Βικιπαίδεια

Νησί του Πάσχα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ →‎Εξωτερικοί σύνδεσμοι: προσθήκη Portal bar
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 3:
{{Coord|27|7|S|109|22|W|type:isle|display=title}}
[[Αρχείο:Easter Island map-en.svg|right|thumb|350px|Φυσικός χάρτης του Νησιού του Πάσχα]]
Το '''Νησί του Πάσχα''', στα [[ισπανικά]] ''Isla de Pascua'' και επίσης '''Ράπα Νούι''' στην [[Ράπα Νούι γλώσσα|ομώνυμη τοπική γλώσσα]], είναι [[νησί]] της [[Πολυνησία]]ς που βρίσκεται στον [[Ειρηνικός ωκεανός|Ειρηνικό ωκεανό]] και είναι επαρχία της [[Χιλή]]ς. Έχει έκταση 163,6 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ.χλμ.]] και [[πληθυσμός|πληθυσμό]] περίπου 2.270 κατοίκους στην απογραφή του 2002, δηλαδή αύξηση 43,1% (834) από την αντίστοιχη απογραφή του 1982<ref>[http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/Rapanui.html Grant McCall-Rapanui-Easter Island]</ref>. Θεωρείται το πλέον απομονωμένο νησί στον κόσμο<ref>Küffner Stephan & Kristina Schreck 2007, ''Chile & Easter Island'', Wiley Publishing, Inc. N.J, ISBN 978-0-470-12816-9, 399.</ref>. Ο γηγενής πληθυσμός αναφέρεται στο νησί ως ''Ραπανούι'' και οι Χιλιανοί ως ''Isla de Pascua''. Το όνομα «Νησί του Πάσχα» οφείλεται στον Ολλανδό θαλασσοπόρο [[Γιάκομπ Ρόγκεβεν]], ο οποίος έφτασε εκεί το [[Πάσχα]] του [[1722]].
[[Αρχείο:Standing Moai at Ahu Tongariki, Easter Island, Pacific Ocean.jpg|700px|center|thumb|Νησί του Πάσχα]]
 
== Ιστορική επισκόπηση ==
Η [[ιστορία]] της ανθρώπινης παρουσίας στο νησί του Πάσχα αρχίζει περίπου το 500, όταν καταφθάνουν και οι πρώτοι άποικοι από τα [[Νήσοι Μαρκέζας|νησιά Μαρκέζας]] ή ''[[Μανγκαρέβα]]'' των νήσων [[Γκάμπιερ Νήσοι|Γκάμπιερ]] της Γαλλικής [[Πολυνησία]]ς. Σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες οι πρώτοι άποικοι έφθασαν εδώ από την Ούρου (''Uru''), που βρίσκεται στα σύνορα της [[Βολιβία]]ς, του [[Περού]] και της Χιλής.
 
Οι ιστορικές γνώσεις για τους επόμενους αιώνες είναι ανύπαρκτες, έως τον 18ο αιώνα τουλάχιστον. Το 1722 ο Ολλανδός θαλασσοπόρος Γιάκομπ Ρόγκεβεν το ονόμασε έτσι, εξαιτίας του ότι έφθασε στο νησί την ημέρα του Πάσχα. Οι διασωθείσες μαρτυρίες μιλούν για ένα νησί ερημωμένο. Το 1770 κατέφθασε στο νησί ο Ισπανός εξερευνητής Ντον Φελίπε Γκονσάλες (αμερικάνικα ισπανικά) ή Γκονθάλεθ (καστιλιάνικα ισπανικά), ο οποίος διεκδίκησε τα εδάφη του για την [[Ισπανία]], αν και ανεπισήμως. Τέσσερα χρόνια μετά, το 1774, πέρασαν από το νησί ο βρετανός θαλασσοπόρος [[Τζέιμς Κουκ]] και ο γάλλος Ναύαρχος Μπουγκανβίλ.
 
