Ακτούντα Ρεθύμνης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 62.1.215.213 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό [[Χρήστ... |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας Ετικέτα: μεγάλη προσθήκη |
||
Γραμμή 16:
==Ιστορικά στοιχεία==
'''Το όνομα του χωριού'''
Η ονομασία του χωριού κατά τον Ευάγγελο Φωτάκι (γνωστό με το ψευδώνυμο Ανεζηνιώ) , σοφό δάσκαλο και λαογράφο, πρέπει να έχει σχέση με τη θάλασσα και μάλιστα, με τη λέξη «ακτή». Το χωριό Ακτούντα, δηλαδή, ήταν αρχικά παραθαλάσσιο και είχε το όνομα Ακτύς, -ύος, όνομα που παραμορφώθηκε, στη συνέχεια, με τη χρήση του από τους Ρωμαίους κατακτητές. Τα σημερινά Αχτούντα και ο ερειπωμένος οικισμός Τριγιόδι, πρέπει να χρησιμοποιούνταν, κατά τον Ευάγγελο Φωτάκι, ως τόπος παραθερισμού από τους κατοίκους της παραθαλάσσιας Ακτύος.
Ο αείμνηστος Νικόλαος Τωμαδάκης αποδεικνύει ότι, σύμφωνα με τις υπάρχουσες μαρτυρίες, το χωριό δεν μπορεί να υπήρχε κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, αλλά είναι σύγχρονο ή, έστω, παλιότερο της Ενετικής περιόδου χωρίς, άρα, ποτέ να είχε σχέση με τη θάλασσα. Αυτό όμως δεν αποκλείει και τη δυνατότητα το χωριό, χωρίς να είναι παραθαλάσσιο, να έχει όνομα σχετικό με τη θάλασσα, όπως ο Πόντος της Μ. Ασίας λέγεται Πόντος χωρίς να είναι θάλασσα και η Δεκέλεια ανήκει στην Αττική που δε περιλαμβάνει μόνο ακτές αλλά και μεσόγεια.
Έτσι, από το Ακτύς, -ύος έχουμε Ακτούς γεν. Ακτούντος κατά το Τραπεζούς, -ούντος, Τριμυθούς, -ούντος, Κερασούς, -ούντος και από την αιτιατική, όπως σ’ όλα τα τριτόκλιτα, αναλογικά, σχηματίστηκε η ονομαστική [δηλ. την Ακτούντα <η Ακτούντα <τα Ακτούντα (τα Αχτούντα)].
Την ετυμολογία, πάντως, αυτήν του αείμνηστου Νικολάου Τωμαδάκη την βρίσκουμε αρκετά παρακινδυνευμένη. ένα, δηλαδή, μη παραθαλάσσιο χωριό, όπως ο ίδιος το αποδεικνύει, να πρέπει σώνει και καλά να του δώσουμε θαλασσινό όνομα.
Πολύ πιθανότερη θεωρώ την εκδοχή το όνομά του το χωριό να το οφείλει στα κουτούτα (στον πληθυντικό αριθμό), από το κουτούτο, το [= πήλινος σωλήνας μεταφοράς νερού (ιταλ. condotto= αγωγός, σωλήνας)], αλλά που, περαιτέρω, σημαίνουν και τις ποτίστρες των προβάτων. Από τέτοιες ποτίστρες- ή, πιθανόν, και από τους παραπάνω πήλινους αγωγούς- το χωριό έλαβε το όνομά του και κάτι τέτοιο διαφαίνεται από την ονομασία του χωριού σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής του διαδρομής. Cutuda αναφέρεται από τον Fr. Barozzi (fο26v), στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, το έτος 1577. Cuttuda και από τον Καστροφύλακα (Κ176) το 1583, Cutunda και από τον Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητικής Ιστορίας V, 130), στα 1630. Μόνο στην Αιγυπτιακή απογραφή, πολύ αργότερα, το έτος 1834 , το χωριό αναφέρεται με το σημερινό του όνομα Aktudha.Κατά τις νεότερες απογραφές το χωριό θα συνεχίσει να αναφέρεται με το ίδιο όνομα (Ακτούντα). Σε έγγραφα, όμως, της Μονής Πρέβελη το χωριό αναγράφεται με το κανονικό του όνομα Κτούντα και έτσι (Κτούτα), αν και παραφθαρμένο, το σημειώνει και ο Εμμ. Λαμπρινάκης στη Γεωγραφία του .
