Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Την νύχτα της 18ης Απριλίου οι Οθωμανοί επιτέθηκαν με αλαλαγμούς και τυμπανοκρουσίες στο Μεσοτείχιο. Καθώς το σημείο επίθεσης ήταν στενό η αριθμητική υπεροχή των Τούρκων ήταν χωρίς νόημα, ενώ η ανώτερη θωράκιση των βυζαντινών, όπως και η ηγετική ικανότητα του ΤζουστινιάνιΙουστινιάνι, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην νικηφόρα απόκρουση της επίθεσης. Μετά από τέσσερις ώρες άκαρπων επιθέσεων οι [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανοί]] υποχώρησαν έχοντας 200 νεκρούς ενώ οι υπερασπιστές κανέναν<ref>Ράνσιμαν, (2002) 158-9. Μπάρμπαρο (1993) 130-1</ref>.

Στις 20 Απριλίου σημειώθηκε ένα αναπάντεχα ευχάριστο γεγονός για τους πολιορκημένους: Στολίσκος τεσσάρων πλοίων ( αποτελούμενος από τρία [[γενουάτικα]] πλοία και ένα βυζαντινό), μετά από νικηφόρα σύγκρουση με αριθμητικά υπέρτερο τουρκικό στόλο, ήλθαν να ενισχύσουν τους Βυζαντινούς μεταφέροντας, μεταξύ των άλλων, τρόφιμα και εφόδια στην πολιορκημένη πρωτεύουσα . Ο σουλτάνος είχε τόσο αναστατωθεί από την ναυμαχία αυτή που προχώρησε έφιππος στην θάλασσα. Το γεγονός αυτό ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για την ψυχολογία των πολιορκημένων, οι οποίοι πίστευαν ότι η ευνοϊκή έκβαση της πολιορκίας ήταν πλέον ορατή<ref>Le Siege, la prise, et le sac de Constantinople par les Turcs en 1453, σελ. 140 (Γαλλικά)</ref>.

Στις 22 Απριλίου, ο στόλος των [[Τουρκάνα|Τούρκων]] ύστερα από επιχείρηση της προηγούμενης νύχτας, κατάφερε να διεισδύσει εντός του [[Κεράτιου κόλπου]]. Για τον σκοπό είχε κατασκευαστεί στην κοιλάδα μεταξύ των λόγγων, ένα είδος ξύλινης εξέδρας, επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων που ήταν στη διάθεση του [[Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής|Μωάμεθ Β΄]]- τα οθωμανικά πλοία, που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε τροχούς. Για να μη γίνει αντιληπτό το εγχείρημα, τα κανόνια βομβάρδιζαν ακατάπαυστα το χερσαίο τείχος. Ο στόλος των Βυζαντινών και των [[Ιταλία|Ιταλών]] συμμάχων τους, που στάθμευε εντός του [[Κεράτιος κόλπος|Κεράτιου κόλπου]], βρέθηκε ανάμεσα σε δύο πυρά και η κατάσταση της πόλης έγινε κρίσιμη. Τότε οργανώθηκε σχέδιο για να πυρποληθεί ο τουρκικός στόλος με [[υγρό πυρ]] την επόμενη νύχτα, όμως το σχέδιο προδόθηκε στους Τούρκους και έτσι δεν πραγματοποιήθηκε. Επιπλέον, η άμυνα της πόλης εξασθενούσε, καθώς έπρεπε πλέον να τοποθετηθούν και δυνάμεις στο τείχος του Κερατίου που ως τότε δεν είχε ανάγκη από ιδιαίτερη περιφρούρηση.

Στις 21 Μαΐου, ο σουλτάνος έστειλε πρέσβη στην [[Κωνσταντινούπολη]]. Ζητούσε την παράδοση της πόλης με την υπόσχεση να επιτρέψει στον Αυτοκράτορα και σε όσους το επιθυμούσαν να φύγουν με τα υπάρχοντά τους. Επίσης, θα αναγνώριζε τον Κωνσταντίνο ως ηγεμόνα της Πελοποννήσου. Τέλος, εγγυόταν για την ασφάλεια και την περιουσία του πληθυσμού που θα παρέμενε στην πόλη. Οι αντιπροτάσεις του Κωνσταντίνου διαπνέονταν από πνεύμα αξιοπρέπειας και αποφασιστικότητας. Δέχονταν να πληρώσει άκομα υψηλότερους φόρους υποτέλειας και να παραμείνουν στα χέρια των Τούρκων όλα τα κάστρα και τα εδάφη που είχαν στο μεταξύ κατακτήσει. Για την Κωνσταντινούπολη όμως δήλωσε:

Ύστερα από την αποτυχημένη προσέγγιση, ο Μωάμεθ Β' κάλεσε πολεμικό συμβούλιο και κατόπιν έβγαλε λόγο προς τους στρατιώτες του, ζητώντας του θάρρος και σταθερότητα. Τόνισε ότι υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις για έναν επιτυχή πόλεμο: η επιθυμία (για τη νίκη), η ντροπή (για την ήττα) και η υπακοή στους ηγέτες. Επίσης δήλωσε με όρκο πως ο ίδιος ήθελε μόνο τα τείχη και τα οικοδομήματα της πόλης και πως αφήνει στο στρατό του όλα τα άλλα. Υπογράμμισε πως υπάρχουν θησαυροί μέσα στα κτήρια και κυρίως στις εκκλησίες και πως θα επωφεληθούν από τον [[Εξανδραποδισμό|'''''<u><big><code>εξανδραποδισμό</code></big></u>''''']] των κατοίκων, ανάμεσά τους υπήρχαν πολλές νέες γυναίκες. Τέλος διέταξε [[νηστεία]] και [[προσευχή]]. Η επίθεση ορίστηκε για την νύχτα της 29ης Μαΐου<ref>Κριτόβουλος, Ι, 50, 2, έκδοση Müller, σελ. 91.</ref>.