Στην αυγή του 19ου αιώνα, περί το 1800 μαρτυρείται πως φαλαινοθήρες εισήγαγαν ασθένειες στους γηγενείς κατοίκους, ενώ το 1805 αμερικανικό πλοίο απήγαγε 22 νησιώτες. Το 1860 Περουβιανοί δουλέμποροι απήγαγαν 1.407 νησιώτες, περίπου το 1/3 του πληθυσμού όπως εκτιμάται, για να εργαστούν στα [[ορυχείο|ορυχεία]] του Περού<ref>Fischer Steven R. 2005, ''Island at the end of the world: the turbulent history of Easter Island'', Reaktion Books, UK, ISBN 978-1-86189-245-4, 89.</ref>. Η επίσημη κυβέρνηση του Περού έστειλε πίσω περί τους 100 αιχμαλώτους, από τους οποίους επέζησαν μόνον 10, εισάγοντας ταυτόχρονα την [[ευλογιά]] στο νησί. Το 1866 Γάλλοι ιεραπόστολοι κατασκευάζουν στο νησί νοσοκομεία και ιεραποστολές, κάτι που θα ελκύσει χαρακτήρες όπως ο Ζαν Μπατίστ Ντυτρού-Ντι Μπορνιέ, που ορίζει εαυτόν κυβερνήτη του νησιού. Οι Γάλλοι ιεραπόστολοι αποχωρούν το 1871. Μαζί τους αποχωρούν 200 γηγενείς για την [[Ταϊτή]] και 150 για τους νήσους [[Γκάμπιερ Νήσοι|Γκάμπιερ]]. Ο Ντι Μπρονιέ δολοφονείται λίγα χρόνια αργότερα από τους 150 εναπομείναντες γηγενείς, όταν επιχειρεί να μετατρέψει το νησί σε φάρμα για πρόβατα. Ο 19ος αιώνας κλείνει με την αποβίβαση στο νησί του Χιλιανού καπετάνιου Πολίκαρπο Τόρο Ουρτάδο κατά το 1888, που διεκδικεί το νησί επισήμως για τη Χιλή.
 
Στον 20ό αιώνα χαρακτηρίζονται ως σημαντικές δύο εξεγέρσεις, αυτή του 1914 και η εξέγερση του 1964 μισό αιώνα μετά. Στην πρώτη οι λιμοκτονούντες γηγενείς εξεγείρονται και ζητούν να φύγουν για την Ταϊτή. Η εξέγερση δεν επιτυγχάνει. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1934 καταφθάνει στο νησί ο Ελβετός [[εθνολογία|εθνολόγος]] [[Αλφρέ Μετρό]] για να μελετήσει τους τοπικούς [[μύθος|μύθους]] και τον [[κοινωνία|κοινωνικό]] ιστό, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα το έργο του για την εθνολογία της ''Νήσου του Πάσχα'' (''L’Île de Pâques'', 1935) σε έκδοση του Bishop Museum Press. Το 1952 το χιλιανό ναυτικό κάνει την εμφάνισή του στο νησί προκειμένου να κρατήσει σε ύφεση οποιεσδήποτε τάσεις εξέγερσης. Το 1955 με την αποστολή του Νορβηγού καθηγητή [[Τορ Χάιερνταλ]] γίνεται μια δεύτερη προσπάθεια μελέτης του νησιού. Μία δεκαετία αργότερα ακολουθεί δεύτερη εξέγερση που έχει ως αποτέλεσμα τη διενέργεια εκλογών. Τις εκλογές, το 1964, κέρδισε ο γηγενής Ράπου, δίνοντας τέλος στην καταπίεση. Το νησί συνδέθηκε αεροπορικά και εμπορικά με τον υπόλοιπο κόσμο χάρη σε αμερικανικό [[αεροδρόμιο]] και διαμετακομιστικό εμπορικό σταθμό.
 
== Γεωλογία-κλίμα ==
Από γεωλογική άποψη παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι το έδαφος του νησιού είναι ηφαιστειογενές, προερχόμενο από τα τρία τοπικά [[ηφαίστειο|ηφαίστεια]] του νησιού. Οι ακτές του είναι απόκρημνες, ενώ υπάρχουν στο νησί πολλά [[σπήλαιο|σπήλαια]], στα οποία έχουν βρεθεί ξύλινα μικροαντικείμενα, εικόνες και ένα είδος ιερογλυφικής γραφής πάνω σε ξύλο. Το νησί του Πάσχα δημιουργήθηκε, στα προηγούμενα 700 χιλιάδες χρόνια από τρεις διαφορετικές ηφαιστειακές δράσεις, που είχαν ως αποτέλεσμα το σχηματισμό τριών διακριτών κρατήρων. Στοιχεία που επιτρέπουν την ανασύνθεση των γεωλογικών χαρακτηριστικών υποδεικνύουν ότι το νησί είναι ένα [[θερμό σημείο (γεωλογία)|θερμό σημείο]] με χαμηλή μαγματική παραγωγικότητα, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στα νησιά της [[Χαβάη]]ς<ref>Vezzoli Luigina and Valerio Acocella 2009, «Easter Island, SE Pacific: An end-member type of hotspot volcanism». ''Geological Society of America Bulletin'', 121 (5-6): 869.</ref>.
 