Ως προς το [α] στην αρχή του ονόματος του χωριού αυτό, ασφαλώς, είναι προθετικό, όπως ακριβώς λέμε κολλιά>α-κολλιά, λυγιά>ε-λυγιά κ.λπ. Οπότε, εν ολίγοις, η σειρά εξέλιξης του ονόματος του χωριού έχει, για μας, ως εξής: προσηγορικό κουτούτo και στον πληθυντικό Κουτούτα< και με αποβολή του πρώτου δίψηφου [ου] Κτούτα< [και με [α] προθετικό] Α-κτούτα (και κατόπιν δάσυνσης του ψιλού [κ] και ανάπτυξης ευφωνικού [ν]< Αχτούντα).
Σημειώνουμε, τέλος- όπως μου την έγραψαν- και την όλως απίθανη- αλλά ενδιαφέρουσα από λαογραφικής άποψης- εκδοχή ότι, δηλαδή, το όνομα του το χωριό το οφείλει στον… περίφημο λόγο του βοσκού, που ενθουσιάστηκε τόσο πολύ από την ομορφιά του τοπίου του χωριού, όταν το επισκέφτηκε για πρώτη φορά, ώστε αναφώνησε με ενθουσιασμό: «Αχ! τι ν’ τουτα!!» <Αχτούντα….
Το όνομα του χωριού- όπως ήδη παρακολουθήσαμε- απαντάται με μικρές αλλοιώσεις σε όλες τις γνωστές, εκτός της τουρκικής του 1659 , απογραφές από το 1577 (Fr. Barozzi) μέχρι σήμερα [Cutuda (Barozzi 1577), Cuttuda (Καστροφύλακας 1583) Cutunda (Βασιλικάτα 1630), Aktudha (Αιγυπτιακή 1834), Ακτούντα (1881 εξ.)]<ref>Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Τοπωνυμικό της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, Ρέθυμνο 2011, σελ.149- 150 (τόμος Ε΄ στη σειρά των Πρακτικών του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την Επαρχία Αγίου Βασιλείου) ) </ref>.
Ο οικισμός αναφέρεται σε [[Βενετία|βενετική]] απογραφή του [[1583]], σύμφωνα με την οποία είχε πληθυσμό 133 κατοίκων<ref name=Sarigiannis16>Μαρίνος Σαρηγιάννης, ''Ο ναχιγές Αγίου Βασιλείου μετά την οθωμανική κατάκτηση'' στο συλλογικό ''Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η επαρχία Αγίου Βασιλείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: Περιβάλλον - Αρχαιολογία - Ιστορία - Κοινωνία (Σπήλι - Πλακιάς 19-23 Οκτωβρίου 2008), τ. Γ1: Τουρκοκρατία - Νεότεροι Χρόνοι'', σελ 16.</ref>. Αναφορά γίνεται και σε [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|οθωμανικές]] απογραφές του [[1650]] ( 32 οικίες ), του [[1659]], του [[1670]] και του [[1671]] - [[1672]]<ref name=Sarigiannis16 />. Το [[1743]], γίνεται λόγος για εκτέλεση ενός μουσουλμάνου κατοίκου των Ακτούντων με την κατηγορία του [[Κρυπτοχριστιανοί|κρυπτοχριστιανού]]<ref>Μαρίνος Σαρηγιάννης, 2008, σελ 35.</ref>. Σύμφωνα με άλλη [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|οθωμανική]] απογραφή του [[1881]], στα Ακτούντα, τα οποία από το 1879 υπάγονταν στο δήμο Αγίου Πνεύματος της επαρχίας Αγίου Βασιλείου<ref>Στέργιος Μιχ. Μανουράς, ''Επισκόπηση των διοικητικών, οικιστικών και πληθυσµιακών µεταβολών στην επαρχία Αγίου Βασιλείου από το 961 έως το 2001'' στο συλλογικό ''Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η επαρχία Αγίου Βασιλείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: Περιβάλλον - Αρχαιολογία - Ιστορία - Κοινωνία (Σπήλι - Πλακιάς 19-23 Οκτωβρίου 2008), τ. Γ2: Τουρκοκρατία - Νεότεροι Χρόνοι'', σελ 81.