπαλλήλων της Τράπεζας της Ελλάδος, ο [[Χολαργός]] από την "Εταιρία Αγροπόλεων" στα ανατολικά, η [[Ηλιούπολη]] στα νοτιοανατολικά, η Εκάλη ως πρότυπη κηπούπολη που στέγασε μεγαλεμπόρους και αργότερα βιομηχάνους κ.α. Οι μετακινήσεις πραγματοποιούνταν είτε με άμαξες, το κόμιστρο των οποίων ήταν απαγορευτικό για το ευρύ κοινό, είτε μέσω των σιδηροδρομικών γραμμών που ένωναν τον Πειραιά με την Κηφισιά και την Αθήνα με το Λαύριο. [[Αρχείο:Piraeus Kastella1.JPG|thumb|240px|left|Διατηρηθείσα ιστορική γειτονιά στην [[Καστέλλα (Πειραιά)|Καστέλλα]] του Πειραιά]] Ο δημογραφικός χάρτης εκείνης της περιόδου εμφανίζει ένα διαχωρισμό των χαμηλών εισοδηματικά ομάδων κυρίως στα δυτικά και κεντρικά, από τις υψηλές εισοδηματικές τάξεις στα βορειοανατολικά και τα νοτιοανατολικά. Οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν στην προπολεμική, αλλά και μεταπολεμική περίοδο, χωρίς φωτισμό, θέρμανση, δυνατότητα μετακινήσεων, κακή υγιεινή και έκθεση στις καιρικές καταστροφές, έστρεφε πολλούς δυτικούς συνοικισμούς σε μια προσάρτηση με την Αθήνα, ώστε να ωφεληθούν από τα αναπτυξιακά έργα και υπηρεσίες που πραγματοποιούνταν μετά τη λήξη του πολέμου. Αντιθέτως, οι κηπουπόλεις επιθυμούσαν να παραμένουν κλειστές και αυτόνομες. Όταν εμφανίζεται η βιομηχανική επανάσταση και στην Ελλάδα, ο αθηναϊκός πληθυσμός βρίσκει εργασία στις βιομηχανίες που εγκαθίστανται μεταξύ του Πειραιά και της Αθήνας, στη δυτική ζώνη προς τον Κηφισό. Εκείνη την περίοδο εφαρμόσθηκαν και ποικίλα προγράμματα κοινωνικής στέγης, με τα παραπήγματα να γκρεμίζονται και να αντικαθίστανται από πολυόροφες εργατικές πολυκατοικίες στο κέντρο των πόλεων και στους προσφυγικούς οικισμούς.
 
[[Αρχείο:Athens earlymodernism01.JPG|thumb|180px|[[Κολωνάκι]]: Εύρωστη συνοικία στο κέντρο των Αθηνών]]
 
Εν μέσω πολυτάραχων πτυχών της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, παρατηρήθηκε μια μεγάλη πληθυσμιακή μετακίνηση από το βιομηχανοποιημένο Πειραιά στα δυτικά προς την αστικοποιημένη Αθήνα στα ανατολικά. Το αποκορύφωμα της αίγλης των Αθηνών επέρχεται το 1960, οπότε και σταθεροποιείται ο πληθυσμός της. Έκτοτε, παρατηρούνται πληθυσμιακές μετακινήσεις προς τους βορειοανατολικούς και νοτιοανατολικούς οικισμούς για παραθερισμό κυρίως των εύρωστων ομάδων του αθηναϊκού πληθυσμού. Τότε κυρίως αρχίζει να χρησιμοποιείται ο όρος προάστιο, με τη μετατροπή των παραθεριστικών προορισμών, σε τόπο μόνιμης κατοικίας, λίγο πιο έξω από την πόλη. Τα παραπλήσια δημογραφικά στοιχεία εμποδίζουν για αρκετά χρόνια τη διείσδυση των χαμηλών εισοδηματικών τάξεων, που προτιμούν να αγοράζουν τη φθηνή γη στη δυτική ζώνη των Αθηνών, που εντοπίζεται κοντά στο χώρο εργασίας τους, χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν για τις πολυδάπανες μετακινήσεις. Παράλληλα αναπτύσσονται προάστια σε περιοχές που εξυπηρετούνται από το σιδηροδρομικό δίκτυο, η οικονομία των οποίων στηρίζεται κυρίως στον τουρισμό των Αθηναίων που επισκέπτονται την τοπική τους αγορά, όπως για παράδειγμα στο [[Μαρούσι]] ή το [[Ηράκλειο Αττικής]].
 
Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στα χρόνια που ακολουθούν και η οικονομική ενίσχυση από τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας δίνουν ώθηση στη δημιουργία της λεγόμενης μεσαίας αστικής τάξης. Επίσης, η διανεμηθείσα γη στα περίχωρα της πόλης για την αποκατάσταση ακτημόνων αποκτά απότομα τεράστια αξία και παρέχεται η δυνατότητα της αντιπαροχής που αποκαθιστά τις οικογένειες των μικροαστών και των μεσοαστών. Η νέα μεσαία αστική τάξη καλύπτει το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού, απολαμβάνοντας την επερχόμενη [[πίστωση|πιστωτική]] έκρηξη, με τεράστια περιθώρια [[αποταμίεση|αποταμιεύσεων]], προσιτά [[δάνειο|δάνεια]] και γρήγορο [[πλαστικό χρήμα]].
 