Το [[κλίμα]] του νησιού είναι υποτροπικό, δηλαδή ηλιόλουστο και ξηρό. Οι θερμότεροι μήνες είναι κατά την περίοδο από Ιανουάριο μέχρι Μάρτιο, όταν η μέση θερμοκρασία είναι 23&nbsp;°C. Οι ψυχρότεροι μήνες είναι κατά την περίοδο από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο, όταν η μέση [[θερμοκρασία]] κυμαίνεται στους 18&nbsp;°C. Η μέση ετήσια βροχόπτωση φθάνει περίπου τα 1.250 χιλιοστόμετρα, με τις μεγαλύτερες βροχοπτώσεις να εμφανίζονται τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Οι άνεμοι τον Ιούνιο και τον Αύγουστο είναι ακανόνιστοι, ενώ στο υπόλοιπο έτος κυρίαρχοι είναι οι ανατολικοί και νοτιοανατολικοί [[αληγείς άνεμοι]]<ref>Easter Island, (2009), στο ''Encyclopædia Britannica''. Ανάκτηση 19 Νοεμβρίου 2009, από ''Encyclopædia Britannica Online'': http://www.britannica.com/EBchecked/topic/176886/Easter-Island</ref>.
 
== Γεωργία ==
[[Αρχείο:Mataveri Airport Easter Island Chile.jpg|thumb|350px|Άποψη του αεροδρομίου με άγαλμα [[Μοάι]] ]]
Το νησί διαθέτει πυκνή βλάστηση, αλλά περιορισμένη [[Γεωργία|γεωργική]] εκμετάλλευση. Τα βασικότερα είδη που συγκαταλέγονται στις υπάρχουσες γεωργικές καλλιέργειες είναι οι [[Πατάτα|πατάτες]], η [[ζάχαρη]], ο [[καπνός (φυτό)|καπνός]] και τροπικοί καρποί. Όπως συμπεραίνεται από την [[αρχαιολογική μαρτυρία]] το νησί του Πάσχα ήταν γνωστό στους [[Ίνκα]], γεγονός που ερμηνεύει σε ένα βαθμό την ύπαρξη φυτών της νοτιοαμερικανικής ενδοχώρας<ref>Bellwood Peter, Fox James J. and Darrell Tryon (eds) 2006, ''The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives'', ANU E Press, Canberra, ISBN 1-920942-85-8, 155.</ref>. Η αποψίλωση των δασικών εκτάσεων του νησιού και μέρους των καλλιεργειών στο μακρινό παρελθόν όπως και η ιδεοληψία για τη μνημειακή γλυπτική φαίνεται πως οδήγησαν στην [[οικολογία|οικολογική]] ερήμωση του νησιού και την κατάρρευση του αρχαίου πολιτισμού<ref>Βλ. τα νέα παλαιοπεριβαλλοντολογικά στοιχεία στο Hunt Terry L.: «Rethinking Easter Island's ecological catastrophe», ''Journal of Archaeological Science'', τόμος 34, τεύχ. 3, Μάρτιος 2007, σσ. 485-502.</ref>.
 
== Κατοίκηση-γλώσσα ==
Υποστηρίζεται ότι οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν Πολυνήσιοι και έφτασαν σε αυτό με σχεδίες τον 5ο αιώνα π.Χ. Η γλώσσα Ράπα Νούι είναι μία από τις εκτιμώμενες 1.000-1.200 [[Αυστρονησιακές γλώσσες]], ανάλογα τα κριτήρια διαφοροποίησης μεταξύ [[γλώσσα]]ς και [[διάλεκτος|διαλέκτου]]<ref>Bellwood Peter, Fox James J. and Darrell Tryon (eds) 2006, ''The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives'', ANU E Press, Canberra, ISBN 1-920942-85-8, 1.</ref>. Ο μεγαλύτερος πληθυσμός του νησιού προέρχεται από μια πολυνησιακή υποομάδα νήσων της ομάδας ''Marquesas'' (märkā`säs)<ref>Τόσο το νησί του Πάσχα όσο και η Χαβάη αποικίστηκαν από πληθυσμούς των νήσων Μαρκέζας μεταξύ του 500 και του 700. [http://www.tahiti.com/english-version/about-tahiti/gen-resources/marquesas.html TAHITI.COM: Marquesas].
</ref>. Το αρχικό λεξιλόγιο της Ράπα Νούι γλώσσας έχει χαθεί εκτός από μερικές μεικτές πολυνησιακές ή μη λέξεις που καταγράφηκαν πριν την εισαγωγή της ταϊτινής διαλέκτου από ιεραπόστολους στον αποδεκατισμένο πληθυσμό του 1864. Σήμερα γενικώς μιλούνται τα Ισπανικά<ref>Easter Island, (2009), στο ''Encyclopædia Britannica'', ανάκτηση 19 Νοεμβρίου, 2009, από ''Encyclopædia Britannica Online'': http://www.britannica.com/EBchecked/topic/176886/Easter-Island</ref>.
 