</ref>, ζούσαν 173 κάτοικοι, όλοι [[Έλληνες|ελληνικής]] καταγωγής<ref name=PatrisB131>''Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία'', Ένθετο εφημερίδας Πατρίς, Φεβρουάριος 2008, τόμος Β', σελ 131.</ref>. Το [[1894]], σύμφωνα με εκτίμηση του αξιωματικού του ελληνικού στρατού, Νικόστρατου Καλομενόπουλου, στο χωριό ζούσαν 40 οικογένειες<ref name=PatrisB148>''Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία'', τόμος Β', 148.</ref> ενώ η απογραφή του [[1900]], βρήκε στο χωριό 224 κατοίκους<ref name=PatrisB166>''Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία'', τόμος Β', 166.</ref>.Το [[1944]], κάτοικοι του χωριού φυλακίστηκαν προσωρινά από τις [[Γερμανία|γερμανικές]] δυνάμεις Κατοχής, ως αντίποινα για την [[απαγωγή του στρατηγού Κράιπε]]<ref>[http://www.thebest.gr/news/index/viewStory/204518 The best news:«Πιάσανε 500 άτομα από 8 χωριά…»].</ref>.
Γραμμή 60 ⟶ 71 :
== Βιβλιογραφία ==
* Ένθετο εφημερίδας Πατρίς,''Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία'', Φεβρουάριος 2008, τόμος Β'
* Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Τοπωνυμικό της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, Ρέθυμνο 2011, σελ.149- 150 (τόμος Ε΄ στη σειρά των Πρακτικών του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την Επαρχία Αγίου Βασιλείου)
* Σταματελάτος Μιχαήλ - Βαμβά Σταματελάτου Φωτεινή, ''Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας'', ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α' τόμος.
* Συλλογικό ''Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η επαρχία Αγίου Βασιλείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: Περιβάλλον - Αρχαιολογία - Ιστορία - Κοινωνία, Σπήλι - Πλακιάς 19-23 Οκτωβρίου 2008.
[[Κατηγορία:Χωριά του νομού Ρεθύμνης]]
Η ονομασία του χωριού κατά τον Ευάγγελο Φωτάκι (γνωστό με το ψευδώνυμο Ανεζηνιώ) , σοφό δάσκαλο και λαογράφο, πρέπει να έχει σχέση με τη θάλασσα και μάλιστα, με τη λέξη «ακτή». Το χωριό Ακτούντα, δηλαδή, ήταν αρχικά παραθαλάσσιο και είχε το όνομα Ακτύς, -ύος, όνομα που παραμορφώθηκε, στη συνέχεια, με τη χρήση του από τους Ρωμαίους κατακτητές. Τα σημερινά Αχτούντα και ο ερειπωμένος οικισμός Τριγιόδι, πρέπει να χρησιμοποιούνταν, κατά τον Ευάγγελο Φωτάκι, ως τόπος παραθερισμού από τους κατοίκους της παραθαλάσσιας Ακτύος.
Ο αείμνηστος Νικόλαος Τωμαδάκης αποδεικνύει ότι, σύμφωνα με τις υπάρχουσες μαρτυρίες, το χωριό δεν μπορεί να υπήρχε κατά τη Ρωμαϊκή εποχή, αλλά είναι σύγχρονο ή, έστω, παλιότερο της Ενετικής περιόδου χωρίς, άρα, ποτέ να είχε σχέση με τη θάλασσα. Αυτό όμως δεν αποκλείει και τη δυνατότητα το χωριό, χωρίς να είναι παραθαλάσσιο, να έχει όνομα σχετικό με τη θάλασσα, όπως ο Πόντος της Μ. Ασίας λέγεται Πόντος χωρίς να είναι θάλασσα και η Δεκέλεια ανήκει στην Αττική που δε περιλαμβάνει μόνο ακτές αλλά και μεσόγεια.