[[Αρχείο:Iliako Chorio at Pefki.jpg|250px|left|thumb|[[Ηλιακό Χωριό]]: Συγκρότημα εργατικών πολυκατοικιών από τον [[ΟΕΚ]] στα προάστια των Αθηνών, στα σύνορα [[Λυκόβρυση|Λυκόβρυσης]]-[[Πεύκη|Πεύκης]] (Ζώνες Δ-Β).]]
 
Παράλληλα ολοκληρώνονται σημαντικά συγκοινωνιακά έργα, όπως αυτοκινητόδρομοι, σιδηρόδρομοι και οι μετακινήσεις καθίστανται προσιτές από όλους, μαζί με τη διεύρυνση της χρήσης των ΙΧ. Η παιδεία καθίσταται προσιτή σχεδόν σε κάθε οικογένεια, ενώ ακόμη και οι οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα προσπαθούν να σπουδάσουν τα παιδιά τους, που διεκδικούν ένα καλύτερο μέλλον και παρατηρούνται μετακινήσεις πληθυσμού προς τα ανατολικά. Αντιθέτως, οι πεπαλαιωμένες γειτονιές δεν ευνοούνται από κανένα σχεδόν πρόγραμμα ανάπλασης και χάνουν σταδιακά την αξία τους. Αργότερα δέχονται πληθυσμό από την επαρχία, ενώ κατά τη δύση του 20ου αιώνα δέχεται οικονομικούς μετανάστες και καθίσταται πόλη πολυφυλετική. H μικρή όμως και φιλήσυχη Αθήνα, καθίσταται πλέον μια πόλη μεγάλη και αντιμετωπίζει προβλήματα των μεγαλουπόλεων. Η καχυποψία των Αθηναίων απέναντι στους οικονομικούς μετανάστες, τα πρωτόγνωρα περιστατικά εγκληματικών ενεργειών από την αύξηση του πληθυσμού και τις εισοδηματικές αποκλίσεις, εξωθεί τις εύπορες οικογένειες όλο και πιο μακρυά από το κέντρο και τους Αθηναίους της δυτικής ζώνης προς τα ανατολικά. Πολλές δυτικές συνοικίες γνωρίζουν απροσδόκητο αστικό μαρασμό, ενώ η ανεργία αρχίζει να ανεβαίνει. Παρά ταύτα, τα τραπεζικά ιδρύματα επιδιώκουν προσέγγιση του μέσου όρου πιστωτικής επέκτασης της ΕΕ. και συνεχίζουν τη διείσδυση ακόμη και σε οικονομικά ασθενείς οικογένειες.
 
[[Αρχείο:Attica Urban Development e.jpg|thumb|right|260px|Δημογραφικές ζώνες της Αττικής με ομοειδή ή παραπλήσια χαρακτηριστικά]]
 
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 αφήνουν σημαντικά συγκοινωνιακά και λοιπά έργα ως παρακαταθήκη, ενώ οι επεκτάσεις των σιδηροδρόμων και των αυτοκινητοδρόμων ωθούν πολλές οικογένειες σε τόπο μόνιμης κατοικίας, μακρυά από την εργασιακή τους έδρα. Παράλληλα, οι σκληρά εργαζόμενοι οικονομικοί μετανάστες βελτιώνουν την οικονομική τους κατάσταση και μετακινούνται πιο βόρεια, στα άλλοτε προάστια των Αθηνών, ενώ οι πιο εύρωστες και οικονομικά ενεργές οικογένειες ωθούνται έξω από το λεκανοπέδιο για μόνιμη κατοικία σε μέχρι πρότινος παραθεριστικά κέντρα. Την εξάπλωση αυτή ευνοεί η μεγάλη πεδιάδα των Αθηνών, η οποία όμως καλύπτεται πλήρως.
 
Πολλά και τα σφάλματα που πραγματοποιούνται λόγω του κατακερματισμού των δήμων και της ασυνεννοησίας. Την πρόληψη μιας τέτοιας δυσλειτουργίας αποσκοπεί να προλάβει το Σχέδιο Καποδίστριας Β, καθώς προτείνονται πολλές συνενώσεις μικρών προαστιακών δήμων, σε μικρές εύρωστες και λειτουργικές πόλεις, στα πρότυπα του Καναδά. Παρά ταύτα, η πυκνότητα δόμησης για τα ελληνικά δεδομένα διαφέρει αρκετά από τα τυποποιημένα προάστια των αυτόνομων οικογενειακών κατοικιών των ΗΠΑ και την υψηλή τους αισθητική. Δε βοηθά και η έλλειψη οικοδομήσιμης γης στην Ελλάδα, λόγω του ορεινού της χαρακτήρα, ενώ παρατηρείται πιο πυκνή δόμηση και μεικτή εμπορική και οικιστική χρήση.
 