== Αρχαιολογία ==
Το νησί παρουσιάζει [[αρχαιολογία|αρχαιολογικό]] ενδιαφέρον, εξαιτίας της ύπαρξης των μνημειακών διαστάσεων λαξευμένων μορφών, των ταφικών της μνημείων, κτηρίων και μνημείων που αποδίδονται σε γηγενείς αρχαιότερων εποχών. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουν τα γιγάντια λίθινα αγάλματα ή [[Μοάι]], τα οποία πολλές φορές απεικονίζουν αρχαίους θεούς των αρχαίων κατοίκων του νησιού, ύψους και 10 μέτρων, πολλά από τα οποία είναι ημιτελή. Τα αρχαιότερα αγάλματα χρονολογούνται στον 8ο αιώνα π.Χ.. Το 1995 η [[UNESCO]] χαρακτήρισε την περιοχή ([[Εθνικό Πάρκο Ράπα Νούι]]) ως [[Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς]], κοντά στην οποία βρίσκεται και η τοποθεσία του [[Άχου Τονγκαρίκι]] με την μεγαλύτερη συγκέντρωση Μοάι στο νησί.
 
== Παραπομπές σημειώσεις ==
{{reflist|2}}
 
== Βιβλιογραφία ==
* Bellwood Peter, Fox James J. and Darrell Tryon (eds.) 2006, ''The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives'', ANU E Press, Canberra, ISBN 1-920942-85-8
* Fischer Steven R. 2005, ''Island at the end of the world: the turbulent history of Easter Island'', Reaktion Books, UK, ISBN 978-1-86189-245-4
* Hunt Terry L. «Rethinking Easter Island's ecological catastrophe», ''Journal of Archaeological Science'', Vol. 34, Issue 3, March 2007, 485-502
* Küffner Stephan & Kristina Schreck 2007, ''Chile & Easter Island'', Wiley Publishing, Inc. N.J, ISBN 978-0-470-12816-9
* Τρακαδά, Μαρία. «Το Νησί τού Πάσχα: Ένα αίνιγμα της Πολυνησίας», ''[[Περισκόπιο της Επιστήμης]]'', Δεκέμβριος 1996, σελ. 52
* van Tilburg, Jo Anne (1994). ''Easter Island: Archaeology, Ecology and Culture''. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. ISBN 0-7141-2504-0
* Vezzoli Luigina and Valerio Acocella 2009, «Easter Island, SE Pacific: An end-member type of hotspot volcanism». ''Geological Society of America Bulletin'', 121 (5-6)
 
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commons|Easter Island}}
{{commons|Atlas of Easter Island|Atlas of Easter Island<br/>(Άτλας της Νήσου του Πάσχα)}}
* [http://www.islandheritage.org/ Easter Island FoundationE]
* [http://www.hartford-hwp.com/archives/24/042.html Jared Diamond Jared, «Easter Island's End» στο ''Discover Magazine'', Αugust 1995]
* [http://www.eisp.org/ Easter Island Statue Project]
* {{dmoz|Regional/South_America/Chile/Regions/Valparaíso/Easter_Island/}}
 
{{Portal bar|Γεωγραφία|Ωκεανία}}▼
 
ίχαν ως αποτέλεσμα το σχηματισμό τριών διακριτών κρατήρων. Στοιχεία που επιτρέπουν την ανασύνθεση των γεωλογικ
{{Ωκεανία}}
 
{{authority control}}
ών χαρακτηριστικών υποδεικνύουν ότι το νησί είναι ένα [[θερμό σημείο (γεωλογία)|θερμό σημείο]] με χαμηλή μαγματική παραγωγικότητ[[Αρχείο:Mataveri Airport Easter Island Chile.jpg|thumb|350px|Άποψη του αεροδρομίου με άγαλμα [[Μοάι]] ]]
▲{{Portal bar|Γεωγραφία|Ωκεανία}}
Το νησί διαθέτει πυκνή βλάστηση, αλλά περιπτική φαίνεται πως οδήγησαν στην [[οικολογία|οικολογική]] ερήμωση του νησιού και την κατάρρευση του αρχαίου πολιτισμού.
 
[[Κατηγορία:Νησί του Πάσχα| ]]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Νησί_του_Πάσχα"