Έριδα των Διονυσίων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''έριδα των Διονυσίων''', ήταν μια εκλλησιαστικήεκκλησιαστική έριδα που απασχόλησε κατά τον [[3ος αιώνας|3ο αιώνα]] τις εκκλησίες [[Πατριαρχείο Αλεξανδρείας|Αλεξανδρείας]] και [[Βατικανό|Ρώμης]]. Η κόντρα αυτή ξεκίνησε με αφορμή τη διάδοση της διδασκαλίας του [[Μοναρχιανισμός|Σαβελλίου]] στην [[Αλεξάνδρεια]] και προκάλεσε θεολογική διαμάχη ανάμεσα στους δύο ομώνυμους [[Επίσκοπος|επισκόπους]] των τοπικών εκκλησιών, με αφορμή τη προσπάθεια του [[Διονύσιος Αλεξανδρείας|Διονυσίου Αλεξανδρείας]] να αποδείξει, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικα το Σαβελλιανισμό, την υπόσταση του Υιού και τη διάκρισή Του, από τον Πατέρα.

Ο [[Διονύσιος Αλεξανδρείας]] ([[247]]-[[265]]) ήταν ένας δραστήριος επίσκοπος, πουο στην εποχή τουοποίος, κατά το [[Αθανάσιος Αλεξανδρείας|Μέγα Αθανάσιο]], διακρινόταν στην εποχή του για την άρτια θεολογική του κατάρτιση και τη σημαντική αντιμετώπιση των κυριοτέρων εκκλησιαστικών ζητημάτων που είχαν προκύψει στην τοπική εκκλησία, σε οτιότι αφορά τη μετάνοια των [[Πεπτωκότες (Χριστιανισμός)|πεπτωκότων]], τον [[εορτασμό του Πάσχα]], του Σαβελλιανισμού και του δυναμικού [[Μοναρχιανισμός|Μοναρχιανού]] Παύλου Σαμοσατέα. Υπήρξε μαθητής του [[Ωριγένης|Ωριγένη]] και σφοδρός πολέμιος του Σαβελλιανισμού, γράφοντας πλήθος επιστολών<ref>Ευσεβίου εκκλ.Ιστ. 7, 26</ref>. Στην προσπάθειά του να αντικρούσει τον Σαβελιαννισμό και την πεποίθηση που εξέφραζε πως ο Υιός και ο Πατήρ είναι ως υποστάσεις το ίδιο και το αυτό, προχώρησε σε μιαστη διατύπωση οτιότι ο «''Υιός ουκ ήν πριν γέννηται''» και πως σε σχέση με τον Πατέρα «''μήτε φύση ίδιος''» και «''ξένος κατ'ουσίαν» και «ποίημα» και «κτίσμα''»<ref>Μ. Αθανασίου, Περί Διονυσίου, 4</ref>., Ουσιαστικάουσιαστικά υιοθετώντας παρεμφερείς, Ωριγενιστικές απόψεις. Ο Διονύσιος μάλιστα απέφυγε επιμελώς την διατύπωση «πρόσωπο», που ήταν προσφιλείςπροσφιλής στους μοναρχιανούς, χρησιμοποιώντας τοτον όρο «υπόσταση». Αυτή η διδασκαλία του, αλλά και η επιτυχής αντιμετώπιση του Σαβελλιανισμού, τον είχαν καταστήσει ιδιαίτερα αντιπαθή ανάμεσα στους Σαβελλιανιστές αντιπαθή. Έτσι άμεσα, οι οπαδοί του Σαβελλίου διεμήνυσαν στον [[Πάπας Διονύσιος|Ρώμης Διονύσιο]] τις απόψεις που εξέφρασε ο Διονύσιος Αλεξανδρείας, συνακολουθούμενοι και αποαπό πολλούς πιστούς της εκκλησίας που διαφωνούσαν απομε τις απόψεις αυτές<ref>Περί Διονυσίου, 13</ref>.

Η έριδα θεολογικά προκλήθηκε κατά κύριο λόγο αποαπό τον όρο «υπόσταση» και το πωςπώς χρησιμοποιείτο ως όρος σε κάθε εκκλησία, καθώς στη Δύση αποδιδόταν με τον όρο «substantia» δηλαδή με το όρο που προσδιοριζόταν και η «ουσία», ενώ στη ανατολή υπήρχε σαφής διαχωρισμός. Ο Αλεξανδρείας ουσιαστικά διαιρούσε την ουσία της θεότητος σε 3 διαφορετικές υποστάσεις και έτσι ο Ρώμης Διονύσιος συγκάλεσε σύνοδο[[Σύνοδος (εκκλησιαστική)|Σύνοδο]], καταδικάζοντας τις ατυχείς διατυπώσεις του Αλεξανδρείας, δεχόμενος τη διατύπωση 3 πρόσωπα, μία υποστάσιςυπόστασις<ref>Μ. Αθανασίου, Περί συνόδων, 43</ref> και ζητώντας εξηγήσεις για τις εκφράσεις τις οποίες διατύπωσε. Με νέα επιστολή του. εξέφραζε επίσης τις απόψεις της εκκλησίας περί «μοναρχίας«» της θεότητος. Ο Διονύσιος Αλεξανδρείας πριν λάβει όμως τις επιστολές, έστειλε δική του επιστολή στον Ρώμης, αντιλαμβανόμενος, την αστοχία των δηλώσεών του<ref>M. Αθανασίου, Περί Διονυσίου, 4</ref>, χαρακτηρίζοντας τον Υιό «''Λόγον, Σοφία, ατμίδα και απαύγασμα του Πατρός''» και επιτέθηκε σε όσους τον διέβαλλαν, εξηγώντας γιατί προέβη σε αυτές τις ατυχείς διατυπώσεις. Με νέο έργο του, «Έλεγχος και απολογία» αντέκρουε τις πλάνες που του απέδιδαν, δεχόμενος και τις ατυχείς όμως διατυπώσεις, τονίζοντας πως ο Πατήρ είναι «''συναΐδιος''» και «''άναρχος''» και «''αειγενής''». Η απολογία του θεωρήθηκε αποαπό τη Ρώμη τελικά ορθόδοξος, όμως η έννοια «υπόστασις» μεταξύ ανατολικής και δυτικής θεολογίας παρέμεινε με διαφορετική έννοια, καθότι φαίνεται πως ο Διονύσιος Ρώμης δεν την αποδέχτηκε. Εν τέλει όμως οι άστοχες εκφράσεις του Διονυσίου Αλεξανδρείας κατέληξαν να χρησιμοποιηθούν απο τον [[Αρειανισμός|Αρειανισμό]] ως επιχειρήματα της διδασκαλίας του.