[[Αρχείο:Νεοπεντελιώτικη Γειτονιά.jpg|thumb|250px|left|Γειτονιά της [[Νέα Πεντέλη|Νέας Πεντέλης]], στα [[βόρεια προάστια]] των Αθηνών (Ζώνη Β)]]
 
Πλέον, η μητρόπολη διαχωρίζεται στο κεντρικό, το δυτικό, το βορειοανατολικό και το νοτιοανατολικό λεκανοπέδιο. Οι υψηλότερες αντικειμενική αξία καταγράφονται στην παραλιακή ([[νότια προάστια]]) και συγκεκριμένα στο [[Καβούρι]], στο ιστορικό κέντρο των Αθηνών και στο [[Παλαιό Ψυχικό|Ψυχικό]], στα [[βόρεια προάστια]]. Συνεπώς, υπάρχει ένα μεικτό μοντέλο ακριβού ιστορικού κέντρου και ακριβών προαστίων, με διαφοροποιήσεις στα δημογραφικά χαρακτηριστικά. Παρόμοιες αξίες καταγράφονται στη βορειοανατολική και νοτιοανατολική Αττική, ενώ ορισμένες υποβαθμισμένες γειτονιές του κέντρου ανακαινίζονται και βελτιώνεται το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων τους.
 
Παρόμοια στοιχεία παρουσιάζονται και στις άλλες μητροπόλεις της Ελλάδος, όπως για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη, με ένα ακριβό ιστορικό κέντρο, πυκνοδομημένους δυτικούς συνοικισμούς και εύρωστους ανατολικούς συνοικισμούς.
 
== Κυκλοφοριακά Προβλήματα ==
 
Τα προάστια αντιμετωπίζουν ορισμένες φορές κυκλοφοριακή συμφόρηση και περισσότερο χρόνο για τις μετακινήσεις, απ' ότι παραδοσιακές γειτονιές των πόλεων, καθώς απομακρύνεται ο κυκλοφοριακός φόρτος από τις γειτονιές των προαστίων. Αυτό οφείλεται πιθανώς στην αναγκαστική χρήση των ΙΧ, λόγω της μειωμένης λειτουργίας λεωφορειογραμμών σε απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές, μεγαλύτερες απόστασης λόγω της φιλοσοφίας των προαστίων και της [[οδική ιεραρχία|οδικής ιεραρχίας]] που εμποδίζει τη διάχυση του φόρτου ομοιόμορφα σε όλους τους δρόμους, απ' ότι το παραδοσιακό ρυμοτομικό [[πλέγμα]]. Συνήθως, τα σύγχρονα προάστια σχεδιάζονται με κυκλική ρυμοτομία, συνοικιακές παρόδους και οδικούς αποκλεισμούς, ώστε να αποτρέπουν την ταχεία διέλευση.
 
Στο προαστιακό σύστημα, οι περισσότερες μετακινήσεις από το ένα τμήμα της πόλης στο άλλο απαιτεί την είσοδο των αυτοκινήτων σε μια [[συλλεκτήριος οδός|συλλεκτήριο οδό]], ανεξάρτητα από το πόσο κοντινή ή μακρινή η απόσταση αυτή είναι. Το γεγονός αυτό επιβαρύνεται από την ιεραρχία των οδών, όπου ολόκληρες γειτονιές ή και τμήματα γης είναι εξαρτώνται αποκλειστικά από μία ή δύο συλλεκτήριες οδούς. Καθώς ολόκληρη η κίνηση διοχετεύεται σε αυτές τις οδούς, παρατηρείται συμφόρηση. Εάν συμβεί ένα ατύχημα σε μία από αυτές τις οδούς ή εμποδιστεί ή διέλευση λόγω έργων, ολόκληρο το οδικό σύστημα μπορεί να αποδειχθεί ανεπαρκές, μέχρι να επιστραφεί ο δρόμος στην κυκλοφορία. Το παραδοσιακό οδικό σύστημα του πλέγματος, αντιθέτως, επιτρέπει πολλούς εναλλακτικούς τρόπους διέλευσης.
 
Τα προαστιακά συστήματα του τύπου "εξάπλωσης" αποδεικνύονται επίσης αναποτελεσματικά για ποδηλάτες και πεζούς, καθώς δεν προβλέπεται συνήθως ούτε για αυτούς άμεση διαδρομή. Το γεγονός αυτό συχνά ενθαρρύνει τη χρήση των ΙΧ ακόμη και για αποστάσεις μερικών μέτρων. Βελτιωμένα συστήματα τύπου "εξάπλωσης", αν και οδηγούν συχνά σε λοξοδρόμηση, διαθέτουν ποδηλατοδρόμους και πεζοδρόμους που συνδέουν τα άκρα του συστήματος, επιτρέποντας μια πιο άμεση διαδρομή, αποθαρρύνοντας παράλληλα τη διέλευση των αυτοκινήτων από τους δρόμους του οικιστικού ιστού.
== Παραπομπές ==