Όπως παραδίδει ο Σφραντζής, δόθηκε διαταγή για τριήμερη λεηλασία της πόλης. Άλλες πηγές αναφέρουν πως ουσιαστικά η λεηλασία έπαυσε μετά την πρώτη ημέρα<ref>"Istanbul" στο ''The Encyclopedia of Islam'', Vol. IV, E.J. Brill, Leiden: 1997</ref><ref>S. Runciman, ''The Fall of Constantinople 1453'', Cambridge, 1965, σ. 148</ref>. O ιστορικός [[Δούκας (λόγιος)|Δούκας]] αναφέρει πως ο σουλτάνος επιφύλαξε για τον εαυτό του τα οικοδομήματα και τα τείχη της πόλης, αφήνοντας τα υπόλοιπα αγαθά, τους αιχμαλώτους και τα λάφυρα στη διάθεση των στρατευμάτων<ref>Μιχαήλ Δούκα, ''Historia Byzantina'', CSHB, Vol. 20, Bonn, σ. 281</ref>. Ο άμαχος πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης θανατωνόταν χωρίς διάκριση.<ref>Α. Α. Βασίλιεφ. Τόμος Β', σελ. 367</ref> Οι εκκλησίες με επικεφαλής την Αγία Σοφία, καθώς και τα μοναστήρια με όλο τους τον πλούτο λεηλατήθηκαν και βεβηλώθηκαν, ενώ οι ιδιωτικές περιουσίες έγιναν αντικείμενο αρπαγής και λαφυραγωγίας. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών χάθηκαν αναρίθμητοι πολιτιστικοί θησαυροί. Πολύτιμα βιβλία κάηκαν, κομματιάστηκαν ή πουλήθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές<ref>Μιχαήλ Δούκα, Historia byzantina, XLII, έκδοση Bonn, σελ. 312.</ref>. Ο ιστορικός [[Κριτόβουλος]], που ανήκε στο οθωμανικό στρατόπεδο, αναφέρει ότι δεν υπήρξε στοιχειώδης οίκτος κατά τις λεηλασίες και η πόλη ερημώθηκε ολοσχερώς.<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδ. Αθηνών. Τόμος Θ', σελ. 213: "Ακόμη και ο Ιμβριώτης Κριτόβουλος... γράφει πως ο τουρκικός στρατός 'πάσαν ταύτην εκκένωσε και ηρήμωσε και πυρός δίκην ηφάνισε και ημαύρωσε, ωσθ' όλως απισθήναι, ει και ην εν αυτή ποτέ η ανθρώπων οίκησις η πλούτος, ή περιουσία πόλεως ή άλλη τις κατ' οίκον κατασκευή τε και περιφάνεια"</ref>

Πρώτος που φέρεται να προσπάθησε να συνεγείρει τους Ηγεμόνες της Δύσης για ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Χριστιανούς ήταν ο τότε [[Μεγάλοι Μάγιστροι των Ιπποτών του Ναού|Μέγας Μάγιστρος]] του [[Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ|Τάγματος του Αγίου Ιωάννη των Ιεροσολύμων]], που έδρευε την εποχή εκείνη στη [[Ρόδος|Ρόδο]], ο [[Ζαν ντε Λαστίκ]] ο οποίος με γράμματά του στον Πάπα και σε όλους τους Ηγεμόνες τους εξόρκιζε να πάρουν τα όπλα και «''να εκδικηθούν για το χριστιανικό αίμα που χύθηκε στην Κωνσταντινούπολη εξ αιτίας των Τούρκων αλλά και για τη σωτηρία της Ρόδου του ισχυρότατου αυτού προμαχώνα της χριστιανικής πολιτείας''». Παράλληλα όμως υπήρχαν και πολλοί Έλληνες που διέτρεχαν την Ευρώπη κηρύττοντας "ιερό πόλεμο" κατά των Τούρκων, μεταξύ αυτών ήταν ο [[Ισίδωρος ο Πελοποννήσιος]], ο [[Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος]], ο [[Ανδρόνικος ο Θεσσαλονικεύς]] κ.ά., ενώ ο Ρόδιος λαϊκός στιχουργός [[Εμμανουήλ Γεωργιλάς]] απέδιδε το πνεύμα της εποχής σε ποιήματά του προτρέποντας τη Δύση να συνασπιστεί κατά των Τούρκων για την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης, επειδή:

* Pears Edwin, [http://books.google.gr/books?id=NMQ7X6fe5CwC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false ''The Destruction of the Greek Empire And the Story of the Capture of Constantinople by the Turks]'', Kessinger Publishing, 2004 ISBN 978-1417947768''