Έτσι, από το Ακτύς, -ύος έχουμε Ακτούς γεν. Ακτούντος κατά το Τραπεζούς, -ούντος, Τριμυθούς, -ούντος, Κερασούς, -ούντος και από την αιτιατική, όπως σ’ όλα τα τριτόκλιτα, αναλογικά, σχηματίστηκε η ονομαστική [δηλ. την Ακτούντα <η Ακτούντα <τα Ακτούντα (τα Αχτούντα)].
Την ετυμολογία, πάντως, αυτήν του αείμνηστου Νικολάου Τωμαδάκη την βρίσκουμε αρκετά παρακινδυνευμένη. ένα, δηλαδή, μη παραθαλάσσιο χωριό, όπως ο ίδιος το αποδεικνύει, να πρέπει σώνει και καλά να του δώσουμε θαλασσινό όνομα.
Πολύ πιθανότερη θεωρώ την εκδοχή το όνομά του το χωριό να το οφείλει στα κουτούτα (στον πληθυντικό αριθμό), από το κουτούτο, το [= πήλινος σωλήνας μεταφοράς νερού (ιταλ. condotto= αγωγός, σωλήνας)], αλλά που, περαιτέρω, σημαίνουν και τις ποτίστρες των προβάτων. Από τέτοιες ποτίστρες- ή, πιθανόν, και από τους παραπάνω πήλινους αγωγούς- το χωριό έλαβε το όνομά του και κάτι τέτοιο διαφαίνεται από την ονομασία του χωριού σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής του διαδρομής. Cutuda αναφέρεται από τον Fr. Barozzi (fο26v), στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, το έτος 1577. Cuttuda και από τον Καστροφύλακα (Κ176) το 1583, Cutunda και από τον Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητικής Ιστορίας V, 130), στα 1630. Μόνο στην Αιγυπτιακή απογραφή, πολύ αργότερα, το έτος 1834 , το χωριό αναφέρεται με το σημερινό του όνομα Aktudha.Κατά τις νεότερες απογραφές το χωριό θα συνεχίσει να αναφέρεται με το ίδιο όνομα (Ακτούντα). Σε έγγραφα, όμως, της Μονής Πρέβελη το χωριό αναγράφεται με το κανονικό του όνομα Κτούντα και έτσι (Κτούτα), αν και παραφθαρμένο, το σημειώνει και ο Εμμ. Λαμπρινάκης στη Γεωγραφία του .
Ως προς το [α] στην αρχή του ονόματος του χωριού αυτό, ασφαλώς, είναι προθετικό, όπως ακριβώς λέμε κολλιά>α-κολλιά, λυγιά>ε-λυγιά κ.λπ. Οπότε, εν ολίγοις, η σειρά εξέλιξης του ονόματος του χωριού έχει, για μας, ως εξής: προσηγορικό κουτούτo και στον πληθυντικό Κουτούτα< και με αποβολή του πρώτου δίψηφου [ου] Κτούτα< [και με [α] προθετικό] Α-κτούτα (και κατόπιν δάσυνσης του ψιλού [κ] και ανάπτυξης ευφωνικού [ν]< Αχτούντα).
Σημειώνουμε, τέλος- όπως μου την έγραψαν- και την όλως απίθανη- αλλά ενδιαφέρουσα από λαογραφικής άποψης- εκδοχή ότι, δηλαδή, το όνομα του το χωριό το οφείλει στον… περίφημο λόγο του βοσκού, που ενθουσιάστηκε τόσο πολύ από την ομορφιά του τοπίου του χωριού, όταν το επισκέφτηκε για πρώτη φορά, ώστε αναφώνησε με ενθουσιασμό: «Αχ! τι ν’ τουτα!!» <Αχτούντα….
Το όνομα του χωριού- όπως ήδη παρακολουθήσαμε- απαντάται με μικρές αλλοιώσεις σε όλες τις γνωστές, εκτός της τουρκικής του 1659 , απογραφές από το 1577 (Fr. Barozzi) μέχρι σήμερα [Cutuda (Barozzi 1577), Cuttuda (Καστροφύλακας 1583) Cutunda (Βασιλικάτα 1630), Aktudha (Αιγυπτιακή 1834), Ακτούντα (1881 εξ.)].
| |||